RA(cid:201)N CA(cid:201)N
I. (cid:209)AˇI C(cid:214)(cid:212)NG: Th(cid:246)(cid:244)łng caøc veÆt raØn caØn naŁm (cid:244)ß chi, æaºc bie(cid:228)t lał bałn tay vał bałn cha(cid:226)n. Kho(cid:226)ng phaßi luøc nało raØn caØn æe(cid:224)u lał raØn æo(cid:228)c vał m(cid:246)øc æo(cid:228)(cid:239) nhieªm æo(cid:228)cnaºng tuył thuo(cid:228)c theo loa(cid:239)i raØn æo(cid:228)c vał l(cid:246)(cid:244)(cid:239)ng æo(cid:228)c chaÆt vało c(cid:244) the(cid:229). Ca(cid:226)n naºng cußa treß thaÆp so v(cid:244)øi ng(cid:246)(cid:244)łi l(cid:244)øn,v(cid:236) theÆ treß em b(cid:242) raØn æo(cid:228)c caØn th(cid:246)(cid:244)łng naºng h(cid:244)n. Khi b(cid:242) raØn æo(cid:228)c caØn mał kho(cid:226)ng x(cid:246)ß tr(cid:237) k(cid:242)p th(cid:244)łi seı æ(cid:246)a æeÆn t(cid:246)ß vong No(cid:239)c raØn : (cid:209)o(cid:228)c toÆ tha(cid:224)n kinh: ga(cid:226)y lie(cid:228)t c(cid:244), suy ho(cid:226) haÆp (cid:209)o(cid:228)c toÆ ga(cid:226)y roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu: DIC, xuaÆt huyeÆt da nie(cid:226)m Ngoałi ra cołn coø æo(cid:228)c toÆ ga(cid:226)y taøn huyeÆt, tie(cid:226)u s(cid:244)(cid:239)i c(cid:244) RaØn æo(cid:228)c th(cid:246)(cid:244)łng coø hai loa(cid:239)i: RaØn chałm qua(cid:239)p (Agistrodon rhodostoma): soÆng nhie(cid:224)u (cid:244)ß vułng cao su mie(cid:224)n (cid:209)o(cid:226)ng nam bo(cid:228) ga(cid:226)y roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu. Ngoałi raØn chałm qua(cid:239)p, raØn lu(cid:239)c tre (Trimeresurus albolaris), raØn lu(cid:239)c xanh (Trimeresurus stejnegeri) cuıng ga(cid:226)y roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu nh(cid:246)ng nhe(cid:239) h(cid:244)n.
RaØn ho(cid:229) (ho(cid:229) æaÆt (Naja kaouthia), ho(cid:229) chuøa (Ophiophagus hananh)), ho(cid:229) meło, ca(cid:239)p nong (Bungarus fasciatus), raØn ca(cid:239)p nia (Bungarus candidus), raØn bie(cid:229)n(cid:133)) ga(cid:226)y lie(cid:228)t vał suy ho(cid:226) haÆp.
II. CHA¯N (cid:209)OA(cid:217)N: 1. Co(cid:226)ng vie(cid:228)c cha(cid:229)n æoaøn: a) Hoßi be(cid:228)nh: Xaøc æ(cid:242)nh loa(cid:239)i raØn: ng(cid:246)(cid:244)łi nhał mang theo con raØn hoaºc mo(cid:226) taß h(cid:236)nh da(cid:239)ng, æ(cid:242)a ph(cid:246)(cid:244)ng, hoałn caßnh xaßy ra raØn caØn. Caøc daÆu hie(cid:228)u la(cid:226)m sałng xuaÆt hie(cid:228)n sau khi raØn caØn: æau, phuł, hoa(cid:239)i t(cid:246)ß, xuaÆt huyeÆt ta(cid:239)i choª; noøi khoø, lie(cid:228)t ho(cid:226) haÆp.
Th(cid:244)łi æie(cid:229)m raØn caØn. Caøch s(cid:244) c(cid:246)øu. b) Khaøm la(cid:226)m sałng: Khaøm veÆt caØn: daÆu raŒng, phuł ne(cid:224), hoa(cid:239)i t(cid:246)ß, xuaÆt huyeÆt. DaÆu hie(cid:228)u sinh to(cid:224)n. M(cid:246)øc æo(cid:228) tri giaøc. DaÆu hie(cid:228)u suy ho(cid:226) haÆp. DaÆu hie(cid:228)u xuaÆt huyeÆt. c) (cid:209)e(cid:224) ngh(cid:242) ca(cid:228)n la(cid:226)m sałng: Co(cid:226)ng th(cid:246)øc ba(cid:239)ch ca(cid:224)u, Hct, tie(cid:229)u ca(cid:224)u æeÆm. Ch(cid:246)øc naŒng æo(cid:226)ng maøu khi coø roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu hay nghi do raØn chałm qua(cid:239)p hoaºc raØn lu(cid:239)c. NeÆu kho(cid:226)ng coø æie(cid:224)u kie(cid:228)n th(cid:246)(cid:239)c hie(cid:228)n xeøt nghie(cid:228)m æo(cid:226)ng maøu ne(cid:226)n dułng xeøt nghie(cid:228)m cu(cid:239)c maøu æo(cid:226)ng toałn the(cid:229) trong 20 phuøt baŁng caøch laÆy vałi ml
maøu t(cid:243)nh ma(cid:239)ch cho vało oÆng nghie(cid:228)m thußy tinh, æe(cid:229) ye(cid:226)n (cid:244)ß nhie(cid:228)t æo(cid:228) phołng. Sau 20 phuøt nghie(cid:226)ng oÆng nghie(cid:228)m, neÆu maøu kho(cid:226)ng æo(cid:226)ng ch(cid:246)øng toß be(cid:228)nh nha(cid:226)n b(cid:242) roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu do raØn chałm qua(cid:239)p hoaºc raØn lu(cid:239)c caØn, loa(cid:239)i tr(cid:246)ł raØn ho(cid:229).
Ch(cid:246)øc naŒng gan tha(cid:228)n, ion æo(cid:224). Kh(cid:237) maøu neÆu coø suy ho(cid:226) haÆp. TPTNT. Ta(cid:239)i mo(cid:228)t soÆ n(cid:246)(cid:244)øc, PP Enzyme immunoessay æ(cid:246)(cid:244)(cid:239)c s(cid:246)ß du(cid:239)ng æe(cid:229) phaøt hie(cid:228)n æo(cid:228)c toÆ cußa raØn t(cid:246)ł d(cid:242)ch tieÆt n(cid:244)i veÆt caØn, n(cid:246)(cid:244)øc tie(cid:229)u, hoaºc maøu, coø keÆt quaß nhanh sau 25 phuøt, giuøp xaøc æ(cid:242)nh cha(cid:229)n æoaøn raØn æo(cid:228)c caØn vał cho(cid:239)n huyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn æaºc hie(cid:228)u
2. Cha(cid:229)n æoaøn xaøc æ(cid:242)nh: RaØn chałm qua(cid:239)p: Be(cid:228)nh s(cid:246)ß: raØn caØn, ng(cid:246)(cid:244)łi nhał mo(cid:226) taß hoaºc mang theo raØn chałm qua(cid:239)p. La(cid:226)m sałng: xuaÆt hie(cid:228)n trong vołng vałi gi(cid:244)ł. - Ta(cid:239)i choª: phuł ne(cid:224), hoa(cid:239)i t(cid:246)ß lan nhanh, xuaÆt huyeÆt trong boøng n(cid:246)(cid:244)øc vał veÆt th(cid:246)(cid:244)ng. - Toałn tha(cid:226)n: roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu: ba(cid:224)m maøu, chaßy maøu kho(cid:226)ng ca(cid:224)m.
Ca(cid:228)n la(cid:226)m sałng: PT,PTT dałi, æo(cid:226)ng maøu no(cid:228)i ma(cid:239)ch lan toßa. RaØn ho(cid:229): Be(cid:228)nh s(cid:246)ß: raØn caØn, ng(cid:246)(cid:244)łi nhał mo(cid:226) taß hoaºc mang theo con raØn ho(cid:229). La(cid:226)m sałng: xuaÆt hie(cid:228)n s(cid:244)øm trong 30 phuøt æeÆn vałi gi(cid:244)ł. - Ta(cid:239)i choª: phuł ne(cid:224), æau, (cid:237)t so v(cid:244)øi raØn chałm qua(cid:239)p. - Toałn tha(cid:226)n: Te(cid:226), maØt m(cid:244)ł, su(cid:239)p mi, noøi khoø, nuoÆt khoø sau æoø yeÆu lie(cid:228)t chi, lie(cid:228)t c(cid:244) ho(cid:226) haÆp, ng(cid:246)ng th(cid:244)ß.
Loa(cid:239)i raØn Xeøt nghie(cid:228)m Ho(cid:229) æaÆt DaÆu hie(cid:228)u ta(cid:239)i choª (cid:209)au, phuł Hoa(cid:239)i t(cid:246)ß lan ro(cid:228)ng
Ca(cid:239)p nong Ca(cid:239)p nia Ho(cid:229) meło (cid:209)au ta(cid:239)i choª ˝t / Kho(cid:226)ng hoa(cid:239)i t(cid:246)ß (cid:209)au ta(cid:239)i choª Hoa(cid:239)i t(cid:246)ß Chałm qua(cid:239)p (cid:209)au XN æo(cid:226)ng maøu Myoglobin nie(cid:228)u XN æo(cid:226)ng maøu
DaÆu hie(cid:228)u toałn tha(cid:226)n 30 phuøt (cid:150) vałi gi(cid:244)ł sau: Te(cid:226), noøi, nuoÆt khoø Sułi bo(cid:239)t meøp Lie(cid:228)t c(cid:244) ho(cid:226) haÆp Lie(cid:228)t c(cid:244) ho(cid:226) haÆp th(cid:246)(cid:244)łng sau 1 - 4 gi(cid:244)ł L(cid:246)ł æ(cid:246)ł, lie(cid:228)t c(cid:244) ho(cid:226) haÆp co gia(cid:228)t Ba(cid:224)m maøu XuaÆt huyeÆt DIC
Hoa(cid:239)i t(cid:246)ß lan ro(cid:228)ng Chaßy maøu kho(cid:226)ng ca(cid:224)m Boøng n(cid:246)(cid:244)øc coø maøu / loeøt T(cid:246)(cid:244)ng t(cid:246)(cid:239) RaØn lu(cid:239)c raØn XH (cid:237)t h(cid:244)n chałm qua(cid:239)p XN æo(cid:226)ng maøu
qua(cid:239)p
chałm nh(cid:246)ng (cid:237)t h(cid:244)n (cid:209)au – s(cid:246)ng RaØn bie(cid:229)n
1 (cid:150) 3 gi(cid:244)ł sau: Me(cid:228)t, æau c(cid:244), lie(cid:228)t c(cid:244) ho(cid:226) haÆp, suy tha(cid:228)n
3. Cha(cid:229)n æoaøn pha(cid:226)n bie(cid:228)t: RaØn lałnh caØn: theo doıi trong 12 gi(cid:244)ł
Ta(cid:239)i choª: æau, phuł kho(cid:226)ng lan, kho(cid:226)ng coø daÆu hie(cid:228)u hoa(cid:239)i t(cid:246)ß, xuaÆt huyeÆt. Kho(cid:226)ng daÆu hie(cid:228)u toałn tha(cid:226)n Test æo(cid:226)ng maøu b(cid:236)nh th(cid:246)(cid:244)łng: lał 1 xeøt nghie(cid:226)m æo(cid:228) nha(cid:239)y cao pha(cid:226)n bie(cid:228)t raØn æo(cid:228)c hay raØn lałnh caØn
III. (cid:209)IE(cid:192)U TR(cid:210): 1. Nguye(cid:226)n taØc æie(cid:224)u tr(cid:242): Lałm cha(cid:228)m haÆp thu æo(cid:228)c toÆ. Xaøc æ(cid:242)nh loa(cid:239)i raØn vał dułng huyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn æaºc hie(cid:228)u. (cid:209)ie(cid:224)u tr(cid:242) bieÆn ch(cid:246)øng. 2. (cid:209)ie(cid:224)u tr(cid:242) caÆp c(cid:246)øu ban æa(cid:224)u: S(cid:244) c(cid:246)øu ta(cid:239)i n(cid:244)i xaßy ra tai na(cid:239)n: mu(cid:239)c æ(cid:237)ch lałm cha(cid:228)m haÆp thu no(cid:239)c raØn vało c(cid:244) the(cid:229).
- TraÆn an na(cid:239)n nha(cid:226)n, th(cid:246)(cid:244)łng ho(cid:239) raÆt hoaßng s(cid:244)(cid:239). - BaÆt æo(cid:228)ng vał æaºt chi b(cid:242) caØn thaÆp h(cid:244)n tim æe(cid:229) lałm cha(cid:228)m haÆp thu æo(cid:228)c toÆ. - R(cid:246)ßa sa(cid:239)ch veÆt th(cid:246)(cid:244)ng. - BaŒng chaºt chi b(cid:242) caØn v(cid:244)øi baŒng vaßi, baŒng baØt æa(cid:224)u t(cid:246)ł ph(cid:237)a tre(cid:226)n veÆt caØn æe(cid:229) ha(cid:239)n
cheÆ haÆp thu æo(cid:228)c chaÆt theo æ(cid:246)(cid:244)łng ba(cid:239)ch huyeÆt. - Chuye(cid:229)n nhanh choøng treß b(cid:242) na(cid:239)n æeÆn be(cid:228)nh vie(cid:228)n. - Caøc æie(cid:224)u tr(cid:242) hie(cid:228)n nay kho(cid:226)ng æ(cid:246)(cid:244)(cid:239)c khuyeÆn caøo v(cid:236) kho(cid:226)ng coøø hie(cid:228)u quaß, coø the(cid:229) ga(cid:226)y nhieªm trułng, taŒng s(cid:246)(cid:239) haÆp thu no(cid:239)c æo(cid:228)c vał chaßy maøu ta(cid:239)i choª nh(cid:246) ra(cid:239)ch da, huøt no(cid:239)c æo(cid:228)c baŁng mie(cid:228)ng hay giaøc huøt, æaºt garrot.
X(cid:246)ß tr(cid:237) raØn æo(cid:228)c caØn ta(cid:239)i be(cid:228)nh vie(cid:228)n: TaÆt caß caøc tr(cid:246)(cid:244)łng h(cid:244)(cid:239)p raØn caØn, ngay caß ng(cid:246)(cid:244)łi nhał mo(cid:226) taß lał raØn lałnh phaßi æ(cid:246)(cid:244)(cid:239)c theo doıi ta(cid:239)i be(cid:228)nh vie(cid:228)n 24 gi(cid:244)ł æa(cid:224)u, (cid:237)t nhaÆt 12 gi(cid:244)ł. 3.1 (cid:209)ie(cid:224)u tr(cid:242) trie(cid:228)u ch(cid:246)øng: a. Suy ho(cid:226) haÆp: Th(cid:246)(cid:244)łng do raØn ho(cid:229) Th(cid:244)ß oxy, neÆu naºng th(cid:236) æaºt no(cid:228)i kh(cid:237) quaßn giuøp th(cid:244)ß. Th(cid:246)(cid:244)łng be(cid:228)nh nha(cid:226)n t(cid:246)(cid:239) th(cid:244)ß la(cid:239)i sau 24 gi(cid:244)ł. b. SoÆc: Th(cid:246)(cid:244)łng soÆc lał ha(cid:228)u quaß cußa suy ho(cid:226) haÆp, xuaÆt huye(cid:229)t X(cid:246)ß tr(cid:237): hoª tr(cid:244)(cid:239) ho(cid:226) haÆp, truye(cid:224)n d(cid:242)ch choÆng soÆc Lactate Ringer 20 ml/kg nhanh 3.2 HuyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn: Ch(cid:230) æ(cid:242)nh: RaØn æo(cid:228)c caØn kełm 1 trong 2 æie(cid:224)u kie(cid:228)n sau:
- Coø bie(cid:229)u hie(cid:228)n la(cid:226)m sałng toałn tha(cid:226)n cußa raØn æo(cid:228)c caØn - Coø roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu naºng (roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu nhe(cid:239) kho(cid:226)ng ca(cid:224)n dułng huyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn) ToÆt nhaÆt lał cho huyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn æ(cid:244)n giaø (raØn chałm qua(cid:239)p, ho(cid:229) æaÆt, lu(cid:239)c æuo(cid:226)i æoß(cid:133)). Cho(cid:239)n huyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn loa(cid:239)i nało tuył thuo(cid:228)c vało:
Xaøc æ(cid:242)nh loa(cid:239)i raØn Bie(cid:229)u hie(cid:228)n la(cid:226)m sałng, ca(cid:228)n la(cid:226)m sałng Loa(cid:239)i raØn æo(cid:228)c th(cid:246)(cid:244)łng gaºp (cid:244)ß æ(cid:242)a ph(cid:246)(cid:244)ng ˝t coø taøc du(cid:239)ng cheøo cußa caøc huyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn ngay caß chung trong 1 ho(cid:239) raØn æo(cid:228)c Ne(cid:226)n cho s(cid:244)øm trong 4 gi(cid:244)ł æa(cid:224)u, sau 24 gi(cid:244)ł (cid:237)t hie(cid:228)u quaß. Ne(cid:226)n cho tr(cid:246)(cid:244)øc khi truye(cid:224)n huyeÆt t(cid:246)(cid:244)ng t(cid:246)(cid:244)i hay caøc yeÆu toÆ æo(cid:226)ng maøu æe(cid:229) ngaŒn chaºn hie(cid:228)n t(cid:246)(cid:244)(cid:239)ng DIC
Caøch s(cid:246)ß du(cid:239)ng: - Lałm test tr(cid:246)(cid:244)øc khi truye(cid:224)n (dung d(cid:242)ch 1% tie(cid:226)m trong da, sau 15 phuøt æo(cid:239)c keÆt quaß) vał chua(cid:229)n b(cid:242) sa(cid:252)n sałng ph(cid:246)(cid:244)ng tie(cid:228)n caÆp c(cid:246)øu soÆc phaßn ve(cid:228). - Adrenalin 10/00 0,005 (cid:150) 0,01 ml/kg TDD cho 1 la(cid:224)n tr(cid:246)(cid:244)øc khi dułng lie(cid:224)u æa(cid:224)u
-
huyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn Pha moªi lo(cid:239) khaøng huyeÆt thanh v(cid:244)øi 25 ml dung d(cid:242)ch Normal saline, truye(cid:224)n 1 lo(cid:239) trong vołng 30 phuøt qua b(cid:244)m tie(cid:226)m. Lie(cid:224)u baØt æa(cid:224)u tuły theo h(cid:246)(cid:244)øng daªn cußa nhał saßn xuaÆt th(cid:246)(cid:244)łng (cid:237)t nhaÆt 3 lo(cid:239). To(cid:229)ng lie(cid:224)u kho(cid:226)ng the(cid:229) xaøc æ(cid:242)nh tr(cid:246)(cid:244)øc æ(cid:246)(cid:244)(cid:239)c v(cid:236) tuył thuo(cid:228)c theo l(cid:246)(cid:244)(cid:239)ng no(cid:239)c raØn trong c(cid:244) the(cid:229). Coø the(cid:229) la(cid:228)p la(cid:239)i sau 2-6 gi(cid:244)ł neÆu vaªn cołn trie(cid:228)u ch(cid:246)øng naºng hay roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu naºng. NeÆu tuyeÆn tr(cid:246)(cid:244)øc coø æaºt garrot hoaºc baŒng eøp, ch(cid:230) m(cid:244)ß baŒng sau khi tie(cid:226)m huyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn. 3.3.RoÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu, DIC:
Truye(cid:224)n maøu m(cid:244)øi toałn pha(cid:224)n 10 (cid:150) 20 mL/kg khi Hct<30% HuyeÆt t(cid:246)(cid:244)ng æo(cid:226)ng la(cid:239)nh 10 (cid:150) 20 ml/kg khi coø DIC KeÆt tußa la(cid:239)nh khi fibrinogen < 0,5 g/l Vitamine K1 5 (cid:150) 10 mg TM.
3.5 (cid:209)ie(cid:224)u tr(cid:242) tieÆp theo: HuyeÆt thanh choÆng uoÆn vaøn. Khaøng sinh pho(cid:229) ro(cid:228)ng: Cefotaxime TM. SaŒn soøc veÆt th(cid:246)(cid:244)ng hałng ngały. Xem xeøt ch(cid:230) æ(cid:242)nh o(cid:226)xy cao aøp trong tr(cid:246)(cid:244)łng h(cid:244)(cid:239)p veÆt th(cid:246)(cid:244)ng coø hoa(cid:239)i t(cid:246)ß c(cid:244) naºng, ro(cid:228)ng.
3.4 Phaªu thua(cid:228)t: ch(cid:230) æ(cid:246)(cid:244)(cid:239)c th(cid:246)(cid:239)c hie(cid:228)n sau khi æie(cid:224)u ch(cid:230)nh roÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu: Chełn eøp khoang ca(cid:224)n phaßi phaªu thua(cid:228)t giaßi aøp s(cid:244)øm. CaØt lo(cid:239)c veÆt th(cid:246)(cid:244)ng, æoa(cid:239)n chi hoa(cid:239)i t(cid:246)ß ch(cid:230) ne(cid:226)n lałm sau 7 ngały. 3.5 Theo doıi: moªi gi(cid:244)ł (cid:237)t nhaÆt trong 12 gi(cid:244)ł æa(cid:224)u Tri giaøc, daÆu hie(cid:228)u sinh to(cid:224)n VeÆt caØn
Nh(cid:236)n khoø, su(cid:239)p mi, lie(cid:228)t chi Chaßy maøu Ch(cid:246)øc naŒng æo(cid:226)ng maøu
M(cid:246)øc æo(cid:228) ch(cid:246)øng c(cid:244)ø I Nelson 2004
RaØn caØn
S(cid:244) c(cid:246)øu ta(cid:239)i choª
VaÆn æe(cid:224) Khaøng huyeÆt thanh no(cid:239)c raØn coø hie(cid:228)u quaß trong æie(cid:224)u tr(cid:242) raØn caØn khi s(cid:246)ß du(cid:239)ng trong vołng 4 gi(cid:244)ł æa(cid:224)u. NeÆu sau 12 gi(cid:244)ł, seı kho(cid:226)ng coø hie(cid:228)u quaß. L(cid:214)U (cid:209)O(cid:192) X(cid:214)(cid:219) TR˝ RA(cid:201)N (cid:209)O˜C CA(cid:201)N
Bie(cid:229)u hie(cid:228)n la(cid:226)m sałng RaØn æo(cid:228)c caØn
(-) (+)
Test æo(cid:226)ng maøu CaÆp c(cid:246)øu
(-) RoÆi loa(cid:239)n æo(cid:226)ng maøu (-) Theo doıi
(+) (+)
HuyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn
- Ho(cid:224)i s(cid:246)øc - HuyeÆt thanh khaøng no(cid:239)c raØn
