Ch
ng 5 : TI N VÀ L M PHÁT
ươ
Ạ
Ề
I.TI N LÀ GÌ?
Ề
ượ ệ ề ng ti n v a là m c đích c a ho t đ ng kinh t t vĩ mô. Trong th c t ế ti n t ề c a chúng ta đ u đ ị ế ủ ươ ủ ụ ừ c s d ng nh m t công c đi u ti ế ụ ề ư ộ ể ừ ấ ạ ứ ế ự ế ề ệ ủ ị ờ ạ ị ề ề ị ẳ ề ữ ả hay ti n là b t c c th a nh n chung đ làm trung gian cho vi c mua bán hàng hóa ề ể ẵ ể c th c hi n thông qua ự ố . Đ i ạ ộ đã th p đ n cao theo th i gian c a l ch ư h c đ a ra nhi u đ nh nghĩa khác nhau v ti n ch ng h n nh : ấ ứ ... ể ắ đó có th n m ộ ng ti n nào đ ệ ầ ậ ấ ủ ồ ứ ượ ị ể ừ i. Ngày nay ph n l n các giao d ch kinh t ầ ớ ti n. Đ i v i cá nhân, ti n v a là ph ệ ố ớ ề ừ ề v i qu c gia, ti n đ ớ ố ượ ử ụ tr i qua nhi u hình th c, nhi u giai đo n phát tri n t ề ả ề s và có nhi u nhà kinh t ề ử ế ọ ư Ti n là m t hình th c t n tr tài s n đ s n sàng cho các giao d ch ề ồ ph ừ ươ Chúng ta c n xác đ nh rõ b n ch t c a đ ng ti n đang đ ả chúng nh m t công c ph c v cho ý mu n c a con ng gi ụ ụ ụ ệ c s d ng đ t ượ ử ụ ườ ề ố ủ ư ộ ữ
I.1. Ch c năng c a ti n
ủ ề
ứ
ổ ng ti n trao đ i, ươ ứ ệ ph ụ ng ti n thanh toán. ơ ả ươ
ư ậ ề ệ ứ ề ng ti n c t gi ữ ệ ấ ệ ươ ứ ứ c s d ng nh v t trung gian cho vi c mua bán ề ể ư ơ ả ệ Ti n có 3 ch c năng c b n thông d ng, đó là ch c năng làm ph giá tr , ph ị ươ ệ ng ti n trao đ i a) Ph ổ Ý nghĩa c a ch c năng này là ti n đ ượ ử ụ ủ hàng hóa. Đây là ch c năng c b n nh t mà chúng ta đã dùng nó đ đ a ra khái ni m v ấ ti n.ề ộ ươ ệ ố . N u n n kinh t ề t thì h th ng ti n t ế ề ng ti n trao đ i t ổ ố ế ạ ợ ế có nhi u lo i hàng hóa có giá tr cao nh ng l i có ít ti n l ừ ph i đ c : l n, v a ề ệ ả ủ ỡ ớ có nhi u lo i hàng hóa có ế ạ thì s gây khó khăn trong vi c trong vi c l u thông hàng ệ ư ệ ề ẻ ạ ị ẽ ề ư ạ ấ ệ ề t Nam, cu c đ i ti n ngày 10/9/1985 v i t Ví d ệ ớ ờ ấ . Lúc đó dân chúng đã t Mu n tr thành m t ph l ỷ ệ ư i, n u n n kinh t c l ề ượ ạ ể Vi ể ộ ượ ề ẻ ấ ệ ạ ọ ấ ị ỏ c năm 1945 cũng có hi n t t l m, làm thi ế ắ ng thi u ti n l ế ề ẻ ị ớ gi y 50 đ ng có giá tr l n ồ ộ h n ch các cu c ế ự ạ t h i cho s n xu t. D i th i Pháp ướ ấ ả ạ gi y b c , dân chúng ph i xé đôi t ờ ờ ấ ả ở ố ệ và nh theo t phù h p v i c c u kinh t ở ớ ơ ấ giá tr th p nh ng l i thi u ti n l ị ấ ề ẻ hóa. Ng ế ế thì vi c di chuy n ti n b c r t c ng k nh, b t ti n. ề ạ ấ ồ ệ ổ ề ụ ở nh t đã không th chi tiêu đ c vì thi u ti n l ế giao d ch nh mà h th y không c n thi ầ thu c, tr ướ ệ ượ ộ đ trao đ i hàng hóa. ổ ể ế ư ồ ọ ệ ữ ổ ng ti n trao đ i. Lúc đó m i ng ạ ổ n ườ ừ ể ả ồ ổ Ngoài ra, n u nh đ ng ti n b m t giá tr m tr ng thì cũng khó th c hi n ch c năng ứ ị ấ ầ ề i không mu n bán hàng hóa đ l y nh ng đ ng ti n ề ph ố ồ ườ ươ ọ ệ i ta không mu n vô giá tr . C ch hàng đ i hàng l ố i xu t hi n tr l ở ạ ệ ấ ế ị ơ ở ướ c dùng đ ng ti n đó đ làm trung gian cho trao đ i hàng hóa. Đi u này đã t ng x y ra ề Đ c vào năm 1923. khi t ự ể ấ i. Nói cách khác, ng ề ph n trăm! l m phát lên đ n 10 t l ỷ ệ ạ ứ ế ầ ỷ
ng ti n c t tr giá tr ệ ấ ữ ị b) Ch c năng làm ph ứ Khi c t tr m t l ấ ữ ộ ượ ươ ề ị ươ ấ ữ ườ i d ng ti n t ổ ẵ ớ ng hàng hóa có giá tr t ề ệ ể ệ ề ẹ ọ ị ơ ấ ữ ạ ề c ch c năng c ượ ứ ứ ệ ị c ch c năng c t tr giá tr thì m i th c hi n đ ậ ấ ữ ẽ ự ả ớ ị ứ ệ ng ti n thì trong đi u ki n giá c không thay đ i, cũng có ý nghĩa là ệ ả ề ị ng đ i ta s n sàng c t tr giá tr ng. Vì v y ng c t tr m t l ậ ươ ấ ữ ộ ượ , đ khi nào c n s d ng hàng hóa thì m i mua. Dùng ti n đ hàng hóa d ể ề ầ ử ụ ướ ạ ễ ư c t tr giá tr thu n ti n h n c t tr hàng hóa r t nhi u, b i vì nó g n nh , kín đáo, d l u ở ấ ấ ữ ậ đ ng và khó h h ng h n nhi u lo i hàng hóa khác. ư ỏ ơ ộ ơ Ti n có th c hi n đ ượ ự ng ti n trao đ i. S không còn giá tr gì c . Vì v y đây là ch c năng ươ ứ ệ ề b n c a nó là làm ph ổ ả ủ làm đi u ki n cho ch c năng th nh t. ứ ấ ề ệ
ố ấ ấ ế ề ầ ư ạ ạ ẳ ư t là t ử ể ẳ ấ ả ố ỏ ề ữ ấ ữ ố ể ả ả ộ ng là m t nhi u th i gian. ề ạ ủ ớ ườ ứ ố ự t h n là đ ặ ố ơ ư ấ ả ị ủ ị t ch c năng c t tr giá ấ ữ c gia tăng theo th i gian. ờ ẽ ọ i ta s ch n ườ Ti n (cũng nh t ỏ ề ả ượ ổ ụ ị ấ Tuy nhiên , c n l u ý r ng ti n không nh t thi t nh t. Còn nhi u lo i hàng hóa ằ ề ả ộ ộ khác có th c t tr giá tr r t t t, ch ng h n nh nhà c a, đ t đai, vàng b c hay c m t b ạ ị ấ ố ấ ể ấ ữ s u tâp tem, m t món đ c ,…Song nh ng lo i hàng hóa này cũng có nh ng đi m b t ti n ấ ệ ồ ổ ữ ạ ộ ư i d ng đ t đai thì đòi h i ph i có m t c a nó. Ch ng h n nh b n mu n c t tr giá tr d ộ ư ạ ị ướ ạ ủ ấ ng ti n đ l n; m t khác, khi mu n chuy n đ i ra hàng hóa thì ph i bán m t m nh đ t l ổ ặ ượ đ l n và th ờ ấ ủ ớ t c các lo i hàng hóa khác) mu n th c hi n t ạ ệ ố ề tr thì đòi h i giá tr c a nó ph i đ c n đ nh ho c t ượ ị M t đ ng ti n b m t giá liên t c ch c ch n s không ai mu n c t tr nó, ng ố ấ ữ ắ ẽ ắ th khác đ c t tr . ể ấ ữ ộ ồ ứ
ng ti n thanh toán ệ ứ ươ t Nam thì sau này ứ ượ ề ệ ằ ồ ủ i cũng b ng đ ng Vi ồ ằ ả ạ s ti n tr l ố ề ứ ế ấ ụ . Nó đã g n ti n t v i tín d ng. ề ệ ớ ắ . Vì v y ch c năng làm ứ ậ ế ệ Ch c năng này cũng r t thu n l ậ ợ Mà tín d ng ngày càng quan tr ng đ i v i vi c phát tri n kinh t ọ ph c) Ch c năng ph Ý nghĩa c a ch c năng này là khi b n vay m n ti n b ng đ ng Vi ạ t Nam. i cho ho t đ ng kinh t ạ ộ ệ ể ố ớ ọ ụ ệ ươ Th nh ng ch c năng này không ph i lúc nào cũng đ ứ ự ệ ư c th c hi n. Có th b n vay ể ạ m nh nào ạ ệ ạ ạ ộ ng ti n thanh toán cũng ngày càng quan tr ng. ế ư b ng ti n Vi t Nam nh ng thanh toán l ệ ề ằ ng xuyên x y ra khi đ ng ti n d b m t giá. đó. Đi u đó th ồ ườ ề ả ượ i s d ng vàng hay m t lo i ngo i t ạ ử ụ ề ễ ị ấ ả
ạ ề
Theo l ch s , ti n t đã tr i qua 3 hình thái: ti n b ng hàng hóa, ti n qui ề ề ả ằ ướ c và ti n qua ề ử ề ệ
I.2.Các lo i ti n ị ngân hàng. ề
ờ c l u hành trong m t th i gian r t dài. Th i ấ ộ ờ ệ ớ ề ượ ư đi m xu t hi n vào th k 13, 12 tr a) Ti n hàng hóa (commodity money) Ti n hàng hóa xu t hi n s m nh t và đ ấ ế ỷ ể ệ ấ ấ c Công nguyên. ướ ệ ộ ằ ề ậ ậ làm b ng kim lo i và hóa t ệ ệ ệ Ti n b ng hàng hóa hay “hóa t ” là m t qu c gia công nh n đ làm v t trung gian cho ố ả có hai lo i: hóa t không ph i ạ ể ạ ệ ằ
ườ ư vi c mua bán hàng hóa. Hóa t là kim lo i.ạ Lúc đ u ng ầ u vang,… đ làm ti n. V sò, v h n cũng đ i ta s d ng các lo i hàng hóa thông th ạ ỏ ế ử ụ ề ỏ ề ở ượ i ta s d ng trà đóng thành bánh đ làm ti n. Nh ng chi c răng chó ể ng nh lúa mì, súc v t, lông thú, ậ Tây Châu Phi. Ở ả qu n đ o ầ ở ườ trong tù,… cũng đ r ượ T ng ng ạ Admiralty, nh ng đi u thu c lá ườ ể ử ụ ế ở ệ ế ườ c h t, chúng ch ướ ng nào đó. K đ n là d b h ế ế ữ Vi c s d ng hóa t ả ệ ử ụ c công nh n trong m t nhóm ng ậ ề ươ ề ợ ườ i ta s d ng hóa t c dùng đ làm ti n ể ế ữ ề c dùng làm ti n. ề ượ ố không ph i là kim lo i có nhi u b t ti n. Tr ạ ấ ệ i hay m t đ a ph ộ ị ộ i trong vi c di chuy n. Và trong nhi u tr ể ế t. Vì v y d n d n ng ầ ử ụ ệ ậ ườ ầ ỉ ễ ị ư ng h p khó phân thành các kim lo i đ thay th các ệ ạ ể ế ị
c t n t i ạ ượ ồ ạ ở ộ ố ạ ư ắ ụ ẽ ạ m t s lo i thông d ng nh s t, đ ng, k m, b c, vàng. c a chu ng, do chúng có nhi u u đi m h n các ạ ồ ề ư ượ ư ể ộ ơ
Nguyên t c chung c a hóa t đ ượ h ng, không thu n l ậ ợ ỏ đ n v nh khi c n thi ơ ầ ỏ lo i hóa t nói trên. ệ ạ Hóa t kim lo i đ ệ Càng v sau vàng và b c càng ngày đ ề kim lo i khác. ạ ắ ủ ề ề ằ ị ậ ề ớ ồ ề ồ là giá tr c a ti n b ng v i giá tr v t dùng làm ti n. Ví ố ng vàng và ti n công đúc (n u có) c a đ ng vàng đó có giá tr đúng b ng 1000 đ ng. ị ủ d : 1 đ ng ti n vàng có giá tr ghi trên b m t là 1000 đ ng thì đi u đó có nghĩa là s ề ặ ụ l ồ ượ ệ ị ế ủ ề ằ ồ ị
t gi a ti n b ng hàng hóa và ti n qui ể ắ ờ ệ ữ ề ề ằ Chính nh nguyên t c này mà chúng ta có th phân bi c.ướ
c ( token money) c g i là ch t ọ ỉ ề ượ b) Ti n quy ề Ti n qui ướ ủ ư ớ c g i là ti n qui ề i th a nh n chung và tin vào đó đ s ng giá tr nào đó mà m i ng ườ ề ị ị Vi ị c l u hành do ch th ặ c b i vì giá tr ghi trên m t ị ng tr ng, nó l n h n r t nhi u so v i v t dùng làm ti n. Nó là cái ề ể ử ừ do s tín t Nam g i ti n này là “tín t ”, nghĩa là ti n t ự (fiat money) là lo i ti n đ ượ ư ở ề ọ ượ ơ ấ ọ ọ ề ạ ề ướ ớ ậ ậ ệ ề ệ ế ệ
c cũng có hai lo i: Ti n kim lo i (coin) và ti n gi y (paper money). C hai ề ạ ấ ả ướ c còn đ ỉ ệ hay do s cho phép c a chính ph . Nó đ ủ ự đ ng ti n là giá tr t ồ ị ượ bi u th cho m t l ộ ượ ể d ng. Do đó các nhà kinh t ụ nhi m mà có. ệ Ti n qui ề ề ướ ề ư ạ i. d ng này đ u l u hành trên th gi ể ớ ạ ạ ấ Đ i v i ti n gi y thì có hai lo i: ti n kh hoán (convertible paper money) và ti n gi y ề ả
ề ấ b t kh hoán (inconvertible paper money). ấ ả ố ớ ề ả ề ấ ầ ầ ấ ạ ậ ư ạ ề ả ậ ủ ng ti n nào đó b n có th ế ỷ ủ ồ ụ ạ ng. L ủ ề ộ ượ ng b c hay vàng t ươ ộ ượ ươ ạ Ti n gi y b t kh hoán xu t hi n vào th k 17, l n đ u tiên do ngân hàng Amsterdam ế ỷ c công nh n đã sáng t o lo i ti n gi y kh hoán ể i sáng l p ngân hàng Stockhom c a Th y Đi n, ể ng ượ ị , là cái mà chính ph dùng đ đ nh nghĩa giá tr ng đ ể ị ị ề ệ ủ ả
ộ ơ ề ộ ư ắ ấ ệ ấ c a Hà Lan th c hiên. Nh ng ng i đ ườ ượ ự ủ theo đúng nghĩa là ông Palmstruck, ng ườ cũng vào th k 17. Ý nghĩa c a đ ng ti n này là khi có m t l ề đ n n i mà chính ph qui đ nh đ đ i l y m t l ể ổ ấ ơ ế ị quí kim đó đ c căn c vào b n v ti n t ứ ượ qu c gia. m t đ n v ti n t ố ị ề ệ ấ ả ấ ể ổ ấ ạ ề ạ ề ử ụ ể ề ọ ấ ả ế ể ổ ấ ề ề ố ượ ị ấ ấ ủ ề ề Ti n gi y b t kh hoán là lo i ti n b t bu c l u hành, dân chúng không th mang ti n ề đ n ngân hàng đ đ i l y vàng hay b c. Ngày nay m i qu c gia đ u s d ng ti n gi y b t ấ ố ế kh hoán, dân chúng đã quen và không ai nghĩ đ n chuy n l y ti n đ đ i l y vàng c . Còn ề ệ ấ ả vi c phát hành ti n mà gây ra l m phát là do b n thân kh i l ng ti n phát hành không phù ả ạ ệ h p v i s c s n xu t c a qu c gia, làm cho đ ng ti n b m t giá. Phát hành ti n không có ồ ố ợ b o ch ng b ng vàng hoàn toàn không ph i là nguyên mhân gây ra l m phát. ả ớ ứ ả ứ ằ ả ạ
ề ề tài kho n séc. Theo đ nh nghĩa c a m t s ủ thì “ ti n ghi n là m t ph ề ả ổ ự ợ ủ ị ả ộ c) Ti n qua ngân hàng (bank money) Ti n qua ngân hàng hay còn g i là ti n ký thác hay ti n ký thác không kỳ h n s d ng ạ ử ụ ọ ề ộ ố c t o ra t séc hay ti n ghi n . Đó là lo i ti n đ ạ ề ượ ạ ề ừ ợ ng ti n trao đ i d a trên kho n n c a m t hãng nhà kinh t ệ ươ ộ ợ ề ế t ư nhân hay m t cá nhân”. ộ ỉ ợ ủ ườ ả ề ả đây là ch kho n n c a ngân hàng đ i v i ng ườ ể ế ộ ờ ủ ạ i nào đó đ yêu c u ngân hàng thanh toán m t l séc đ ạ i m tài kho n séc t i ở ố ớ i ta đ a vào ngân hàng m t l ng ti n ký thác ộ ượ ộ séc (checque) cho mình ho c m t ặ c xu t trình và ượ ư t m t t ộ ượ ấ ờ ng ti n ký thác không kỳ h n đó chính là ti n qua ngân hàng. Khái ni m n ợ ở ệ ngân hàng. Khi m tài kho n séc t c là ng ở không kỳ h n. Ng ườ ng ể ch a quá h n. L ượ ả ứ i ch tài kho n có th vi ả ầ ề ng ti n khi t ề ề ườ ư ạ ạ
ấ ờ ủ
I.3. Ti n gi y hình thành nh th nào? ạ ề
ế ộ ớ
ư ế ộ ề ẽ ấ ấ ệ
ạ ộ ỏ ườ ặ ộ ặ ổ ộ ề . M t n n i ta b ra nhi u th i gian và ờ ề ế ộ i có
ề S ra đ i c a ti n là m t cu c cách m ng l n trong ho t đ ng kinh t ự không dùng ti n s r t b t ti n, b i vì m t m t ng ở ế ứ ổ
kinh t công s c cho vi c trao đ i hàng hóa, m t khác gây lãng phí c a c i không ít. Trong ch đ trao đ i hàng đ i hàng, đòi h i ph i có s trùng h p kép v nhu c u. Ví d : m t ng ự ủ ả ầ ệ ổ ườ ụ ề ả ỏ ợ ộ
ị ộ ả ậ ườ ổ ấ
i ta s ẫ ệ ườ ị ấ ộ ố ề ố ấ ế ự ậ ộ c th a thu n, ng ứ ườ ớ ị ng và ch t l ươ ng thì c hai s th c hi n cu c giao d ch. i mua ph i tr m t s vàng t ả ả ộ ố ẽ ự ị ả ể ả ộ ị ấ ố ủ ờ ả ố ượ ầ ả ể ườ ử ụ ng và đo l ng và kh i l ề ồ ồ c công nh n r ng rãi. ấ ượ ấ ượ ơ ị ủ ể ả ấ i có th t mu n l y g o. Đi u đó th t khó g o mu n đ i l y th t thì ph i tìm g p m t ng ề ạ ố ấ ạ ị ặ i mu n trao đ i v i nhau đi u ề khăn, nh t là khi xét đ n c s l ng hàng hóa mà hai ng ườ ổ ớ ố ế ả ố ượ ẽ đó d n đ n s xu t hi n c a ti n hàng hóa xu t hi n đ h tr cho giao d ch: ng ể ỗ ợ ấ ề ị ệ ủ ch p nh n m t s ti n lo i ti n hàng hóa nh vàng v i m t giá tr nào đó, hãy hình dung ạ ề ộ ớ ư ấ trong đó ng i ta mang theo hàng túi vàng khi đi mua hàng. Khi m t giao m t n n kinh t ườ ộ ề ế ng ng v i giá tr giao d ch mua bán đ ậ ượ ỏ ị i bán tin kh i l d ch. N u ng ấ ượ ố ượ ế ệ ườ ị i đ u tiên can thi p vào đ gi m chi phí giao d ch c a vi c s Chánh ph là ng ệ ử ệ ầ ủ d ng ti n hàng hóa. S d ng vàng thô nh ti n thì r t t n kém vì c n ph i có th i gian đ ể ề ụ ư ề ki m đ nh ch t l ng. Đ giúp gi m chi phí, cháng ph ủ ng chính xác s l ườ ị ể đóng d u ch t l ng cho vàng, nên các đ ng ti n vàng. Các đ ng ti n vàng ố ượ ấ ề d s d ng h n do giá tr c a nó đ ượ ễ ử ụ ủ ế ế ế ướ ộ ượ ủ ế ng vàng nào đó. N u ng ườ ố ỉ ờ ứ ủ ả ư ả ị . Cu i cùng, ti n d a trên giá tr không còn c n thi ự ề ị ố ữ ờ ấ ể ị ủ ư ậ ế ề ỏ ậ ộ B c k ti p là chánh ph phát hành các ch ng ch vàng – m nh gi y có th thay ứ ấ i h a c a chánh ph , các mãnh gi y i ta tin vào l c xem có giá tr nh chính s vàng mà nó đ m b o b i chánh ph tr thành tiêu ủ ở ở t. Không ai quan tâm nhi u ề ế ầ gi y này đ thành vàng và cũng không ai quan tâm đ n vi c c h i ệ ơ ộ ế s b s p đ . Mi n ễ ổ ư c xem nh là ượ ề ẽ ấ ổ th cho m t l này s đ ẽ ượ chu n ti n t ề ệ ẩ đ n vi c đem nh ng t ổ ệ ế chuy n đ này có th b h y b hay không vì n u nh v y n n kinh t ể ế ẽ ị ụ ổ i ta ch p nh n dùng ti n gi y đ trao đ i thì chúng s có giá tr và đ ng ị ấ ườ ti n. Vì v y, h th ng ti n hàng hóa tr thành h th ng ti n gi y. ề ậ ệ ố ệ ố ể ở ề ề ậ ấ
ng ti n? ề
L ố ề ượ ề
c l ượ ượ c g i là s cung ti n. Trong n n kinh t ề ọ ượ ng hàng hóa đó. Trong n n kinh t ố ượ
ế ử ụ hi n nay, chánh ph ki m soát l ượ ề ấ ề ố ị ủ ẽ ộ ề ề ệ ụ ủ ủ ố
I.4 Làm th nào đ ki m soát đ ể ể ế ế ử ụ s d ng ng ti n s n có đ tiêu xài đ ể ề ẵ ề s d ng ti n ti n hàng hóa, s cung ti n chính là s l ề ố gi y nh n n kinh t ng ti n theo s cung ti n vì theo ề ủ ể ế ệ ư ề quy đ nh c a pháp lu t chánh ph s đ c quy n in và phát hành ti n. Cũng nh thu hay chi ế ư ề ậ ủ tiêu chánh ph là các công c chánh sách c a chánh ph thì s cung ti n t cũng do chánh ủ ph quy t đ nh.
ế ị ế ề ố ượ ề ố ộ ổ ươ ể ng m - đó là mua và bán các trái phi u chánh ph trên th tr ị ườ ở ề ế i, ki m soát s cung ti n là công vi c c a ngân hàng . M t trong ạ là thông qua các ho t ng. Đ tăng ể công ng s d ng ti n đ mua trái phi u chính ph t ủ ừ ng s bán đi trái phi u chánh ế ử ụ ề ề ệ ủ h u h t qu c gia trên th gi ệ ủ ố ế ớ Ở ầ ể ng. S cung ti n đ trung c th c hi n trong khuôn kh chánh sách ti n t ề ệ ệ ự ươ ng ki m soát s cung ti n t nh ng cách mà các ngân hàng trung ề ệ ố ữ đ ng trên th tr ế ủ ị ườ ộ s cung ti n, ngân hàng trung ể ươ ố chúng. Vi c mua này làm tăng s cung ti n ngân hàng trung ố ph mà mình s h u. Vi c bán trái phi u chánh ph này s l y b t ti n ra kh i l u thông. ẽ ớ ề ươ ẽ ấ ỏ ư ở ữ ủ ủ ệ ế
ng đ trên th tr
.
ể ị ứ
c ti n? ượ ề ị ườ
ầ ượ ố ề ệ ấ ộ ồ
I.5. Làm th nào đ đ nh l ế Đ đo đ ượ ể Lo i tài s n đ u tiên đ ả ạ ầ ạ
ư ề ề ạ ể ổ ấ i ta đ a khái ni m kh i ti n t ệ ớ ng ti n là t ng ti n gi y c ng v i ề ti n kim lo i. H u hêt các giao d ch hàng ngày đ u s d ng ti n gi y hay kim lo i đ làm ề ph ươ c ký hi u là C. ệ ệ ạ ứ ề ị ể ả ườ ậ ạ ề ườ
ượ ng ng c m c cung ti n t ườ ề ệ c bao g m trong t ng l ổ ượ ề ử ụ ị ng ti n giao d ch và chúng đ ượ ị Lo i tài s n th hai đ c s d ng trong giao d ch là các kho n ti n g i không kỳ ử ả ượ ử ụ ả i m tài kho n có th rút ả ở ử i bán đ u ch p nh n séc, tài kho n n m trong tài kho n séc. H u h t ng ằ ả ng h p tài i g n nh ti n gi y hay ti n kim lo i vì trong c hai tr ợ ườ
h n – đó là các kho n ti n g i ngân hàng không kỳ h n mà ng ạ b t kỳ lúc nào t ấ tài kho n séc ti n l ả ề ả ừ ệ ợ ầ ầ ư ề ế ấ ấ ạ ề ả
ở ệ hi n tr ng thái s n sàng cho các giao d ch. Các kho n ti n g i không kỳ h n vì ị ạ ạ ẵ c c ng vào ti n gi y và ti n kim lo i khi đo l s n đang ả v y đ ậ ượ ộ ề ề ấ ạ ườ ằ ố ượ ạ ử ề ng ti n. ồ t ki m, ch ng h n, có th d ồ ử ộ ố ạ ề ả ng s l ố ượ ượ ế ề c bao g m vào s l ẳ ệ ị ể ậ ng cho phép các nhà đ u t ề ệ ự ầ ư ự ạ ươ ng ti n ề ể ễ i ích song phát hành séc d a trên đó m c dù có s h n ch v quy mô ặ ng phát hành. Do các tài s n này không d s d ng trong các giao d ch nên đôi ễ ử ụ ế ề ị ố ượ Khi cho r ng các kho n ti n g i không kỳ h n nên đ ề ả thì cũng nên bao g m m t s lo i ti n khác.Ti n trong ti ạ dàng chuy n thành séc nên cũng râts thu n ti n cho các giao d ch. Các qu l ỹ ợ ph séc và s l khi ng ả ượ ề ạ i ta ng i bao g m chúng vào l ồ ạ ế ng ti n. ả ồ i đây s cho ta bi c bao g m vào trong s l ố ượ ế ẽ ề ng ti n t m t cách ộ ướ ượ ử ụ c s d ng. B ng s đo ti n d ả t chính xác lo i tài s n nào nên đ ề ượ ề ố ế ơ ồ c bao g m ề ạ ị ng ti n t , c ả ựợ ấ ề ử ồ ả ề ử ả ị ườ ề ệ ổ ườ Do không bi nên có nhi u s đo ti n đ ề ố chi ti t h n: Ký hi uệ Tài s n đ Ti n gi y và ti n kim lo i C ạ ề M1 C, ti n g i không kỳ h n, séc du l ch và các kho n séc khác M2 M1, các đ ng mua bán, Euro, dollar, tài kho n ti n g i th tr ph n ầ t ki m và có kỳ h n ng n ắ ạ ợ ồ Các qu cùng có l ỹ ề ử M3, các trái phi u ti i, ti n g i ti ạ ả t ki m, trái phi u kho b c, và các tài s n thanh kho n ế ệ ợ ế ạ ả ế ệ ạ ề ử ế M3 M2, ti n g i có kỳ h n dài và các h p đ ng mua bán có kỳ h n L khác
Ị
Ệ
Ế
ƯỢ ươ
i ta gi
NG TI N T Ề ng trình đ nh l ị ị
ng ượ ụ ế ầ ế ng ti n trong n n kinh t ề
ề ậ t cho các giao d ch này thì ị ẽ ớ có liên h ch t ch v i ệ ặ ế ng ườ s l ố ượ
II. LÝ THUY T Đ NH L II.1. Giao d ch và ph ị ti n đ mua hàng hóa, d ch v . N u c n thi Ng ữ ề ườ i ta s gi ẽ ữ ề ề ử ụ
ị ượ ề ng ti n đ ng: ượ ị ng ti n s d ng trong các kho n giao d ch và l ng trình đ nh l ượ ọ ả ượ
ể nhi u ti n. Vì v y, s l ố ượ ề ng ti n s d ng trong các giao d ch. ị M i quan h gi a s l ệ ữ ố ượ ề ử ụ ố c g i là ph qua đ ng th c sau, đ c di n t ứ ẳ ễ ả ươ M x V= P x T Trong đó: M: S l ề ố ượ ố ộ ề ể
ng ti n V: T c đ chu chuy n ti n P: Giá T: S l n giao d ch ừ ố ầ Hãy xem xét t ng bi n s m t trong ph ế ng trình này. V ph i c a ph ế ươ ươ ị ố ộ ị ườ ị ả ủ t s l ế ố ượ ụ ị ề ậ ộ ạ ẳ ờ ng hàng hóa, d ch v . T cho bi ị ộ ổ ề ộ ị ổ ố c s d ng trong V trái c a ph ng trình ng giao d ch này đ c p đ n giao d ch trên th tr ế trong m t kho ng th i gian nào đó, m t năm ch ng h n. Nói cách khác, T là s l n mà ố ầ ả trong đó hàng hóa, d ch v đ c trao đ i thành ti n. P là giá c a m t giao d ch tiêu bi u hay ể ủ s ti n đ ố ề ượ ố ề ượ ố ượ ụ ượ c trao đ i. Nh v y tích s PxT chính là s ti n đ ư ậ ng trình này đ c p đ n t ng s l ề ậ ị c trao đ i trong m t năm. ổ ng ti n đ ề ộ ượ ử ụ ế ổ ươ ủ ế giao d chị c bán v i giá 1000 đvt. Khi đó T=100 và ộ ượ ớ P=1000. Nh v y, t ng s ti n giao d ch là: Ví d : Trong m t năm 100 chi c xe ôtô đ ố ề ụ ư ậ ế ị ổ PxT= 1000đvt/chi c x 100 chi c/ năm =100000đvt/ năm. ế ng ti n c a n n kinh t Gi ề ủ ề ế ề là M=50000đvt. Khi đó t c đ chu chuy n ti n ế ố ộ ể ng là: V trên th tr s s l ả ử ố ượ ị ườ
ầ V = (P xT)/ M = (100000 đvt/ năm)/(50000đvt)= 2 l n/ năm Ph t m t trong các bi n s này ấ ữ ượ ươ ế ế ị ố thay đ i thì m t hay nhi u bi n s khác thay đ i đ duy trì s cân b ng trong n n kinh t ng này r t h u ích vì nó cho bi ự ng trình đ nh l ộ ế ố ổ ể ộ ằ . ế ề ề ổ
ị
ng trình đ nh l ớ ươ ng trên là làm th ng đ ượ ng trình ế c thay c gi ng đ ị ng trình đ nh l ố ớ i quy t v n đ này, s giao d ch T đ ế ng khác đôi chút so v i ph ươ ị ấ ượ ề ố ị ể ả Y. ế ố ố ẽ ả ượ ng có m i quan h ch t ch vì n u s n l ệ ặ ề ơ
II.2. T giao d ch đ n thu nh p ậ ế ừ s d ng ph Các nhà kinh t ế ử ụ ượ ươ i thi u trên. Khó khăn đ i v i ph đ nh l ớ ệ ượ ị ượ c s giao d ch. Đ gi nào đ đo l ị ượ ố ườ ể ng c a n n kinh t th b ng s n l ả ượ ủ ề ế ằ S giao d ch và s n l ị ị
ề ơ ế ử ụ ộ ặ ộ ề ụ ộ ế ậ ủ ả ượ ộ ộ ị ờ ệ ng. ấ ỉ ị ỗ ơ ị ệ ủ ệ ố ặ ở ng thì giá tr ị ươ ng Ch ư ng nhi u h n thì ế ả ượ nhi u hàng hóa, d ch v mua bán h n. Tuy nhiên, chúng không hoàn toàn gi ng nhau. Thí d : ụ ố ử Khi m t cá nhân bán m t chi c xe s d ng cho ai đó, cá nhân này đã t o ra m t giao d ch s ạ d ng ti n m c dù chi c xe này không ph i là m t b ph n c a s n l ng hi n th i. Tuy ụ ả nhiên, giá tr giao d ch x p x giá tr s n l ị ả ượ ng và P là giá c a m i đ n v s n l N u ký hi u Y cũng là s n l ị ả ượ ả ượ ế ng là PY. Chúng ta đã g p ký hi u này trong h th ng tài kho n qu c gia s n l ố ả ệ ả ượ 2, trong đó Y là GDP th c, P là ch s đi u ch nh GDP, và PY chính là GDP danh nghĩa. Nh ỉ ỉ ố ề v y, ph ậ ự ng trình đ nh l ượ ng tr thành: ở ươ ị
M xV = P xY
ườ ợ ọ ể ề ệ c g i là t c đ chu chuy n ti n t t s l n ti n đi vào thu nh p trong Do Y là thu nh p nên V trong tr ậ ộ ể ậ ố ượ ế ố ầ ố ộ ề ậ ng h p này đ theo thu nh p. T c đ chu chuy n này cho chúng ta bi m t kho ng th i gian nào đó. ờ ả ộ
ng
ươ
ng hàng hóa, d ch v ị ụ c g i là ố ượ th c. có th mua đ ể Ti n t
ượ thông qua s l ti n t ề ệ ự ề
ng ti n là 10 đvt và giá c a m t
ng trình đ nh l ị ng ti n t ề ệ ị ố ượ ượ ọ ng s c mua c a m t s l ộ ố ượ ố ượ ấ
ộ ề ụ ủ ộ ổ bánh mì. Nghĩa là, s l ề
và ph II. 3. S c u ti n t ề ệ ố ầ Đ ti n l i h n khi bi u th s l ể ơ ể ệ ợ c. Con s này chính là M/P và đ ố ượ th c đo l ườ ề ệ ự ứ ch s n xu t bánh mì. N u s l m t n n kinh t ỉ ả ế mì là 0.5 đvt/ thì s l ố ượ ổ ti n trong n n kinh t ế ủ ề
ề ổ ng ti n nào đó. Thí d , hãy xét xem bánh ề là 20 ố ượ ng ị ệ ạ quy t đ nh s l ế ị ố ượ ng i. ở ứ t y u t ế ế ố ươ i ta mu n có. Hàm s c u đ i v i ti n đ n gi n là: ủ ế ng ti n th c c a n n kinh t ự ủ ề bánh mì đ mua 20 Hàm s c u đ i v i ti n là m t ph ộ ổ ớ ề ti n th c mà ng ố ầ ố ự ổ ế m c giá tr hi n t ng trình cho bi ơ ố ớ ề ố ầ ườ ề ả
(M/P)d = kY
i ta c n t Trong đó k là h ng s . Hàm s này cho bi ố ố t s l ế ố ượ ng ti n th c mà ng ự ề ườ ầ ỷ l ệ ớ ự ố ằ v i thu nh p th c Y. ậ ố ầ ệ ấ ệ ợ ủ ư ố ầ ố ư ệ ở ữ ế ạ ễ ố ớ ề ữ ộ ố ề ậ Hàm s c u đ i v i ti n cũng gi ng nh s c u hàng hóa khác. i c a vi c c t gi ơ ố th c cao h n. ơ ẽ ẫ ư ế ơ ng trình đ nh l T hàm s c u ti n t ố ầ ậ ề ệ ự ố ớ ừ ị đây, hàng hóa Ở ti n l m t s ti n nào đó. Cũng gi ng nh vi c s h u m t chi c xe máy ộ giúp đi l i d dàng h n. Vì v y, cũng gi ng nh thu nh p cao h n s có th làm tăng nhu ể ơ ẽ ậ c u đ i v i xe máy, thu nh p cao h n s d n đ n nhu c u đ i v i ti n t ố ớ ề ệ ự ầ ầ ươ ự th c này, ta có th xây d ng nên ph ể ố ầ ự ố ớ ề ề ệ ả ề th c M/P. Vì v y: ng. ượ ả ằ Đ làm đi u này, ta ph i làm thêm đi u ki n là s c u đ i v i ti n th c (M/P) d ph i b ng ể v i s cung ti n t ớ ố ề ệ ự ậ
M/P = kY
S p x p l c: ế ạ ẳ i đ ng th c này, ta đ ứ ắ ượ
M/k = PY hay MV = PY
ử ụ ậ Trong đó: V = 1/k. Vì v y, khi s d ng ph là s cung ti n t ng trình đ nh l ị l th c b ng v i s c u c a nó và s c u là m t t ộ ỷ ệ ề ệ ự ằ ớ ố ầ ủ ươ ố ầ ố đ nh ng, ta ph i gi ượ ả ị ả nào đó c a thu nh p. ậ ủ
ố
ể ề
h c, ta có th cho r ng gi ể
II.4. T c đ chu chuy n ti n c đ nh ư
ằ ả ị ể ộ ố ề ự ộ ệ đ nh trong kinh t m c đ t ở ứ ộ ươ thay đ i. Thí d , khi máy rút ti n t ụ ố ầ ả ổ nên cũng làm gi m tham s nhu c u đ i v i ti n t ữ ộ ủ ề ể ố đ nh t c ế ọ ng đ i nào đó. T c đ chu chuy n thay ố đ ng xu t hi n cho phép ấ ố ớ ề ệ k. hay làm tăng V. ế ụ đ nh này có tác d ng ấ ố ố ộ ả ị ư ế ề ệ đ nh t c đ chu chuy n là c đ nh, ph ể ượ c ố ộ ượ ị ng này nói r ng: ươ ng trình đ nh l
ề ố ị ố ộ Cũng gi ng nh nhi u gi ả ị đ chu chuy n c đ nh là chính xác ố ị ể ộ đ i khi hàm s c u ti n t ổ ề ệ ố ầ gi m s ti n t c n ph i c t gi ả ả ố ề ệ ầ Lo i máy này cũng làm tăng t c đ chu chuy n c a ti n trong n n kinh t ề ạ đ nh r ng t c đ chu chuy n là s c đ nh và xem gi Tuy nhiên, gi ố ố ị ể ằ ả ị lên n n kinh t nh th nào đ i v i s cung ti n t . ề ế ố ớ ố ố ị ể ả ị xem nh là m t lý thuy t v GDP danh nghĩa. Ph ế ề
ng trình đ nh l ượ ng có th đ ằ Khi đã gi ư ươ ộ ị
MV = PY
ố ị ự ề ể ộ ổ ậ ng ng c a GDP danh nghĩa (PY). Nghĩa là, s ẽ ạ ế ố ự t t c đ chu chuy n ti n c đ nh. Vì v y, s thay đ i trong đó ố ổ ươ cung ti n t (M) s t o ra s thay đ i t ủ cung ti n s quy t đ nh GDP danh nghĩa c a n n kinh t . Trong đó V cho bi ề ệ ề ẽ ứ ủ ề ế ị ế
ạ
ề Do l m phát là s ph n trăm thay đ i c a giá nên lý thuy t này cũng chính là lý
II.5. Ti n và l m phát ố ạ
thuy t l m phát . Ph t d i d ng ph n trăm nh sau: ầ ng trình đ nh l ổ ủ ng có th vi ế ạ ươ ể ế ướ ư ạ ị ượ ế ầ
%thay đ i c a M + % thay đ i c a V = %thay đ i c a P + % thay đ i c a Y ổ ủ ổ ủ ổ ủ ổ ủ
ầ ủ ẳ ề ứ ừ c n đ nh b i ngân hàng trung ự ượ ấ ề ị ả ể ề ố Hãy nghiên c u t ng thành ph n c a đ ng th c này. M t, s ph n trăm thay đ i c a ổ ủ ứ ầ ộ ố ổ ủ ố ng. Hai, s ph n trăm thay đ i c a t c s cung ti n M đ ầ ươ ố ở ố đ nh t c đ chu chuy n đ chu chuy n ti n V ph n ánh s thay đ i c a s c u ti n; gi ể ộ ả ị ộ này là c đ nh nên ph n trăm thay đ i c a nó là b ng không. Ba, ph n trăm thay đ i c a giá ầ ổ ủ ố ầ ằ ổ ủ ổ ủ ố ị ầ
ả ầ ả ủ ố ượ ấ ệ ạ ượ ổ ủ ả i thích. B n, ph n trăm thay đ i c a s n ố ộ ỹ ng các y u t ế ế ố ả ng trong i đ nh không đ i. Nh v y, t c đ tăng tr ưở ư ậ ổ ầ s n xu t và ti n b k ố ộ ả ị l m phát. là t l m phát; đây là bi n s mà ta c n ph i gi l ế ố ỷ ệ ạ ng Y ph thu c vào t c đ gia tăng c a s l l ụ ộ ộ ố ượ mà hi n t thu t - các y u t i đ ế ố ậ s quy t đ nh t đó s cung ti n t ề ệ ẽ ố c gi l ỷ ệ ạ ế ị
Ố
Ề
ể ằ ợ ộ Chánh ph có th tài tr cho viêc chi tiêu c a mình b ng 3 cách. M t, tăng doanh thu ủ công chúng. vi c tăng thu nh thu thu nh p cá nhân hay thu doanh nghi p. Hai, vay t III. S THU T VI C IN TI N Ừ Ệ ủ ế ư ế ậ ừ ế ệ
t ừ ệ Ba, in thêm ti n.ề ờ ề ị ế ườ c th c hi n b i ngân hang trung ạ i có quy n phát hành ti n kim lo i ng và đây ở ề ữ ự ề ươ Vào th i phong ki n thì các đ a ch là nh ng ng ệ ồ ể ề ủ ẽ ố ạ ệ ẽ ề ồ ộ . S gia ề ệ ự ứ thu l mế ạ
ả ả ố ề ữ ề ủ i gi i dân có b gi m giá tr . Nh v y thu ườ ườ ố ề ị ả ti n. Khi chính ph in them ti n ề ế ị ư ậ ủ cho chính mình. Ngày nay, quy n này đ ượ ng. chính là ngu n thu c a ngân hang trung ươ ủ Vi c chánh ph in ti n đ tài tr cho chi tiêu s làm gia tăng s cung ti n t ợ tang này s gây ra l m phát. In ti n đ tăng ngu n thu chính là m t hình th c ể phát. Ng ườ s d ng, chính ph làm cho s ti n tr ủ ử ụ l m phát là m t lo i thu đánh vào ng ạ ạ ế ề ộ i ph i tr s ti n thu này chính là nh ng ng ữ ế c đó mà ng ướ i giũ ti n. ườ ạ Ở ố ồ các qu c gia đã trãi qua siêu l m phát, s thu t ủ ố ế ng là ngu n thu ườ đã ch ng minh r ng vi c in ti n đ tài ề ệ vi c in ti n th ừ ệ ứ ể ề ch y u c a ngân sách chính ph . Các nhà kinh t ằ tr cho chi tiêu chính ph chính là nguyên nhân chính c a siêu l m phát. ủ ủ ế ủ ợ ủ ạ
IV. L M PHÁT VÀ LÃI SU T
Ạ
Ấ
ự
lãi su t danh nghĩa
ấ ế ọ
ả ấ và m cứ
IV.1. Lãi su t th c và lãi su t danh nghĩa Các nhà kinh t ấ ủ ứ
ấ g i lãi su t mà ngân hang tr cho ban là ự . lãi su t th c ấ
ủ ạ N u: ế
đ gia tăng c a s c mua c a b n là ộ i là lãi su t danh nghĩa ấ r là lãi su t th c ự ấ Π là t c đ l m phát ố ộ ạ
Ta có:
r = i – Π
ệ ữ ấ ấ ạ l m phát. ề ấ ạ ề ặ ậ ạ ạ ở ỷ ệ ạ ạ ị c t ượ ừ ề ủ ạ ị ố ề ạ ượ ự ở ể ỉ ể ồ ờ ớ Lãi su t th c chính là chênh l ch gi a lãi su t danh nghĩa và t l ự Vd: b n g i ti n trong ngân hang v i lãi su t là 10%/năm. Sang năm b n rút ti n ra ớ ở ề ờ cùng lãi. Khi đó s ti n mà b n nhân đ c không tăng thêm 10% v m t giá tr so v i th i ớ ố ề ngân hang đi m b n g i. N u l m phát là 5% thì th c ch t giá tr s ti n b n nh n đ ấ ế ạ ch tăng thêm 5% so v i th i di m b n g i, đó là do l m phát làm đ ng ti n c a b n gi m ạ ạ di 5% v m t giá tr . ị ề ặ
IV.2. Hi u ng Fischer
ệ ứ
i = r + Π
ẳ ứ ấ ẳ ổ Đây là đ ng th c Fischer. Đ ng th c này cho th y lãi su t danh nghĩa có th thay đ i l m phát thay đ i, hay (iii) c hai cùng l ấ ỷ ệ ạ ể ả ứ ổ ấ ổ ự do ba nguyên nhân: (i) lãi su t th c thay đ i, (ii) t thay đ i.ổ ng,n u s cung ti n t ế ị ề ệ ượ ế ẽ ạ Theo lý thuy t đ nh l ẳ ẽ ạ ứ ấ l m phát và lãi su t danh nghĩa đ ố ủ ạ l ữ ỷ ệ ạ c g i là ọ ủ ượ ệ ộ ấ ố ộ ng Fischer. tăng 1% thì l m phát s tăng 1%. Theo đ ng th c Fischer, 1% tăng lên c a l m phát s t o ra 1% tăng lên c a lãi su t danh nghĩa. M i quan h m t-m t gi a t hi uệ ứ
ả
ấ ạ
ấ ự lãi su t th c “tr ự ấ i cho vay và ng c” ”. i vay th ng nh t v i nhau. ườ ướ và lãi su t th c “sau ườ ự ấ ớ ố ấ ấ
IV.3. Hai lo i lãi su t th c ự ạ t hai lo i lãi su t th c: Ta ph i phân bi ấ ệ c” ướ là lãi su t th c mà ng ự ự ấ là lãi su t th c th c s phát sinh. ự
Πe là t ạ
Πe.
ự ự ự l m phát th c t và ệ Π là t ấ l m phát kỳ v ng thì lãi su t ọ ỷ ệ l l ỷ ệ ạ ấ ự Π khác v i t ự ế Π. Hai lo i lãi su t th c này khác nhau khi t ự ọ vì l m phát th c t ạ ạ ấ l ỷ ệ ạ Πe và lãi su t th c sau là i- ự ấ l m phát kì v ng l ớ ỷ ệ ạ Lãi su t danh nghĩa không th đi u ch nh theo l m phát th c t ể ề t khi lãi su t danh nghĩa đ ượ ế ấ ị ỉ t chính xác h n nh Lãi su t th c “tr Lãi su t th c “sau” N u ký hi u ế th c tr c là i- ướ ự l m phát th c ạ ấ c bi ạ ự ế ự ế ỉ c n đ nh. Lãi su t danh nghĩa ch có th đi u ể ề ượ ấ ư c vi ơ ệ ứ ế ậ ọ không đ ấ ch nh theo l m phát kỳ v ng. Vì v y, hi u ng Fischer có th đ ể ượ ỉ sau:
i = r – Πe
V. LÃI SU T DANH NGHĨA VÀ NHU C U Đ I V I TI N
Ầ Ố Ớ Ề
Ấ
ệ
ạ ậ ượ ấ ử
ti n. ữ ề trong túi s không nh n đ ẽ ủ
V.1. Chi phí c a vi c gi ố ề ạ ể
ạ ị ấ c lãi. Thay vì gi ượ ậ ấ ề ấ ấ ủ ệ ữ ề ủ ằ ấ ớ i ích thu đ ệ ả ượ ạ ự ủ ủ ả ự ượ ề ẽ ế ấ tìên, b n s b ậ ớ ố ị ự ủ ề ự ộ ạ ẳ ả
ủ ể ử S ti n mà b n gi ti n, b n có th s ữ ề ữ c lãi su t danh nghĩa. d ng nó đ mua trái phi u chính ph hay g i vào ngân hàng nh n đ ế ụ Nh v y, lãi su t danh nghĩa i chính là cái mà b n b m t đi do c t ti n thay vì mua trái ư ậ phhi u chánh ph hay g i ti n vào ngân hàng. Nói cách khác, lãi su t danh nghĩa chính là chi ế ử ề ti n. phí c h i c a vi c gi ữ ề ơ ộ ủ M t cách khác ch ng minh chi phí c a vi c gi ti n b ng v i lãi su t dah nghĩa là so ứ ộ c th c c a các lo i tài s n thay th khác. Tài s n tài chính khác v i sánh v i l ớ ế ớ ợ c lãi su t th c r. Ti n có lãi su t ti n, nh trái phi u chính ph ch ng h n, s nh n đ ấ ư ạ πe vì giá tr th c c a nógi m đi cùng v i t c đ l m phát. Khi gi ạ ẽ ỏ th c là – ữ e
e
π
) hay r+π
.
ti n là r-(- ữ ề ư ậ ủ
ệ ằ ấ ứ ự ố ậ ấ ồ qua chênh l ch gi a hai giá tr này. Nh v y, chi phí c a vi c gi ữ ệ ị Giá tr này b ng v i lãi su t danh nghĩa theo đ ng th c Fisher. ớ ẳ ị s c u th c đ i v i ti n phù thu c vào thu nh p th c Y và lãi su t danh nghĩa i. Hàm s ố ớ ề ố ầ c u đ i v i ti n nh sau: ư ầ ư ố ớ ề
(M/P)d= L(i, Y)
ẳ ứ ố ủ ư ề ậ ầ ấ ố ầ ấ ề ề ậ Đ ng th c trên cho th y nhu c u ti n th c là hàm s c a thu nh p Y và lãi su t danh nghĩa i thu nh p cao làm tăng nhu c u ti n th c. Lãi su t danh nghĩa cao thì s c u ti n th c ự ự s gi m đi vì khi đó chi phí c h i c a vi c gi ẽ ả ấ ti n s tăng lên. ữ ề ẽ ầ ơ ộ ủ ệ
ươ
V.2. Tiền trong t
ề ng gi
i. ệ ạ ể ố ầ
ề ố ệ ả l ượ ổ ủ ỷ ệ ạ ằ ệ ế ị i nh h ng t ớ i lãi súat danh nghĩa thông qua hi u ng Fisher. Nh ng bây gi ạ ti n nên lãi su t danh nghĩa l ấ ưở ấ ữ ề c l ượ ạ ố ớ ầ ề ng c a m i quan h cu i cùng đ n lý thuy t v giá. Đ u tiên, ưở ế ề ự ủ ầ ố
ng lai và giá trong hi n t ố Ti n, giá, lãi su t có m i quan h theo nhi u cách. Bi u đ 5.2 minh h a các m i ọ ồ ố ấ quan h này. Nh lý thuy t đ nh l i thích, s cung và s c u ti n th c s cùng nhau ự ẽ ề ế ị ư t nó, i l l m phát. L m phát t quy t đ nh giá cân b ng. s thay đ i c a giá chíng là t ớ ượ ạ ự t l ế ta l i bi ạ ả ờ ạ ư ệ ứ ộ i có tác đ ng r ng lãi su t danh nghĩa chính là chi phí gi ằ ng i đ i v i nhu c u ti n th c. Nghiên c u nh h ế hãy cho s cung ti n th c M/P b ng v i s c u ti n th c L(i,Y). ằ
ố ớ ố ầ ứ ả ề ệ ề ự ự ố
M/P = L(i,Y)
Cung ti nề
Giá L m phát Lãi su t danh nghĩa ạ ấ
C u ti n ề ầ
Bi u đ 5.2. ể ồ ấ . M i quan h gi a ti n, giá và lãi su t ệ ữ ề ố
ể ế ứ ẳ ấ t lãi su t danh nghĩa là t ng c a lãi su t ủ ấ ổ K ti p s d nh đ ng th c Fisher đ vi th c và t ế ế ử ụ l m phát: l ỷ ệ ạ ự
M/P = L(r + πe, Y)
ẳ ụ ứ ạ ọ ế ị ộ ấ ề ộ ề ự ị ả ế ị ỉ ề ậ ế ổ ẽ ế ổ ố ọ ấ ộ ệ ủ ủ ố ự ệ ưở ụ ọ ộ ộ ự ề ậ ộ ơ ố ề ế ế ố ề ậ t s cung ti n ph thu c vào l m phat kỳ v ng, nó đ c p Đ ng th c này cho bi ề ế ố ng v s đ nh hình c a giá. Lý thuy t đ nh h n lý thuy t đ nh l đ n m t v n đ th c t ủ ượ ề ự ế ơ ế ng ti n cho r ng s cung ti n hôm nay quy t đ nh giá c hôm nay. k t lu n này ch đúng l ượ ế ị ố ằ ng không đ i, giá s thay đ i theo s cung ti n. m t phàn: n u lãi su t danh nghĩa và s n l ề ả ượ ấ ộ Tuy nhiên, lãi su t danh nghĩa không c đ nh vì nó tùy thu c vào l m phát kỳ v ng và l m ạ ạ ố ị ng c a s cung ti n. S hi n di n c a lãi phát kỳ v ng lai ph thu c vào t c đ tăng tr ề su t danh nghĩa trong hàm càu ti n th c đ c p đ n m t c ch khác qua đó s cung ti n ề ấ i nh h l ạ ả ng đ n giá. ế ưở
ố ầ ụ ằ ố ỉ ộ ng lai. G ai thích lý do t Hàm s c u ti n th c nh trên ng ý r ng giá không ch ph thu c vào s cung ụ ạ i ti n t ề ự ư hôm nay mà còn ph thu c s cung ti n kỳ v ng trong t ộ ố ề ệ ề ụ ươ ọ ỉ
ng cho bi s ngân hàng trung ố ươ ả ử ế ẽ ờ ề ư ế ọ ề ươ ườ ệ ứ ơ ơ ạ t s tăng s cung ti n trong th i gian t ề i ta kỳ v ng s ng lai và l m phát cũng cao h n. Thông qua hi u ng Fisher, s ọ ạ ẽ ự ề ệ ầ ả ơ ộ ủ ả ậ ứ ề ầ ổ ưở ọ ố ồ ả ệ ạ ủ ở ố ố ớ i sao nh v y, gi ư ậ ố nh ng không thay đ i s cung ti n trong hôm nay. Thông tin này khi n ng ổ ố ự cung ti n cao h n trong t tăng lên trong l m phát kỳ v ng này s làm tăng lãi suât danh nghĩa. Lãi suât danh nghĩa tăng ti n tăng lên.Do ngay l p t c làm gi m nhu c u ti n th c do chi phí c h i c a vi c gi ữ ề ơ th c gi m đi đ ng nghía v i giá cao h n. l ượ ớ i cao h n. Nói chung, Vì v y, tăng tr ề ơ ế ớ i ng đ i ph c t p nên chính ph các qu c gia trên th gi ươ ủ ưở ả ng r t th n tr ng đ i v i các thông tin có liên quan đ n s thay đ i trong s cung ti n. th ề ế ự ậ ng ti n không thay đ i, nhu c u đ i v i ti n t ố ớ ề ệ ự ậ ế ẽ ẫ nh h ườ ng s cung ti n kỳ v ng s d n đ n giá c hi n t ng c a ti n lên giá t ứ ạ ề ố ớ ọ ấ ổ ố
VI . CHI PHÍ XAÕ HOÄI CUÛA LAÏ M PHAÙT
Nghieân cöùu treân veà nguyeân nhaân vaø aûnh höôûng cuûa laïm phaùt chöa ñeà caäp ñeán caùc vaán ñeà cuûa xaõ hoäi xuaát phaùt töø laïm phaùt. Haõy thöû nghieäm nghieân cöùu vaán ñeà naøy. Neáu hoûi ai ñoù taïi sao laïm phaùt laø vaán ñeà cuûa xaõ hoäi, caâu traû lôøi coù theå laø vì laïm phaùt laøm cho anh ta ngheøo hôn. "Moãi naêm oâng chuû taêng löông cho toâi, nhöng giaù caû taêng laøm cho soá taêng cuûa tieàn löông cuûa toâi bò giaûm ñi". Nguï yù caâu traû lôøi naøy laø neáu khoâng coù laïm phaùt thì anh ta seõ nhaän ñöôïc toaøn boä soá tieàn löông taêng leân vaø coù theå mua ñöôïc nhieàu hôn.
Phaøn naøn veà laïm phaùt laø phoå bieán. Trong Chöông 3 vaø 4 ta bieát raèng söùc mua cuûa lao ñoäng taêng leân xuaát phaùt töø söï tích tuï voán vaø tieán boä kyõ thuaät. Ñaëc bieäc, tieàn löông thöïc khoâng phuï thuoäc vaøo soá löôïng tieàn maø chính phuû in ra. Neáu chính phuû giaûm toác ñoä taêng cuûa soá cung tieàn thf giaù caû coù theå seõ khoâng taêng nhanh. Nhöng ngöôøi lao ñoïng seõ khoâng thaáy ñöôïc tieàn löông thöïc cuûa hoï taêng leân nhanh hôn. Thay vaøo ñoù giaûm phaùt xuoáng hoï seõ nhaän ñöôïc soá taêng ít hôn haøng naêm.
Theá thì laïm phaùt laø moät vaán ñeø cuûa xaõ hoäi? Thöïc teá, chi phí cuûa laïm phaùt raát phöùc taïp. Thaï vaäy caùc nhaø kinh teá khoâng thoáng nhaát veà quy moâ cuûa chi phí xaõ hoäi cuûa laïm phaùt. Coù theå ngaïc nhieân ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, m t sộ ố nhaø kinh teá cho raèng chi phí laïm phaùt laø nhoû-ít nhaát laø khi tyû leä laïm phaùt thaáp.
VI.1. Laïm phaùt kyø voïng Haõy nghieân cöùu laïm phaùt kyø voïng. Giaû söû moõi thaùng taêng leân 1%. Chi phí xaõ hoäi cuûa söï gia taêng ñeàu ñaën coù theå döï ñoaùn ñöôïc 12% naêm cuûa giaù caû laø bao nhieâu?
Moãi loaïi chi phí cuûa laïm phaùt laø aûnh höôûng cuûa thueá laïm phaùt leân soá tieàn maø ngöôøi ta muoán caát giöõ. Nhö ñaõ ñeà caäp tröôùc ñaây, laïm phaùt cao seõ daãn ñeán laõi xuaát danh nghóa cao hôn
vaø sao ñoù seõ daãn ñeán soá caàu ñoái vôùi tieàn teä thöïc seõ thaáp hôn. Neáu caát giöõ tieàn ít hôn thì ngöôøi ta seõ phaûi ñi ñeán ngaân haøng thöôøng xuyeân hôn ñeå ruùt tieàn. Chaúng haïn, hoï coù theå ruùt hai laàn 500.000 trong moät tuaàn thay vì moät laàn 1 trieäu ñoàng trong moät tuaàn. Söï baát tieän trong vieäc giaûm soá tieàn caát giöõ ñöôïc goïi moät caùch hình töôïng laø chi phí giaày deùp cuûa laïm phaùt do ñi ñeán ngaân haøng thöoøng xuyeân hôn thì giaøy deùp mau hö hôn.
Loaïi chi phí thöù hai cuûa laïm phaùt cao hôn laø xuaát phaùt vieäc laïm phaùt cao hôn seõ laøm cho caùc doanh nghieäp thay ñoûi giaù caû nieâm yeát cuûa mình moät caùch thöôøng xuyeân hôn. Thay ñoåi giaù laø toán keùm vì caàn phaûi in aán laïi caùc hoà sô giaáy tôø. Chi phí naøy ñöôïc goïi laø chi phí thöïc ñôn, vì neáu giaù caû cao hôn thì nhaø haøng phaûi in laïi thöïc ñôn moät caùch thöôøng xuyeân hôn.
Loaïi chí phí thöù ba cuûa laïm phaùt sinh bôûi caùc doanh nghieäp ñoái maët vôùi chi phí thöïc ñôn seõ thay ñoåi giaù moät caùch khoâng thöôøng xuyeân. Vì vaäy, neáu laïm phaùt cao hôn thì söï bieán ñoâng trong giaù caû töông ñoái seõ cao hôn. Giaû söû moät doanh nghieäp phaùt haønh catalogue haøng naêm vaøo thaùng Gieâng. Neáu khoâng coù laïm phaùt thì giaù saûn phaåm cuûa doanh nghieäp so vôùi möùc giaù khaùc laø khoâng ñoåi trong suoát caû naêm. Song neáu laïm phaùt laø 1%/thaùng thì töø khi baét ñaàu cho ñeán cuoái naêm giaù töông ñoái cuûa doanh nghieäp seõ giaûm 12%. Vì vaäy, laïm phaùt gaây ra söï bieán ñoäng trong giaù caû töông ñoái. Do caùc neàn kinh teá theo ñònh höôùng thò tröôøng phaân phoái nguoàn taøi nguyeân xaõ hoäi theo daáu hieäu cuûa giaù töông ñoái neân giaù laïm phaùt coù theå daãn ñeán khoâng hieäu quaû.
Loaïi chi phí thöù tö laø loaïi chi phi töø luaät thueá. Nhieàu ñieàu khoaûng trong luaät theá khoâng tính ñeán laïm phaùt. Laïm phaùt coù theå laøm thay ñoåi traùch nhieäm cuûa caùc caù nhaân ñoái vôùi thueá maø nhöõng ngöôøi laøm luaät khoâng löu yù.
Loaïi chi phí thöù naêm laø loaïi chi phí töø vieäc baát tieän cuûa cuoäc soáng trong moâi tröôøng maø giaù thay ñoåi thöôøng xuyeân. Tieàn laø neàn taûng cuûa thöïc hieän cuûa caùc gia dòch kinh teá. Khi coù laïm phaùt neàn taûng naøy bò thay ñoåi.
VI . 2. Laï m phaùt khoâng kyø voï ng Laïm phaùt khoâng kyø voïng coù aûnh höôûng xaáu hôn so vôùi laïm phaùt baát oån ñònh vaø kyø voïng ñöôïc vì noù laøm phaân phoái taøi saûn giöõa caùc caù nhaân moät caùch ngaãu nhieân. Ta coù theå thaáy aûnh höôûng naày phaùt sinh nhö theá naøo baèng caùch xem xeùt caùc khoaûng cho vay daøi haïn. Caùc khoaûng cho vay daøi haïn thöôøng caên cöù vaøo laõi suaát danh nghóa döïa treân laïmphaùt kyø voïng. Neáu laïm phaùt thöïc teá cao hôn so vôùi laïm phaùt kyø voïng thì laó suaát thöïc sau (expost) maø ngöôøi vay phaûi traû cho ngöôøi cho vay seõ khaùc vôùi caùi maø caû hai phía (ngöôøi vay vaø ngöôøi cho vay) cuøng kyø voïng. Moäy maët, neáu laïm phaùt thöïc teá cao hôn laïm phaùt kyø voïng ngöôøi vay seõ ñöôïc lôïi vaø ngöôøi cho vay seõ baát lôïi do ngöôøi vay hoaøn traû khoaûng vay coù
ep
ep
giaù trò thaáp hôn so vôùi giaù trò thöïc teá. Cuï theå, trong tröôøng hôïp baát naøy ngöôøi cho vay chæ traû laõi suất danh nghóa laø i = r + chaáp vieäc tæ leä laïm phaùt cao hôn laïm phaùt kyø voïng neân ngöôøi vay coù lôïi vaø ngöôøi cho vay baát lôïi. Maët khaùc, neáu laïm phaùt thöïc lôùn hơn laïm phaùt kyø voïng thì ngöôøi cho vay seõ ñöôïc lôïi vaø ngöôøi vay seõ baát lôïi vì giaù trò hoaøn traû cao hôn giaù trò caû hai cuøng mong ñôïi.
Laïm phaùt khoâng kyø voïng cuõng khoâng aûnh höôûng xaáu ñeán caùc caù nhaân höôûng tieàn höu trí. Ngöôøi lao ñoäng vaø doanh nghieäp thöôøng thoáng nhaát veà moät khoaûng höu trí danh nghóa coá ñònh naøo ñoù khi veà höu (hay sôùm hôn). Do tieàn höu trí laø caùc khoaûng nhaän sau, ngöôøi lao ñoäng cung caáp cho doanh nghieäp moät khoaûng cho vay: ngöôøi lao ñoäng cung caáp lao ñoäng cho doanh nghieäp khi coøn treû nhöng chæ nhaän ñöôïc toaøn boä số tieàn traû coâng lao ñoäng khi ñaõ giaø. Cuõng gioáng nhö ngöôøi cho vay, ngöôøi lao ñoâng seõ bò aûnh höôûng xaùu ñeán khi laïm phaùt cao hôn döï kieán. Gioáng nhö ngöôøi ñi vay, doanh nghieäp seõ bò aûnh höôûng xaáu khi laïm phaùt thaáp hôn döï kieán.
Nhöõng thình huoáng naøy cung caáp caùc laäp luaän roõ raøng hôn veà laïm phaùt bieán ñoäng nhieàu. Neáu laïm phaùt bieán ñoäng caøng nhieàu, caû ngöôøi vay vaø ngöôøi cho vay ñeàu khoâng chaéc chaén veà töông lai. Do moät soá ngöôøi sôï ruûi ro - ngöôøi khoâng thích nhieàu ñieàu khoâng chaéc chaén - neân vieäc khoâng döï baùo ñöïôc seõ aûnh höôûng ñeán haàu heát moïi ngöôøi.
Vôùi aûnh höôûng cuûa söï khoâng chaéc chaén veà laïm phaùt, coù leõ raát “nhöùc ñaàu” khi nhieàu hôïp ñoàng danh nghóa ñang toàn taïi. Ai ñoù coù theå nghó raèng nhöõng ngöôøi vay vaø nhöõng ngöôøi vay seõ baûo veä mình baèng caùch kyù caùc hôïp ñoàng döïa treân caùc bieán soá thöïc - ñoù laø baèng caùch ñeà caäp ñeán moät chæ soá giaù naøo ñoù. Trong caùc neàn kinh teá vôùi laïm phaùt cao vaø bieán ñoäng nhieàu, caùc chæ soá naøy ñöôïc söû dung thöôøng xuyeân. Thænh thoaûng, vieäc laøm naøy ñöôïc thöïc hieän baèng caùch söû duïng caùc ngoaïi teä coù giaù trò oån ñònh. ÔÛ caùc quoác gia coù tyû leä laïm phaùt th pấ hôn, nhö Hoa Kyø chaúng haïn, söû duïng chæ soá giaù trong caùc hôïp ñoàng ít phoå bieán hôn. Thí duï, trôï caáp xaõ hoäi seõ ñaûm baûo phaàn naøo cho ngöôøi giaø seõ ñöôïc ñieàu chænh theo söï thay ñoåi cuûa chæ soá giaù tieâu duøng.
Cuoái cùng khi nghó veà chi phí cuûa laïm phaùt, löu yù moät hieän töôïng phoå bieán laø laïm phaùt cao thì cuõng thöôøng hay bieán ñoäng. Ñoù laø, ôû caùc quoác gia coù tyû leä laïm phaùt cao thì laïm phaùt cuûng seõ bieán ñoäng lôùn qua caùc naêm. Ñieàu naøy cuõng coù nghóa laø caùc quoác gia theo ñuoåi chính saùch tieàn teä laïm phaùt cao thì cuûng phaûi chaáp nh nậ bieán ñoäng lôn cuûa laïm phaùt. Nhö ñöïôc ñeà caäp tröôùc ñaây, laïm phaùt bieán ñoäng nhieàu seõ gia taêng söï khoâng chaéc chaén cho nhöng ngöôøi vay vaø nhöõng ngöôøi cho vay thoâng qua vieäc buoäc hoï phaûi taùi phaân phoái laïi taøi saûn moät caùch khoâng bieát tröôùc.
h c th l m phát các nhà kinh t l ế ọ ườ ạ ng chia l m phát làm ba lo i: L m ạ ạ ỷ ệ ạ ự
Ạ D a vào t ả ạ
ừ ạ L m phát v a ph i (Moderate inflation) là lo i l m phát m t s . T l
VII. SIÊU L M PHÁT phát v a ph i, l m phát phi mã và siêu l m phát. ả
ạ ừ i 10% m t năm. Có th nói giá c t ộ ố ổ ở ậ ế ị ồ ề ạ ạ ả ươ ị ng vào giá tr đ ng ti n. Do đó ng ả ồ ủ ả ướ tăng giá th p, ấ ộ ố ỷ ệ ư ng đ i n đ nh, b i vì s thay đ i c a nó h u nh ổ ủ ầ ự i ta s không lãng ẽ ườ ớ i hình th c tài s n khác v i ứ ể t. Dân chúng tin t ứ ự ưở ệ ố ắ ả ờ
ố ứ ơ d ướ r t khó nh n bi ấ phí th i gian và s c l c trong vi c c g ng b o t n c a c i d ti n.ề L m phát phi mã (Galloping inflation) là lo i l m phát hai hay ba s , t c h n 10%, 50%, ạ ạ ạ 200%,… ậ ướ ế ẳ Trong th p niên 1980, có nhi u n ạ ạ ị ấ ố ộ ồ ứ ớ l ệ ự đ ng. Ph n l n các h p đ ng kinh t ế ượ ồ ợ m nh hay theo vàng. Ít có ai n m gi l m phát ho c đ ỷ ệ ạ ng ti n m c quá m c t ặ t cho vi c giao d ch h ng ngày, ng ị ứ ố ơ ộ ằ ề ơ c lâm vào tình tr ng l m phát phi mã đ n 700%, ạ ề t Nam,…Đ ng ti n b m t giá m t cách nhanh ch ng, ch ng h n nh Argentina, Brazil, Vi ề ệ ư ng là âm. Trong đi u ki n đó, không ai không ai cho vay v i m c lãi su t ấ lãi su t th c th ườ ề ấ ặ ượ c c ch s hóa theo t bình th ỉ ố ầ ớ ườ i thi u tính theo ngo i t ể l ề ữ ượ ắ ạ ệ ạ c a chu ng h n, nh t là c l c n thi i hàng hóa đ ấ ượ ư ượ ạ ệ ế ầ các lo i hàng lâu b n. Chính đi u đó làm cho l m phát càng có nguy c tăng t c làm cho th ị ố ạ ạ tr ườ M c dù v y các n ậ ặ ả ẫ c v n tăng tr ứ ng t ệ ưở ự ố ề ng tài chính có nguy c l n b i. ơ ụ ạ ạ ướ ơ ữ ể c mà không c có l m phát phi mã v n có kh năng c u vãng đ ượ l m phát t v i t l ớ ỷ ệ ạ ng này ưở ự trong c ngoài, làm gi m đ u t ầ ư đ ầ ư ượ ư ầ ớ ị ế ướ ạ ả ở ố dùng các bi n pháp c c đoan. H n n a m t s n ộ ố ướ ẫ 100 -200% đi n hình là Brazil và Ixraen vào th p niên 1970. Tuy nhiên, s tăng tr ậ c đ a ra n đã b bi n d ng, b i ph n l n v n đ u t c.ướ n l ạ ạ l Siêu l m phát (Hyperinflation) v i t Bolivia vào năm 1985 v i t ở ớ ỷ ệ ớ ấ ứ ộ ả ớ ỷ ệ 50.000%, 10.000.000.000 so v i tháng 1 năm 1922! Qu th t không th nói b t c đi u t ị ị ạ ế ườ ơ ẳ ứ ệ ổ i ta b chìm ng p trong kh i ti n t ề ở ượ ư ề l ể ị ấ ồ ữ ủ ề ơ ị ề ề ơ ở ễ c c u ch a b ng chính sách ti n t ng, siêu l m phát ch có th đ ườ ạ ể ượ ứ ả ử ụ ậ ị ụ ỉ ướ ị ữ ằ ạ ề ệ ứ ủ ế trên 1000%. Các cu c siêu l m phát đi n ể ộ ớ ỷ Đ c x y ra vào tháng 11 năm 1923 v i t hình ở ứ ả t lành l ể ả ậ ề ố ệ ứ trong khi m i th nào trong cu c siêu l m phát c . Ng ố ề ệ ọ ậ ng ti n trao đ i cũng hàng hóa b khan hi m. Ch c năng s đ ng nh t c a ti n là làm ph ấ ủ ươ ể ấ c hàng b i vì không ai mu n bán hàng đ l y có th b m t đi. Có ti n ch a ch c mua đ ố ắ ố ề nh ng đ ng ti n vô giá tr . V y mà giá tr còn tăng nhanh h n c t tăng c a kh i ti n ả ỷ ệ ị t ! N n tài chính hoàn toàn b l n bai, nhi u giao d ch di n ra trên c s hàng đ i hàng. ổ ệ , là bi n pháp Thông th ệ c c đoan mà chính ph các n ể ứ c ph i s d ng khi l m phát cao đ n m c không th c u ự vãn n i.ổ
ạ
ủ
ạ ủ ạ ố ủ ạ ế ấ ấ ủ ề ủ ạ ơ ự ấ ả ấ ớ ề ệ ỏ ặ ị ả ấ ầ ư ặ ơ ư
1. Chi phí c a siêu l m phát ạ Chi phí c a siêu l m phát cũng gi ng nh chi phí c a l m phát. Khi l m phát đ t ư đ n m c c c cao thì chi phí c a nó s r t rõ vì nó nh r t x u đ n n n kinh t . ẽ ấ ế ứ ự ế ả Chi phí c a siêu l m phát bao g m: chi phí gi y dép và chi phí th c đ n. ầ ự ơ ồ ti n ít đi là r t l n. Các nhà qu n lý + Chi phí th c đ n xu t hi n t vi c c t gi ệ ừ ệ ấ ữ ề doanh nghi p b ra th i gian và công s c đ qu n lí ti n m t, khi ti n m t b gi m giá quá ề ả ứ ể ờ nhanh làm gi m th i cho các ho t đ ng khác có giá tr l n h n nh sán xu t và đ u t , siêu ị ớ ả ho t đ ng kém hi u qu đi l m phát làm cho n n kinh t ả ạ
ạ ộ ạ ộ ờ ề ế ể
ạ ệ ự ụ ườ ơ ớ ư ơ ấ c.vào nh ng năm 1920 m t ng ượ ộ ệ ụ ụ ườ ộ ể ự ạ ớ ổ ườ ớ ả ứ ề ấ Đ c trong th i kỳ siêu l m phát thì ng ở ứ ườ ạ ườ ờ ả ườ ị ỏ ơ ể ị ứ ằ ề ấ c s b gi m giá tr ượ ẽ ị ả ủ ế ậ ạ ờ ị ố + Siêu l m phát cũng làm cho chi phí th c đ n l n h n. Các doanh nghi p thay đ i giá liên t c làm cho các đ ng khác bình th ng khác nh in n và phân phát các catalogue i ph c v trong nhà hang tr nên không th th c hi n đ ữ ở Đ c ph i đ ng c nh bàn 30 phút đ nh n đ ộ c thông tin v giá m i. Khi giá thay đ i m t ể ậ ượ ở ứ ả ứ ề ế i tiêu dung v i giá h p lý. Giá c tăng cao và bi n ng xuyên thì r t khó cho ng cách th ợ ườ ấ i tiêu dung qua nhi u cách. M t nghiên c u cho th y khi vào đ ng có th làm thay đ i ng ộ ộ ổ ể ng mua hai ly bia cùng m t i ta th m t quán Bar ộ ộ ị lúc. M t dù ly bia th hai gi m giá tr đi nh ng giá tr b m t đi này có th nh h n giá tr ị ấ ư ặ m t đi do ti n còn n m trong túi. r t nhi u làm cho Ngân sách chánh ph gi m tr m tr ng. ấ Và trong th i kỳ siêu l m phát s thu mà Chánh ph nh n đ ề ố ủ ả ầ ọ
v n đ này ta c n hi u t i xu t hi n? Và làm nh th nào
ạ i sao siêu l m phát l
ấ ầ ạ ệ ể ạ ư ế
ấ ự ố ề ề ưở ầ ư ả ấ ề ử ụ ố ớ ử ụ i rõ ràng nh t là: siêu l m phát là do s tănng tr ạ v n quá l n khi s d ng s cùng ti n đó vào đ u t ẽ ể ả ả
ắ i này là ch a hoàn ch nh. Đ phân tích v n đ m t cách sâu s c ề ộ ư ể ấ ỉ
ủ ế ể ầ ủ ư ủ ể ả ẽ ẫ ẽ ấ ư ệ ề ấ ạ ớ ạ ả ọ ở ơ ộ ả ủ ẽ ả ầ
2. Nguyên nhân c a siêu l m phát. ủ Ở ấ ạ ề đ ch m d t nó? ứ ể ấ ng quá nhanh s cung Câu tr l ả ờ ti n và do m c l s n xu t. Khi NHTW ứ ổ ố ố in ti n quá nhi u ho c khi s d ng v n không hi u qu thì giá s tăng lên, mà % t ng lên ặ ề l m phát. c a giá chính là t l ỉ ệ ạ ủ Tuy nhiên câu tr l ả ờ h n. Chúng ta s nghiên c u v chánh sách tài chánh. ẽ ứ ề ơ vi c Chánh ph không đ ngân sách đ chi tiêu. M t dù H u h t siêu l m phát sinh ra t ặ ừ ệ ạ ủ ắ ự i vay không đ c do không đ uy tín. Và đ bù đ p s Chanh ph có th đi vay nh ng l ạ ượ ể thâm h t này Chánh ph in và phát hành ti n m i. k t qu s d n đ n s gia tăng nhanh s ố ụ ề ủ ế ự ế ớ cung ti n.Khi đo siêu l m phát s xu t hi n. ề ệ ạ Vi c ch m d t siêu l m phát h u nh ng u nhiên đi cùng v i các c i cách v chách ẫ ầ ứ nên nhiêm tr ng h n. Chánh ph s bu c ph i tiêu sách tài chánh. Khi siêu l m phát tr dùng ít đi và tăng thu . Các c i cách v chánh sách tài chánh này làm gi m nhu c u in ti n ề ề ả ng trong s cung ti n. và nh v y s làm gi m tăng tr ố
ư ậ ẽ ế ả ưở ề
i thích các bi n kinh t ế ế ượ ị ng đ i.Hai nhóm bi n s này đ GDP, v n, ti n l ng th c. các ố ự ề ươ c g i là nhóm đ nh l ng, ượ ọ ế ố ự ố ế ẽ ố ư ệ ề ề ế ằ ạ ng.
VIII. LÝ THUY T C ĐI N Ế Ổ Ể ng 2,3 và 4 ta gi Trong ch ả ươ c ghép vào 2 nhóm. Nhóm đ u tiên đ bi n s này có th đ ầ ể ượ ố ế c g i là bi n s th c. nhóm th 2 là giá t ượ ọ ế ố ươ ứ ng 5 này, ta s nghiên c u các bi n s danh nghĩa. Các bi n s danh Trong ch ố ế ứ ươ ề nghĩa là các bi n s bi u hi n b ng ti n. có nhi u bi n danh nghĩa nh giá, l m phát và ti n ế ố ể l ươ
g i s phân bi ế ố ự ế ọ ự ữ Các nhà kinh t t gi a các bi n s th c và bi n s danhn nghĩa là s ệ t c đi n. Đây chính là đi m m u ch t c a lý thuy t kinh t ấ ệ ổ ể ố ủ ế ể tách bi bi ự . ự ế ố vĩ mô c đi n. S tách ổ ể ế ế ộ ế ọ ơ ệ ổ ệ Đ c bi ặ ả ố ự ế t c đi n này là m t cách nhìn quan tr mg vì nó làm đ n gi n hoá lý thuy t kinh t ỏ ế ổ ể ự t nó cho phép chúng ta nghiên c u các bi n s th c, trong khi b qua các ổ t c đi n xu t hi n do trong lý thuy t c đi n s thay đ i ệ ổ ể ự ế ấ ệ bi n danh nghĩa. Và s tách bi trong s cung ti n tê không làm thay đ i các bi n s th c. ề ứ ệ ế ố ự ổ ố
