Câu hỏi bài tập ôn thi môn: Tâm lý đại cương

ủ ư

ộ

ả

Ứ

ụ

ể

ặ

duy.  ng d ng các đ c đi m c a t

ủ ư

ấ ư ế

ộ ố

ặ ệ

Câu I) Phân tích b n ch t xã h i và đ c đi m c a t   duy vào cu c s ng nh  th  nào cho hi u qu

ể ả  .

ả ấ ứ ộ ộ ữ    là m t quá trình nh n th c, ph n ánh m t cách gián ti p nh ng thu c tính b n ch t, nh ng

ộ ậ ủ ự ậ ệ ệ ệ ượ ư ữ ướ ậ T  duyư ố m i liên h  ­ quan h  có tính quy lu t c a s  v t, hi n t ả ế c đó ta ch a bi ế ng mà tr t.

ộ ủ ư ả ấ 1/ B n ch t xã h i c a t duy:

ộ ơ ở ứ ề

ừ ướ ớ ứ ộ ệ ự ư ­ Hành đ ng t ườ ậ ả ọ ế vào k t qu  h at đ ng nh n th c mà xã h i lòai ng ế ệ ướ  duy đ u d a trên c  s  kinh nghi m mà các th  h  tr ộ  tr i đã tích lũy t ự   c đã tích lũy, t c là d a c t i nay.

ớ ư ữ ộ ươ cách là m t ph ệ   ng ti n

ạ c đã sáng t o ra v i t ứ ủ ư ể ậ ạ ườ ế ệ ướ ố ừ ự  ng  mà các th  h  tr ­ T  duy d a vào v n t ộ ả ọ ế ữ  gin các k t qu  h at đ ng nh n th c c a con ng bi u đ t, khái quát và gi i.

ư ủ ẩ ầ ộ ườ   i

ệ ả duy do thúc đ y c a nhu c u xã h i, nghĩa là ý nghĩ cua con ng ấ ủ ờ ạ ụ ế ệ ổ ả ­ B n ch t c a quá trình t ượ ướ c h đ ấ ủ ng vào vi c gi i quy t các nhi m v  nóng h i nh t c a th i đ i.

ư ể ậ ượ ự ứ   c trong các lĩnh v c tri th c

ả ử ụ ế ượ ệ ụ ặ ế ẽ ệ ­ T  duy mang tính t p th , nghĩa là ph i s  d ng các tài li u thu đ ả c các nhi m v  đ t ra. liên quan, n u không s  không gi i quy t đ

ư ủ ườ ượ ử ụ ể ả ấ ­ T  duy mang tín ch t chung c a loài ng i vì nó đ c s  d ng đ  gi ề ế ấ i quy t v n đ .

ủ ư ể ặ 2/Các đ c đi m c a t duy:

ứ ộ ư ể ặ ậ ộ ớ ứ T  duy thu c m c đ  nh n th c lý tính v i các đ c đi m sau:

ề ủ ư duy: ấ  Tính có v n đ  c a t

ộ ấ ự ụ ả ộ

ề ớ ủ ứ ấ ể ươ ế ầ ộ ứ ố   ­ V n đ  là nh ng tình hu ng, hoàn c nh ch a đ ng m t m c đích, m t v n đ  m i mà ả   i ng pháp hành đ ng cũ tuy còn c n thi ữ ề ữ ế t cũ, nh ng ph t song không đ  s c gi

ữ nh ng hi u bi quy t.ế

ư ệ ấ ặ ố ả ế   i quy t

­ T  duy ch  xu t hi n khi g p nh ng hoàn c nh, tình hu ng có v n đ . Mu n gi ề ỉ ườ ả ớ ườ ứ ứ ế ả ữ ả i ph i tìm cách th c gi i quy t m i. T c là con ng ề ấ ả ư i ph i t ố  duy. ấ v n đ  đó con ng

ứ ả ậ ả ử ể ả  s  đ  gi i m t bài toán, tr

ụ Ví d : Gi ụ ủ ướ ắ ị ầ   c yêu c u, ệ

ệ ữ ầ ộ ớ ạ ả c h t h c sinh ph i nh n th c  đ i các quy t c, công th c, đ nh lí có liên quan v  m i quan h ứ ế ọ ứ ể ả ượ ư ệ nhi m v  c a bài toán, sau đó nh  l gi a cái đã cho và cái c n tìm, ph i ch ng minh đ  gi ượ ề ố ấ  duy xu t hi n. c bài toán. Khi đó t i đ

ế ủ ư Tính gián ti p c a t duy:

ư ườ ­ T  duy con ng

ộ ậ i không nh n th c th  gi ế ế ướ ế ớ  duy đ

ứ ủ ư ữ ờ duy. Nh  có ngôn ng  mà con ng

ứ ủ ả ậ

ệ ượ ệ ợ ứ ể ả

ả ự ộ ứ   ậ i m t cách tr c ti p mà có kh  năng nh n th c ườ ử  ế ế ở ệ ể ệ ượ  vi c con ng nó m t cách gián ti p. Tính gián ti p c a t c h t  c th  hi n tr i s ứ ậ ữ ể ư ụ ả ế ườ ử ụ   d ng ngôn ng  đ  t i s  d ng các k t qu  nh n th c (quy ư ắ  duy (phân t c, khái ni m, công th c, quy lu t…) và kinh nghi m c a b n thân vào quá trình t   ệ   ấ ủ ự ậ ậ tích, t ng h p, so sánh, khái quát…)đ  nh n th c đ c cái bên trong, b n ch t c a s  v t hi n ượ t ổ ng.

ộ ế ọ ướ ệ c h t h c sinh ph i bi ế ượ t đ

Ví du: Đ  gi ớ ạ ị ể ả i các công th c, đ nh lí…có liên quan đ  gi

i m t bài toán thì tr ứ ườ ữ ụ ủ   ả ầ c yêu c u, nhi m v  c a ằ ể ả   i bài toán. Ta th y rõ r ng trong quá   i đã dùng ngôn ng  mà th  hi n là các quy t c, đ nh lí… ngoài ra

ể ệ ề ầ ấ ắ ướ ủ ả ủ ể ệ ả bài toán, nh  l ả i bài toán đó con ng trình gi ả còn có c  kinh nghi m c a b n thân ch  th  thông qua nhi u l n gi ị c đó. i toán tr

ư ỗ duy còn đ

­ Tính gián ti p c a t ươ ữ ệ duy con ng ậ ệ ế ể ượ ể ệ ở c th  hi n  ồ ư ồ ng ti n (nh  đ ng h , nhi ch , trong quá trình t t k , máy móc…) đ  nh n th c đ i t ườ ử  i s ứ ố ượ   ng

ế ủ ư ụ ể ự ế ụ d ng nh ng công c , ph mà không th  tr c ti p tri giác chúng.

ụ ể ế ượ ệ ộ ủ ướ ệ ế ể Ví d : Đ  bi t đ c nhi t đ  sôi c a n c ta dùng nhi t k  đ  đo.

ư ở ộ ườ ả ờ ­ Nh  có tính gián ti p mà t

ủ  duy c a con ng ỉ ả ứ ủ ớ ạ i đã m  r ng không gi ễ ữ i không ch  ph n ánh nh ng gì di n ra trong hi n t ậ   i h n kh  năng nh n ả   ệ ạ i mà còn ph n

ế i, con ng ươ ứ th c c a con ng ượ ả ánh đ ườ c c  quá kh  và t ườ ng lai.

ự ữ ậ ườ ậ ượ ữ ệ Ví d : 1)D a trên nh ng d  li u thiên văn, khí h u con ng i thu th p đ c mà con ng ườ   i

ụ ượ c bão. ự d  báo đ

ư ệ ế ể 2)Các phát minh do con ng i t o ra nh  nhi t k , tivi… giúp chúng ta hi u bi ế ề  t v

ệ ượ ữ ự ế ườ ạ ự ế ư nh ng hi n t ng thiên nhiên, th c t nh ng chúng ta không tri giác tr c ti p.

ự ọ ư ạ ự ứ

3)D a vào nh ng thành t u và tri th c các nhà khoa h c l u l ề ữ ụ ệ ả

i mà chúng ta tính toán ớ c nhi u v  vũ tr , mà k t qu  là chúng ta phát hi n thêm nhi u thiên hà m i mà chúng ư ế ặ ế ề ượ ề đ ộ ầ ta ch a m t l n đ t chân đ n.

ừ ượ ủ ư Tính tr u t ng và khái quát c a t duy :

ậ ư ự ậ

ệ ượ ừ ữ

ề ự ậ ệ ượ ớ ẻ ư . T  duy có kh  năng tr u xu t kh i s  v t, hi n t ệ ụ ể t, c  th , ch  gi i nh ng thu c tính b n ch t chung cho nhi u s  v t hi n t ụ ể ấ ng, trên c

ứ ả ả ỉ ữ ạ  l ữ ữ ự ậ ấ ẻ ư ữ ộ ệ ượ ng m t cách c  th  và   ệ   ữ ộ ng nh ng thu c tính, nh ng d u hi u ơ  ộ   ộ , nh ng có nh ng thu c tính chung thành m t ả ỏ ự ậ ả ng riêng l

ạ ạ ộ duy không ph n ánh s  v t, hi n t ­ Khác v i nh n th c c m tính, t ấ riêng l ộ cá bi ệ ượ ở s  đó mà khái quát nh ng s  v t hi n t ộ nhóm, m t lo i, m t ph m trù.

ừ ượ ệ ố ệ

ữ ữ ư ế ế ầ + Tr u t ứ ế th  y u không c n thi ữ ng là dùng trí óc đ  g t b  nh ng m t, nh ng thu c tính, nh ng m i liên h , quan h ế ố ầ  c n thi ặ i nh ng y u t ể ạ ỏ ỉ ữ ạ  l ộ t cho t ữ  duy. t và ch  gi

ể ợ ề ấ ạ ộ ộ   ộ ng khác nhau thành m t nhóm, m t lo i, m t

ố ượ ệ ấ ị ữ ệ ạ + Khái quát là dùng tri óc đ  h p nh t nhi u đ i t ộ ph m trù theo nh ng thu c tính, liên h , quan h  chung nh t đ nh.

ừ ượ ố ở ứ ộ t v i nhau m c đ  cao. Không có tr u t

ng và khái quát có m i liên h  m t thi ừ ượ ể ế ư ế ạ ế ớ ừ ượ   ng ậ   ng mà không khái quát thì h n ch  quá trình nh n

ệ ậ =>Tr u t thì không th  ti n hành khái quát, nh ng tr u t th c.ứ

ề ữ ố

l

ư ữ ướ ữ ố

ấ ả ề ủ ằ

ọ   ộ ấ ườ ừ ệ ụ i tr u xu t nh ng thu c tính không quan tr ng Ví d : Nói v  khái ni m “cái c c”, con ng ể  ể ế ầ ộ ữ ỉ ữ ạ ắ ư ấ ệ ụ i nh ng thu c tính c n thi t nh  hình tr , dùng đ nh  ch t li u, màu s c, ki u dáng mà ch  gi ơ  ộ ồ ậ ộ ấ ả ừ ượ ự ng. Khái quát g p t đ ng n t c  nh ng đ  v t có nh ng thu c tính c c u ng. Đó là tr u t ộ   ế ứ ả b n nói trên dù làm b ng nhôm, s , th y tinh…có màu xanh hay vàng…t t c  đi u x p vào m t nhóm “cái c c”.ố

ế ượ ỉ ả ệ c nh ng nhi m v  hi n t i quy t đ

ữ ả ế ườ ệ c nh ng nhi m v  c a t ng lai, trong khi gi

i không ch  gi ụ ủ ươ ộ ụ ệ ạ ệ ắ ể ạ ạ ộ i mà còn   ụ ụ ể ẫ   i quy t nhi m v  c  th  v n ươ   ữ ữ ng

ể ờ ­ Nh  có đ c đi m này mà con ng ế ượ ể ả có th  gi ể ắ có th  s p x p nó vào m t nhóm, m t lo i, m t ph m trù đ  có nh ng quy t c, nh ng ph ả pháp gi ặ i quy t đ ế ế ươ i quy t t ữ ộ ự . ng t

ụ ứ ứ ượ Ví d : Khi tính di n tích hình ch  nh t ta có công th c: S = (a x b).Công th c này đ c áp

ữ ự ớ ậ ề ố ề ườ ệ ợ ươ ng h p t ng t v i nhi u con s  khác nhau. ụ d ng cho nhi u tr

ệ ặ ẽ ớ ư T  duy quan h  ch t ch  v i ngôn ng ữ:

ấ ư ế ắ

ố ề ữ ữ

ể ễ ườ ượ ư ủ ư ả ệ ậ i không th  di n ra đ ặ ớ   ừ ượ ng và khái quát là do nó g n ch t v i ế ớ   t v i nhau. N u không có ngôn ng  thì quá ẩ ồ    duy (khái ế c, đ ng th i các s n ph m c a t

ượ ườ ậ ­ T  duy mang tính có v n đ , tính gián ti p, tính tr u t ữ ư ngôn ng . T  duy và ngôn ng  có m i quan h  m t thi ủ trình t  duy c a con ng ệ ni m, phán đoán…)cũng không đ ủ ể c ch  th  và ng ờ ế i khác ti p nh n.

ọ ẽ ữ ữ ứ ể ệ   Ví d : N u không có ngôn ng  thì nh ng công th c toán h c s  không có và không th  hi n

ữ ụ ế ể ượ đ c nh ng hi u bi ế ề ự t v  t nhiên.

ụ ườ ế i ta dùng ngôn ng  đ  ghi l

ữ ể ạ ạ ể ữ ể ả ủ ể ẫ i thì c  ch  th  l n ng ộ   i đ  có m t ườ ọ   i h c

ậ ể ế ậ ượ ứ ọ ậ Ví d : khi ti n hành l p trình PASCAL, ng ế ỉ ng trình l p trình hoàn ch nh. N u không có ngôn ng  đ  ghi l ẹ c tr n v n tri th c. ươ ch ề đ u không th  ti p nh n đ

ạ ế ươ ể ng ti n bi u đ t k t qu  t

ủ ể ư ế ệ ả i khác và cho b n thân ch  th  t ả ư  duy. Ng

duy, do đó có th ượ ạ c l ữ ể  ế   i, n u    duy thì ngôn ng  ch  là nh ng chu i âm thanh vô nghĩa. Tuy nhiên, ngôn ng  không

ả ủ ư  duy cho ng ỉ ệ ủ ư ỉ ạ ế ữ ố ị ­ Ngôn ng  c  đ nh l i k t qu  c a t ả ư khách quan hóa k t qu  t không có t ư ả ph i là t duy, là ph ườ ữ ữ ươ ng ti n c a t ư  duy mà ch  là ph ỗ  duy.

ữ ủ ả ủ ị ử

ể ủ ể ệ ả ư ế ữ ườ ế ạ ­ Ngôn ng  c a chúng ta ngày nay là k t qu  c a quá trình phát tri n t phát tri n c a nhân lo i, do đó ngôn ng  luôn th  hi n k t qu  t ể ư ủ  duy c a con ng duy lâu dài trong l ch s i.

ả ủ ụ ứ ế ườ   i

Ví d : Công th c tính di n tích hình vuông S = (a x a) là k t qu  c a quá trình con ng ể ư ứ ế ệ tìm hi u tính toán. N u không có t duy thì rõ ràng công th c này vô nghĩa.

ệ ậ ư ố ế ớ ứ ả ậ t v i nh n th c c m tính: T  duy có m i quan h  m t thi

ứ ả ậ ả ồ ­ Nh n th c c m tính bao g m c m giác và tri giác, trong đó:

ừ ộ ộ ẻ ủ ự ậ ệ ượ c a s  v t hi n t ng đang

ả ự ế ộ ả + C m giác là m t quá trình tâm lí ph n ánh t ng thu c tính riêng l ủ tr c ti p tác đ ng vào giác quan c a ta.

ủ ự ậ ẹ ề ộ ọ ộ

ự ế ủ ộ ệ   + Tri giác là quá trình tâm lí ph n ánh m t cách tr n v n các thu c tính b  ngoài c a s  v t, hi n ượ t ả ng khi chúng đang tr c ti p tác đ ng vào giác quan c a ta.

ư ả ự ự ệ

ậ ộ ơ ở ự ả ứ ả ữ ắ ầ ừ ng b t đ u t

ậ ứ ả ơ ở ố ả ộ

ữ ư ậ ữ ệ ớ

ứ ả ư ố ự ệ ấ ệ ộ ớ ủ ự ệ ộ

ư ạ ậ ệ   ­ T  duy ph i d a vào nh n th c c m tính, d a trên nh ng tài li u c m tính, trên kinh nghi m, ậ   ườ  nh n th c c m tính, trên c  s  nh n trên c  s  tr c quan sinh đ ng. T  duy th ệ  ứ ả ủ ề ấ th c c m tính mà n y sinh tình hu ng có v n đ . Nh n th c c m tính là m t khâu c a m i liên h ữ   ướ ạ ơ ở ủ ế ự i d ng nh ng  duy v i hi n th c, là c  s  c a nh ng khái quát kinh nghi m d tr c ti p gi a t ộ   ữ ậ ệ khái ni m, quy lu t… là ch t li u c a nh ng khái quát hi n th c theo m t nhóm, m t l p, m t  duy. ph m trù mang tính quy lu t trong quá trình t

ụ ộ ụ ả

ạ ạ ả ẽ ặ   Vi d : Khi có m t v  tai n n giao thông x y ra mà ta th y. Thì trong đ u ta s  đ t ra hàng ậ   ữ ừ  nh ng nh n ầ ư ậ i ?...nh  v y là t

ấ i có l ệ ạ ứ ả ườ ấ ắ ầ ư ư ư ạ ỏ lo t các câu h i nh : T i sao l th c c m tính nh  : nhìn, nghe…quá trình t ạ ỗ i x y ra tai n n ? Ai là ng  duy b t đ u xu t hi n.

ữ ượ ạ ư ả ủ ả ạ ả duy và nh ng k t qu  c a nó  nh h

c l ậ ưở ủ ả ả

ườ ẽ ườ ự ọ

ạ ộ ắ ủ ữ ả ả ẳ ớ ả ố ẽ   ng m nh m , chi ph i kh  năng ph n ánh ơ ạ i tinh vi, nh y bén h n, làm cho   ậ   ế t: “nh p  đó, Ph.Angghen đã vi ủ ư    duy c a ta

ế i, t ­ Ng ứ ả ủ c a nh n th c c m tính: làm cho kh  năng c m giác c a con ng ủ tri giác c a con ng i mang tính l a ch n, tính ý nghĩa. Chính vì l vào v i m t c a chúng ta ch ng nh ng có các c m giác khác mà còn có c  ho t đ ng t n a”.ữ

ủ ư Ứ ụ ể ặ ộ ố ệ 3/  ng d ng các đ c đi m c a t ả  duy vào cu c s ng có hi u qu :

ộ ố ế ắ ề ầ ư duy

ả ­ Khi g p m t v n đ  trong cu c s ng không nên bi quan, b  t c, c n bình tĩnh tìm cách t gi ộ ấ ặ ề ế ấ i quy t v n đ .

ư ả ề ầ ư ế ấ ự ệ ­ Khi t duy gi i quy t v n đ  c n t ự  duy tích c c tránh l ố ư i t ạ  duy l ch l c tiêu c c.

ạ ộ ụ ế ầ ả ễ ộ ố ư i t duy đ t phá đ  tìm ra thành công

­ Trong ho t đ ng giáo d c và qu n lý c n khuy n khích l m i.ớ

ọ ầ ậ ố ư ể ả ư ễ ọ ậ ệ ả i t duy logic, phát tri n kh  năng t duy đ  h c t p hi u qu  và

­ H c sinh, sinh viên c n t p l nhanh chóng.

ọ ể ề ệ ả ổ ư ọ ậ    duy trong h c t p

ộ ố ạ ộ ­ H c sinh sinh viên c n năng n  ho t đ ng đ  có nhi u tr i nghi m giúp cho t và trong cu c s ng t ầ ố ơ t h n.

ố ữ ư ề ấ ố ọ ổ

duy thì ph i đ a h c sinh vào nh ng tình hu ng có v n đ  và t ấ ả ư ế ọ ộ ậ ứ ả ạ ọ ­ Mu n kích thích h c sinh t ch c cho h c sinh đ c l p, sáng t o gi ề ố i quy t tình hu ng có v n đ .

ứ ề ệ ể ư ế duy ph i đ

ư ạ ả ượ ế ề ọ ụ c ti n hành song song và thông qua truy n th  tri th c. M i tri   ụ   ậ ự ự ế i không v n d ng duy thì không th c s  ti p thu, l

ữ ứ ­ Vi c phát tri n t ứ th c đ u mang tính khái quát, n u không t ượ đ c nh ng tri th c đó.

ữ ở ẽ ả ắ ồ ữ ữ ắ duy ph i g n v i vi c trau d i ngôn ng . B i l có n m v ng ngôn ng  thì

ươ ớ ể ư ớ ệ ể ư ệ ­ Vi c phát tri n t ệ ng ti n đ  t m i có ph ệ ả  duy có hi u qu .

ườ ừ ượ ả ­ Tăng c ng kh  năng tr u t ng và khái quát trong suy nghĩ.

ệ ả ự ớ

ề ệ ả ớ ỡ ẽ ể ễ ượ ư ữ ể ư ệ ­ Vi c phát tri n t ế nh . B i l ệ ả ắ , thi u nh ng tài li u c m tính thì t duy ph i g n li n v i vi c rèn luy n c m giác, tri giác, năng l c quan sát và trí  duy không th  di n ra đ c.

ườ duy không còn con đ ng nào khác là th

ự ễ ể ậ ư ườ ẽ ừ ượ ể ư ­ Đ  phát tri n t ứ nh n th c và th c ti n. Qua đó t ườ ủ  duy c a con ng i s  không ng ng đ ạ ộ   ng xuyên tham gia vào các ho t đ ng c nâng cao.

ộ ố ấ ầ ề ư Ngoài ra c n tránh m t s  v n đ  nh :

ế ị ư ­ Quá đ nh ki n trong t duy.

ữ ườ ự ợ ị ị ­ Tránh nh ng tr ả ng h p b  ám  nh, b  áp l c.

ủ ể ộ ư ưở ễ ấ ể ấ ườ ị duy hoang t ng mà đi n hình d  th y nh t là ng ả i b  ám  nh b i t ở ộ   i

­ Ch  th  mang m t t i.ỗ l

ư ố ạ ủ ư duy. Phân tích các thao tác t duy. Nêu m i quan h ệ

ữ Câu II) Nêu các giai đo n c a quá trình t gi a các thao tác đó.

ư ạ ủ 1/ Các giai đo n c a quá trình t duy:

ạ ấ ề ể ấ ị ề Xác đ nh v n đ  và bi u đ t v n đ

ư ượ ứ ề ệ ậ ố

ọ

i nh n th c đ ố ề ư ế ả ả ầ ầ ậ ố c tình hu ng. Tình hu ng là đi u ki n quan   ố   ữ ỉ  duy. Ch  có nh ng tình hu ng ễ ỏ   i quy t nó đ  th a mãn nhu c u thì

ỉ ả ủ ư ả  duy. Song, không ph i tình hu ng nào cũng n y sinh t ấ ườ i nh n th c r ng “có v n đ ” và c n ph i gi ố ư ườ ­ T  duy ch  n y sinh khi con ng ả tr ng c a t mà con ng trong tình hu ng đó t ứ ằ ớ ả  duy m i n y sinh.

ề ố ớ ộ ọ ụ ư ả ấ ộ ớ

Ví d : m t bài toán nhân s  là v n đ  đ i v i m t h c sinh l p hai nh ng không ph i là ề ố ớ ẽ ạ ọ ộ ấ v n đ  đ i v i m t sinh viên đ i h c.

ề ộ ứ

ầ ế ự ệ ễ ề ộ ộ ấ i s  nhìn nh n v n đ  m t cách khác nhau tùy thu c vào ki n th c, kinh nghi m và ệ i càng có nhi u kinh nghi m trong m t lĩnh v c nào đó càng d  dàng

ẫ ộ ậ ườ ẽ ỗ ­ M i ng ườ ộ nhu c u cá nhân. M t ng ầ ủ nhìn ra m t cách đ y đ  các mâu thu n.

ườ ế ấ ỗ ề ấ ầ i nào có nhu c u cao trong v n đ  đó

i cũng r t quan tr ng. N u ng ắ ơ ữ ẽ ấ ọ ầ ủ ­ Và nhu c u c a m i ng ườ ề ậ thì s  nhìn nh n v n đ  sâu s c h n nh ng ng ườ ầ ơ ả i có nhu c u c  b n.

ề ế

ệ ả ừ ậ ứ ẽ ụ ả ệ ơ

ả ế ấ ớ ứ ế ố ề ệ Ví d : Nhà qu n lý có ki n th c cao, t ng làm vi c nhi u năm có nhi u kinh nghi m và có ắ ề ấ i quy t v n đ  cao thì s  nhìn nh n v n đ  sâu s c và toàn di n h n nhà qu n lý có ề ế ấ ả ấ i quy t v n đ . ề ầ nhu c u gi ki n th c th p m i đi làm và không có mong mu n gi

ướ ầ ị ị ẽ ả   ng v n đ . N u xác đ nh sai s   nh

ạ ữ ướ ươ ế ể ả ế ­ Trong giai đo n này c n chú ý tránh xác đ nh ch ch h ưở h ệ c sau và có th  không tìm ra ph ng đ n nh ng b ấ ng pháp gi ế ề i quy t.

ủ ạ ầ ọ ư ­ Đây là giai đo n đ u tiên và quan tr ng c a quá trình t duy.

ứ ệ ộ Huy đ ng các tri th c, kinh nghi m

ề ầ ứ ế

ả  duy huy đ ng các tri th c, kinh nghi m liên quan đ n v n đ  c n gi ệ ệ ề ấ ắ ộ ưở ng. Sau khi xác đ nh v n đ  ch  th  t

ế ừ i quy t t ế ệ ị ợ

ấ ữ ề ừ ế ấ ầ ộ ậ c có liên quan đ n v n đ , t ủ ể ư ệ ưở  đó liên t

ề ườ ấ ủ ể ư   Ch  th  t  đó ấ ệ  duy b t tay vào vi c tìm ki m tài xu t hi n các liên t   ọ   ặ ồ ủ ả ệ ừ li u t  nhi u ngu n khác nhau và t p h p nh ng kinh nghi m c a b n thân ho c kinh nghi m h c ữ ướ ỏ ừ   ng trong đ u nh ng n i dung có liên i đi tr  ng h i t ề ế quan đ n v n đ .

ọ ưở ả Sàng l c các liên t ng và hình thành gi ế  thuy t

ệ ấ ộ ượ ầ

ụ ừ ề ế  duy tìm ki m thông tin t

ượ  nhi u phía nên l ọ ả ự ữ ầ ọ c sàng l c cho ng thông tin thu c r t l n nh ng không ph i thông tin nào cũng chính xác, c n ph i l a ch n nh ng thông tin

ạ ầ ủ ể ư ả ễ ư ả ậ ứ ­ Các tri th c kinh nghi m tho t đ u mang tính ch t r ng rãi, bao trùm nên c n đ ệ ớ ợ phù h p v i nhi m v . Ch  th  t ư ượ ấ ớ đ ợ phù h p và đáng tin c y đ  đ a vào gi ề ế ấ i quy t v n đ .

ề ộ ấ ữ

ủ ấ ả ề ế ữ ế ỉ ờ ắ   Ví du: sau khi thu th p thông tin v  m t v n đ  tâm lý nào đó thông qua nh ng t  tr c ộ   t c  các phi u mà ch  dùng nh ng phi u có n i dung ậ i ta không dùng thông tin c a t

ườ ệ nghi m ng ự ễ ử ụ chân th c đ  s  d ng.

ộ ố ươ ễ ả ệ ế ượ c hình thành m t s  ph ể ng án có th  có đ  gi i quy t nhi m v ụ

ừ ệ ừ ơ ở ữ ệ ­ T  c  s  d  li u v a thu đ ờ ế nhanh chóng và ti t ki m th i gian.

ể ả Ki m tra gi ế  thuy t

ả ộ ể ệ

ươ ứ ươ ệ ớ c khi th c hi n các ph ả ng án. C n ki m tra xem ấ ự ế ấ ầ ả ề ộ ế ệ ­ Nên tr i qua m t quá trình ki m tra tr ph ể ướ ề ng  ng v i đi u ki n và gi ng án nào t ươ i quy t v n đ  m t cách hi u qu  nh t. N u:

ươ ượ ẽ ế ẳ ị ả ế ấ ề ằ ươ • Ph ng án đ c kh ng đ nh thì s  đi đ n gi i quy t v n đ  b ng ph ng án đó.

ủ ị ộ ị ư ớ ươ ng án b  ph  d nh thì hình thành m t quá trình t duy m i tìm ra ph ợ   ớ ng án m i phù h p

ễ ả ươ • Ph ơ h n đ  gi ề ế ấ i quy t v n đ .

ể ạ ươ ủ ể ư ẽ ệ ng án đôi khi ch  th  t duy s  phát hi n ra m t s ộ ố

ụ ớ ầ ệ ế ­ Trong giai đo n này sau khi k m tra các ph ả nhi m v  m i c n gi i quy t.

ả ề Gi ế ấ i quy t v n đ

ủ ố ư ­ Là khâu cu i cùng c a quá trình t duy.

ả ẽ ượ ể ị ự ệ ế ẳ c ki m tra và kh ng đ nh thì s  đ c th c hi n, nghĩa là đi đ n câu tr  l ả ờ   i

ế  thuy t đã đ ề ượ ặ ­ Khi gi ấ cho v n đ  đ ượ c đ t ra.

ộ ố ấ ề ớ ạ ả ế ấ ề ộ ư i quy t v n đ  đôi khi m t s  v n đ  m i l i n y sinh. Lúc đó, m t quá trình t duy

ớ ạ ắ ầ ­ Sau khi gi m i l ả i b t đ u.

ụ ả ườ ườ ề ề ặ i th ng g p nhi u khó khăn do nhi u nguyên

ế ườ ­ Trong quá trình gi nhân. Có 3 nguyên nhân th ệ i quy t nhi m v , con ng ặ ng g p:

ộ ố ữ ệ ủ ủ ể ụ ệ ấ ậ • Ch  th  không nh n th y m t s  d  ki n c a bài toán (nhi m v ).

ủ ể ư ừ ệ ề ộ • Ch  th  đ a vào bài toán m t đi u ki n th a.

ấ ứ ủ ư ắ • Tính ch t c ng nh c, khuôn sáo c a t duy.

ư ế ề ề ố

ế ề ấ ề ặ ử ạ

ề ử ề ớ ế ờ ế ố ả ệ ắ ở ộ Ví d :ụ  Sinh viên A cu i tháng h t ti n không có ti n ăn, ti n tiêu nh ng còn đ n m t tu n n a ữ   ầ ầ ữ   ộ m i đ n h n nh n ti n nhà g i. V n đ  đ t ra cho sinh viên này là làm sao s ng qua m t tu n n a ề ế ấ i quy t v n đ . ch  đ n ngày ậ  nhà g i ti n vào. Và sinh viên A  b t tay vào v c tìm cách gi

ữ ủ ế ệ ạ ả ả

ộ ộ ố ươ ướ ư ế ả ầ   ­ Sau khi tham kh o ý ki n c a các b n và c ng thêm kinh nghi m c a b n thân qua nh ng l n ế ề h t ti n tr ủ c đây sinh viên A đã tìm ra m t s  ph i quy t nh  sau: ng án gi

ề ẽ ữ ạ ề ậ ầ ạ ạ ố ộ • Vay ti n b n bè s ng t m m t tu n, sau khi nh n ti n s  g i l i.

ử ề ớ ả ơ • B o gia đình g i ti n s m h n

• Ăn ch u.ị

ệ ể ắ ươ ể ự ệ ượ ­ Sinh viên A b t tay vào vi c ki m tra xem ph ng án nào có th  th c hi n đ c.

ế ề ể ề ạ ỏ ố

ư ầ • Đ u tiên là đi h i thăm các b n vay ti n nh ng cu i tháng ai cũng h t ti n không th  vay c.ượ đ

ủ ủ ư ế ỏ ị • Ti p theo là h i cô ch  ăn ch u nh ng cô ch  quán không bán.

ử ớ ư ề ệ ớ ơ ồ

ườ ử   ố • Cu i cùng là đi n v  nhà nói v i gia đình và gia đình đ ng ý g i s m h n, nh ng g i ít ơ h n th ng l ệ .

ấ ề ủ ề ớ ạ ả ượ ư ả i quy t nh ng m t v n đ  m i l

i n y sinh là v i s ộ ộ ấ ế ế ễ ủ c gi ế ả ớ ố  ư    duy

­ Và v n đ  c a sinh viên này đã đ ề ơ ti n ít h n sinh viên A ph i chi tiêu th  nào đ  đ  cho tháng ti p theo. Và m t quá trính t ớ ạ ả m i l i n y sinh.

ủ ư 2/ Các thao tác c a t duy:

ổ ợ ­ Phân tích – t ng h p:

ừ ừ ể ậ ạ ộ

ệ ượ ộ + Phân tích là quá trình chia cái toàn th  ra các b  ph n, là tách b ch t ng thu c tính hay t ng phía ủ ự ậ ạ c nh c a s  v t, hi n t ng.

ả ễ ủ ụ ể ề ề ể Ví d : khi phân tích v  cái cây ta có th  tìm hi u v  cái lá, hoa, qu , r  c a cây,…

ổ ữ ệ ấ ợ ợ

ể ứ ạ ữ ộ ộ ộ ộ ả ậ ộ   ậ + T ng h p là quá trình dùng trí óc đ  liên h p nh ng b  ph n hay nh ng d u hi u thành m t ỉ nhóm hay m t b  ph n hoàn ch nh, t c t o thành m t hình  nh.

ể ế ụ ộ ọ Ví d : sau khi phân tích cái cây, chúng ta có th  bi ạ t nó thu c lo i cây h  gì….

ổ ợ

ẽ ớ ỉ ế ự ổ ướ ổ ợ ượ ng h ố c nhau, song luôn đi kèm và có m i quan   ợ ượ   c ng t ng h p, còn s  t ng h p đ

ế + Phân tích và t ng h p là hai thao tác hoàn toàn trái ng ệ ặ ươ h  ch t ch  v i nhau. Phân tích ch  ti n hành theo ph ả ủ ế ti n hành trên k t qu  c a quá trình phân tích.

­ So sánh:

ế ố ượ ớ ố ố   ng v i nhau, xem chúng gi ng nhau hay khác nhau, th ng

ố ậ ấ ể ố + Là dùng trí óc đ  đ i chi u các đ i t nh t hay đ i l p.

ủ ự ậ ề ề ề ắ ắ ắ ớ

ụ Ví d : So sánh v  màu s c (màu tr ng v i màu không tr ng), v  hình thù c a s  v t, v  công c …ụ

ọ ố ườ i nga coi so sánh là

ọ ấ ủ ệ So sánh là thao tác quan tr ng trong trí tu , Xê­chê­n p, nhà sinh lý h c ng kho tang trí tu  quý báu nh t c a con ng ệ ườ i.

ừ ượ ụ ể ­ Tr u t ng hóa và c  th  hoá:

ữ ặ ộ ng hóa là quá trình con ng

ữ ấ ặ ọ ộ ộ ố ỉ ữ ạ ể ạ ỏ ữ i nh ng m t, nh ng thu c tính quan tr ng trong m t tình hu ng có v n đ ườ i dùng trí óc đ  g t b  nh ng m t, nh ng thu c tính không   ề  ữ l

ừ ượ + Tr u t ọ quan tr ng, ch  gi ụ ể ể ư  duy. c  th  đ  t

ụ ạ ọ ọ ự ề ấ ố ố ế ữ ạ  l ố ọ   ả ể i là k t qu  đi m s  h c

Ví d ; Mu n phân lo i h c sinh theo h c l c, đi u duy nh t mu n gi t pậ

ụ ể ừ ượ ư ề + C  th  hóa là dùng trí óc đ a cái chung, cái tr u t ụ ể ng v  cái c  th .

ệ ố ệ ả ẫ ồ mang tính nóng ch y và d n đi n, bao g m các

ữ ặ ắ ố ồ ụ Ví d : khái ni m kim lo i là nh ng nguyên t nguyên t ạ : đ ng, vàng, nhôm ho c s t,…

ự ụ ể ể ắ ơ ố ượ ể ượ ạ ng cùng lo i, hi u đ ủ   c cái chung c a

+ S  c  th  hóa làm cho ta hi u sâu s c h n các đ i t chúng.

ệ ố ­ Khái quát hóa và h  th ng hóa:

ườ ấ ố ượ i dùng trí óc đ  h p nh t nhi u đ i t ư   ng khác nhau nh ng

ể ợ ộ ề ạ ữ ệ ệ ộ ộ + Khái quát hóa là quá trình con ng có chung nh ng thu c tính liên h , quan h  thành m t nhóm, m t lo i.

ụ ậ ọ ậ ề ấ ậ ặ ộ ộ ươ ố ng s ng,

ậ ẻ ứ ậ ẻ ữ ộ Ví d : Các nhà đ ng v t h c quy các con v t v  loài bò sát, g m nh m, đ ng v t có s ằ ộ đ ng v t đ  con và nuôi con b ng s a, đ ng v t đ  tr ng,…

ạ ố ớ   i m t cái chung nào đó, cái chung trong cái khái quát hóa đ i v i

ố ượ ộ ộ ữ + Khái quát hóa là quá trình đêm l nh ng đ i t ng khác nhau có hai thu c tính:

(cid:0) ữ ữ ộ ố ộ Nh ng thu c tính chung là nh ng thu c tính gi ng nhau

ụ ộ ể ả ậ ớ ố ự ậ Ví d : Đ ng v t khác nhau v i th c v t là có ăn u ng, di chuy n, sinh s n.

(cid:0) ự ậ ữ ả ấ ộ ộ ệ   ấ Nh ng thu c tính chung là thu c tính b n ch t mà m t nó đi thì không còn là s  v t , hi n

ữ ượ t ng đó n a.

ở ằ ữ ẻ ằ ậ ộ ổ ộ

ụ Ví d : cá voi là đ ng v t có vú, đ  con và nuôi b ng s a, th  b ng ph i và có não b  phát tri n.ể

ữ ữ ế ấ ị ữ ệ ẩ ng, nh ng khái ni m theo nh ng tiêu chu n nh t đ nh,

ố ượ ữ ệ ố ữ ệ ố ắ + H  th ng hóa là s p x p nh ng đ i t ấ ị theo nh ng logic nh t đ nh thành nh ng h  th ng khác nhau.

ẩ ườ ệ ố ướ ướ i ta chia ra h  th ng các n ể c phát tri n, các n c đang

ướ ể ậ ữ ụ ự Ví d : d a theo nh ng tiêu chu n, ng ể phát tri n, các n c ch m phát tri n,

ư

ự

ộ

ả

ư

ừ    duy tr u

ế ứ

ụ

duy tr c quan hành đ ng, t ủ

ư  duy tr c quan hình  nh và t ờ ố

ạ ư

Câu III) Th  nào là t ượ t

ng. Nêu  ng d ng c a các lo i t

ự  duy đó trong đ i s ng

ư ự ộ 1/ T  duy tr c quan hành đ ng:

ạ ư ệ ế ự duy mà vi c gi ờ ự

ụ ượ ượ ệ ậ ộ ố ả ộ ằ ư T  duy tr c quan hành đ ng : Là lo i t ả ổ ự ế c i t i quy t nhi m v  đ ể ộ  các tình hu ng b ng các hành đ ng v n đ ng có th  quan sát đ ự  th c t ệ c th c hi n nh  s c.

́ ́ ̀ ́ ́ ự ̣ ̉ ̣ ̣ Vi du: tre em th c hiên phep công băng cac que tinh.

ự ư ả 2/ T  duy tr c quan – hình  nh:

ệ ả ệ duy mà vi c gi

ả ỉ ả ố ế ạ ư ụ ượ i quy t nhi m v  đ ỉ  duy này ch  có ằ   ệ ự c th c hi n b ng ườ ặ   ở i đ c  con ng

ư ự ạ ư T  duy tr c quan ­hình  nh : Đó là lo i t ự ả ổ ệ  tình hu ng ch  trên bình di n hình  nh mà thôi. Lo i t s  c i t ỏ ẻ ệ t là tr  nh . bi

̀ ̀ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ươ ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ́ ư   ng  ng ̀ ̀ ́ ̃ ư ̣ ̉ ́ ́ Vi du: tre lam toan băng cach dung măt quan sat cac vât thât hay vât thay thê (que tinh) t ́ ́ ơ v i cac d  kiên cua bai toan.

ừ ượ ư 3/ T  duy tr u t ng:

ữ ừ ế ng : ( hay t ng  lô gích): Đó là lo i t duy mà vi c giai quy t nhi m v

ừ ượ ự ử ụ duy t ệ ế ấ ệ ơ ở ệ ậ ạ ư ượ ồ ạ c t n t ụ    i và v n hành trên c  s  ngôn

ư ư T  duy tr u t ự d a trên s  s  d ng các khái ni m, các k t c u lôgíc đ ng .ữ

ẻ ụ ơ ơ ơ ồ

ả ớ ồ ậ ệ ữ ấ ả

ố ấ ậ ượ ạ ố ề ầ ẫ ồ ố ơ ề

ấ ạ ề   Ví d : 1) Tr  mu n l y đ  ch i trên bàn, vô tình kéo khăn tr i bàn làm đ  ch i r i xu ng, nhi u ẻ ầ   l n thì tr  xác l p đ c m i quan h  gi a t m khăn tr i bàn v i đ  v t trên bàn, nhi u l n sau thì ả ắ   ạ ộ ẻ tr  ho t đ ng sáng t o h n. Không kéo khăn tr i bàn n a mà dùng cây kh u=> ng u nhiên n m ệ ư ượ đ c kĩ năng=> sáng t o=> các quá trình xu t hi n t ữ  duy.

̃ ̀ ̀ ̀ ́ ̀ ư ươ ̣ ̉ ̣ ́ 2) Hoc sinh lam toan băng cach chi dung ngôn ng  lam ph ng tiên.

ạ ư Ứ ụ ủ ờ ố 4/  ng d ng c a các lo i t duy đó trong đ i s ng:

ủ ưở

ấ

ượ

ờ ố

ủ

ườ

ả Câu IV) Phân tích b n ch t và vai trò c a t

ng t

ng trong đ i s ng c a con ng

i.

ưở ư ừ ủ ữ ả ộ ượ  là m t quá trình tâm lí ph n ánh nh ng cái ch a t ng có trong kinh nghi m c a cá ng

ng t ằ ơ ở ủ ể ượ ớ ự ữ ự ữ T ả nhân b ng cách xây d ng nh ng hình  nh m i d a trên c  s  c a nh ng bi u t ệ ng đã có.

ụ ả ồ Ví d : hình  nh nàng tiên cá, con r ng,…

ấ ủ ưở ả ượ 1/ B n ch t c a t ng t ng:

ượ ư ừ ữ ạ ớ ng t ệ   ng t o ra nh ng cái m i, cái ch a t ng có trong kinh nghi m

(cid:0) V  n i dung ph n ánh: thì t ưở ộ

ả ặ ủ ề ộ ủ c a cá nhân ho c c a xã  h i.

ụ ớ ộ ơ ừ Ví d : M t bà th  v a m i sáng tác.

ớ ừ ưở ể ượ ượ ả ng th c ph n ánh thì t ng t các bi u t

ủ ế ạ ng t o ra cái m i t ụ ể ằ ướ ứ ườ ượ ả i hình th c các hình  nh c  th  b ng con đ ự   c th c ng đã có và đ ế   ắ ặ ng nhào n n, ch p ghép và k t

(cid:0) V  ph ề ứ ươ ệ hi n ch  y u d dính.

ầ ư ử ả ắ ạ ắ ồ ơ   ự , v y cá, chân đ i bàng là s  ch p ghép máy móc và đ n

ụ Ví d : Con r ng mình r n, đ u s  t gi n.ả

(cid:0) ượ ừ ữ ả ẩ ả ả ng t ệ   ớ ng là nh ng hình  nh m i này v a mang tính hi n

ả ự ẩ ừ ạ ủ ưở S n ph m ph n ánh: s n ph m c a t ổ th c, v a mang tính lãng m ng bay b ng.

(cid:0) ệ ấ ừ ệ ự ự Tính hi n th c: xu t phát t hi n th c khách quan

(cid:0) ạ ẩ ườ ả Tính lãng m ng: s  ph m đó con ng i không th  v i t ể ớ ớ ượ ở ờ i đ ể  th i đi m đó. c

(cid:0) ề ưở ấ ượ ạ ộ ạ ỉ hoàn c nh có v n đ , t ng t ng ch  ho t đ ng trong giai đo n mà

ượ ấ ộ ả ớ ủ Tưởng t ừ ấ ng xu t phát t ả tính b t đ ng c a hoàn c nh quá l n.

(cid:0) ự ệ hi n th c khách quan hay nói 1 cách khác thì hi n th c khách quan là

ưở ng t ồ ượ ố ủ ượ ấ T ng xu t phát t ngu n g c c a quá trình t ừ ệ ưở ng t ự ng.

(cid:0) ưở ượ ế ừ ừ T ng t ng v a mang tính gián ti p v a mang tính khái quát

(cid:0) ố ưở ượ ượ ả ớ ế Tính gián ti p: mu n t ng t ng đ c ph i thông qua quá trình trí nh

(cid:0) ả ưở ượ ả ấ ừ ữ ệ ượ Tính khái quát: hình  nh t ng t ng ph i l y t nh ng hi n t ng khác nhau.

ơ ở ưở ượ ự ệ ầ ệ ố (cid:0) V  c  ch  sinh lý thì t ế ng t i các h  th ng liên h  th n kinh

ế ợ ệ ố ữ ờ ỏ ớ ề ơ ả ng là c  s  sinh lý là s  phân gi ạ t m th i đã có và k t h p thành nh ng h  th ng m i trên v  não.

(cid:0) ố ộ ồ ượ ể ng t c hình thành và phát tri n trong lao

ườ ở ỉ ộ ượ ưở T ộ đ ng và do đó ch  có ng là m t quá trình tâm lý, có ngu n g c xã h i, đ i mà thôi. con ng

ủ ưở ượ 2/ Vai trò c a t ng t ng:

(cid:0) ̀ ̃ ́ ̀ ưở ượ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ T ng t ng lam cho nao bô hoat đông môt cach đông bô.

(cid:0) ̀ ́ ượ ươ ưở ư ̣ ̣ ̣ ̉ ̀ i: T ng t ́ ́ ́ ́ ̀ ́ ́ ̀ ̀ ng cân thiêt cho bât c  moi hoat đông nao cua con ng ươ ̣ ̣ ̣ ̣ ̉ ̉ ́ ̀   ng giup cho ́ ́ ̉  ng hoat đông băng cach tao ra mô hinh tâm ly vê san phâm, cach đi đên kêt qua

̉ ̣ ̣ ưở ượ T ng t ̀ ươ con ng i đinh h cua hoat đông.

(cid:0) ́ ́ ́ ́ ̀ ̀ ̉ ̣

ưở ượ ư ưở ̣ T ng t ượ ng t ng đi tr ́ ́ ̀ ư   ươ i giai quyêt tinh huông co vân đê trong điêu kiên thiêu tri th c. ng giup con ng ́ ươ ươ ư c t  duy, đinh h ́ ́ ng cho t ̀  duy. T

ộ ờ ưở ng t ạ ộ ng làm cho ho t đ ng c a con ng

(cid:0) Đ i v i ho t đ ng lao đ ng: Nh  có t ạ ộ ậ ớ ố ớ ề ấ ướ ấ ượ ề ủ ườ ệ c khi làm vi c gì con ng i khác ườ i đã

ườ ọ ứ ẽ ầ

ọ c khi v  1 b c tranh thì h  đã hình dung nó trong đ u. ạ ộ ượ ọ ủ xa v  ch t so v i hành vi c a con v t. Khác v  ch t vì tr có mô hình tâm lý trong đ u.ầ ụ i h a sĩ tr Ví d : Ng (cid:0) N u không có t ưở ế ng thì không có ho t đ ng khoa h c. ướ ng t

ệ

ố ớ ố ớ ng t ượ ạ ng chính là h t nhân c  b n. ơ ả ơ ả ị ượ ng có vai trò c  b n. Xác đ nh mô hình nhân cách

(cid:0) Đ i v i ho t đ ng ngh  thu t thì t ạ ộ ậ (cid:0) Đ i v i ho t đ ng giáo d c t ụ ưở ạ ộ ứ ưở ng t ầ ộ

ượ

ờ ố

ỗ ạ ưở

ế ệ ẻ ng t

ng trong đ i s ng con

ườ

ấ

ượ

Câu V) Nêu các lo i t ng

ng t ọ ụ ng. L y ví d  minh h a.

(cid:0) ̉ ưở

ầ ằ ứ ữ

ự ng t o ra nh ng hình  nh nh m đáp  ng nhu c u, kích ưở ả ự ồ ng tích c c g m hai lo i:

ả ượ i. T ạ ạ ượ ng t ữ i t ́ ự ượ ng t ự ạ ớ ố ớ ̣ ưở ̉ ̣ ng t ườ ưở   ng   ng cua hoc sinh ưở ng, d a trên s  mô t ́ ́ ng t ạ ưở  c a con ng ượ ưở ng t ườ ả ủ  c a ng ́ ̉ ̉ ̣ ̣

̃ ́ ́ ơ ả ư ưở ̣ ̣ ̣ ng t ́ ́ ́ ́ ́ ̀ ự ượ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ ̣ c hiên th c hoa trong cac san phâm đôc đao va co gia tri. ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣

ớ ữ ưở ́ ưở Vi du: sang tao ky thuât, sang tao trong hôi hoa, âm nhac… ặ hình thành th  h  tr  đáp  ng nhu c u xã h i. ạ ưở ượ ủ ng và vai trò c a m i lo i t ạ ưở i. Nêu cách sáng t o trong t ng t ượ ạ ưở ng t 1/ Các lo i t ng và vai trò: ̀ ́ ́ ́ ự ư ượ Căn c  vao tinh tich c c cua t ng ự ượ ưở ng tích c c: Là lo i t ­ T ng t ng t ự ế ủ ườ thích tính tích c c th c t ạ ượ + T ng tái t o là t ng t o ra nh ng hình  nh m i đ i v i cá nhân ng ượ ủ ệ ở t i khác, c a sách v  tài li u. Vi du: t ̀ ử ơ ự thông qua s  mô ta cua giao viên trong cac gi  hoc văn, s , đia ly… ́ ự ạ ơ   ớ ượ ng sáng t o là quá trình xây d ng nh ng hình  nh m i môt cach đôc lâp, m i đôi v i + T ́ ́ ̃ ̀ ́ ca nhân va xa hôi. Chung đ ̃ ạ ng tái t o và t

ng t ể

ễ ưở ệ ừ ộ

ệ ầ ể ự ng sáng t o khi ch a có t ạ ng t

ạ ự ươ ỉ  ẽ ớ ệ ng sáng t o có quan h  ch t ch  v i nhau. Nh ng cái m i ch ờ ấ  cũng xu t hi n t    trong lòng cái cũ. Vì ạ ượ ả ữ ệ ượ ượ   c ể ự   c th c hi n và luôn luôn không th  th c ạ ầ ồ ạ ể ưở ượ ư ng t ng tái t o m t cách nhu n nhuy n. ượ ạ ưở ự ng tiêu c c: Là lo i t ng t o ra nh ng hình  nh không th  th c hi n đ ng trình hành vi không đ

́ ́ ườ ấ ̣

ự ườ ng tiêu c c xuât hiên nh m thay th  cho ho t đ ng, luc này con ng ụ ế ằ ự ế ể ấ ạ ộ ố ệ ượ ộ ố c.  ượ ng hoang đ đ  n p vào đó tr n tránh nhi m v  không đ i d n thân vào ả   ượ i ờ ng, xa r i th c t c gi

ể ả ớ ng t

ưở ượ ự ng t ̀ ́ ượ ̣ ượ ̣ ̉ ̣ ể  ư ắ ủ ị ự ơ  ườ ạ ưở ọ i ta còn g i lo i t ng t ̀ ́ ́ ̀ ̣   ở ươ i, song nêu no tr  thanh chu yêu thi lai la môt ộ ộ ố ng trong cu c s ng. Ng ́ ̀ ở ng co   con ng ng th ́ ̣ ̣ ̉

ủ ế ưở ứ ề ả ng tiêu c c có th  x y ra không ch  đ nh. Đi u này ch  y u x y ra khi ý th c, h ng t

ủ ứ ạ ị ủ ị ườ ở i

ưở ệ ạ ố ệ  ạ ộ  tình tr ng không ho t đ ng (ng , chiêm bao),   ứ ả ng). (cid:0)

Ướ ưở ướ ữ ể ệ ng h i.

ố ủ ả ườ ư ượ ạ ớ

ưở ướ ứ ơ c m : Là t ơ ố c m  gi ng t  ch  nó không h i.

ế ướ ự ệ

n lên, bi n  ả Ướ Ướ ưở ơ ộ ọ , hay còn g i là m ng t ng (có th ể

ả

́ ́ ưở ả ̣

̃ ộ ệ ẽ ẩ ̉ ươ ọ ẫ i, hâp dân cua t ng: Là m t hình  nh m u m c, r c sáng, chói l ự ưở ơ ự c m . Lý t ng lai mong muôn. Lý ạ ng là đ ng l c m nh m  thúc đ y con

i v i t

ượ ọ ụ ng và ví d  minh h a: ng t (cid:0) ớ ̉ ự ̣ ng. ̀ ̀ ́ ượ ̉ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ ng. ́ ̃ ư  nguyên đăc điêm, chi nhiêu lên hoăc it đi vê sô l ̀ ́ ́ ́ ̀ ̀ ̣ ̣ ́ ưở ượ ng t T ấ ệ xu t hi n khi yêu c u phát tri n đã chín mu i và bao gi ế th , không th  t ng t ưở ng t ­ T trong cu c s ng, v ch ra ch ệ ượ hi n đ ưở ng t + T ượ ưở t ng t quy t.ế ề ượ ưở ng tiêu c c có th  x y ra m t cách có ch  đ nh nh ng không g n li n v i ý chí th T ệ ả ng này là s  m hi n hình  nh t ̀ ươ ộ m ng. Đây là môt hiên t ́ ̉ ự lêch lac cua s  phat triên nhân cach. ể ả ượ ự + T ế ệ ố th ng tín hi u th  hai b  suy y u, khi con ng ủ ạ ộ trong tr ng thái xúc đ ng, r i lo n b nh lý c a ý th c ( o giác, hoang t ệ ự Căn c  vào tính hi u l c ề ươ ượ ng lai, bi u hi n nh ng mong mu n c a con ng ng v  t ­  ng t ỗ ạ ở Ướ  ch  nó cũng là quá trình t o ra hình  nh m i, nh ng khác ng t ng sáng t o  ệ ạ ạ ộ ở ỗ ng vào ho t đ ng hi n t ề ơ ạ ướ Xét v  ý nghĩa có 2 lo i  c m : ẩ ơ ợ ơ ườ ươ c m  thành hi n th c. i: thúc đ y con ng c m  có l +  i v ướ ự ế ự ạ ơ c m  không d a trên kh  năng th c t c m  có h i là  +  ấ ọ làm cho cá nhân th t v ng, chán n n). ự ự ộ ­ Lý t ơ ướ ự ưở ng có tính tích c c và hi n th c cao h n  t ườ ươ ớ ươ ng ng lai. n t ưở ả ạ 2/ Các cách sáng t o hình  nh m i trong t ̣ ượ ố ượ ướ ổ ng cua s  vât hiên t Thay đ i kích th c, s  l ́ ự ̣ ượ ượ ng: S  vât hiên t ­ Thay đôi sô l ng gi ̀ ́  Vi du: cây tre trăm đôt, Phât nghin tay nghin măt, răn nhiêu đâu…

́ ượ ̣ ượ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ng đ c phong to lên hoăc thu nho lai. ́ ́ ̀ ̣ ̉ ́ ́ ́ ̉ ự ươ c: cac bô phân cua s  vât hiên t ́ ̀ ̀ ươ ươ i ti hon, Thanh Giong… i không lô, ng (cid:0)

́ ̀ ́ ́ ̀ ̀ ́ ́ ơ ươ ̣ ̉ ̣ ̉ ̣

́ ̀ ́ ư ̀ ̉ ượ ̉ ̣ ̣ ̣ ̉ ̃  nguyên, không bi thay đôi, chung chi đ ́ ́ ự ng phap tao hinh anh m i băng cach ghep cac thanh phân, thuôc tinh cua nhiêu s  vât khac   ́ ́ ơ   c ghep v i ́ ́ ́ ̣ ̉ ̣

ồ ậ ừ ư ở ư ắ ư ử ậ các con v t nh  r n, s  t và cá), ̀ (cid:0)

́ ́ ̣ ơ ự ệ ậ ả ộ ̣ ̉

́ ́ ́ ́ ̀ ́ ớ ằ ́ ơ ợ ư ̀ ơ ợ ̉ ̉

ự ̀ ́ ́ ́ ̀ ́ ́ ́ ̀ ươ ̃ ư ̀ ở ̉ ̣ ̉ ̉ ̣

́ ơ ng quan m i.  ộ ̀ ̣ ươ ữ ợ ơ ̣ ̣ ̣

(cid:0) Nh n m nh  ấ

ầ ạ ả

ấ ộ ệ ủ ữ ố ớ

­ Thay đôi kich th ́ Vi du: ng ắ Ch p ghép ̀ ̀ La ph ́ ̃ ơ nhau. Trong hinh anh m i, cac bô phân vân gi ơ ơ nhau môt cach gian đ n, c  hoc, may moc.  ự ụ  tháp (Ai C p), con r ng Châu Á (t  Kim t Ví d : Nhân s   nang tiên cá. Liên h p ợ ạ   Là cách t o ra hình  nh m i b ng vi c kêt h p các b  ph n, thuôc tinh cua nhiêu s  vât v i nhau. ́ ́ ng phap nay giông v i chăp ghep, nh ng no không phai la s  kêt h p đ n gian, may moc Ph   ́ ́ ́ ư   ơ nh ng yêu tô kh i đâu. Khi tham gia hinh anh m i, cac yêu tô ban đâu bi cai tô đi va mang môt ch c ́ ơ năng m i trong môt t ụ ự ắ Ví d : s  liên h p gi a xích lô và đ ng c  xe g n máy thành xích lô máy; điên thoai di đông… ạ ạ ộ ụ ộ ự ậ ự ườ ặ ự ậ ộ ư ủ ế ấ   ẩ ặ ư t, ho c đ a lên hàng đ u m t ph m ch t ệ ượ   ng này v i nh ng s  v t hi n t ng ệ   ng đi u hóa,

ạ

ậ ệ ượ ng nào đó.  ́ ộ ự ậ ́ ̀ ̃ ́ ́ ̀ ư ̉ ̣ ̣ ̉ ̣ ớ ằ ệ Là cách t o hình  nh m i b ng vi c nh n m nh đ c bi ệ ệ ượ nào đó, m t m i quan h  nào đó c a m t vài s  v t hi n t ạ ư ắ khác. Ví d : nhanh nh  c t, ch m nh  rùa… M t bi n d ng c a cách này là s  c phóng đ i m t s  v t hi n t Ví d : Phu thuy (nhân manh net d ), cô tiên (nhân manh net hiên), ta quan tham (bung to…)

ể ụ (cid:0) Đi n hình hoá

ớ ả ấ ạ ộ

ặ ể

ề ợ ng.  ắ ậ ọ ơ ở ổ ứ ạ ạ ố ượ ư t, đi n hình là cái đ c tr ng cho hàng lo t đ i t ng pháp này dùng nhi u trong văn h c, ngh  thu t, điêu kh c…

ự ể ̣ (cid:0) ̣

ơ ở ướ ữ ế ắ ả ớ ỏ c nh ng chi ti ữ t, nh ng b ộ

ữ ự ậ ạ ữ ̣

ậ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ̀ ợ ̣ ̉ ̉

̀ ̣ ặ   ạ Là cách t o ra hình  nh m i ph c t p nh t trên c  s  t ng h p sáng t o các thu c tính và đ c ệ ể đi m cá bi ươ ệ Ph ậ ụ Ví d , xây d ng nhân v t đi n hình trong văn hoc. Loai suy Là cách t o ra nh ng hình  nh m i trên c  s  mô ph ng, b t ch ph n, nh ng s  v t có thât. ̀ ́ ́ Vi du: mô phong con ca (vây ca: mai cheo, đuôi ca: banh lai, vay ca: ngoi l p nha, bong bong ca: tau ́ ngâm…, đôi ban tay: cai l ̀ ́ c, đôi đua, cai lo, cai keo…).

ượ ệ ữ ư ậ ư ạ ế ầ ế ̀ ố Câu VI) Phân tích m i quan h  gi a t ̃  duy và t ́ ́ ượ ưở ng t ng. Rút ra k t lu n s  ph m c n thi t.

ệ ữ ư ố ưở ượ 1/ M i quan h  gi a t duy và t ng t ng:

̀ ư ưở ̣ ̣ ̉ T ng t ̀ ưở ́ ̀ ̀ ́ ư ́ ư ư ̣

̀ ́ ̉ ̉ ̣ ng t ́ ̀ ưở ̉ ̣ ̉ ̉

́ ́ ư ư ̣ ̉ ng t ́ ưở ̣ ̉ ̣ ̉

ưở ươ ư ̣ ̀ ́ ́ ượ ng t ng va t ́ ̀ ́ ́ ́ ́ ở ươ nh  môt yêu tô kich thich va m  đ ng cho qua trinh t ̀ ́ ́ ượ ưở ơ ng cho phep con ng đi sâu vao ban chât cua vân đê h n. T ́ ̀ ́ ́ ̃ ̉ ư ̉ ư phap cho tinh huông co vân đê ngay ca khi không đu d  kiên đê t ́ ̀ ̀ ượ ượ ưở c lai, nh  co t  duy khi cân thiêt. Ng cho t  duy ma t ́ ́ ́ ́ ́ ợ ơ ơ ự quan, hiên th c h n; giam b t s  thiêu h p ly, thiêu chinh xac, thiêu chăt che cua qua trinh t ̀ ̀ ́ ̀ ươ ư ượ ợ ươ ượ  duy va đinh h c t ng h p, t ng đi tr t ̃ ượ   ng  duy co môi quan hê chăt che, bô sung cho nhau. Qua trinh t ̀ ự ơ    duy tich c c h n,  duy, lam cho qua trinh t ́ ̀ ̀ ̀ ́ ̉   ươ i đi đên quyêt đinh va tim giai ượ   ng co thê bô sung  duy. T ng t ́ ́ ̀ ươ   i mang tinh khach ng cua con ng ̀ ̃   ng ́ ng cho t ự ng. Trong nhiêu tr ̀ ơ ́ ng t ́  duy.

́ ̣ ̣ ư 2/ Kêt luân s  pham:

́ ̀ ̀ ̀ ưở ̉ ̉ ̣

̃ ̀ ươ ̀ ư ́ ự ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ng cho hoc sinh, h ng t ự ́ ̀ ̀ ̀ ượ ư ợ ̣ ̀ ̃ ́ ́ ư ng cho hoc sinh, cân giup cac em lam giau đâu oc minh băng nh ng tri Đê phat triên tri t ̃ ́ ̀ ́ ưở ư ng dân vân th c, kinh nghiêm th c tiên; ren luyên ngôn ng , năng l c liên t ́ ơ ng lam cho no h p logic h n. ng t dung t ượ ̃ ưở  duy vao qua trinh t

ứ ả ệ ữ ứ ố ậ ậ Câu VII) Phân tích m i quan h  gi a nh n th c c m tính và nh n th c lý tính.

ự ạ (hay còn g i là tr c quan sinh đ ng

ậ ậ ể ắ ạ ộ

ộ ) là giai đo n đ u tiên c a quá trình ầ   ắ   i s  d ng các giác quan đ  tác đ ng vào v t nh m n m b t ồ ậ ể ượ ứ ả ứ ả ậ ọ ứ ả Nh n th c c m tính ườ ử ụ ứ nh n th c. Đó là giai đo n con ng ự ậ ấ s  v t  y. Nh n th c c m tính bao g m các hình th c: c m giác, tri giác, bi u t ủ ằ ng,…

ậ ọ ừ ượ ế ạ là giai đo n ph n ánh tr c ti p tr u t ư t ng)

(hay còn g i là  ộ duy tr u t ượ ự ệ ả ừ ượ ng, ứ ể ệ c th  hi n qua các hình th c khái ni m, phán đoán, suy

ứ Nh n th c lý tính ự ậ khái quát các s  v t thông qua b  não đ lu n,…ậ

ệ ữ ứ ố ậ ậ ứ ả 1/ M i quan h  gi a nh n th c c m tính và nh n th c lý tính:

(cid:0) ậ ệ ặ ạ ố

ứ ả ứ ứ ậ

ứ ả ậ ứ ượ ả ậ ự ủ ự ậ ấ ẽ ớ   Nh n th c c m tính và lý tính không tách b ch nhau mà luôn có m i quan h  ch t ch  v i ậ   nhau. Không có nh n th c c m tính thì không có nh n th c lý tính. Không có nh n th c lý tính thì ậ không nh n th c đ c b n ch t th t s  c a s  v t.

(cid:0) ứ ả ơ ở ứ ệ ậ ấ ậ ơ Nh n th c c m tính là c  s , là n i cung c p nguyên li u cho nh n th c lý tính.

(cid:0) ứ ặ ớ ả ậ ắ

ậ ườ ế ậ ậ  nh n th c c m tính. Dù nh n th c lý tính có tr u t

ả ự ứ ả ứ ứ ậ ắ ầ ừ ng b t đ u t ủ ộ ủ ầ ậ

ừ ượ ứ ả ủ ể ằ

ng b ng các giác quan c a ch  th  nh n th c, ph n ánh b ẫ ở ứ ấ ậ ả ả ả ấ

ả ữ ế ứ ứ ậ ậ ở

ệ ượ ệ ả ấ ứ ả   Nh n th c lý tính ph i d a trên nh n th c c m tính, g n ch t v i nh n th c c m tính, ứ ng và khái quát đ n đâu th   ứ   ự ậ thì n i dung c a nó cũng ch a đ ng các thành ph n c a nh n th c c m tính. B i vì nh n th c ề  ủ ế ố ượ ự ả ả c m tính ph n ánh tr c ti p đ i t ậ   ấ ả ả t nhiên và ng u nhiên, c  cái b n ch t và không b n ch t. Nh ng nh n ngoài ph n ánh c  cái t ố ớ   ứ th c này đã tr  thành nguyên li u cho nh n th c lý tính trong quá trình nh n th c gián ti p đ i v i ự ậ s  v t, hi n t ng đi sâu vào b n ch t.

(cid:0) ậ Ng ượ ạ c l

ạ ậ ứ ơ ữ ẳ ậ ị

ấ ấ ế ệ ả ữ ề ữ ả

ậ ứ ả ự ậ ế ậ ơ ứ ả ậ ứ ả ố i nh n t c lý tính chi ph i nh n th c c m tính làm cho nh n th c c m tính tinh vi,   ố   ặ ượ ư ứ ả nh y bén và chính xác h n. Nh n th c c m tính ch a kh ng đ nh đ c nh ng m t, nh ng m i ứ ượ ỉ ậ ủ ự ậ c nh ng ph n ánh b  ngoài. liên h  b n ch t, t t y u bên trong c a s  v t mà ch  nh n th c đ   ệ ượ ề ự ậ ầ   ả ứ ặ ạ ớ ng qua quá trình c m tính và lý tính, d n i v i nhi u s  v t, hi n t Khi quá trình nh n th c l p l ệ ượ ố ớ ừ ạ ở ẽ s  khi n nh n th c c m tính tr  nên nh y bén h n đ i v i t ng s  v t, hi n t ấ ị ng nh t đ nh.

ườ ữ ớ ớ

ườ ọ i h c th ả ọ ướ

ấ ng r t khó khăn v i nh ng t ớ ặ c đó, h  ph i nh  m t ch  và tìm nó trong t ụ ứ ả ộ

ữ ế ọ ế ụ Ví d : khi h c ti ng Anh, ng ả ừ ể  đi n. Tr ng ph i tra t ủ ừ ầ c nghĩa c a t ừ ể  đi n, bi ừ ự  v ng m i và   ớ   ừ ể ồ ữ  đi n r i m i ậ    c n tìm (nh n th c lý tính ph  thu c vào nh n th c c m tính). Sau ỉ ầ ườ ọ   i h c ch  c n nhìn qua

ầ  nh ng l n sau, ng ậ ứ ả ố ứ ậ ủ ừ ừ t nghĩa c a t , t ứ ậ  đó có nghĩa gì (nh n th c lý tính chi ph i nh n th c c m tính) ườ th ượ ể hi u đ ờ ệ đó, nh  vi c tra t ế ừ t t cũng bi

ủ ớ ể ặ ả ả

ả ờ ố ặ ậ ầ ứ ớ ế ế ậ ệ ư Câu VIII) Phân tích các đ c đi m đ c tr ng c a tình c m. Phân bi t tình c m v i xúc c m, tình ườ ả i. c m v i nh n th c. Rút ra k t lu n c n thi t cho đ i s ng con ng

ườ ố ớ ủ i đ i v i nh ng s  v t, hi n t

ự ậ ữ ữ ả ệ ượ   ữ ng ả   i nhu c u và đ ng c  c a h . Hay nói cách khác: tình c m là nh ng rung c m,

ớ ộ ổ ầ ủ ữ ự ệ ị ộ ể ệ ự Tình c mả  là nh ng thái đ  th  hi n s  rung c m c a con ng ộ có liên quan t nh ng thái đ   n đ nh c a con ng ả ơ ủ ọ ườ ố ớ i đ i v i hi n th c.

ặ ư ủ ể ặ ả 1/ Phân tích các đ c đi m đ c tr ng c a tình c m:

(cid:0) ứ ậ   Tính nh n th c

ượ ả ả (cid:0) Tình c m đ

ứ ố ượ ữ c n y sinh trên c  s  nh ng xúc c m c a con ng ậ ơ ở ế ố ườ ả ứ ủ ộ ứ ả th c đ i t ả ng. Hay nói cách khác, y u t ậ   i trong quá trình nh n ế    nh n th c, rung đ ng và ph n  ng c m xúc là ba y u

ậ ả ứ ượ ủ ả c xem là “cái lý” c a tình c m, nó làm cho tình

ố ượ ị ả ố  làm n y sinh tình c m. Trong đó, nh n th c đ t ả ng xác đ nh. c m có tính đ i t

ườ ả ỗ ng đ

ch  nh ng nguyên gây nên tình c m th ự ả ứ ữ ư ự ữ ố ộ ủ ể  nh n th c, c ng gi ng nh  s  rung đ ng, s  ph n  ng xúc c m là y u t ứ ậ ượ   c ch  th  nh n th c rõ ể  ế ố ấ ế ả t y u đ  t

(cid:0) Đ c bi u hi n  ệ ở ể ậ ứ ả ượ ế ố ràng. Y u t ả n y sinh tình c m.

ườ ụ ẽ ề ớ ứ i đó trong m c có

i ăn xin t ủ ứ ể ủ ườ ư ắ ặ  Ví d : khi tôi b t g p m t ng   ế th  c a mình, nh ng n u ng ộ ườ i xin ti n thì tôi s  cho ng ắ ạ ẽ ộ i. i đó còn đ  s c lao đ ng thì tôi s  cân nh c l

ủ ứ ề ầ ả

→ ủ   ậ ầ  Ta c n nh n th c rõ đi u mà mình nên làm, mình cho là đúng, c n làm và làm ch  tình c m c a ả b n thân mình.

(cid:0) Tính xã h iộ

ả ườ ứ ự ệ ả ộ

ộ ứ

(cid:0) Tình c m hình thành trong môi tr ả ứ

ộ ơ ả

ườ ộ

ườ ự ạ ỗ ườ ả ộ ng xã h i nên gia đình, b n bè, nhà tr ủ i tình c m c a m i ng

ả ạ ườ ả ố ầ ng, xã h i là nh ng môi tr ườ ữ i. Chính nh ng môi tr ng s ng, hoàn c nh kinh t

ng xã h i, th c hi n ch c năng xã h i, tình c m mang ộ tính xã h i, ch  không ph i là ph n  ng sinh lí đ n thu n. Vì tính xã h i hình thành trong môi   ộ   ứ ườ ữ ng chính th c tác đ ng tr ế ớ   ng này hình thành nên tình c m mang tr c ti p t ộ ế ộ tính xã h i. Bên c nh đó, môi tr   ... cũng là tác đ ng hình thành tình c m.ả

ơ ố ứ ụ Ví d :   hai đ a bé s ng và ch i thân t ư  nh , nh ng khi b

ỗ ườ

ỏ c cũng khác. M t ng ả ả ườ ặ

ổ ưở c vào tu i tr ậ ượ ự i nh n đ ấ ở ả ườ ố ượ ạ c l

i kia có gia đình khá gi ẳ ậ ượ ự ạ ệ ạ i, ng ố ườ ủ ậ ị ở c s  quan tâm c a m i ng ướ ng thành hoàn ộ c s  quan tâm ồ ở ủ i m c dù h  nghèo thì tình c m c a nó cũng r t c i m , hòa đ ng, i không  n n xã ư  nh ng l i nên nó mu n kh ng đ nh mình vì v y sa vào các t

ừ ậ ượ ả c nh gia đình m i khác, tình c m mà nó nh n đ ọ ọ ạ ủ c a gia đình, b n bè, m i ng  thành có ích. Ng và luôn luôn mu n tr ọ nh n đ h i.ộ

ụ ấ ự ả ưở ườ ủ ủ Qua ví d  trên cho th y s   nh h ng c a xã h i đ n t t

ả ng và tình c m c a con ng ườ

ế ớ ườ ứ ủ ả ộ

ộ ế ư ưở ạ ộ ng xã h i nên gia đình, b n bè, nhà tr ỗ i tình c m c a m i ng ạ ộ ộ ng chính th c tác đ ng tr c ti p t ả ữ i. Chính nh ng môi tr ườ ả ố i. Vì   ữ   ộ ng, xã h i là nh ng ườ   ng   ng s ng, hoàn c nh kinh

ả ộ → ườ tính xã h i hình thành trong môi tr ườ ự môi tr này hình thành nên tình c m mang tính xã h i. Bên c nh đó, môi tr ế t ...cũng là tác đ ng hình thành tình c m.

(cid:0) Tính khái quát

(cid:0) ượ ữ ả ổ ợ ộ ả Tình c m có đ ồ   c là do t ng h p hóa, đ ng hình hóa, khái quát hóa nh ng c m xúc đ ng

lo i.ạ

(cid:0) ố ượ ề ấ ng khác nhau thành

Khái quát hoá là quá trình dùng trí óc đ  h p nh t nhi u đ i t ộ ể ợ ệ ấ ị ữ ữ ệ ạ ộ ộ m t nhóm, m t lo i theo nh ng thu c tính, nh ng liên h , quan h  chung nh t đ nh.

(cid:0) ể ợ ấ ầ ợ ổ ượ T ng h p hoá là quá trình dùng trí óc đ  h p nh t các thành ph n đã đ ờ   c tách r i

ờ ự ộ ỉ ể nh  s  phân tích, thành m t ch nh th .

(cid:0) ộ ự ả ố ị ạ ả ạ ặ ộ ộ   i m t ph n x  ho c m t

ỗ ượ ả chu i ph n x  đã đ Đ ng hình hóa (đ nh hình đ ng l c) là kh  năng làm s ng l ạ c c hình thành t ộ ừ ướ  tr

ụ ổ ỗ ự ệ ạ ớ ữ ả ợ ổ ợ

ạ ớ ườ ư ả ớ Ví d : T ng h p hóa là t ng h p nh ng chu i s  vi c l ả tình c m cha­con thì nó có tính khái quát. Lúc m i sinh ra ng ổ i v i nhau, 1 chu i ph n x  tronng   ườ   i i con ch a có tình c m v i ng

ườ ố ờ

ủ ả ậ

ắ ơ ớ ớ ườ cha, do có s  chăm sóc c a ng ữ ườ ng ủ luôn nh  t ự ủ ả ượ c nh ng tình c m c a ng i con c m nh n đ ả i cha và tình c m c a ng ộ i cha khi nó khóc, lúc đau  m ... Sau m t th i gian chăm sóc ị ố ỗ ườ i cha. Và m i khi nó b   m hay khóc....thì nó i con ngày càng sâu s c h n .

(cid:0) ỗ ả ữ ư ọ khác nhau nh ng dù gì đi chăng n a m i ng

ườ ộ ộ i b c l ố ộ ề

ộ ấ ạ ủ ấ ả ẳ ữ   ườ ề i đ u có nh ng ư  ầ ậ   t c  thí sinh thi xong

ố ờ ế ả ợ ọ Tình c m m i ng ả ậ cung b c tình c m, rung đ ng gi ng nhau trong cùng m t v n đ . Có cách nhìn nh n g n nh ượ c nâng lên thành tâm lý chung. Ch ng h n, tâm lý c a t gi ng nhau và đ ả ấ ồ ộ ch  k t qu , r t h i h p, lo s  và c  hi v ng.

(cid:0) ị ổ   Tính  n đ nh

ủ ữ ề ả ổ ị

ộ ấ ế ấ     Tình c m là thu c tính tâm lý, là nh ng k t c u tâm lý  n đ nh, ti m tàng c a nhân cách, khó hình thành và khó m t đi.

ộ ổ ả ộ ờ ị

ố ố ớ ả ữ ậ ấ ự ả

ệ ộ ặ ườ ư ủ ọ ủ   ả ế N u xúc c m là thái đ  nh t  th i, có tính tình hu ng, thì tình c m là nh ng thái đ   n đ nh c a ộ   ườ ố ớ i đ i v i hi n th c xung quanh và đ i v i b n thân. Chính vì v y mà tình c m là m t con ng ộ thu c tính tâm lý, m t đ c tr ng quan tr ng c a nhân cách con ng i.

ọ ố ườ ậ i có cách nhìn nh n khác nhau tùy

ả ự ổ ườ ỗ ộ ị ộ      Trong b n thân chúng ta, không m t ai gi ng ai, m i ng ủ thu c vào s   n đ nh tâm lý c a m i ng i.

ạ ơ ớ ườ ộ ớ

ụ ồ ư

ờ ả ạ ớ ấ ả

ẫ ự ủ ề   ọ ữ i m i quen sau m t th i gian h  ch i v i nhau cùng chia ni m        ∙  Ví d : Tình b n gi a 2 ng ọ ỗ ượ   t qua m i khó khăn... thông c m cho nhau. Thì dù có xa nhau nh ng 2 vui, n i bu n, cùng nhau v ấ   ớ ề ườ ạ ng i b n đó v n luôn nh  v  nhau, luôn tìm cách liên l c v i nhau, tình c m đó khó m t đi và r t ề ề ữ b n v ng, nó d a trên ti m tàng c a nhân cách.

→ ườ ườ ồ ủ ể ệ ấ ổ ị i th ng r t  n đ nh, nó th  hi n nhân cách và tâm h n c a ng ườ   i

ỗ ủ ọ ậ ể ả ố Vì v y, tâm lý m i ng         đó, và k  c  cách s ng c a h

(cid:0) Tính chân th cự

(cid:0) ả ự ự ủ ệ ở ự ỗ ộ Tình c m đ c bi u hi n

ể ườ ấ ố ch  phán ánh chân th c, chính xác n i tâm th c s  c a con ả ấ ằ ộ ườ ượ ữ i  y c  tình che d u  b ng nh ng “đ ng tác gi ” bên ngoài. ng i, cho dù ng

ụ ể ạ ấ ạ ị

ể ể ườ ượ ư ể ồ ỗ i g

ượ ế ậ ẫ ọ Ví d : Mình là sinh viên, đi h c có đi m thi th p và b  thi l c m t b n có th  c i nói c a mình. Hay, khi mình nh n đ ấ   i trong khi b n bè mình đi m r t ẫ ng nh ng v n không th  che d u n i bu n trong hành   ự  c tin mình đã r t đ i h c.V n bi t đó là s

ấ ớ ạ ọ ườ ặ ạ ủ ể ấ ả ố ườ ướ ư ặ ậ ọ ướ cao thì dù tr ờ ộ đ ng, trong l ấ ậ th t nh ng r t khó đ  ch p nh n cho dù ph i c  c c m t m i ng i tr i.

ư ậ ườ ả ả ườ ấ   ố i dù có c  che d u

i.  Nh  v y, con ng ậ ự ủ ờ →  Tình c m ph n ánh chính xác n i tâm c a con ng ả ế đ n đâu thì cũng không bao gi ủ ậ ươ c tình c m th t s  c a mình. ộ  che đ y đ

(cid:0) ố ự ặ ọ Tính đ i c c (hay còn g i là tính hai m t)

ở ứ ặ ả

(cid:0) Dù  ồ ấ ố ậ ả ẽ ẫ ươ ữ ế ộ m c đ  nào tình c m cũng mang tính hai m t: nghĩa là tính ch t đ i l p nhau: vui­ ế   ng ph n thì nó s  d n đ n

ộ ươ bu n, yêu­ghét, d ng tính hay âm tính… Thi u nh ng rung đ ng t ồ ẻ ự s  bão hòa và bu n t .

(cid:0) ư ề ế ề ấ

ặ ủ ư ứ ắ ố ộ c cái kia, cũng gi ng nh  mình cho đi m t th  gì đó thì ch c ch n s

ứ ấ ả ọ ọ T t c  m i th , m i đi u đ u có tính hai m t c a nó. N u nh  mình m t đi cái này thì   ậ ượ ẽ ắ ắ ẽ  ắ ch c ch n mình s  nh n đ ề ừ ườ ề ậ ượ c lai nhi u đi u t nh n đ i khác. ng

ườ ủ ấ ồ

ụ ẹ ứ i con gái đi l y ch ng thì trong tình c m c a ng ố ả ượ ạ i làm cha   ồ   c h nh phúc riêng ­ Bu n

ố ự ớ ượ ườ ượ ữ ấ ả ườ  Ví d : 1)Khi trong gia đình có ng làm m  ch a tính đ i c c v i nhau: vui vì con đã có n i có ch n, tìm đ vì ph i xa con, không đ ơ c th y con th c chăm sóc con, không đ ng xuyên n a.

ể ệ ấ ườ ờ ộ 2)Trong tình yêu, tính 2 m t l i th  hi n r t rõ. Khi 2 ng

ườ ứ ề ẻ

ặ ạ ườ ị i con trai đ  ngh  chia tay thì trong ng ấ ổ ậ ả ị i yêu nhau m t th i gian khá dài,   ừ   ừ ả i con gái s  ch a tình c m v a yêu v a ườ   i mình yêu

ộ đ t nhiên ng ậ ghét (thù h n). Yêu vì tình c m đã  n đ nh trong cô b y lâu nay, ghét (thù h n) vì ng ạ ờ ỏ l i r i b  mình.

→ ấ ả ọ ứ ề ế ề ọ

ư ấ ắ ắ ẽ ư ậ ố

ượ ề ừ ườ ắ              T t c  m i th , m i đi u đ u có tính hai m t c a nó. N u nh  m t đi cái này thì ch c ắ ẽ ượ ạ   ậ ch n s  nh n đ i c l ề  ng nhi u đi u t ặ ủ ứ ộ c cái kia, cũng gi ng nh  cho đi m t th  gì đó thì ch c ch n s  nh n đ i khác.

ệ ả ả 2/ Phân bi ớ t tình c m v i xúc c m:

(cid:0) Gi ng nhau: ố

ự ể ộ ủ ườ ậ ng mà con ng ứ   i nh n th c

ự ấ ọ ề ự ề ả (cid:0) Đ u là s  bi u hi n thái đ  c a con ng ệ ườ ố ớ ố ượ i đ i v i đ i t ự ồ c: s  yêu thích, s  bu n phi n, s  th t v ng, lo âu, chán n n,… ượ đ

ề ườ ể ậ ng

ể ờ ườ ườ ặ (cid:0) Đ u có tính lây lan: nó có th  lan truy n t ề ừ i này sang ng ộ ố ừ ờ  đ i này sang đ i khác. Trong cu c s ng ta th ể i khác, t p th  này sang ệ ượ ng “vui ng g p hi n t

ậ ả ậ t p th  khác, th m chí t lây”, bùn lây”, c m thông…

ề ấ (cid:0) Đ u có hai m t đ i l p: yêu – ghét, t ố ặ ố ậ t – x u.

(cid:0) Khác nhau:

Xúc c mả Tình c mả

ộ ộ ­ Là m t quá trình tâm lý ộ ­ Là m t thu c tính tâm lý

ề ắ ấ ờ ớ ổ ị ị ­ Có tính xác đ nh và  n đ nh.

ố   ­ Mang tính nh t th i, g n li n v i tình hu ng ụ ể c  th .

ệ ấ ướ ệ ấ ­ Xu t hi n tr c. ­ Xu t hi n sau.

ả ườ ở ườ ­ Có chung cho c  ng ậ i và v t ỉ ­ Ch  có con ng i.

ệ

ớ

ớ ự ộ ớ ư ng v i  t ộ ứ ­ Th c hi n ch c năng xã h i, giúp cho con   ộ ớ   ng ng và thích nghi v i xã h i v i ư t ự ườ ị ướ i đ nh h ộ  cách là m t nhân cách.

ứ ự ệ ậ ­ Th c hi n ch c năng sinh v t, giúp cho con ị ướ ườ ng   và   thích   nghi   v i   s   tác ng i   đ nh   h ườ ủ ộ   cách là  m t  cá đ ng  c a  môi tr th .ể

ề ề ệ ả ớ ắ ề ệ ề

ớ ị ứ ớ ự ả ộ ệ ộ ả   ạ ắ ­ G n li n v i ph n x  không đi u ki n, b n năng. ạ ­ G n li n v i ph n x  có đi u ki n, v i đ nh  ệ ố hình đ ng l c thu c  h  th ng tín hi u th  hai.

ệ ứ ậ ả 3/ Phân bi ớ t tình c m v i nh n th c:

(cid:0) Gi ng nhau ố

ề ự ệ ộ ỉ

ệ ậ ả ả ự ớ   ­ Đ u ph n ánh hi n th c khách quan: nghĩa là ch  khi có hi n th c khách quan tác đ ng vào m i ứ có tình c m và nh n  th c.

ữ ề ể ả ặ

ủ ể ộ ấ ườ ứ ề ặ ậ ậ i: cùng m t v n đ  nh ng đ t vào m i ng

ư ộ ấ ữ ề ả

ườ ả ậ ộ ộ ữ ứ ủ   ứ ề ­ Đ u mang tính ch  th : nghĩa là tình c m và nh n th c đ u mang nh ng đ c đi m riêng c a ộ   ỗ ỗ ữ m i ng i khác nhau thì có nh ng nh n th c và b c ư ộ  tình c m khác nhau. Cùng m t v n đ  nh ng trong nh ng hoàn c nh khác nhau thì cũng có l   ữ nh ng nh n th c và b c l ả  nh ng tình c m khác nhau.

ề ẹ ặ ụ ế ộ ồ

ị ư ậ ữ ứ ậ

ậ ị ọ ọ ườ ượ ờ ấ ­ Đ u mang b n ch t xã h i: ví d  trong th i kì phong ki n qui đ nh cha m  đ t đâu con ng i đó,   ứ   ườ ề ấ i đ u nh n th c nh  v y và tuân theo, nh ng đôi l a c m đoán đôi l a yêu nhau. Vì v y m i ng ị ấ i kì th , c m đoán. yêu nhau đ ả ứ c cho là sai và b  m i ng

(cid:0) Khác nhau:

ậ Tiêu chí Tình c mả ứ Nh n th c

ả ố

ự ậ ộ ớ ệ ượ ệ  ệ   ng trong hi n

ệ ượ   ả Tình c m ph n ánh các s  v t hi n t ng ơ ủ ầ ề ắ   g n li n v i nhu c u và đ ng c  c a con i.ườ ng ộ ả Ph n  ánh  thu c   tính   và   các   m i   quan  h ự ậ ủ ả c a b n thân s  v t, hi n t ự th c khách quan.

N iộ   dung  ph nả   ánh ớ ạ ậ

ượ ấ ứ ạ ế ượ ằ t đ

ạ ấ đâu,   t

ọ ỉ ề ế ườ ấ

ạ ị ấ ể ậ ạ ọ   ồ ụ Ví   d :   khi   b n   đang   ng i   trên   l p   h c, ị ấ   ạ ủ ậ c tin máy tính c a b n b  m t. nh n đ ồ ấ ạ ẽ ậ   t mình, r t bu n, lo Ngay lúc đó b n s  gi ồ ắ   l ng,   hoang   mang,   ng i   h c   không   yên, ỉ ầ đ u óc b n lúc đó ch  ngh  v  chi c máy   ọ tính b  m t, b n không th  t p trung h c ị  ạ ủ Ví du: Khi nh n tin  máy tính  c a  b n b ề ậ   c r ng máy m t, v  nh n th c b n bi ấ ủ ạ tính c a b n đã không còn, nó m t khi nào,   ầ   ấ ở i  sao  nó  m t,   và   trong  đ u m t  ủ   ạ b n nghĩ ai là ng i l y cái máy tính c a mình.

ỉ ọ ự ả ơ

ộ ệ ự ệ ượ

ế ự ỏ ườ ơ ủ Ph mạ   vi   ph nả   ánh

ữ   Mang tính l a ch n, ch  ph n ánh nh ng ự ậ   s  v t có liên quan đ n s  th a mãn nhu ớ ộ ặ ầ c u ho c đ ng c  c a con ng   i m i gây nên tình c m.ả ấ ứ ự  ơ ọ ự ng trong hi n th c khách quan   ề ượ   ủ c ỏ ầ   ộ , đ y

Ít tính l a ch n h n, r ng h n. B t c  s ậ v t, hi n t ộ tác đ ng vào các giác quan c a ta đ u đ ứ ữ ớ ả ph n ánh v i nh ng m c đ  sáng t ủ đ , chính xác khác nhau.

ữ ớ ế ngươ

ả ả ữ ữ ữ ả   ằ ể ệ h  hi n tình c m b ng nh ng rung c m, ệ ằ b ng nh ng tr i nghi m.

ằ ả   i   b ng   nh ng   hình   nh Ph n   ánh   th   gi ệ   ằ (c m giác, tri giác) b ng nh ng khái ni m (t ả ả ư  duy). ạ Ph th cứ   ph nả   ánh ủ ể ệ ế ồ ạ ụ ấ

ụ ạ ấ ắ ặ ủ ằ ạ ị ấ   Ví d : khi chi c máy tính c a b n b  m t   thì b n r t bu n: nó th  hi n trên khuôn m t lo l ng, hoang mang...

ữ ạ   Ví  d :  khi  b n  m t cái  máy  tính  thì  b n ị ấ   ế bi t tr ng cái máy tính c a b n đã b  m t ồ r i, nó không còn n a.

ữ ề ổ ị ễ ị ư ễ ỏ D  hình thành nh ng cũng d  b  phá b .

Khó hình thành,  n đ nh. B n v ng, khó ấ m t đi. ườ c  th

ườ ọ ướ Con  ngườ   đ hình  thành ụ ể ướ ư ấ

ướ ấ ị

ế ồ c xu t phát t ạ ư ơ i lòng Ví d : đ  hình thành trong con ng ấ c thì r t khó. Nh ng khi đã hình yêu n thành lòng yêu n c thì nó r t khó b  phá ỏ b , H  Chí Minh đã đúc k t chân lí:” Dân ế  ượ ể ụ ể i hi u  đ Ví d : đ  cho m i ng ư   ấ ễ ỉ ầ c thì r t d  ch  c n đ a nào là lòng yêu n ừ  ướ ra khái niêm: lòng yêu n ườ   ươ lòng   yêu   th i ng   gia   đình,   b n   bè,   ng ệ ớ ế   thân đ n vi c l n lao h n nh  tình yêu quê

ươ ổ ồ ướ h ng, t ố  qu c.

ộ ộ ề ừ ư ế

ẽ

ọ ự ể ấ ả t c  bè lũ bán n

c. Đó là ta có m t lòng n ng nàn yêu n ộ ủ ố   m t truy n th ng quý báu c a dân t c ta. ố ị ổ ỗ T  x a đ n nay,  m i khi t    qu c b  xâm ế   ổ ầ ấ ạ i sôi n i, nó k t lăng thì tinh th n  y l ộ ạ   thành m t làn sóng vô cùng m nh m , to ượ ớ t qua m i s  hi m nguy, khó l n nó v   ướ   ấ c khăn, nó nh n chìm t ướ ướ p n và c c".

ậ ầ ế ế ờ ố ườ 4/ Rút ra k t lu n c n thi t cho đ i s ng con ng i:

ộ ặ ấ ủ ư ả ộ ộ ọ ườ ­ Tình c m là m t thu c tính tâm lí, m t đ c tr ng quan tr ng nh t c a nhân cách con ng i.

ệ ả ữ ủ ể ả ườ ớ ả ở ậ ­ Tình c m đã làm cho nh ng bi u hi n c m xúc c a con ng i khác xa v i c m xúc con v t.

ả ợ ừ ổ ữ ả ạ ầ ộ ờ ồ nh ng c m xúc đ ng lo i. M t ph n nh  vào môi tr ườ   ng

ế ­ Tình c m hình thành do t ng h p t ả ố s ng, hoàn c nh kinh t …

ả ự ổ ụ ộ ọ ị ườ ự ự ủ ả ộ i và ph n ánh n i tâm th c s  c a con

­ Tình c m ph  thu c vào s   n đ nh tâm lý m i ng ng i.ườ

ệ ả ộ ố ạ ứ ậ ặ ­ Tình c m có m i quan h  tác đ ng qua l i trong nh n th c và luôn có hai m t.

ự ả ẩ ộ ườ ệ ­ Tình c m là đ ng l c thúc đ y con ng i làm vi c.

ộ ố ậ ớ ố ơ ậ ả t h n.Vì v y chúng ta ph i luôn rèn

ộ ố ả ể ố ệ ứ ả ậ ọ ­ S ng có tình c m giúp chúng ta hòa nh p v i cu c s ng t ớ luy n b n thân đ  hòa nh p v i m i th  trong cu c s ng này.

ả ưở ắ ớ ả ớ

ườ ườ ứ ề ậ

ng sâu s c t ỗ ủ ả ả ệ ế ồ ọ ờ ế   i vi c hình thành nhân cách , tình c m có vai trò to l n quy t   i ph i có nh n th c đúng v  tình c m, không   t kêt

ả ế ị ng c a tình c m y u m m mà quy t đ nh m i vi c, đ ng th i ph i bi ả ậ ữ ả    • Tình c m có  nh h ủ ế ươ ị ng lai c a m i ng đ nh đ n t ườ ứ nên đ ng trên l p tr ợ h p hài hòa gi a tình c m và ý chí đ  gi ệ ế ỗ i.vì th  m i ng ề ả ế ề ế ấ ể ả i quy t v n đ .

ả ấ ả ưở ự ể i, nên trong t

ng đ n t ầ ả ộ ả

ườ ả ệ ườ ọ t c  các ngành,   ủ   ả ế t phân tích tình c m c a ả ươ ủ ạ ấ ế ư    • Tình c m cũng  nh h ụ ngành giáo d c là m t ngành c n có s  quan tâm v i tình c m, ph i bi ể ế ọ h c sinh đ  bi duy và s  phát tri n con ng ớ ự i h c và có ph t tâm lí c a ng ng pháp d y có hi u qu  nh t.

ứ ộ ủ ụ ọ ả ấ Câu IX) Nêu các m c đ  c a tình c m. L y ví d  minh h a.

ả ườ ủ ứ ể ệ ừ ấ ẫ i đa d ng v  c  n i dung l n hình th c bi u hi n. Xét t ế  th p đ n cao,

ạ ườ ề ả ộ ữ ứ ộ Tình c m c a con ng ủ ả ờ ố đ i s ng tình c m c a con ng i có nh ng m c đ  sau :

ủ ả ắ ả ­ Màu s c xúc c m c a c m giác

ứ ộ ấ ấ ủ ộ ắ ả ả

ả   + Đây là m c đ  th p nh t c a tình c m. Nó là m t s c thái xúc c m đi kèm theo quá trình c m giác nào đó.

ụ ả ẹ ễ ị

ộ ả ứ ờ ộ ả ề ỏ ề ả ố Ví d , c m giác v  màu xanh da tr i gây cho ta m t c m xúc khoan khoái, nh  nhõm, d  ch u. ạ ự C m giác v  màu đ  gây cho ta m t c m xúc r o r c, nh c nh i,…

ắ ủ ả ẽ ắ ề ờ

ấ ụ ể ứ ủ ể ộ ả ượ ộ ớ   ả + Màu s c xúc c m c a c m giác mang tính ch t c  th , nh t th i, không m nh m , g n li n v i ấ ị m t c m giác nh t đ nh và không đ ấ ạ ầ ủ c ch  th  ý th c m t cách rõ ràng và đ y đ .

ữ ư ả ớ

ẽ ủ ể ạ ượ ủ ả ề ấ ơ ệ ơ  Đây là nh ng rung c m x y ra nhanh chóng, nh ng m nh m  và rõ r t h n so v i màu   ệ   ứ c ch  th  ý th c ít nhi u rõ r t

ủ ả ả ­ Xúc c m :ả ả ả ắ s c xúc c m c a c m giác. Nó mang tính ch t khái quát h n và đ ớ ắ ơ h n v i s c màu xúc c m c a c m giác.

ộ ồ ạ ờ ứ ấ ị ng đ , tính  n đ nh, th i gian t n t i và tính ý th c cao hay th p mà ng ườ   i

ổ ứ ộ ạ ả Tuy nhiên, tùy theo c ta l ườ i chia xúc c m thành hai m c đ  :

ườ ộ ấ ả ộ ờ

ả ườ ườ ạ ủ ượ ả i th ng không làm ch  đ ắ   ng đ  r t m nh, x y ra trong m t th i gian ng n ứ ượ   c c b n thân mình, không ý th c đ

ộ ả ả ủ ủ ộ ạ + Xúc đ ng : Là m t d ng c a xúc c m có c ộ và khi x y ra xúc đ ng con ng ộ ậ h u qu  hành đ ng c a mình.

ạ ả ộ ừ ả

ả ươ ộ ạ ờ ặ ươ ườ ườ ng đ  v a ph i ho c t ng đ i dài, có khi hàng tháng, hàng năm và con ng

ủ ố ạ ộ

ả ưở ủ

ệ ế ặ ự ả

ộ ạ ườ ả ạ ườ ữ

ồ   ố ế ng đ i y u, t n ứ   i không ý th c   c nguyên nhân gây ra nó. Tâm tr ng là m t tr ng thái xúc c m chung bao trùm lên toàn b  các ủ   ng rõ r t đ n toàn b  hành vi c a ờ ố   ự ng tích c c ho c tiêu c c đ n đ i s ng ớ   ầ ồ i. Ngu n g c c a tâm tr ng r t khác nhau : có nh ng ngu n g c g n v i ồ ố ủ ủ ế ồ ố ữ ể ạ ố ị + Tâm tr ng : Là m t d ng khác c a xúc c m, nó có c ạ i trong kho ng th i gian t t ượ đ ộ ề ộ ả ạ ộ rung đ ng và làm n n cho ho t đ ng c a con ng i, có  nh h ế ộ ườ ưở ờ i trong m t kho ng th i gian khá dài,  nh h con ng ố ấ ủ ả tình c m c a con ng ộ ồ nh ng ngu n g c xa. Ng n g c ch  y u đ  gây ra tâm tr ng là v  trí cá nhân trong xã h i.

­ Tình c mả

ị ộ ổ ườ ố ớ ệ

ộ ố ớ ả ườ ạ ặ ộ ấ ạ ả

t, có c ữ ượ ủ ủ i khá dài và đ

ứ ấ ữ ườ ứ ư i đ i v i hi n th c xung quanh và đ i v i b n thân mình, nó là   ờ   ệ ng đ  r t m nh, th i ư ự c ý th c r t rõ ràng nh  s  say mê, có nh ng say mê tích c c nh  say   ờ ạ   ọ ng g i là đam mê, nh  đam mê c  b c,

ự Đó là thái đ   n đ nh c a con ng ộ ộ m t thu c tính tâm lý c a nhân cách. Tình c m có m t lo i đ c bi ư ự ồ ạ gian t n t ự ọ ậ mê h c t p, nghiên c u và có nh ng say mê tiêu c c, th ượ u chè,… r

ả ấ ấ ả ấ ả ấ ả

ế ự ỏ ữ ầ ả

ỏ ả ệ ả ả ẩ ấ ồ ỹ

ộ ấ   ườ i ta còn phân chia tình c m thành tình c m c p th p và tình c m c p cao, tình c m c p th p Ng ủ   ữ là nh ng tình c m có liên quan đ n s  th a mãn hay không th a mãn nh ng nhu c u sinh lý c a ứ ạ ả ườ con ng   i. Tình c m c p cao g m có tình c m đ o đ c, tình c m trí tu , tình c m th m m , tình ả c m hành đ ng,…

ữ ả

ộ ủ ườ ứ ả ầ

ạ ố ớ ả ữ ạ ả + Tình c m đ o đ c ạ ủ ứ nhu c u đ o đ c c a con ng ố ớ ậ ườ nh ng ng ứ  là nh ng tình c m có liên quan đ n s  th a mãn hay không th a mãn nh ng ế ự ỏ ữ   ỏ ườ ố ớ   ệ ể i. Tình c m đ o đ c bi u hi n thái đ  c a con ng i đ i v i ể i khác, đ i v i t p th  và đ i v i b n thân.

ụ ổ ố ế ầ ố ụ ả Ví d , tình yêu t qu c, tinh th n qu c t , tình c m nghĩa v ,…

ạ ộ ả ả

ạ ỏ

ữ ậ ườ ế   ệ là nh ng tình c m n y sinh trong quá trình ho t đ ng trí óc, nó liên quan đ n ả + Tình c m trí tu ầ   ế ự ỏ ậ nh ng quá trình nh n th c và sáng t o, liên quan đ n s  th a mãn hay không th a mãn nhu c u ứ ủ nh n th c c a con ng ữ ứ i.

ề ẩ ầ ớ ỹ

ể ệ ẩ ộ ẹ   i nhu c u th m m , nhu c u v  cái đ p, ỹ

ả ỹ là nh ng tình c m có liên quan t ườ ố ớ ự i đ i v i t ộ ở ả ể ủ ư ả ộ ị ữ ẩ ả + Tình c m th m m ỹ ủ ộ ẩ th  hi n thái đ  th m m  c a con ng ạ ứ ượ ả cũng nh  tình c m đ o đ c đ ầ ộ  nhiên, xã h i, lao đ ng,…Tình c m th m m ộ c quy đ nh b i xã h i, nó ph n ánh trình đ  phát tri n c a xã h i.

ả ự ể ệ ộ ủ ộ ộ  là s  th  hi n thái đ  c a con ng

ườ ố ớ ầ ộ ạ ộ ế ự ỏ ấ ị ườ ỏ + Tình c m hành đ ng nh t đ nh, liên quan đ n s  th a mãn hay không th a mãn nhu c u ho t đ ng c a con ng ạ ộ   i đ i v i m t hay m t vài ho t đ ng ủ i.

ả ế ớ ấ ủ ứ ả ấ ộ

i quan, nhân sinh quan ặ ườ Ở ứ ộ ấ ề ữ ể ả ổ ị ­ Tình c m mang tính ch t th  gi ng là m c đ  cao nh t c a tình c m con  m c đ  này tình c m có đ c đi m r t b n v ng và  n đ nh, có tính khái quát cao, có tính i.

ủ ứ ể ắ ở ộ ộ ộ giác và tính ý th c cao tr  thành m t quan đi m, m t nguyên t c trong thái đ  và hành vi c a cá

ự t nhân.

ụ ướ ầ ươ ươ ấ Ví d , lòng yêu n c, tinh th n t ng thân t ầ ng ái, tinh th n giai c p,…

ụ ọ ạ ả ấ Câu X) Nêu các lo i tình c m. L y ví d  minh h a.

(cid:0) ả ế ự ỏ ữ ấ ả ỏ ầ ơ

ể ậ   Là tình c m liên quan đ n s  th a mãn hay không th a mãn nh ng nhu c u c   Tình c m b c th p: ọ ầ th  (nhu c u sinh h c)

ầ ượ ụ ặ ấ ầ Ví d : đói có nhu c u đ c ăn no, rét có nhu c u m t  m,…

(cid:0) ậ ế ự ỏ ữ ề ầ ả ạ Là lo i tình c m có liên quan đ n s  th a mãn nh ng nhu c u v  văn hóa, tinh

ả ầ ủ Tình c m b c cao:   th n c a cá nhân.

ầ ầ ườ ớ

ệ ữ ượ ữ ẹ ầ ỏ ề t. Nh ng nhu c u này đ i v i con ng c th a mãn hay không th a mãn s ầ   ườ i, nhu c u ẽ  ỏ

ả (cid:0) Nhu c u v  tinh th n là nh ng nhu c u v  quan h  gi a con ng ữ ề ầ ề ự ể ầ ế ề v  cái đ p, nhu c u v  s  hi u bi ư ả làm n y sinh tình c m nh :

(cid:0) ạ ứ ả Tình c m đ o đ c:

ủ ặ ả ộ ớ ớ Là s  bi u hi n thái đ  rung c m c a cá nhân này v i cá nhân khác ho c v i m t đ i t ộ ố ượ   ng

ự ể ấ ự ạ ứ ủ ẩ ắ ộ ệ ừ ữ nào đó, xu t phát t nh ng quy t c và chu n m c đ o đ c c a xã h i.

ụ ự ệ ả ổ ầ ậ ể ố Ví d : tình c m trách nhi m, danh d , tình yêu t Qu c, tinh th n t p th ,…

ứ ệ ả ạ ố ổ ổ Khi có các m i quan h  trong xã h i thay đ i thì tình c m đ o đ c cũng thay đ i theo vì tình

ạ ứ ử ị ộ ộ ẩ c m đ o đ c mang tính l ch s  và xã h i.

(cid:0) ả ẩ ỹ Tình c m th m m :

ạ ớ ự ậ ể ệ ả ệ ượ Là lo i tình c m th ế   ng có liên quan đ n

ề ầ ế ườ ng bi u hi n ra khi ta ti p xúc v i s  v t, hi n t ẹ ỏ ự ỏ s  th a mãn hay không th a mãn nhu c u v  cái đ p.

ộ ả ụ ẹ ặ ạ ấ ấ Ví d : xem m t b c ranh th y đ p, hay m t b n nh c th y hay ho c ng ượ ạ c l ấ ả ẹ   i. T t c  đ p,

ề ẩ ở ộ ứ ả ỹ hay, d ,…đ u là tình c m th m m .

ử ể ả ẩ ộ ộ ổ ẹ   ị Tình c m th m m  cũng mang tính xã h i – l ch s . Khi xã h i thay đ i và phát tri n cái đ p

ỹ ể ổ cũng thay đ i, phát tri n.

ụ ụ ủ ườ ệ ệ ễ ế ư Ví d : trang ph c c a ng i Vi , t t, đón khách ngày x a là khăn

t Nam trong nh ng di p l ạ ầ ữ đóng, áo dài, còn ngày nay com­lê, cà v t, đ m, váy,…

(cid:0) ả ệ Tình c m trí tu :

ế ự ậ ứ ủ ạ ả ườ Là lo i tình c m có liên quan đ n s  nh n th c c a con ng i.

ụ ế ề ạ ầ ọ ớ Ví d : tinh th n hi u h c, lòng yêu cái m i, ni m khao khát sáng t o,…

ả ứ ậ Tình c m trí tu  đ

ệ ượ ả ứ ệ ể ệ

ể ượ ạ ộ ể c hình thành và phát tri n trong ho t đ ng nh n th c. Tính tò mò là hình ả ậ ứ ầ th c đ u tiên c a tình c m trí tu . Không có nh n th c thì tình c m trí tu  không th  hình thành và phát tri n đ ủ c.

ậ ủ ụ ọ ả ấ Câu XI) Các quy lu t c a tình c m. L y ví d  minh h a.

ủ ứ ạ ề ạ ấ i vô cùng phong phú, đa d ng và cũng r t ph c t p, đi u đó đ ượ   c

ờ ố ể ệ ườ ả ậ ả Đ i s ng tình c m c a con ng th  hi n qua các quy lu t tình c m:

ậ ả (cid:0) Quy lu t lây lan tình c m

ộ ố ườ ệ ố i luôn s ng trong xã h i, trong các m i quan h  ng i – ng

ể ườ ườ i này có th  lây lan sang ng ườ ậ ờ ố i khác. Trong đ i s ng hàng ngày ta th

ệ ả ậ ả ồ

ườ ủ ườ ủ ả ậ ộ

ồ ề ả ả ừ ủ ể ườ ệ ả i. Vì v y, c m xúc, tình   ệ   ấ ng th y hi n ể   ng “vui lây”, “bu n lây”, “c m thông”, “đ ng c m”,…đó chính là bi u hi n c a quy lu t lây ủ   i. Tuy nhiên, ể   ng ch  y u đ  hình thành ả ỉ ể  ch  th  này sang ch  th  khác không là con đ

ườ Con ng ủ ả c m c a ng ượ t lan tình c m. N n t ng c a quy lu t này là tính xã h i trong tình c m c a con ng ủ ế vi c lây lan tình c m t tình c m.ả

ủ ậ ả (cid:0) Quy lu t thích  ng c a tình c m ứ

ự ư ươ ả ả ả ứ ng t

ặ ạ

nh  trong quá trình c m giác, trong xúc c m, tình c m cũng có hi n t ượ ặ ộ i nhi u l n v i m t c ị ắ c l p đi l p l ố ề ầ ệ ượ ả ẽ ế ườ ố ượ ớ ng th ệ ượ ộ ườ ng đ ng thích  ng. ộ ng đ  không   ự  ọ c g i là s

ổ ạ ủ ả T ả Nghĩa là m t xúc c m, tình c m nào đó đ thay đ i vì cu i cùng cũng s  y u đi và b  l ng xu ng. Đó là hi n t chai s n c a tình c m.

ườ ầ ườ ươ VD: dân gian th ng nói “g n th ng xa th ng”

ậ ươ ủ ả ả (cid:0) Quy lu t t ả ứ ng ph n hay c m  ng c a tình c m

ố ả ả

ư ả ả ệ ấ ộ

ươ

ế ặ ố ế ậ ồ ậ ụ

ệ ệ ả ấ ậ ể ặ ự ươ ệ   ng ph n. Trong quá trình hình thành ho c bi u hi n Gi ng nh  c m giác, tình c m cũng có s  t ự ộ   ả ặ ể ả ủ ặ ủ c a tình c m, s  xu t hi n ho c suy y u đi c a m t tình c m này có th  làm tăng ho c gi m m t ả ứ ệ ượ ả ả ả ờ   ng ph n trong ng c m  ng hay t tình c m khác x y ra đ ng th i ho c n i ti p nó. Đó là hi n t ậ ậ ệ ọ ườ ả tình c m. Ng   i ta v n d ng quy lu t này trong văn h c, ngh  thu t, càng yêu nhân v t chính di n bao nhiêu thì càng ghét nhân v t ph n di n b y nhiêu.

ể ố ổ VD: 1)“ôn c  tri tân”, “ôn nghèo k  kh ”

ặ ượ ườ ẹ ơ ườ 2)Mai sau anh g p đ c ng i, đ p h n ng ờ i cũ anh th i quên tôi.

ể ủ ậ ả (cid:0) Quy lu t di chuy n c a tình c m

ườ ể ộ ố ượ ng này sang m t đ i t

i có th  di chuy n t ả ể ừ ộ ố ượ ạ ướ m t đ i t ẳ ệ ượ ậ ớ c đó, ch ng h n hi n t ng khác có liên quan ng “gi n cá chém th t”, “ghét nhau

ấ ọ ả Tình c m con ng ố ượ ế đ n đ i t ng gây nên tình c m tr ả ghét c  tông ti h  hàng”, “vì cây mà dây qu n”,…

ộ ủ ậ ả (cid:0) Quy lu t pha tr n c a tình c m

ờ ố ườ ụ ể ố ự ủ ề ộ i c  th , nhi u khi hai tình c m đ i c c nhau có th ể

ả ư ả ộ ộ ả Trong đ i s ng tình c m c a m t con ng ạ ừ cùng x y ra m t lúc nh ng không lo i tr  nhau mà chúng pha tr n vào nhau.

ụ ậ ươ ở ư Ví d . “gi n mà th ng”, “b i tr ng hay ghét cũng vì hay yêu”,…

ậ ề ự ả (cid:0) Quy lu t v  s  hình thành tình c m

ả ơ ở ủ ượ ả ả ổ ợ ộ

ẹ ạ ả ả ồ ổ ố c hình thành do quá trình t ng h p quá, đ ng hình ẳ  qu c, tình

+ Xúc c m là c  s  c a tình c m, tình c m đ ạ ữ hóa và khái quát hóa nh ng xúc c m đ ng lo i, ch ng h n tình c m m  con, lòng yêu t yêu quê h ng,…ươ

ả ượ ữ ự ư ả ượ ả ạ c xây d ng t c hình thành thì tình c m l i chi

ừ  nh ng xúc c m, nh ng khi đã đ ả ể ệ ạ ố + Tình c m đ ph i và th  hi n qua các xúc c m đa d ng.

ử ầ ơ Ví d :ụ L a g n r m lâu ngày cũng bén.

ấ ủ ộ ế ấ ẩ

ủ   Câu XII) Ý chí là gì? Nêu các ph m ch t c a ý chí. Th  nào là hành đ ng ý chí. Nêu c u trúc c a ộ hành đ ng ý chí.

ủ ứ ể ự ự ệ ộ ụ   ữ  năng l c th c hi n nh ng hành đ ng có m c

ặ ả ụ ắ ỏ ệ ở ộ 1/ Ý chí: là m t năng đ ng c a ý th c, bi u hi n  ự ổ ự đích đòi h i ph i có s  n  l c kh c ph c khó khăn.

ấ ủ ẩ 2/ Các ph m ch t c a ý chí:

(cid:0) ụ   Tính m c đích

ấ ụ ế ề ủ ủ ỹ

ạ ộ ụ ủ ủ ể ề

ụ ộ ộ

ế ườ ưở i tr ụ ư ắ

ấ ở ặ ộ ụ ứ ả ộ ườ ọ ẩ t đ  ra cho i bi   ­ Tính m c đích là ph m ch t quan tr ng c a ý chí, đó là k  năng c a con ng ụ   ụ ộ ố t đi u khi n hành vi c a mình ph c tùng các m c ho t đ ng và cu c s ng c a mình m c đích. Bi ữ   ế ớ ủ ụ i quan và nh ng ng thành ph  thu c vào th  gi đích. Nh ng tính m c đích c a m t ng ứ ủ ậ ườ ạ i đó, tính m c đích còn mang tính giai c p. Vì v y, khi xem xét tính nguyên t c đ o đ c c a ng   ở ả  góc đ  hình th c mà ph i xem xét  m c đích không ph i xem xét m t n i dng.

ườ ườ ủ ữ ớ i khác v i ý chí c a nh ng ng ủ p c a gi

ế t ng ạ ườ ố ọ i chi n sĩ cách m ng đã bi

ế ặ ụ ọ ướ ủ ườ ữ ế ộ ộ ợ ở ả ướ ủ Ví d : ý chí c a b n c ế ỗ  ch , ng i phóng dân t c mà hành đ ng. Còn b n c i chi n sĩ cách t đ t m c đích là vì nhân dân, vì T  qu c, vì i ích cá ế ổ i thì vì nh ng l p c a gi t ng

ệ ấ ệ ụ ạ m ng. Khác  ự s  nghi p gi nhân th p hèn, đê ti n.

(cid:0) ộ ậ Tính đ c l p

ự ế ị ưở

ự ị ể ừ ỏ ị ả ườ ể ệ ở ộ ườ ế ủ ộ ậ ệ ỗ ườ ự i khác. Tính đ c l p th  hi n b  ý ki n c a ng ủ   ng c a ể   i khác đ  làm

ế ủ ả ­ Đó là năng l c quy t đ nh và th c hi n hành đ ng đã d  đ nh mà không ch u  nh h  ch  con ng ng ư theo ý ki n c a mình và ng i có th  t ế i, nh ng ph i là ý ki n đúng. ượ ạ c l

ề ộ ậ ở ủ ỉ

ả ng b nh, tính b o th , nghĩa là ế ủ ớ ủ ị ế ủ ườ ậ ­ Đi u đáng chú ý là tính đ c l p  ấ b t lu n ý ki n c a ng ướ ố  đây không gi ng v i tính b ữ ọ ề  nguyên ý ki n c a mình. i khác đúng hay sai h  đ u ph  đ nh gi

ộ ậ ườ ụ

ế ủ ề ề ả ướ ể ủ ậ i khác, c a t p th . Song cũng ộ ắ c m t cách không có ý

­ Tính đ c l p không có nghĩa là không ph c tùng ý ki n c a ng không có nghĩa là ph i “a dua”, “gió chi u nào theo chi u đó” hay b t ch th c.ứ

ộ ậ ủ ườ ượ ủ ề ạ ­ Tính đ c l p c a ý chí giúp con ng i hình thành đ ứ c ni m tin vào s c m nh c a mình.

(cid:0) ế   Tính quy t đoán

ế ị ư ữ ả ộ ờ ị ệ ộ ườ ­ Là kh  năng đ a ra nh ng quy t đ nh k p th i, không dao đ ng, không l thu c vào ng i khác.

ữ ộ

ườ ắ ể ệ ở ế ộ ự ế ề ự ả  hành đ ng thi u suy nghĩ, mà là nh ng hành đ ng có cân   ắ   i có tính quy t đoán là có ni m tin vào s  thành công, vào s  đúng đ n

ữ ủ ế ­ Tính quy t đoán không ph i th  hi n  ứ nh c, có căn c . Con ng ủ c a nh ng suy nghĩ c a mình.

ế ề ủ ự ề ế ể ả

ứ ế

ườ ộ ộ

i không có tính quy t đoán th ờ i, ng ị ộ ề ­ Ti n đ  c a tính quy t đoán là tính dũng c m, nghĩa là s  nhút nhát, m m y u thì không th  có ộ ườ ế ượ i có tính quy t đoán luôn luôn có hành đ ng d t khoát, nhanh, đúng đ c tính quy t đoán. Ng ự ườ ế ượ ạ lúc, không dao đ ng. Ng ng hay do d , dao đ ng và c l hành đ ng không đúng lúc, không k p th i và hay hoài nghi.

(cid:0) ườ Tính kiên c ng:

ẩ ấ ượ ể ạ ụ ờ

ờ ả ệ ỏ

ấ ể ượ ị ự

ắ ữ ấ ề ố ớ ệ ầ t khó khăn đ  đ t m c đích không tính th i gian   ả    c m th y m t m i, chán n n, ẩ   t qua khó khăn. Ph m ườ   i t ng

ụ ướ ề ợ ể ệ ở ỹ ượ c bi u hi n   k  năng v ­ Ph m ch t này đ ạ ượ ặ ụ ễ c m c đích đ t ra. Không bao gi ng n hay dài, mi n là đ t đ ọ ụ nh ng khó khăn không làm h  nh t chí mà còn làm tăng ngh  l c đ  v ườ ỉ ấ ầ i làm công tác giáo d c. Song chúng ta cũng c n phân bi ch t b n b  r t c n đ i v i ng ỉ ườ ớ ỉ ẻ có tính b n b , d o dai khác v i ng ng b nh, kém ý chí. i có tính lì l m, b

ướ ở ọ ố ớ

ỉ ng b nh  ộ ộ ủ ứ ả ứ ẻ ấ ả ỏ

ủ ượ ướ ị ỉ ườ   i ề   c gia đình nuông chi u, ỏ   ng b nh, nũng n u, đ ng

ấ ộ ậ ắ ộ ị ể ệ ượ ­ Tính b c th  hi n rõ nh t là thái đ  ph n  ng c a các em đ i v i ng  h c sinh đ ế ế ớ ặ ở ị  nh , ho c  l n khi có thái đ  thi u t  tính đ ng đ nh c a đ a tr  khi đ ẩ ề ệ ừ t  đó các em quan ni m sai v  ph m ch t này, các em đánh giá tính b ể ệ ự ứ ả đ nh là th  hi n s  c ng r n, tính đ c l p và không b  dao đ ng.

(cid:0) Tính t chự ủ

ượ ự ể ư ả

ắ ủ ả ẩ ự ạ ố

ủ ả ữ ủ ữ ậ ả ộ ợ

ế ở ỗ ườ ả ­ Là kh  năng làm ch  b n thân, duy trì đ ữ ớ th ng v i nh ng thúc đ y không mong mu n, không lành m nh, tính t ị ủ ượ soát, làm ch  đ ầ t  không c n thi ế   ủ c s  ki m soát các hành vi c a b n thân, nh  chi n ể   ả  ch  là kh  năng ki m   c nh ng xúc đ ng, c m xúc s  hãi, gi n d  hay  y m ,…x y ra không đúng lúc,  m i ng i.

ủ ườ ượ ụ ư ạ ắ ch  giúp con ng

ụ ằ ữ c tính c c c n cũng nh  các tr ng thái tâm lý khác ả ng n y sinh

i kh c ph c đ ộ ệ ớ ồ ạ ệ ữ ớ ự ­ Tính t ườ ồ ư nh  bu n chán, hoang mang, dao đ ng, hoài nghi,…Nh ng tr ng thái tâm lý này th ệ trong công tác, trong quan h  v i đ ng nghi p, trong quan h  gi a cá nhân v i cá nhân.

ế ộ ch  c a con ng

ể ườ ắ ự ề ữ ớ ữ ả ứ ữ ườ ượ ự ủ ủ i đ ­ Tính t ế ả ề Khi ki m ch  c m xúc, con ng ả   ả c hi u là s  ki m ch  nh ng c m xúc, xúc đ ng trong tình c m. ữ i g n nó v i nh ng ph n  ng ngô ng  và phi ngôn ng .

ẩ ỗ ợ ủ ắ

ơ ớ ể ệ ườ ượ ủ ẩ ộ i. Các ph m ch t ý chí này đ

ữ ấ Các ph m ch t ý chí c a nhân cách nói trên luôn luôn g n bó h u c  v i nhau, h  tr  cho nhau, ấ ạ t o nên ý chí cao c a con ng c th  hi n trong các hành đ ng ý chí.

ộ ỏ ỗ ự ụ ủ ứ ắ ự   là hành đ ng có ý th c, có ch  tâm, đòi h i n  l c kh c ph c khó khăn, th c

ế ề ệ ộ 3/ Hành đ ng ý chí: ụ hi n đ n cùng m c đích đã đ  ra.

ấ ủ ự ạ ẩ ạ ạ ồ ị

ệ    bao g m 3 giai đo n : Giai đo n chu n b ; Giai đo n th c hi n; ộ ộ ả ế ạ 4/ C u trúc c a hành đ ng ý chí Giai đo n đánh giá k t qu  hành đ ng.

ạ ộ ị ẩ ­ Giai đo n chu n b  hành đ ng

ệ ạ ạ ạ ộ ồ Đây là giai đo n hành đ ng trí tu , giai đo n suy nghĩ. Gia đo n này bao g m :

ề ụ ứ ặ ộ + Đ t ra và ý th c rõ ràng v  m c đích hành đ ng;

ế ậ ươ ộ ạ + L p k  ho ch và tìm ra ph ng pháp hành đ ng;

ế ị ộ + Quy t đ nh hành đ ng.

ự ệ ạ ộ ­ Giai đo n th c hi n hành đ ng

ế ạ ạ

ộ ể ự ế ị ả ỉ ỗ ự ư ủ ư ệ ộ ỏ ỏ ự ỗ ự ớ   + Đây là giai đo n ti p theo sau khi quy t đ nh hành đ ng. Giai đo n này đ i h i s  n  l c l n, ầ nh ng ch  n  l c thôi thì ch a đ  mà c n ph i có ý chí đ  th c hi n hành đ ng.

ự ệ ộ ộ ộ

ườ ế ộ ộ

ườ ứ ụ ệ ế ỏ ộ ị ạ ứ + Giai đo n th c hi n hành đ ng có hai hình th c là hành đ ng bên ngoài và hành đ ng bên trong,   ệ   ể ọ có th  g i đó là hành đ ng ý chí bên ngoài và hành đ ng ý chí bên trong. N u con ng i đi l ch kh i con đ ng đã đ nh t c là l ch m c đích thì đó là hành đ ng thi u ý chí.

ằ ầ ư ự ữ ả

ợ c đây không còn h p lý n a, thì vi c t

ổ ứ ệ ượ ữ ả ế

ớ t. Vi c làm này ph i có ý chí m i có th  th c hi n đ ườ ẽ ả ể ự ỏ ề ặ ạ ượ ấ t qua, con ng

ệ c, nh ng khó khăn đã v ớ ướ ề ầ ữ ộ ệ   ệ ề ệ + Tuy nhiên, cũng c n l u ý r ng, trong nh ng đi u ki n, hoàn c nh thay đ i, vi c th c hi n ế ị ệ ừ ỏ ộ ế ị   quy t đ nh tr  b  m t cách có ý th c quy t đ nh hành ụ ộ   c. Khi m c đích đã đ ng cũ là đi u c n thi ế   ứ ạ ượ đ t đ i s  c m th y th a mãn v  m t đ o đ c và ti n hành hành đ ng m i.

ả ủ ạ ộ ế ­ Giai đo n đánh giá k t qu  c a hành đ ng

ộ ườ ờ ế ả ượ

ể ệ c th c hi n, con ng ệ ự ọ i bao gi ữ ạ    cũng đánh giá các k t qu  đã đ t ế ầ ộ + Sau khi hành đ ng ý chí đã đ ữ ượ đ c, đánh giá là đ  rút ra nh ng bài h c kinh nghi m cho nh ng l n hành đ ng ti p theo.

ế ả ộ ố ụ ớ

ườ ạ ữ ả ả ạ ượ ự c v i m c đích đã đ  ra. S  đánh giá   ổ ố ậ   ng kèm theo nh ng rung c m x u h , h i h n,

ể ả ỏ ế ấ ữ ố ả ư ả ớ ỏ ề ấ ướ ế + Đánh giá k t qu  hành đ ng là đ i chi u k t qu  đ t đ có th  x y ra hai tr ng thái : Đánh giá x u th ch a th a mãn. Đánh giá t t x y ra v i nh ng rung c m th a mãn, hài lòng, sung s ng.

ộ

ễ ớ ế ườ ệ ả ơ ủ ẫ

ạ ộ ấ ế ụ ế ườ ệ t s  kích thích vi c ti p t c, tăng c

ự ể ở ặ ử ự ữ ệ ế ế ự i. Nó có + S  đánh giá k t qu  hành đ ng có ý nghĩa th c ti n l n trong ho t đ ng c a con ng   ố ớ ỉ  ạ ộ ộ th  tr  thành đ ng c , kích thích đ i v i ho t đ ng ti p theo. Đánh giá x u d n đ n vi c đình ch ộ ộ   ố ẽ ệ ạ ho c s a ch a hành đ ng hi n t ng hành đ ng i; đánh giá t ộ ữ đang th c hi n và nh ng hành đ ng ti p theo.

ạ ủ ậ ạ ố

ự ế ấ ị ổ ế ế ớ t v i nhau, ti p n i nhau ộ ữ  nh t đ nh, có nh ng hành đ ng ý chí rút

ế ầ ủ ệ ạ ứ ấ =>Ba giai đo n đo n trên đây c a hành đ ng ý chí có liên quan m t thi và b  sung cho nhau. Tuy nhiên, trong đi u ki n th c t ọ g n, t c là không nh t thi ộ ề t đ y đ  các giai đo n trên.

ơ ả ủ ộ Câu XIII) Chú ý là gì? Phân tích các thu c tính c  b n c a chú ý.

ớ

ộ ố ượ ố ượ ấ ị ướ ố ả ậ ạ 1/ Chú ý: là tr ng thái tâm lý luôn đi kèm v i các quá trình tâm lý, có tác d ng h này, t p trung vào m t đ i t ằ ng nh t đ nh, nh m ph n ánh đ i t ụ ộ ng m t cách t ng các quá trình ấ t nh t.

ơ ả ủ ộ 2/ Các thu c tính c  b n c a chú ý:

ủ ứ ậ ố ẹ ộ ng t

ạ ướ ng đ i h p và c n thi ng chú ý. Kh i l

ạ ộ ủ ể ộ

ươ ố ượ  Là kh  năng chú ý m t ph m vi đ i t ố ượ ớ ọ i g i là kh i l ng mà chú ý h ư ể ụ ệ ng t ệ ụ ậ ố ượ ặ ẽ ể ẫ ộ

ậ ệ ượ ả ế   ầ ­ S c t p trung c a chú ý : t ố ượ ạ ộ ố ượ   ng ng các đ i t trong ho t đ ng. S  l ế   ặ ố ượ ụ ng cũng nh  nhi m v  và đ c đi m c a ho t đ ng. N u chú ý ph  thu c vào đ c đi m đ i t ế   ể không t p trung chú ý s  khó có th  hoàn thành nhi m v . T p trung chú ý cao đ  có th  d n đ n hi n t ng đãng trí.

ộ Đó là kh  năng duy trì lâu dài chú ý vào m t hay m t s  đ i t

ả ớ ự ề ữ ộ ố ố ượ ễ ự ủ   ng c a ỳ   i, v i s  b n v ng là s  phân tán chú ý. Phân tán chú ý di n ra theo chu k  có

ủ ượ ạ c l ẽ ủ ự ề ữ ự ọ ộ ự ề ữ ­ S  b n v ng c a chú ý : ạ ộ ho t đ ng. Ng xen k  c a s  b n v ng chú ý g i là s  dao đ ng chú ý.

ự ố ượ ế ề ộ Là kh  năng cùng m t lúc chú ý đ n nhi u đ i t ạ ộ   ề ng hay nhi u ho t đ ng

ả ủ ị ố ộ ­ S  phân ph i chú ý : khác nhau m t cách có ch  đ nh.

ữ ư ề ể i lái xe cùng lúc ph i chú ý t

ữ ệ ố

ườ ng đi hay nh ng ch ế ề ề ữ ượ ộ ổ   ả i nhi u thao tác đi u khi n xe cũng nh  nh ng thay đ i ữ   ể ng ng i v t. Đi u ki n đ  có th  phân ph i chú ý là trong nh ng ố   i c dành t

ớ ạ ậ ả ầ ớ ể ạ ộ ạ ộ ướ ộ ộ ạ ộ ớ ụ Ví d , ng ườ ủ c a đ ạ ộ ho t đ ng cùng ti n hành m t lúc, ph i có nh ng ho t đ ng quen thu c. Chú ý đ ể thi u cho ho t đ ng quen thu c và ph n l n dành cho ho t đ ng m i.

ể Là kh  năng chuy n chú ý t

ể ạ ộ ẫ

ừ ố ượ  đ i t ố ượ ọ ớ ấ ơ ụ ướ ặ ớ ơ ả ự ­ S  di chuy n chú ý : ầ ủ ể ễ c u c a ho t đ ng. Di chuy n chú ý d  dàng khi đ i t ố ượ ệ ệ t là do đ i t nhi m v  tr ố ượ ng này sang đ i t ng khác theo yêu ơ ng m i h p d n h n, do đã hoàn thành ng m i quan tr ng h n, ý nghĩa h n. c đây, đ c bi

ữ ơ ả ủ ệ ổ ượ ố

ữ ủ ẩ ạ ỗ

ộ ạ ộ ự ế ử ụ ố ợ ộ ộ ừ c hình thành, phát   ể    t s  d ng t ng thu c tính hay ph i h p các

ể ữ  vai trò tích c c hay không tùy thu c vào ch  ta bi ộ ầ ủ ạ ộ =>Nh ng thu c tính c  b n c a chú ý có m i quan h  b  sung cho nhau và đ ấ tri n trong ho t đ ng, t o thành nh ng ph m ch t tâm lý cá nhân. M i th c tính c a chú ý có th ỗ ộ gi thu c tính theo yêu c u c a ho t đ ng.

ấ ố ớ ạ ộ ủ ị ệ ạ ạ ả

ứ ủ ườ ậ   Câu XIV) T i sao nói chú  ý sau ch  đ nh là lo i chú ý có hi u qu  nh t đ i v i ho t đ ng nh n th c c a con ng i.

ả ệ ủ ị ấ ố ớ ứ ủ ườ ậ

ạ ạ ấ ệ

ướ

ủ ị ng mà chú ý h ầ ượ ủ

ượ ầ

ữ ề ấ ậ

ượ ặ ủ ủ ầ ả

ằ ạ ộ ấ ạ ộ ủ ề ả

ứ ủ ườ ạ ộ  qu  nh t đ i v i ho t đ ng nh n th c c a con ng   Chú ý sau ch  đ nh là lo i chú ý có hi i vì ữ ấ ấ ề   đây là lo i chú ý cao nh t, b n v ng nh t. Chú ý sau ch  đ nh xu t hi n sau khi đã hình thành chú ớ ố ượ ủ ị ủ ị Ở ữ   ả ng t  chú ý sau ch  đ nh, đ i t ý có ch  đ nh.  i gây nên cho c  cá nhân nh ng ự ậ ặ ệ ứ t. Do v y chú ý đ   c duy trì mà không c n có s  tham gia c a ý chí nên nó không h ng thú đ c bi ẳ ẳ ả ả ạ   c tiêu hao gây nên tr ng thái căng th ng trong tâm lý cá nhân, gi m căng th ng th n kinh, gi m đ ự ậ ạ ộ   năng l ng, cũng chính vì v y mà b n v ng nh t. Chú ý là s  t p trung c a ho t đ ng tâm lý vào ộ ộ ố ố ượ ộ ng nào đó, nh m ph n ánh chúng m t cách đ y đ , rõ ràng nh t nên chú m t ho c m t s  đ i t   ậ   ắ ượ ố ượ ữ c ph n ánh sâu s c ho t đ ng nh n ng c a ho t đ ng tâm lý càng đ ý càng b n v ng, đ i t ả ệ i càng hi u qu . th c c a con ng

ậ ầ ệ ữ ứ ố ộ ế ậ ả ế   t

ộ ố Câu XV) Nêu m i quan h  gi a nh n th c – tình c m – hành đ ng ý chí. Rút ra k t lu n c n thi cho cu c s ng.

́ ́ ̀ ̀ ́ ́ ̀ ̀ ư ̀ ơ ư ̉ ̣ ̉

́ ̣ ơ ̉ ́ ̃ ̣ ̣ ̣ ̉

̀ ́ ́ ́ ơ ̀ ̀ ư ̣ ̉ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ̉ ̣

̀ ̀ ́ ơ ợ ̣ ̣ ̣ ̣ ̉

́ ́ ư ̣ ̉ ̣ ̉ ̣

́ ́ ̀ ́ ươ i co nh ng đăc điêm tâm ly riêng biêt, ôn đinh nh  nhu câu, h ng thu, ly t ́ ́ ̀ ́ ơ ̃ ư ́ ̀ ượ ́ ́ ư ́ ́ ̃ ̀ ́ ̣ ượ ̃ ư ư ̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ̀ ́ ươ   i đo la nhân th c,tinh cam va hanh ́ ̃ ưở   ng lân nhau. Trong đo ̀ ̀ ̀   c lai, tinh cam va hanh đông ý ́ ̀ ́ ́ ươ ư   i tac đông cua y th c lam cho con ́ ́ ̀ ơ ưở   ng, thê gi i quan, ̀ ̀ ươ   i goi la ng tâm ly đăc tr ng cho gia tri xa hôi cua con ng

Chung ta nghiên c u 3 măt c  ban cua đ i sông tâm ly con ng đông ý chí. Chung co môi quan hê chăt che v i nhau, liên quan va anh h ̀ nhân th c la tiên đê cua hoat đông tinh cam va hanh đông ý chí. Ng ̀ ́ ư chí găn liên v i hoat đông nhân th c, kêt h p v i nhau va d ng ́ ́ tich cach, khi chât. Đây la nh ng hiên t ̀ươ ́ nhân cach con ng i.

ủ ả ắ ề ộ

ề ứ ọ ề ể ệ ả ủ

ấ ị

ả ỗ ng c a m i con ng ự ủ ệ ệ ờ ố ả ữ ự ệ

ộ ả ữ ể ệ ố ệ ệ ặ ỗ

ườ ự ả ớ ầ ộ ổ ứ ờ ế ấ ượ  cũng sinh ra m t ch t l

ch c, trong m t nhóm xã h i thì bao gi ể ố ả ủ ừ ộ ặ ơ ộ ề ồ ạ ỗ   i xã h i, đ u mang b n s c xã Theo khoa h c v  tâm lý c a m i cá nhân đ u ph i ph n ánh t n t ờ   ệ ộ ườ ườ ộ i trong công vi c và trong đ i h i, đ u th  hi n ý th c xã h i thông th ố   ả ẳ ố s ng hàng ngày. C.Mác đã kh ng đ nh “Trong tính hi n th c c a nó b n ch t con ng i là t ng ườ   i trong đ i s ng hi n th c cũng chính là s  ph n ánh ho  nh ng quan h  xã h i”. Tâm lý con ng ộ và th  hi n t ng ho  nh ng quan h  xã h i. M t khác, khi m i cá nhân liên k t, hi p tác v i nhau   ớ   ộ trong m t t ng tinh th n m i ơ ổ cao h n t ng s  gi n đ n đ c đi m tâm lý c a t ng thành viên c ng l ộ ạ i

ộ ậ ứ ậ ả

ệ ứ ố ẽ ớ ớ

ậ ườ ặ ộ ườ ớ

Ở i. Nh n th c là m t quá trình.  ộ ậ ấ ị ậ ườ ặ

ắ ấ ủ ạ ộ ứ ứ ủ ệ ự ắ ả ồ

ự ệ ả

ặ ơ ả ủ ờ ố ặ  con ng ạ ộ ạ ộ ứ ộ ả ữ ự ả ể ệ ng…) và mang l

ể ượ ưở ượ ữ ạ ệ ườ   i (nh n th c, tình c m, ý chí). Nh n th c là m t trong ba m t c  b n c a đ i s ng tâm lý con ng ủ ờ ố ệ ượ   ng tâm lý khác c a đ i s ng con Nó có m i quan h  ch t ch  v i các m t kia và v i các hi n t ụ ườ   ng g n v i m c đích nh t đ nh i, quá trình này th ng ứ   ổ ậ ạ ộ ư nên nh n th c c a con ng i là m t ho t đ ng. Đ c tr ng n i b t nh t c a ho t đ ng nh n th c ề là ph n ánh hi n th c khách quan. Ho t đ ng này bao g m nhi u ho t đ ng khác nhau, g n bó   ư  ả ặ ch t ch  v i nhau, th  hi n nh ng m c đ  ph n ánh hi n th c khách quan (c m giác, tri giác, t ề ệ ẩ duy, t   i nh ng s n ph m khác nhau v  hi n th c khách quan (hình  nh, hình t ẽ ớ ượ ng t ng, bi u t ng, khái ni m).

ả ữ ứ ả ạ

ộ ượ ộ ỗ

ượ ố

ệ ữ ườ

ờ ố ệ ề ứ ậ ạ ộ ố ớ ể ệ ự ệ ề   ậ ng tâm lý là nh ng c m xúc, tình c m, nh n th c, ý chí, tâm tr ng, thói quen, truy n ủ ể   c bi u ệ ủ   ả c hình thành và ph n ánh các m i quan h  c a ứ ấ ị ế    xã h i nh t đ nh. Nói cách khác nó là tr ng thái ý th c xã ủ ộ   c th  hi n qua nh n th c, thái đ  và hành vi c a các nhóm xã h i đ i v i hi n th c khách

ệ ượ Hi n t ố ạ th ng, các quá trình, tr ng thái và thu c tâm lý… c a m i cá nhân và các nhóm xã h i đ ệ hi n trong công vi c và đ i s ng hàng ngày, đ ộ i trong nh ng đi u ki n kinh t con ng ộ ượ h i đ quan.

ụ ộ

ạ ộ ằ ứ ủ ế ố ả ạ ả ậ ọ

ự ủ ả ế ị ả ạ ố ớ ự ể ấ ả   ự Ho t đ ng tích c c c a cá nhân là s  tác đ ng có m c đích, có ý th c c a cá nhân vào hoàn c nh ấ nh m c i t o hoàn c nh và c i t o chính b n thân. Đây chính là y u t    quan tr ng b c nh t và mang tính ch t quy t đ nh đ i v i s  hình thành và phát tri n nhân cách.

ươ ứ ồ ạ ủ ườ ạ ộ ờ ng th c t n t i. Nh  có ho t đ ng mà

ự ườ ớ ạ ộ ố ấ ế ớ ệ ủ ượ ế ậ ứ Ho t đ ng là hình th c tích c c nh t, là ph m i quan h  c a con ng i v i th  gi i xung quanh đ c thi i c a con ng t l p.

ườ ụ ễ ạ ộ ạ ộ   i di n ra ph  thu c vào các d ng ho t đ ng

ự ủ ạ ở ừ ủ ủ ứ ạ ổ ể S  hình thành và phát tri n nhân cách c a con ng ấ ị  t ng giai đo n nh t đ nh c a l a tu i.  ch  đ o

ự ở ỗ ườ ng tâm lý khách quan, t nhiên, v n có

i ích là hi n t ậ ệ ượ ứ ọ ệ ề ạ ộ ả m i con ng ư ề ệ   i th  hi n ộ ờ   i cũng nh  trong toàn b  đ i

ộ ố ầ Nhu c u và l ườ ố m i quan h  v  nh n th c,tình c m và ho t đ ng ý chi con ng ố s ng xã h i.

ự ữ ủ ụ ế ắ ỏ

ầ ủ ườ

ệ ơ ả ằ ộ ữ ạ   ằ ộ ầ Nhu c u là s  đòi h i bù đ p nh ng thi u h t bên trong c a cá nhân, nhóm hay xã h i nh m đ t ể ớ ạ t   i có th  phân ấ thành nh ng c p đ  khác bi ọ i tr ng thái cân b ng. Theo nhà tâm lý h c Abraham Maslow, nhu c u c a con ng t c  b n sau:

ọ ầ ủ

ặ ư ễ ở ố ơ ả ủ ư ấ ố

ướ ị ầ ư ầ ả ề ệ ầ ầ ố ố ọ ớ ữ c u ng, chúng ta s ọ ớ i vi c tho  mãn nhu c u này. Khi đó m i nhu c u khác đ u b  đ y xu ng hàng th

ả ế ặ ­ Nhu c u sinh h c nh : ăn, u ng, m c, ng … n u nh  chúng ta đang ph i ch ng ch i v i cái đói   ẽ  ho c có nh ng nhu c u c  b n khác nh  không khí d  th , gi c ng  và n ứ  luôn nghĩ t y u. ế

ữ ầ ạ ộ ượ ắ ầ ả c tho  mãn, chúng ta b t đ u tìm

ầ ự ế ổ ị ­ Nhu c u an toàn: m t trong nh ng nhu c u sinh ho t đã đ ki m s  an toàn và  n đ nh cho mình.

ầ ậ ứ ả ượ ả ọ

ẽ ở ầ ộ ầ ọ

ầ ượ ộ ậ ủ ể ạ ấ   ộ ­ Nhu c u xã h i: Khi đã tho  mãn các nhu c u sinh h c và đ c an toàn thì l p t c n y sinh c p ả ủ ộ ế   đ  ti p theo c a nhu c u. Các nhu c u “xã h i” hay tình c m lúc đó s  tr  nên quan tr ng, đó là ươ ầ c là thành viên c a m t t p th  nào đó.  nhu c u yêu th ng, có tình b n và đ

ả ọ ấ ả ấ ầ ơ c tôn tr ng: sau khi tho  mãn t

ượ ạ ắ ầ ố ượ ầ ạ ả ọ ầ ­ Nhu c u đ chúng ta l i b t đ u có nhu c u mong mu n đ ấ ộ t c  các nhu c u thu c “c p th p h n” nêu trên, ự ọ c tôn tr ng, c m giác t tr ng và thành đ t.

ụ ố ị ườ ệ kh ng đ nh: m c đích cu i cùng c a con ng hoàn thi n chính mình, hay là s ự

ầ ự ẳ ể ệ ấ ả ữ ả ủ ề ẩ ự i là t ự ­ Nhu c u t phát tri n toàn di n t t c  nh ng kh  năng ti m  n trong lĩnh v c kà mình có tài.

ợ ầ ứ ả ộ i ích là n n t ng c a các hi n t

ề ả ừ ư ậ ạ ộ ả ủ ầ  nhu c u và l

ư ệ ượ ợ i ích làm n y sinh các hi n t ộ ườ i) vì t ầ ộ

ạ ẩ ự ủ ầ ộ

i. Thông qua nhu c u và l ợ ể ế ố ộ ng tâm lý xã h i ( Nhân th c,tình c m và   ộ   ệ ượ ng tâm lý xã h i ợ ầ ộ   i ích là ợ i ích mà hình thành nên và   ầ   ầ ủ i ích có th  bi n nhu c u c a xã h i thành nhu c u

ầ ủ ừ Nh  v y, nhu c u và l ho t đ ng ý chí cũa con ng ộ khác nh  tâm tr ng xã h i, b u không khí tâm lý xã h i, xung đ t xã h i…Nhu c u và l ườ ộ đ ng l c thúc đ y hành đ ng c a con ng ệ ộ duy trì các m i quan h  xã h i. Thông qua l ộ ượ ạ ủ ừ ủ ừ i c a t ng cá nhân thành nhu c u c a t ng nhóm và toàn xã h i c a t ng cá nhân và ng c l