c©n ph©n tÝch
môc tiªu
1. Tr×nh bµy ®−îc møc ®é chÝnh x¸c cña c©n kü thuËt, c©n ph©n tÝch
2. Sö dông ®−îc c©n kü thuËt, c©n ph©n tÝch.
1. C©n
1.1. Kh¸i niÖm
C©n lµ mét trong nh÷ng thao t¸c c¬ b¶n, quan träng trong ph©n tÝch
®Þnh l−îng, nÕu c©n kh«ng ®óng sÏ dÉn ®Õn sù sai lÖch rÊt lín cña kÕt qu¶
ph©n tÝch. Trong phßng thÝ nghiÖm ph©n tÝch, th−êng dïng c©n kü thuËt vµ
c©n ph©n tÝch.
C©n kü thuËt cã ®é chÝnh x¸c phæ biÕn lµ ± 0,01 g, th−êng ®−îc dïng
®Ó x¸c ®Þnh khèi l−îng cña chÊt khi kh«ng cÇn thËt chÝnh x¸c hoÆc cã khèi
l−îng t−¬ng ®èi lín.
C©n ph©n tÝch cã ®é chÝnh x¸c phæ biÕn lµ ± 0,0001 g, ®−îc dïng ®Ó
x¸c ®Þnh khèi l−îng cña mÉu thö hoÆc chÊt cÇn x¸c ®Þnh cã ®é chÝnh x¸c
cao hay khèi l−îng nhá.
Trong thùc tÕ th−êng cã hai lo¹i c©n:
−
C©n c¬ häc ho¹t ®éng dùa trªn nguyªn t¾c ®ßn bÈy.
−
C©n ®iÖn tö ho¹t ®éng dùa trªn lùc ®iÖn tõ ®Ó gi÷ c©n ë vÞ trÝ c©n b»ng.
1.2. Mét sè nguyªn t¾c khi c©n
−
Lùa chän c©n vµ ph−¬ng ph¸p c©n thÝch hîp tïy theo yªu cÇu cña
phÐp ph©n tÝch.
−
Ph¶i kiÓm tra tr¹ng th¸i cña c©n tr−íc khi c©n, dïng v¶i mÒm lau
s¹ch bôi ë ®Üa c©n. NÕu ph¸t hiÖn sai lÖch, kh«ng tù ý söa ch÷a, ph¶i
b¸o c¸o c¸n bé h−íng dÉn.
−
Víi c©n ph©n tÝch, kh«ng ®−îc c©n vËt qu¸ nÆng (th−êng kh«ng qu¸
200 g) v× nh− vËy sÏ lµm háng c©n.
225
−
Kh«ng ®Æt trùc tiÕp vËt c©n lªn ®Üa c©n, ph¶i lãt giÊy c©n, ®ùng trong
chÐn c©n,... Kh«ng c©n vËt qu¸ nãng hoÆc qu¸ l¹nh trªn c©n ph©n tÝch
(ph¶i ®Ó vµo b×nh hót Èm trong kho¶ng 20 phót), víi c©n ph©n tÝch chØ
®−îc më hai cöa bªn c¹nh, kh«ng ®−îc më cöa gi÷a ®Ó tr¸nh nhiÖt, h¬i
n−íc, khÝ cña ng−êi thë ra.
−
TuyÖt ®èi kh«ng ®ông ch¹m vµo c©n khi c©n ®ang ch¹y. Víi c©n c¬ häc
chØ ®Æt vµo hoÆc lÊy qu¶ c©n hay vËt c©n ra khi ®· h·m c©n. Kh«ng
®−îc dïng tay bèc qu¶ c©n hoÆc hãa chÊt mµ ph¶i dïng kÑp, th×a,...
−
C¸c chÊt hót n−íc, chÊt láng, ®Æc biÖt lµ c¸c chÊt cã h¬i tho¸t ra lµm
háng c©n, b¾t buéc ph¶i ®ùng trong chÐn c©n cã n¾p.
−
Khi c©n, ®éng t¸c ph¶i nhÑ nhµng, gi÷ s¹ch sÏ trong vµ ngoµi c©n.
2. Thùc hµnh sö dông c©n ph©n tÝch
KiÓm tra, chuÈn bÞ c©n: Hép qu¶ c©n, c¸t s¹ch, giÊy c©n, chÐn c©n, hãa
chÊt cÇn c©n.
2.1. Sö dông c©n c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p c©n ®¬n
−
§Æt giÊy c©n lªn hai ®Üa c©n ph©n tÝch, ®iÒu chØnh vÒ vÞ trÝ c©n b»ng.
−
§Æt vµo ®Üa c©n bªn tr¸i mét hoÆc mét sè qu¶ c©n cã khèi l−îng b»ng
m gam hãa chÊt cÇn c©n (gi¶ sö 0,8652 g).
−
Thªm tõ tõ hãa chÊt cÇn c©n vµo ®Üa c©n bªn ph¶i ®Õn khi c©n th¨ng
b»ng. Khèi l−îng hãa chÊt c©n ®−îc lµ m = 0,8652 g.
H×nh 1.1. C¸ch c©n trªn c©n c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p c©n ®¬n
(
m
g)
Qña c©n Hãa chÊt
Ghi chó: Cã thÓ thùc hiÖn theo kü thuËt ng−îc l¹i, nh− sau: cho hãa
chÊt vµo mét bªn ®Üa c©n, thªm qu¶ c©n vµo ®Üa c©n cßn l¹i ®Õn khi c©n
th¨ng b»ng.
2.2. Sö dông c©n c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p c©n kÐp Borda
−
§Æt giÊy c©n lªn hai ®Üa c©n ph©n tÝch, ®iÒu chØnh vÒ vÞ trÝ c©n b»ng.
−
§Æt vµo ®Üa c©n bªn ph¶i mét hoÆc mét sè qu¶ c©n cã khèi l−îng b»ng
m g l−îng hãa chÊt cÇn c©n (gi¶ sö 0,8652 g).
226
−
Cho c¸t tõ tõ vµo ®Üa c©n bªn tr¸i cho tíi khi c©n th¨ng b»ng.
−
LÊy c¸c qu¶ c©n ra khái ®Üa c©n bªn ph¶i, sau ®ã cho hãa chÊt cÇn c©n
lªn ®Üa c©n bªn ph¶i cho tíi khi th¨ng b»ng. Ta ®−îc khèi l−îng hãa
chÊt c©n ®−îc lµ m = 0,8652 g.
B× B×
Qña c©n (mg) Hãa chÊt)
H×nh 1.2. C¸ch c©n trªn c©n c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p c©n kÐp Borda
2.3. Sö dông c©n c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p c©n kÐp Lomonoxèp
−
C©n tr−íc vËt hay hãa chÊt cÇn c©n trªn c©n kü thuËt ®Ó biÕt khèi
l−îng t−¬ng ®èi (gi¶ sö lµ a gam).
−
§Æt giÊy c©n lªn hai ®Üa c©n ph©n tÝch, ®iÒu chØnh vÒ vÞ trÝ c©n b»ng.
−
§Æt lªn ®Üa c©n bªn ph¶i mét sè qu¶ c©n cã tæng khèi l−îng lµ P gam
(víi ®iÒu kiÖn P gam > a gam ®· x¸c ®Þnh ë c©n kü thuËt).
−
Cho c¸t tõ tõ vµo ®Üa c©n bªn tr¸i cho tíi khi c©n th¨ng b»ng.
−
Cho vËt hoÆc chÊt cÇn c©n (®· c©n thö trªn c©n kü thuËt) vµo ®Üa c©n
bªn ph¶i. Rót bít mét sè qu¶ c©n ra cho tíi khi c©n th¨ng b»ng (gi¶ sö
rót ra m1 gam). Ta ®−îc khèi l−îng cña vËt hoÆc hãa chÊt cÇn c©n lµ m
= (P – m1) gam.
Qña c©n +
Hãa chÊt
B× Qña c©n B×
H×nh 1.3. C¸ch c©n trªn c©n c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p c©n kÐp Momonoxèp
2.4. Sö dông c©n ®iÖn tö
Tu©n thñ theo h−íng dÉn sö dông c©n t¹i phßng thÝ nghiÖm.
227
Bµi tËp (bµi 1)
1.1. Nªu ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña c©n kü thuËt vµ c©n ph©n tÝch.
1.2. Nªu mét sè nguyªn t¾c khi c©n.
1.3. C¸ch sö dông c©n c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p c©n ®¬n.
1.4. C¸ch sö dông c©n c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p c©n kÐp Borda.
1.5. C¸ch sö dông c©n c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p c©n kÐp Lomonoxop.
1.6. C¸ch sö dông c©n ®iÖn tö hiÖn cã cña phßng thùc hµnh.
228