Ngày nhận bài: 02-04-2025 / Ngày chấp nhận đăng bài: 06-05-2025 / Ngày đăng bài: 09-05-2025
*Tác giả liên hệ: Nguyễn Thị Vân Thảo. Trung Tâm Chấn Thương Chỉnh Hình, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ, Thành phố Cần
Thơ, Việt Nam. E-mail: irisvannguyen@gmail.com
© 2025 Bản quyền thuộc về Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh.
76 https://www.tapchiyhoctphcm.vn
ISSN: 1859-1779
Nghiên cứu Y học
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh; 28(5):76-83
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.05.10
Chất lượng cuộc sống người bệnh sau phẫu thuật thoát
vị đĩa đệm cổ bằng phương pháp cắt đĩa hàn liên thân
đốt lối trước
Nguyễn Thị Vân Thảo1,*, Nguyễn Hữu Thuyết1, Nguyễn Hoàng Duy Tiến1, Nguyễn Thị Kim Chi1
1Trung Tâm Chấn Thương Chỉnh Hình, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ, Thành phố Cần Thơ, Việt Nam
Tóm tắt
Đặt vấn đề: Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ, thường do thoái hóa hoặc chấn thương, gây ra chèn ép tủy sống hoặc rễ thần
kinh, dẫn đến các triệu chứng đau cổ, vai hoặc lan rộng theo các rễ thần kinh, có thể kèm theo yếu liệt. Phẫu thuật cắt
đĩa đệm và hàn liên thân đốt lối trước là phương pháp điều trị kinh điển, đã được chứng minh có tỷ lệ thành công cao,
giúp giảm đau và phục hồi chức năng.
Mục tiêu: (1) Mô tả đặc điểm chung của bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống cổ tại bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần
Thơ. (2) Đánh giá chất lượng cuộc sống trước và sau 3 tháng phẫu thuật. (3) Xác định mối tương quan giữa sức khỏe
thể chất, sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống sau phẫu thuật.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang được thực hiện tại bệnh viện Đa khoa Trung ương
Cần Thơ vào năm 2023, với nhóm đối tượng là bệnh nhân sau phẫu thuật cắt đĩa đệm và hàn liên thân đốt lối trước.
Kết quả: Sau 3 tháng phẫu thuật, chất lượng cuộc sống đạt 92,39 ± 4,3, trong đó sức khỏe thể chất là 96,5 ± 4,15 và
sức khỏe tinh thần là 91,8 ± 1,1. Mối tương quan giữa sức khỏe thể chất và chất lượng cuộc sống là mạnh mẽ, trong khi
sức khỏe tinh thần có mối tương quan nghịch chiều vừa phải với chất lượng cuộc sống. Tuổi tác và giới tính ảnh hưởng
đáng kể đến điểm số VAS (p <0,001), và giới tính cũng như yếu tố chấn thương có sự liên quan chặt chẽ với sức khỏe
thể chất (p <0,001).
Kết luận: Phẫu thuật cắt đĩa đệm và hàn liên thân đốt lối trước không chỉ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn
giúp bệnh nhân tái hòa nhập cộng đồng một cách hiệu quả, cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần một cách toàn diện.
Từ khoá: thoát vị đĩa đệm cổ; ACDF; chất lượng cuộc sống; SF-36
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 5 * 2025
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.05.10 https://www.tapchiyhoctphcm.vn | 77
Abstract
QUALITY OF LIFE OF PATIENTS AFTER CERVICAL DISC HERNIATION
SURGERY USING ANTERIOR CERVICAL DISCECTOMY AND FUSION
Nguyen Thi Van Thao, Nguyen Huu Thuyet, Nguyen Hoang Duy Tien, Nguyen Thi Kim Chi
Background: Cervical disc herniation, which is often caused by degeneration or trauma, leads to compression of the
spinal cord or nerve roots, subsequently exhibits symptoms such as neck pain, shoulder pain, or radiating pain along
the nerve roots, which may also result in asthenia or paralysis. Anterior cervical discectomy and fusion (ACDF) is a
principal treatment method, proven to have a high success rate in pain relief and functional recovery.
Objectives: (1) To describe the general characteristics of patients with cervical disc herniation at the Central General
Hospital in Can Tho. (2) To evaluate the quality of life at before and 3 months after surgery. (3) To determine the
correlation between physical health, mental health, and quality of life postoperatively.
Methods: A cross-sectional descriptive study was conducted at the Central General Hospital in Can Tho in 2023, on
patients who underwent anterior cervical discectomy and fusion (ACDF).
Results: At three months postoperatively, the quality of life score was 92.39 ± 4.3, with 96.5 ± 4.15 for physical health
component and 91.8 ± 1.1 for mental health component. A strong positive correlation was found between physical health
and quality of life, while mental health showed a moderate negative correlation with quality of life. Age and gender
significantly affected the VAS scores (p <0.001), and both gender and trauma history were closely related to physical
health (p <0.001).
Conclusion: Anterior cervical discectomy and fusion (ACDF) not only improved the postoperative quality of life but also
allowed patients to effectively reintegrate into society, and improve both physical and mental health comprehensively.
Keywords: cervical disc herniation; ACDF; quality of life; SF-36
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống cổ (TVĐĐCSC) là hậu quả
của sự thoái hóa đĩa đệm và các gai xương gây chèn ép lên
tủy cổ hoặc rễ thần kinh [1,2,3]. Bệnh thường dẫn đến đau
cổ, đau vai và đau dọc theo rễ thần kinh cột sống cổ. Nó cũng
có thể gây ra giảm cảm giác, dị cảm, yếu hoặc liệt vận động,
cũng như rối loạn cơ vòng. Bệnh làm giảm chức năng thần
kinh, gây ra sự suy giảm về chức năng thần kinh, khả năng
làm việc và chất lượng cuộc sống [2,4-7]. Điều trị nhằm phục
hồi chức năng thần kinh, giảm đau và cải thiện chất lượng
sống (CLCS) bao gồm các phương pháp vật lý trị liệu, kéo
cột sống cổ, thuốc giảm đau, kháng viêm và giãn cơ [4]. Khi
điều trị nội khoa thất bại hay người bệnh có xuất hiện dấu
hiệu yếu liệt thần kinh rõ sẽ được điều trị bằng ngoại khoa.
Phẫu thuật lấy đĩa đệm cột sống cổ và hàn xương lối trước
đã được coi là kỹ thuật kinh điển và là tiêu chuẩn vàng trong
điều trị bệnh lý thoái hóa cũng như biến dạng cột sống cổ có
hội chứng rễ và hội chứng tủy [5-7]. Ở Mỹ, theo nghiên cứu
dịch tễ học số người có hội chứng rễ thần kinh cổ do mọi
nguyên nhân là 107,3 nam và 63,5 nữ trên 100.000 người
dân [8]. Ở Việt Nam, nghiên cứu về CLCS gần đây còn hạn
chế, đặc biệt tại bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ
chưa có nghiên cứu nào về CLCS [9-11] của người bệnh sau
phẫu thuật TVĐĐCSC qua đường mổ trước bên, trên cơ sở
đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Chất lượng cuộc
sống của người bệnh sau phẫu thuật (PT) thoát vị đĩa đệm
cột sống cổ bằng phương pháp cắt đĩa, hàn liên thân đốt lối
trước bên tại bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ”.
Mục tiêu nghiên cứu
Mô tả một số đặc điểm chung cơ bản của người bệnh thuật
thoát vị TVĐĐCSC bằng phương pháp cắt đĩa, hàn liên thân
đốt lối trước.
Đánh giá điểm chất lượng cuộc sống trước và sau PT.
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 5* 2025
78 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.05.10
Tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến chất lượng sống
sau PT.
2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Những người bệnh được chẩn đoán xác định TVĐĐCSC
được phẫu thuật qua đường phẫu thuật cổ trước bên tại Trung
tâm Chấn thương chỉnh hình bệnh viện Đa khoa Trung ương
Cần Thơ từ tháng 01/01/2023 đến tháng 31/12/2023.
Sau khi được liên hệ, người bệnh được giải thích rõ ràng
và đồng ý tham gia nghiên cứu.
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn
Người bệnh trên 18 tuổi có thoát vị đĩa đệm cột sống cổ
có chỉ định phẫu thuật được xác định trên hình ảnh cộng
hưởng từ trước phẫu thuật, bao gồm các trường hợp hẹp ống
sống cổ do thoái hóa dạng gai xương đơn thuần.
Lâm sàng có hội chứng chèn ép rễ hoặc hội chứng chèn
ép tủy hoặc hội chứng chèn ép tủy-rễ phối hợp.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
Triệu chứng lâm sàng không phù hợp với hình ảnh cận
lâm sàng. Có hình ảnh thoát vị nhưng nguyên nhân không
phải do đĩa đệm như:
+ Vôi hoá dây chằng dọc sau.
+ Phì đại mấu khớp.
+ Dày dây chằng vàng.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang.
2.2.2. Cỡ mẫu
Công thức tính cỡ mẫu:
n = 2 × (Z
+ Z)× σ
∆
Áp dụng công thức tính cỡ mẫu cho so sánh 2 số trung
bình (chất lượng cuộc sống trước và sau phẫu thuật), với sai
lầm loại I alpha 0,05 và độ nhạy nghiên cứu 0,9.
Số lượng người bệnh cần thiết cho nghiên cứu là 25 bệnh.
2.2.3. Phương pháp thực hiện
Bộ công cụ là bảng kiểm dùng để quan sát trực tiếp quy trình
chăm sóc sau phẫu thuật. Bảng kiểm bao gồm 3 phần A, B, C.
Phần A bao gồm các thông tin của đối tượng nghiên cứu. Phần
B bao gồm các đặc điểm của đối tượng nghiên cứu. Phần C
bao gồm 36 câu hỏi đánh giá chất lượng sống của người bệnh.
Bộ câu hỏi được gửi cho 6 chuyên gia đánh giá, tính giá trị
Content Validity Index (CVI) – Chỉ số giá trị nội dung, CVI -
0,98. Độ tin cậy của bộ câu hỏi trong nghiên cứu này
Cronbach's Alpha = 0,82.
Đánh giá chỉ số đau bằng thang điểm VAS, quy ước như sau:
- Không đau: Tương ứng với điểm 0 trên thang VAS. Bệnh
nhân không cảm nhận bất kỳ cảm giác đau nào.
- Đau nhẹ: Từ 1 đến 3 điểm. Bệnh nhân có cảm giác đau âm
ỉ, không liên tục và không ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt
hằng ngày.
- Đau vừa phải hoặc đau nhiều: Từ 4 đến 6 điểm. Cơn đau
rõ rệt, có thể gây khó chịu và bắt đầu ảnh hưởng đến các hoạt
động sinh hoạt thường ngày.
- Đau dữ dội: Từ 7 đến 10 điểm. Cơn đau rất mạnh, có thể
không chịu đựng được, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh
hoạt, giấc ngủ và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Quy ước xếp loại chất lượng sống được đánh giá bằng SF-
36 có tổng cộng 36 câu hỏi, chia thành 8 lĩnh vực. Mỗi lĩnh
vực CLCS được đánh giá từ 0 - 100 điểm. Tổng số điểm
CLCS bằng điểm trung bình cộng của 8 lĩnh vực cuộc sống.
Đánh giá CLCS theo các mức sau:
Chất lượng cuộc sống kém: 0-< 25 điểm.
Chất lượng cuộc sống trung bình: 25- <50 điểm.
Chất lượng cuộc sống khá: 50 - <75 điểm.
Chất lượng cuộc sống tốt: 75 - 100 điểm.
2.2.4. Biến số nghiên cứu
Biến số nền: Tuổi tác, giới tính, tiền sử chấn thương và chỉ
số BMI.
Biến độc lập: Sức khỏe thể chất (PCS) và sức khỏe tinh
thần (MCS).
2.2.5. Xử lý và phân tích dữ liệu
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 5 * 2025
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.05.10 https://www.tapchiyhoctphcm.vn
|
79
Số liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS 20.0 bằng
thuật toán thống kê mô tả (tính tỷ lệ phần trăm, giá trị trung
bình, độ lệch chuẩn) và thuật toán thống kê phân tích (Parred
sample T-test) tương quan Spearman Rho, Spearman’s Rho,
Wilcoxon Signed Ranks Test) dựa trên đặc điểm của biến
nghiên cứu với p <0,05.
3. KẾT QUẢ
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Trong nghiên cứu, chúng tôi khảo sát trên 25 người bệnh
được phẫu thuật ghi nhận độ tuổi trung bình của nhóm là 54.8
± 14.3 tuổi tuổi lớn nhất là 91 và nhỏ nhất là 33. Phân nhóm
tuổi chiếm tỉ lệ cao nhất là trên 50 tuổi chiếm 60%. Tỷ lệ nam
nữ 1,78 (64% và 36%). Người bệnh hết tuổi lao động cao nhất
11 trường hợp, chiếm 44%, 6 trường hợp lao động trí thức
chiếm 24% và 8 trường hợp lao động chân tay chiếm 32%.
3.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu
Bảng 1. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu (n=25)
Đặc điểm Tần số
(n)
Tỷ lệ
(%)
Tiền sử bệnh
Khoẻ 11 44
Bệnh lý kèm theo 14 56
Lý do vào viện
Đau cổ - vai 25 100
Tê chi trên 25 100
Tê chi dưới 22 88
Yếu, liệt tứ chi 20 80
Bí tiểu 9 33,3
Hội chứng trên lâm sàng
Rễ 24 94
Rễ tuỷ 1 6
Chấn thương
Không 14 55,6
Có 11 44,4
BMI
BMI < 18,5 1 4
18,5 ≤ BMI ≤ 25 23 92
BMI≥ 25 1 4
Nghiên cứu tập trung vào nhóm người bệnh sau 3 tháng
phẫu thuật thoát vị đĩa đệm có kết qảu như sau: Đa phần người
bệnh có bệnh lý kèm theo (56%), với triệu chứng xuất hiện
đầu tiên là đau vai cổ, 94% có hội chứng rễ trên lâm sàng và
có 2 người bệnh có tình trạng thừa cân/gầy (Bảng 1).
Mức độ đau của người bệnh được đánh giá qua thang điểm
VAS có sự khác biệt ở 2 thời điểm:
Trước phẫu thuật, phần lớn các trường hợp người bệnh
đau mức độ nhiều chiếm 88%, đau dữ dội chiếm 12%, không
có trường hợp đau nhẹ và không đau.
Sau phẫu thuật 3 tháng, tình trạng đau nhiều và dữ dội không
còn, đau nhẹ 36% và không đau chiếm tỉ lệ cao nhất 64%.
Hình 1. VAS trước và sau phẫu thuật 3 tháng (n=25)
3.3. Chất lượng cuộc sống của người bệnh
Mô tả chất lượng cuộc sống của người bệnh tham gia
nghiên cứu thông qua 36 câu hỏi của thang điểm SF36 với 8
khía cạnh 2 lĩnh vực.
Bảng 2. Phân loại CLCS trước và sau phẫu thuật 3 tháng thông
qua 8 khía cạnh của SF36 (n=25)
Phân loại
Chất lượng cuộc sống
Trước phẫu thuật Sau phẫu thuật 3 tháng
n % n %
Kém 9 36 0 0
Trung bình 16 64 0 0
Khá 0 0 0 0
Tốt 0 0 25 100
Theo phân loại chất lượng sống chia làm 4 mức (Bảng 2).
Trước phẫu thuật, chất lượng sống của bệnh nhân chủ yếu ở
mức chưa cao, trong đó 36% thuộc nhóm kém và 64% ở mức
12%
88%
36%
64%
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Đau dữ dội Đau nhiều Đau nhẹ Không đau
Thang điểm VAS
VAS Trước mổ VAS Sau mổ 3 tháng
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 5* 2025
80 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.05.10
trung bình. Tuy nhiên, chỉ sau 3 tháng phẫu thuật, tình hình
đã cải thiện rõ rệt: 100% bệnh nhân đạt chất lượng sống ở
mức tốt, cho thấy hiệu quả điều trị vượt trội.
Chúng ta có đủ bằng chứng để kết luận rằng sức khỏe thể
chất, sức khoẻ tinh thần, chất lượng cuộc sống chung của
người bệnh sau thoát vị đĩa đệm cột sống cổ sau 3 tháng có
sự khác biệt về điểm trung bình với khoảng tin cậy 95% sự
khác biệt này có ý nghĩa thống kê với p <0,001 (Bảng 3).
Bảng 3. Chất lượng sống qua 2 lĩnh vực trước sau phẫu thuật 3
tháng
Sức
khỏe
Trước PT
trung bình
± sd
Sau PT
3 tháng
trung bình
± sd
t
p
Thể
chất
(PCS)
13,05±
3,9
96,5±
4,15 -638,469 <0,0001
Tinh
thần
(MCS)
44,93±
2,14 91,8±1,1 -123,023 <0,0001
CLCS
chung
28,99±
4,04
92,39±
4,3 -351,074 <0,0001
Phép kiểm Paired T-test
3.4. Mối tương quan giữa đặc điểm của đối tượng
nghiên cứu và chất lượng cuộc sống
Bảng 4. Mối tương quan giữa giới tính và chất lượng cuộc sống
Đặc điểm Chất lượng cuộc sống sau 3 tháng
Z p
Giới tính -4,418 p <0,001
Chấn thương -4,403 p <0,001
Phép kiểm Wilcoxon Signed Ranks Test
Giới tính: Giá trị Z là -4,418 cho thấy có sự khác biệt đáng
kể về chất lượng cuộc sống giữa hai nhóm giới tính nam và nữ.
Dấu âm (-) của giá trị Z gợi ý rằng một nhóm giới tính có điểm
chất lượng cuộc sống trung bình thấp hơn nhóm còn lại.
Chấn thương: Tương tự, giá trị Z là -4,403 cho thấy có sự
khác biệt đáng kể về chất lượng cuộc sống giữa những người
có và không có chấn thương, ngụ ý rằng nhóm người có chấn
thương có điểm chất lượng cuộc sống trung bình thấp hơn so
với nhóm không có chấn thương.
3.5. Mối tương quan giữa giới tính và thang điểm
VAS sau mổ
Ghi nhận mối tương quan giữa giới tính và thang điểm
VAS sau phẫu thuật có mối tương quan, sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê (X2 = 20,915, p <0,001). Kết quả này cho thấy
có một sự khác biệt đáng chú ý về cảm nhận đau giữa hai
nhóm giới tính. Trong mẫu nghiên cứu này, nam giới có xu
hướng không cảm thấy đau sau can thiệp (hoặc tại thời điểm
đánh giá), trong khi tất cả phụ nữ đều báo cáo có đau ở mức
độ nhẹ. Cần lưu ý rằng đây là kết quả từ một mẫu cụ thể và
có thể cần nghiên cứu thêm với cỡ mẫu lớn hơn để đưa ra
những kết luận tổng quát hơn.
Bảng 5. Mối tương quan giữa giới tính và VAS sau mổ
Không đau Đau nhẹ
Nam 16 (91,4%) 1 (5,9%)
Nữ 0 8 (100%)
Phép kiểm: Chi-square test of independence
3.6. Mối tương quan giữa sức khỏe thể chất, sức
khỏe tinh thần, đau VAS và chất lượng cuộc sống
sau phẫu thuật
Bảng 6. Mối tương quan giữa PCS, MCS, đau VAS và CLCS sau
phẫu thuật
Sức khoẻ thể
chất
Sức khoẻ tinh
thần VAS
CLCS
r = 0,967
p <0,001
r = -0,538
p <0,001
Z = -4,418
p <0,001
VAS Z = -4,420
p <0,001
Z = -4,436
p <0,001
PCS và CLCS sau phẫu thuật có mối tương quan thuận
chiều với mức độ rất chặt chẽ r = 0,967, p <0,001.
MCS và chất lượng cuộc sống sau phẫu thuật có mối
tương quan ngược chiều với mức độ vừa r = -0,538,
p = 0,005.
PCS và thang điểm VAS có mối tương quan sự khác biệt
có ý nghĩa thống kê Z = -4,420, p <0,001.
MCS và thang điểm VAS có mối tương quan sự khác biệt
có ý nghĩa thống kê Z = -4,436, p <0,001.
+ Chất lượng cuộc sống sau phẫu thuật và thang điểm VAS
có mối tương quan sự khác biệt có ý nghĩa thống kê
Z = -4,418, p <0,001.
4. BÀN LUẬN