Ngày nhận bài: 21-02-2025 / Ngày chấp nhận đăng bài: 05-04-2025 / Ngày đăng bài: 11-04-2025
*Tác giả liên hệ: Trần Thụy Khánh Linh. Khoa Điều dưỡng-KTYH, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành Phố Hồ Chí Minh, Việt
Nam. E-mail: thuykhanhlinhtran@ump.edu.vn
© 2025 Bản quyền thuộc về Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh.
https://www.tapchiyhoctphcm.vn 83
ISSN: 1859-1779
Nghiên cứu Y học
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh; 28(4):83-94
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.11
Chuẩn hóa thang đo chất lượng cuộc sống và sự hài
lòng của những người chăm sóc bệnh nhân ung thư giai
đoạn cuối trong quá trình chăm sóc
Nguyễn Vũ Thảo Ngân1, Trần Thị Lan Hương1, Trần Thụy Khánh Linh1,*
1Khoa Điều dưỡng-Kỹ thuật Y học, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Tóm tắt
Đặt vấn đề: Nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ (CSGN) cho người bệnh (NB) ung thư ngày càng tăng, ở giai đoạn cuối bệnh ảnh
hưởng không chỉ đến NB mà còn đến các khía cạnh khác trong cuộc sống của người chăm sóc (NCS).
Mục tiêu: Đánh giá tính giá trị và độ tin cậy thang đo Short Form Health Survey 8 (SF-8), FAMCARE-2 khi đánh giá chất
lượng cuộc sống, sự hài lòng của NCS NB mắc ung thư giai đoạn cuối.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Quá trình chuẩn hóa tuân thủ theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (World
Health Organization -WHO), bao gồm: dịch xuôi, dịch ngược, tổng hợp kết quả, đánh giá bởi Hội đồng chuyên gia và pre-
testing.
Kết quả: SF-8 và FAMCARE-2 phiên bản tiếng Việt đã được công nhận bởi Hội đồng chuyên gia Việt Nam. Phiên bản dịch
ngược được chấp thuận bởi Hội đồng chuyên gia nước ngoài. I-CVI (Item content validity index) của SF-8 và FAMCARE-2
đều có giá trị ≥0,86; Kappa của tất cả các mục SF-8 và FAMCARE-2 ≥0,85, cho thấy sự đồng thuận tốt giữa những chuyên
gia. Hệ số Cronbach's alpha của SF-8 là 0,81; FAMCARE-2 là 0,94 cho thấy sự thống nhất nội bộ phù hợp.
Kết luận: Thang đo SF-8 và FAMCARE-2 có tính giá trị và độ tin cậy tốt trong đánh giá chất lượng cuộc sống và sự hài lòng
cho NCS NB ung thư giai đoạn cuối.
Từ khóa: tính giá trị; độ tin cậy; chất lượng cuộc sống; sự hài lòng; người chăm sóc; người bệnh ung thư giai đoạn cuối
Abstract
STANDARDIZATION OF THE QUALITY OF LIFE AND SATISFACTION
SCALE FOR END-STAGE CANCER CAREGIVERS DURING THE CARE
PROCESS
Nguyen Vu Thao Ngan, Tran Thi Lan Huong, Tran Thuy Khanh Linh
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 4* 2025
84 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.11
Background: The need for palliative care among cancer patients is increasing. End-stage cancer affects the life of not
only the patient but also the caregiver in several aspects.
Objective: To assess the validity and reliability of the Short Form Health Survey 8 (SF-8) for the quality of life evaluation,
and the FAMCARE-2 scale, for the assessment of caregiver satisfaction for for end-stage cancer patients.
Methods: The standardization process followed WHO guidelines, including forward translation, back translation, result
synthesis, evaluation by both domestic and international expert panels, and pre-testing.
Results: The Vietnamese SF-8 and FAMCARE-2 scales were accredited by the Vietnam expert's panel. The back -
translated Englissh version was approved by the English expert's panel. All I-CVIs of the SF-8 and FAMCARE-2 were
over 0.86; Kappas of all items were over 0.85 indicating good agreement between experts. Cronbach’s alpha for SF-8
was 0.81 and FAMCARE-2 was 0.94, which demonstrated an appropriate internal consistency.
Conclusions: The SF-8 and FAMCARE-2 scales exhibited good validitied and reliability in the assessment of the quality
of life of end-stage cancer patients and the satisfaction of caregivers.
Keywords: validity; reliability; quality of life; satisfaction; caregiver; end-stage cancer patients
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ (CSGN) đối với người bệnh
(NB) ung thư đang gia tăng nhanh chóng cùng với sự gia tăng
của số trường hợp hiện mắc và mới mắc ung thư. Ung thư có
tác động tàn phá không chỉ đối với NB mà còn đối với gia đình
và người chăm sóc (NCS) họ [1]. Ở giai đoạn cuối, tình trạng
bệnh không chỉ làm gián đoạn cuộc sống của NB mà còn ảnh
hưởng nghiêm trọng đến các khía cạnh khác nhau trong cuộc
sống của các thành viên trong gia đình [2]. Đã có những
nghiên cứu về chất lượng cuộc sống của NCS NB ung thư cho
thấy chất lượng cuộc sống ở NCS NB ung thư giai đoạn cuối
đều bị suy giảm [3]. Điều này cho thấy tầm quan trọng của
việc đánh giá thường xuyên chất lượng cuộc sống đối với
những NCS [2].
Thang đo SF-8 là phiên bản được rút gọn từ SF-36, đã
được sử dụng rộng rãi cho các nghiên cứu trước đây [4]. Công
cụ đánh giá chất lượng cuộc sống đã từng phổ biến nhất trên
thế giới là SF-36, tuy nhiên SF-8 có ưu điểm là ngắn gọn hơn,
các nghiên cứu trước đây cũng đã tìm thấy mối tương quan
giữa SF-8 và SF-36 là >0,559 [4] và SF-8 vẫn cung cấp kết
quả tương tự [5]. SF-8 được nghiên cứu là có độ tin cậy và tính
nhất quán phù hợp; đã được dịch sang nhiều ngôn ngữ, bao
gồm tiếng Tây Ban Nha, tiếng Đức, tiếng Nhật, tiếng Luo
(Cộng hòa Uganda) và tiếng Trung Quốc [4-8].
Ngoài ra, chất lượng cuộc sống ở những NCS dường như
bị ảnh hưởng bởi sự hài lòng của họ với chất lượng chăm sóc
NB [3]. Sự hài lòng đã được xác định là một chỉ số tốt để đánh
giá chất lượng chăm sóc. Đo lường sự hài lòng của những
NCS về CSGN là rất quan trọng để cải thiện chất lượng trong
hệ thống CSGN [2]. Sự hài lòng của gia đình là một kết quả
quan trọng để các chuyên gia chăm sóc sức khỏe xem xét khi
đánh giá chất lượng chăm sóc, và xem rằng liệu những can
thiệp có hiệu quả hay không. FAMCARE-2 là một thước đo
được sử dụng rộng rãi về sự hài lòng của gia đình đối với dịch
vụ chăm sóc sức khỏe mà cả NB và gia đình nhận được trong
CSGN [9]. Nó đã được chứng minh là công cụ hữu ích để đánh
giá sự hài lòng về NCS [10]. Thang đo FAMCARE-2 đã được
nghiên cứu là có độ tin cậy và có mức độ nhất quán nội bộ cao
và đã được dịch theo nhiều ngôn ngữ trên thế giới như là Thái
Lan, Ý, Úc [9,11,12].
Cả hai thang đo SF-8 và FAMCARE-2 đều được dịch và
sử dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên một công cụ
nghiên cứu với phiên bản ngôn ngữ gốc khi được phiên dịch
sang các ngôn ngữ khác thì không đảm bảo được tính giá trị
và độ tin cậy để tiến hành các nghiên cứu tiếp theo. Theo
khuyến cáo của WHO, tiến hành chuyển ngữ thang đo nên sử
dụng phương pháp đánh giá tính thích ứng tổng hợp trong giao
thoa văn hóa giữa các ngôn ngữ khác nhau (Cross-cultural
adaptation of research instruments) [13]. Do đó, mục tiêu của
nghiên cứu này nhằm chuẩn hóa thang đo chất lượng cuộc
sống và sự hài lòng của NCS NB ung thư giai đoạn cuối theo
hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 4 * 2025
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.11 https://www.tapchiyhoctphcm.vn
|
85
2.1. Đối tượng nghiên cứu
NCS NB ung thư giai đoạn cuối tại Khoa Lão - CSGN,
bệnh viện (BV) Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
trong khoảng thời gian từ tháng 06/2018 đến tháng 07/2019.
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn
NCS NB ung thư giai đoạn cuối và đang nằm điều trị, theo
dõi tại Khoa CSGN, BV Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí
Minh, đồng ý tham gia nghiên cứu. Có khả năng đọc hiểu,
viết tiếng Việt.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
NB không có mặt tại thời điểm thực hiện nghiên cứu.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu cắt ngang mô tả.
2.2.2. Cỡ mẫu
Cỡ mẫu: n ≥ 30 NCS (theo hướng dẫn của WHO về
chuẩn hóa thang đo) [13].
Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu thuận tiện.
2.2.3. Phương pháp thực hiện
Nghiên cứu được tiến hành theo hướng dẫn của WHO, bao
gồm dịch sang tiếng Việt, đánh giá của Hội đồng chuyên gia,
dịch ngược sang tiếng Anh và pre-testing (Hình 1).
Hình 1. Quá trình chuyển ngữ và thích ứng văn hóa thang đo FAMCARE-2 và SF-8
Hai bản dịch riêng biệt SF-8, FAMCARE-2 sang tiếng Việt
được thực hiện bởi một giảng viên (GV) tiếng Anh và 1 GV
điều dưỡng. Sau đó, nhóm nghiên cứu sẽ tổng hợp hai phiên
bản này thành phiên bản thống nhất. Phiên bản thống nhất sẽ
được đánh giá bởi Hội đồng chuyên gia Việt Nam, bao gồm
1 bác sĩ, 3 điều dưỡng trình độ thạc sĩ và 3 GV điều dưỡng, tất
cả chuyên gia đều làm việc và giảng dạy ở lĩnh vực CSGN.
Các chuyên gia được yêu cầu đánh giá tính “Rõ ràng” “Dễ
hiểu” “Tính phù hợp và có thể ứng dụng” 8 mục của thang đo
SF-8 và 17 mục của thang đo FAMCARE-2 theo thang điểm
Likert 4, bao gồm 1 (không thể sử dụng, không liên
quan/không rõ ràng), 2 (có thể sử dụng, cần một số thay đổi),
3 (liên quan/rõ ràng, có thể sử dụng với một ít thay đổi), 4 (rất
liên quan/rất rõ ràng).
Dựa trên ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhóm nghiên
cứu đã thảo luận và hoàn thiện phiên bản tiếng Việt cuối cùng.
Phiên bản này sau đó được dịch ngược sang tiếng Anh bởi một
GV tiếng Anh và một GV điều dưỡng, 2 GV này khác với
nhóm dịch ban đầu. Bản dịch ngược được gửi đến một Giáo
sư và một Tiến sĩ Điều dưỡng người Mỹ để đánh giá. Quá trình
thảo luận và chỉnh sửa được thực hiện cho đến khi đạt được sự
thống nhất hoàn toàn.
Giai đoạn nghiên cứu thử: Chúng tôi tiếp cận tất cả NCS
NB ung thư giai đoạn cuối thông qua danh sách NB tại khoa,
đánh giá tính đủ điều kiện và mời họ vào tham gia nghiên cứu.
Nếu họ đủ điều kiện, chúng tôi sẽ thông báo về mục đích của
nghiên cứu và phát cho họ bản thông tin nghiên cứu, đồng thời
yêu cầu họ kí vào phiếu đồng thuận trước khi tham gia vào
nghiên cứu. Chúng tôi hướng dẫn 30 người tham gia nghiên
cứu về cách sử dụng thang đo FAMCARE-2, SF-8. Sau đó, họ
được yêu cầu hoàn thành bảng câu hỏi gồm 8 nội dung của
thang đo SF-8, được đánh giá theo Likert 6, từ 0 (xuất sắc) đến
5 (rất tệ); và 17 nội dung của thang đo FAMCARE-2, được
tính điểm theo thang đo Likert 5 điểm, từ “rất không hài lòng”
đến “rất hài lòng”, tổng số điểm từ 17 đến 85. Quyết định đồng
ý tham gia nghiên cứu của NCS trong nghiên cứu này là hoàn
toàn tự nguyện và họ được quyền rút khỏi nghiên cứu bất cứ
lúc nào mà không ảnh hưởng đến việc điều trị bệnh lý cho NB.
Tất cả những người tham gia nghiên cứu đã được yêu cầu hoàn
thành phiếu thu thập số liệu bao gồm các đặc điểm về nhân
khẩu học và bảng câu hỏi về chất lượng cuộc sống, sự hài
lòng. Sau đó, họ được hỏi các câu hỏi “Anh/chị có khó khăn
gì trong việc hiểu bảng câu hỏi? Anh/chị có góp ý gì cho bảng
câu hỏi?”. Từ đó, nhóm nghiên cứu sẽ ghi nhận kết quả để
chỉnh sửa phù hợp.
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 4* 2025
86 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.11
2.2.4. Biến số nghiên cứu
Biến số độc lập gồm các đặc điểm nhận khẩu học của 30
NCS NB ung thư giai đoạn cuối.
Biến số phụ thuộc bao gồm 8 mục của thang đo SF-8 và 17
mục của thang đo FAMCARE-2.
2.2.5. Xử lý và phân tích dữ liệu
Tính giá trị của thang đo được tính bằng hiệu lực nội dung
I-CVI, S-CVI/UA, S-CVI/Ave, và Kappa (K). I-CVI ≥ 0,8
được cho là phù hợp. S-CVI/UA là tỷ lệ các mục của công cụ
được Hội đồng chuyên gia đánh giá ở mức 3 hoặc 4. Độ tin
cậy giữa những người đánh giá được chấp nhận nếu K ≥ 0,6.
Độ tin cậy được đo bằng Cronbach's alpha. Giá trị
Cronbach's alpha của thang đo từ 0,70 đến 0,95; hệ số
Cronbach's alpha của từng mục > 0,3 được đánh giá là chấp
nhận được.
3. KẾT QUẢ
3.1. Từ tiếng Anh sang tiếng Việt
Hai phiên bản thang đo tiếng Việt của hai phiên dịch viên
có sự khác biệt về một số từ ngữ. Thang đo SF-8: "very mild"
(mục 4) được GV 1 dịch là "rất ít", trong khi GV 2 dịch là "hơi
nhẹ"; "emotional problems" (mục 6) được dịch là "sức khỏe
tinh thần" (GV 1), "vấn đề cảm xúc" (GV 2). Thang đo
FAMCARE-2: "side effects" (mục 3) GV 1 dịch là "tác dụng
phụ", GV 2 sử dụng "ảnh hưởng không mong muốn";
"practical assistance" (mục 11) được dịch thành "hỗ trợ thực
tế" (GV 1) và "hỗ trợ thiết thực" (GV 2); "response" (mục 16)
trong câu hỏi về cách nhóm chăm sóc phản ứng với nhu cầu
thay đổi của NB được GV 1 dịch là "hồi đáp", trong khi GV 2
dịch là "phản ứng"; "dignity" (mục 4) được dịch là "phẩm giá"
(GV1), GV 2 dịch là "nhân phẩm".
Nhóm nghiên cứu đã thảo luận với cả hai GV về những
điểm khác biệt. Sau đó, nhóm đã cùng nhau chỉnh sửa các từ
ngữ cho rõ ràng và phù hợp với bối cảnh.
3.2. Đánh giá Hội đồng chuyên gia Việt Nam
Tất cả các mục của thang đo SF-8 phiên bản tiếng Việt đều
có giá trị I-CVI trên 0,86 ở cả ba nội dung đánh giá “Rõ ràng”
“Dễ hiểu” và “Tính phù hợp và có thể áp dụng”. S-CVIs/Ave
có giá trị là 0,96 ở hai nội dung “Rõ ràng” và “Dễ hiểu”, 1 ở
nội dung “Tính phù hợp và có thể áp dụng”. Tất cả Modified
Kappas đạt đồng thuận xuất sắc giữa 7 chuyên gia với các giá
trị đều trên 0,85 (Bảng 1).
Tất cả các mục của thang đo FAMCARE-2 phiên bản tiếng
Việt đều có giá trị I-CVI trên 0,86 ở cả ba nội dung đánh giá
“Rõ ràng” “Dễ hiểu” và “Tính phù hợp và có thể áp dụng”. S-
CVIs/Ave có giá trị là 0,97 ở nội dung “Rõ ràng”; 0,97 ở nội
dung “Dễ hiểu” và 0,98 ở nội dung “Tính phù hợp và có thể
áp dụng”. Tất cả Modified Kappas đạt đồng thuận giữa 7
chuyên gia với các giá trị đều trên 0,85 (Bảng 2).
3.3. Từ tiếng Việt sang tiếng Anh
Trong quá trình so sánh hai bản dịch của thang đo, một số
thuật ngữ đã được dịch khác nhau giữa hai chuyên gia.
Để tạo ra một phiên bản dịch ngược thống nhất, nhóm
nghiên cứu đã tham khảo các từ điển chuyên ngành CSGN,
thảo luận với hai phiên dịch viên để tổng hợp thành một phiên
bản dịch ngược sang tiếng Anh.
3.4. Đánh giá Hội đồng chuyên gia tiếng Anh
Tất cả chuyên gia nước ngoài nhận xét phiên bản dịch
ngược sang tiếng Anh của cả 2 thang đo SF-8 và FAMCARE-
2 có nội dung tương đồng với phiên bản gốc, có thể sử dụng
cho giai đoạn nghiên cứu tiếp theo.
Cuối cùng, phiên bản dịch ngược được nghiên cứu viên
chỉnh sửa và hoàn chỉnh theo chỉnh sửa nhận xét của Hội đồng.
Bảng 1. Hiệu lực nội dung, Modified Kappa, Hệ số tương quan biến-tổng, Cronbach’s Alpha của thang đo SF-8
Tiểu mục
Tính rõ ràng (N=7) Tính dễ hiểu (N=7) Tính phù hợp và có
thể áp dụng (N=7) Item-Total
Correlation
(N=30)
Cronbach’s
Alpha
(N=30)
A
I-CVI
Pc K A
I-CVI
Pc K A
I-CVI
Pc K
1. Overall, how would
you rate your health
1. Nhìn chung, anh/chị
đánh giá sức khỏe của
mình trong 4 tu
ầ
n qua
7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 0,43 0,82
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 4 * 2025
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.04.11 https://www.tapchiyhoctphcm.vn
|
87
Tiểu mục
Tính rõ ràng (N=7) Tính dễ hiểu (N=7) Tính phù hợp và có
thể áp dụng (N=7) Item-Total
Correlation
(N=30)
Cronbach’s
Alpha
(N=30)
A
I-CVI
Pc K A
I-CVI
Pc K A
I-CVI
Pc K
during the past 4
weeks?
như th
ế
nào?
2. During the past 4
weeks, how much did
physical health
problems limit your
usual physical activities
(such as walking or
climbing stairs)?
2. Trong 4 tuần qua,
vấn đề sức khỏe thể
chất đã hạn chế các
hoạt động thể chất
thường ngày của
anh/chị (ví dụ đi bộ,
hoặc leo cầu thang)
đến mức độ nào?
7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 0,66 0,79
3. During the past 4
weeks, how much
difficulty did you have
doing your daily work,
both at home and away
from home, because of
your physical health?
3. Trong 4 tuần vừa
qua, vấn đề sức khỏe
thể chất khiến anh/chị
gặp khó khăn trong
việc thực hiện các
công việc hằng ngày ở
mức độ nào (bao gồm
việc nhà và việc bên
ngoài)?
7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 0,77 0,77
4. How much bodily
pain have you had
during the past 4
weeks?
4. Trong 4 tuần vừa
qua, cơn đau nhức
anh/chị gặp phải ở
mức độ nào?
6
0,86
0,055
0,85 6
0,86 0,055
0,85 7
1 0,008
1 0,57 0,80
5. During the past 4
weeks, how much
energy did you have?
5. Trong 4 tuần vừa
qua, anh/chị cảm thấy
nguồn năng lượng
trong cơ thể ở mức độ
nào?
7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 0,71 0,78
6. During the past 4
weeks, how much did
your physical health or
emotional problems
limit your usual social
activities with family or
friends?
6. Trong 4 tuần vừa
qua, vấn đề sức khỏe
thể chất hoặc tinh
thần đã hạn chế các
hoạt động xã hội hằng
ngày với gia đình, bạn
bè của anh/chị ở mức
độ nào?
7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 0,69 0,79
7. During the past 4
weeks, how much have
you been bothered by
emotional problems
(such as feeling
anxious, depressed or
irritable)?
7.Trong 4 tuần vừa
qua, anh/chị đã bị ảnh
hưởng bởi các vấn đề
tinh thần (ví dụ như lo
âu, phiền muộn, cáu
kỉnh) ở mức độ nào?
6
0,86
0,055
0,85
6
0,86 0,055
0,85
7
1 0,008
1 0,67 0,79
8. During the past 4
weeks, how much did
personal or emotional
problems keep you
from doing your usual
work, school or other
daily activities?
8. Trong 4 tuần vừa
qua, các vấn đề cá
nhân và tinh thần đã
ảnh hưởng đến công
việc, học tập hoặc các
hoạt động hằng ngày
của anh/chị ở mức độ
nào?
7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 7
1 0,008
1 0,76 0,77
Hiệu lực nội dung, Modified Kappa được tính toán dựa trên ý kiến của 7 chuyên gia; A: số chuyên gia đánh giá mức 3 hoặc 4; N: tổng số chuyên gia;
Hệ số tương quan biến-tổng, Cronbach’s Alpha được tính dựa trên khảo sát 30 NCS NB ung thư giai đoạn cuối; I-CVI: item-content validity index;
Pc: probability of occurrence (xác suất xảy ra cơ hội) = [N!/(A!(N-A)!)]*0,5N;
K: modifield Kappa = (I-CVI-Pc)/(1-Pc); Item-Total Correlation: Hệ số tương quan biến - tổng từng câu