Luận văn Thạc sĩ Y học: Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa khớp gối bằng phương pháp kết hợp điện châm và sóng xung kích

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ Y TẾ

HỌC VIỆN Y DƯỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM 

HỒ CHÍ CÔNG

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI BẰNG PHƯƠNG PHÁP KẾT HỢP ĐIỆN CHÂM VÀ SÓNG XUNG KÍCH

LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC

Hà Nội - 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ Y TẾ

HỌC VIỆN Y DƯỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM 

HỒ CHÍ CÔNG

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI BẰNG PHƯƠNG PHÁP KẾT HỢP ĐIỆN CHÂM VÀ SÓNG XUNG KÍCH

Chuyên ngành: Y học cổ truyền

Mã số: 87 20 115

LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC

Người hướng dẫn khoa học : PGS.TS Phạm Hồng Vân

Hà Nội - 2022

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và

sâu sắc tới:

Ban Giám Đốc, phòng đào tạo sau đại học Học viện Y Dược học cổ truyền Việt Nam; Ban Giám Đốc – Bệnh viện Châm Cứu Trung ương đã tạo điều kiện cho tôi được học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Lời cảm ơn tiếp theo, với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới cô PGS.TS.BS. Phạm Hồng Vân là người thầy tâm huyết đã trực tiếp chỉ bảo, hướng dẫn tận tình, đóng góp nhiều ý kiến cũng như động viên tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới tập thể các Thầy thuốc, nhân viên Y tế tại Bệnh viện Châm Cứu Trung Ương đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tất cả các Thầy, những nhà khoa học là Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sĩ trong Hội đồng, đã đóng góp cho tôi những ý kiến quý báu để tôi hoàn thành và bảo vệ thành công luận văn này.

Tôi xin được gửi lời cảm ơn tới các nhà khoa học, các tác giả những công trình nghiên cứu mà tôi đã tham khảo và sử dụng các số liệu trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này.

Sau cùng, tôi xin tỏ lòng biết ơn đến cha mẹ, người thân và bạn bè đã luôn bên cạnh ủng hộ, động viên tôi trong cuộc sống cũng như trong thời gian hoàn thành luận văn thạc sĩ.

Xin được trân trọng cảm ơn!

Tác giả luận văn

Hồ Chí Công

LỜI CAM ĐOAN

Tôi là Hồ Chí Công học viên lớp Cao học khóa 11 Học viện Y Dược học

cổ truyền Việt Nam, chuyên ngành Y học cổ truyền, xin cam đoan:

1. Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn

của cô PGS.TS. Phạm Hồng Vân

2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được

công bố tại Việt Nam.

3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác,

trung thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi

nghiên cứu.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết này.

Hà Nội, ngày 06 tháng 05 năm 2022

Người viết cam đoan

Hồ Chí Công

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

: Hội khớp học Mỹ (American College of ACR

Rheumatology)

: Alanine Aminotransferase ALT

: Aspartate Aminotransferase AST

: Bệnh nhân BN

: Thời gian bắt đầu điều trị D0

: Sau 10 ngày điều trị D10

: Sau 20 ngày điều trị D20

: Hemoglobin HGB

: Chụp cộng hưởng từ MRI

: Đối chứng ĐC

: Nghiên cứu NC

: Thuốc chống viêm không steroid NSAIDs

: Thoái hóa khớp THK

: Thoái hoá khớp gối THKG

: Thang điểm nhìn (Visual Analog Scale) VAS

: Western Ontario and McMaster Universities WOMAC

:Y học cổ truyền YHCT

:Y học hiện đại YHHĐ

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1 Chƣơng 1:TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................. 3 1.1. THOÁI HÓA KHỚP GỐI .......................................................................... 3 1.1.1. Thoái hóa khớp gối theo Y học hiện đại ................................................. 3 1.1.2. Thoái hóa khớp gối theo Y học cổ truyền ............................................... 9 1.2. PHƢƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ SỬ DỤNG TRONG NGHIÊN CỨU ........ 11 1.2.1. Phƣơng pháp điện châm ........................................................................ 11 1.2.2. Phƣơng pháp sóng xung kích ................................................................ 14 1.3. TỔNG QUAN VỀ THUỐC GLUCOSAMINE SULFAT ...................... 17 1.3.1. Nguồn gốc ............................................................................................. 17 1.3.2. Tính hiệu quả trong điều trị bệnh lý xƣơng khớp của glucosamine sulfat ..... 18 1.4. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI ........... 18 1.4.1. Trên thế giới .......................................................................................... 18 1.4.2. Tại Việt Nam ......................................................................................... 19

Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 21 2.1 ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU .................................................................. 21 2.1.1 Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................. 21 2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ......................................................... 22 2.1.3. Cỡ mẫu nghiên cứu và phân nhóm ....................................................... 22 2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................ 24 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ............................................................................... 24 2.2.2. Phƣơng tiện nghiên cứu ........................................................................ 24 2.2.3. Phƣơng pháp tiến hành .......................................................................... 26 2.2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................... 29 2.2.5. Cách xác định chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................ 29 2.2.6. Đánh giá kết quả điều trị ....................................................................... 32 2.2.7. Tác dụng không mong muốn ................................................................ 32 2.2.8. Phƣơng pháp xử lý số liệu ..................................................................... 33 2.2.9. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu ......................................................... 33 Sơ đồ 2.1. Sơ đồ nghiên cứu ........................................................................... 34

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................ 35 3.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ................................... 35 3.1.1. Một số đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu ............................... 35 3.1.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tƣợng nghiên cứu ...................................... 37 3.1.3. Đặc điểm tổn thƣơng khớp gối trên phim chụp X quang ..................... 39 3.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI CỦA PHƢƠNG PHÁP KẾT HỢP ĐIỆN CHÂM KẾT HỢP SÓNG XUNG KÍCH ......................................... 39 3.2.1. Kết quả giảm đau theo thang điểm VAS .............................................. 39 3.2.2. Kết quả cải thiện chức năng khớp gối theo thang điểm WOMAC ....... 41 3.2.3. Kết quả phục hồi tầm vận động khớp gối theo chỉ số gót - mông ........ 42 3.2.4. Kết quả điều trị chung ........................................................................... 44 3.3. TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN CỦA PHƢƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ . 44

Chƣơng 4: BÀN LUẬN ................................................................................. 46 4.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ................................... 46 4.1.1. Đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu .......................................... 46 4.1.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tƣợng nghiên cứu ...................................... 49 4.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI CỦA PHƢƠNG PHÁP KẾT HỢP ĐIỆN CHÂM VÀ SÓNG XUNG KÍCH ................................................... 55 4.2.1. Kết quả điều trị giảm đau theo thang điểm VAS .................................. 55 4.2.2. Kết quả điều trị theo thang điểm WOMAC .......................................... 56 4.2.3. Kết quả phục hồi tầm vận động khớp gối ............................................. 57 4.2.4. Kết quả điều trị ...................................................................................... 59 4.3. TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN CỦA PHƢƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ .. 62 4.3.1. Trên lâm sàng ........................................................................................ 62 4.3.2. Trên cận lâm sàng ................................................................................. 64

KẾT LUẬN .................................................................................................... 66 KIẾN NGHỊ ................................................................................................... 67

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Tiêu chuẩn đánh giá mức độ đau theo thang điểm VAS ................ 30 Bảng 2.2. Đánh giá mức độ rối loạn vận động chức năng khớp gối theo thang điểm WOMAC ...................................................................................... 31 Bảng 2.3. Đánh giá mức độ hạn chế vận động theo chỉ số gót mông ............. 31 Bảng 2.4. Đánh giá kết quả điều trị ................................................................. 32 Bảng 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tuổi ......................................... 35 Bảng 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo giới......................................... 35 Bảng 3.3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nghề nghiệp ........................... 36 Bảng 3.4. Thời gian mắc bệnh trung bình ....................................................... 36 Bảng 3.5. Đặc điểm vị trí khớp bị tổn thương ................................................ 36 Bảng 3.6. Đặc điểm triệu chứng lâm sàng tại khớp thoái hóa ........................ 37 Bảng 3.7. Đặc điểm mức độ đau theo thang điểm VAS ................................. 37 Bảng 3.8. Mức độ rối loạn chức năng vận động theo thang điểm WOMAC . 38 Bảng 3.9. Mức độ tổn thương khớp gối trên phim chụp X quang theo Kellgren và Lawrence ..................................................................................... 39 Bảng 3.10. Sự cải thiện mức độ đau theo thang điểm VAS ........................... 39 Bảng 3.11. So sánh hiệu quả giảm đau theo thang điểm VAS ....................... 40 Bảng 3.12. Thay đổi mức độ rối loạn chức năng khớp gối theo WOMAC .... 41 Bảng 3.13. So sánh hiệu quả cải thiện chức năng khớp gối theo thang điểm WOMAC ......................................................................................................... 41 Bảng 3.14. Mức độ cải thiện tầm vận động khớp gối qua sự cải thiện chỉ số gót - mông ....................................................................................................... 42 Bảng 3.15. So sánh hiệu quả phục hồi tầm vận động khớp gối qua sự cải thiện chỉ số gót - mông .................................................................................... 43 Bảng 3.16. Kết quả chung sau điều trị ............................................................ 44 Bảng 3.17. Theo dõi một số tác dụng không mong muốn trên lâm sàng ....... 44 Bảng 3.18. Biến đổi một số chỉ số dấu hiệu sinh tồn ...................................... 45 Bảng 3.19. Biến đổi một số chỉ số huyết học và hóa sinh .............................. 45

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Mức độ hạn chế vận động khớp gối theo chỉ số gót - mông .............. 38

Biểu đồ 3.2. Biến đổi giá trị trung bình của điểm đau theo thang điểm VAS ........ 40

Biểu đồ 3.3. Biến đổi chỉ số WOMAC tại các thời điểm nghiên cứu ..................... 42

Biểu đồ 3.4. Biến đổi giá trị trung bình chỉ số gót - mông tại các thời điểm NC ... 43

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình ảnh 2.1. Máy điện châm M8 .......................................................................... 24

Hình ảnh 2.2. Máy phát sóng xung kích Radial Spec ............................................ 24

Hình ảnh 2.3. Thước đánh giá thang điểm VAS .................................................... 25

Hình ảnh 2.4. Thuốc Vitril-S .................................................................................. 25

Hình ảnh 2.5. Hình ảnh điện châm khớp gối ......................................................... 27

Hình ảnh 2.6. Thực hiện sóng xung kích khớp gối ................................................ 28

ĐẶT VẤN ĐỀ

Thoái hóa khớp gối (THKG) là hậu quả của quá trình cơ học và sinh học

làm mất cân bằng giữa sự tổng hợp và hủy hoại của sụn và xương dưới sụn.

Khớp gối là khớp lớn chịu sức nặng và hoạt động nhiều, do đó tỷ lệ THKG

khá cao [1] [2].

Ở Việt Nam, theo thống kê của khoa cơ xương khớp bệnh viện Bạch Mai

từ 1991 - 2000 cho thấy THK đứng hàng thứ ba (4,66%) trong các bệnh có

tổn thương khớp, trong đó THKG chiếm 56,5% tổng số các bệnh khớp do

thoái hóa cần điều trị nội trú. Ở Mỹ hàng năm có 21 triệu người mắc bệnh

THK gối, với 4 triệu người phải nằm viện, khoảng 100.000 bệnh nhân không

thể đi lại được do THK gối nặng. THK gối là nguyên nhân gây tàn tật cho

người có tuổi đứng thứ hai sau bệnh tim mạch [3][4].

Để điều trị THKG, Y học hiện đại (YHHĐ) có nhiều phương pháp khác

nhau. Điều trị nội khoa bảo tồn, sử dụng các thuốc giảm đau, thuốc chống

viêm không steroid, steroid nội khớp tuy có tác dụng giảm đau hiệu quả

nhưng nhóm thuốc này thường gây ra các tác dụng ngoại ý như viêm loét dạ

dày hành tá tràng, xuất huyết tiêu hóa, tăng huyết áp, tổn thương gan

thận…[5]. Các phương pháp điều trị không dùng thuốc với ưu thế ít tác dụng

không mong muốn, phù hợp với tính chất bệnh lý THK mạn tính, hay tái phát

của người lớn tuổi đang ngày càng được đánh giá caotrong đó điều trị bằng

sóng xung kích là phương pháp được ưu tiên lựa chọn. Sóng xung kích là

sóng âm cơ học mang năng lượng cao biến đổi đột ngột, biên độ lớn và ngắt

quãng, một trong những ứng dụng khoa học mới trong điều trị có hiệu quả.

Theo Y học cổ truyền (YHCT), thoái hóa khớp gối thuộc phạm vi chứng

Tý và nguyên nhân chủ yếu do tuổi cao, chính khí suy giảm, tà khí xâm nhập

gây bệnh. Việc điều trị THKG ,YHCT có nhiều phương pháp như châm cứu,

xoa bóp, thuốc đắp ngoài, uống thuốc thang... [6], [7]. Trong đó điện châm là

phương pháp đã được nhiều nghiên cứu chứng minh có hiệu quả trong điều

trị.

Kế thừa tinh hoa của hai nền y học, phát huy ưu điểm và hạn chế các

được các tác dụng không mong muốn, việc điều trị kết hợp phương pháp

YHCT với YHHĐ ngày càng được các thầy thuốc lâm sàng lựa chọn. Vì vậy

chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài “Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa

khớp gối bằng phương pháp kết hợp điện châm và sóng xung kích” với hai

mục tiêu :

1. Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa khớp gối bằng phương pháp kết

hợp điện châm và sóng xung kích trên một số chỉ số lâm sàng và cận lâm

sàng.

2. Theo dõi tác dụng không mong muốn của phương pháp điều trị.

Chƣơng 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. THOÁI HÓA KHỚP GỐI

1.1.1. Thoái hóa khớp gối theo Y học hiện đại

1.1.1.1 Định nghĩa

Thoái hóa khớp gối là hậu quả của quá trình cơ học và sinh học làm

mất cân bằng giữa sự tổng hợp và hủy hoại của sụn và xương dưới sụn. Sự

mất cân bằng này có thể được bắt đầu bằng nhiều yếu tố: di truyền, phát triển,

chuyển hóa và chấn thương, biểu hiện cuối cùng của thoái hóa khớp là các

thay đổi hình thái, sinh hóa, phân tử và cơ sinh học của tế bào và các chất cơ

bản của sụn dẫn đến nhuyễn hóa, nứt loét và mất sụn khớp, xơ hóa xương

dưới sụn. Bệnh thường gặp ở nữ giới, chiếm 80% trường hợp thoái hóa khớp

gối [8].

1.1.1.2. Nguyên nhân của thoái hóa khớp gối

Dựa vào nguyên nhân gây bệnh người ta chia THKG được phân làm

hai loại, THKG nguyên phát và THKG thứ phát [9].

THKG nguyên phát: Sự lão hóa là nguyên nhân chính, bệnh thường

xuất hiện muộn ở người trên 60 tuổi, nhiều vị trí, tiến triển chậm, tăng dần

theo tuổi. Nguyên nhân lão hóa theo tuổi được giải thích do các tế bào sụn

thời gian lâu sẽ già, khả năng tổng hợp các chất tạo nên sợi collagen và

mucopolysacharid sẽ giảm sút và rối loạn, chất lượng sụn kém dần đặc biệt là

tính đàn hồi và chịu lực, hơn nữa các tế bào sụn của người trưởng thành

không có khả năng sinh sản và tái tạo[9].

THKG thứ phát: Phần lớn do các nguyên nhân cơ giới, gặp ở mọi lứa

tuổi (thường là dưới 40 tuổi), khu trú ở một vài vị trí. Có thể gặp:

- Sau chấn thương: Gãy xương gây lệch trục, can lệch, tổn thương sụn

chêm sau chấn thương hoặc sau cắt sụn chêm, các vi chấn thương liên tiếp do

nghề nghiệp. Các tổn thương này dẫn đến rối loạn phân bố lực làm tổn thương

sụn khớp sớm.

- Sau các bệnh lý xương sụn: Hoại tử xương, hoại tử sụn do viêm, viêm

khớp dạng thấp, bệnh Goute…

- Các bệnh nội tiết (Đái tháo đường, to viễn cực…), rối loạn đông máu

(bệnh Hemophilie) cũng là nguyên nhân gây THK gối thứ phát [9].

1.1.1.3. Cơ chế bệnh sinh và các yếu tố liên quan

- Cơ chế bệnh sinh của thoái hoá khớp

Nhiều thuyết giải thích sự thoái hoá sụn trong bệnh thoái hoá khớp.

Nhưng chủ yếu là thuyết cơ học khi có sự quá tải cơ học làm thay đổi chuyển

hoá của các tế bào sụn, hình thành các men proteolytic gây phá vỡ các chất

căn bản của sụn. Hiện tượng bệnh lý đầu tiên là những mảnh gãy nhỏ nhiều

cỡ khác nhau; sau đó gây thoái hoá và mất dần sụn khớp, biến đổi cấu trúc

của khớp và hình thành gai xương.

Giai đoạn sớm các tế bào sụn có biểu hiện phì đại, tăng tiết các cytokin

như Interleukin I (IL-1); yếu tố hoại tử u (TNFα) và các yếu tố tăng trưởng

khác, các men làm tiêu các chất căn bản như: các collgenases, gelatinase,

stromolysin, các men khác như lysosyme và cathepsin. TL-1 và TNFα gây

thoái hoá sụn bằng cách kích thích tiết các men gây phá hủy collagen và

proteoglycan, đồng thời ức chế tổng hợp các protein của chất căn bản của sụn.

Các men kể trên bị ức chế bởi một protein có trọng lượng phân tử nhỏ,

gọi là chất ức chế tổ chức của metalloproteinase. Sự cân bằng giữa các chất

kích thích và ức chế hoạt tính của các men đảm bảo sự chuyển hoá sụn bình

thường. Khi tăng yếu tố kích thích hoạt tính men dẫn đến thoái hoá sụn khớp.

Quá trình thoái hoá khớp không kiểm soát được, vì khi có biến đổi cấu trúc

sụn thì tác động cơ học lên khớp cũng thay đổi, dẫn đến những quá tải nặng

hơn, làm giải phóng nhiều men gây thoái hoá hơn và tiếp tục như vậy quá

trình thoái hoá liên tục xảy ra [10].

- Một số yếu tố nguy cơ liên quan với thoái hoá khớp

+ Chấn thương và vi chấn thương có vai trò quan trọng làm thay đổi bề

mặt sụn, những chấn thương lớn gây gãy xương, trật khớp kèm theo tổn

thương sụn hoặc phân bố lại áp lực trên bề mặt sụn khớp.

+ Yếu tố nội tiết và chuyển hoá: bệnh to đầu chi, suy chức năng tuyến

giáp, phụ nữ sau mãn kinh. Các dị tật bẩm sinh, khớp lỏng lẻo.

+ Viêm khớp nhiễm khuẩn cấp tính, hoặc mạn tính (viêm mủ khớp, lao

khớp…).Thiếu máu, hoại tử xương. Loạn dưỡng xương, rối loạn dinh dưỡng

sau các bệnh thần kinh. Bệnh rối loạn đông chảy máu ,u máu [10].

1.1.1.4. Triệu chứng của thoái hóa khớp gối

- Đau: Đây là triệu chứng chủ đạo khiến bệnh nhân phải đi khám, đau

tại vị trí khớp, ít lan xa. Đau kiểu cơ học tăng khi vận động (đi lại, lên xuống

dốc, ngồi xổm…), đau giảm khi nghỉ ngơi, đau với tính chất âm ỉ, có thể đau

nhiều về chiều (sau một ngày lao động). Đau diễn tiến thành từng đợt ngắn

tùy trường hợp, hết đợt có thể đau, sau đó tái phát đợt khác [8][11].

- Dấu hiệu “phá gỉ khớp”: Là dấu hiệu cứng khớp buổi sáng kéo dài

- Hạn chế vận động (khó khăn với một vài động tác), đi lại khó khăn.

- Tiếng động bất thường tại khớp xuất hiện khi vận động: Nghe thấy

tiếng “lắc lắc”, “lục cục” tại khớp khi đi lại.

- Dấu hiệu bào gỗ: Di động bánh chè trên ròng rọc như kiểu bào gỗ

thấy tiếng lạo xạo, gây đau tại khớp gối.

- Một số bệnh nhân xuất hiện khớp sưng to do các gai xương và phì đại

mỡ quanh khớp, tràn dịch khớp gối, thoát vị bao hoạt dịch [8] [11].

1.1.1.5. Các phương pháp thăm dò trong chẩn đoán thoái hóa khớp gối

* Chụp XQ khớp gối thường quy: Được sử dụng để đánh giá mức độ

tổn thương và THK gối trong nhiều năm nay. Có 3 dấu hiệu cơ bản :

- Hẹp khe khớp không đồng đều, hẹp không hoàn toàn, ít khi dính khớp

hoàn toàn trừ THK giai đoạn cuối.

- Đặc xương ở phần đầu xương dưới sụn, phần xương đặc có thể thấy

một số hốc nhỏ sáng hơn.

- Gai xương tân tạo ở phần tiếp giáp xương và sụn, gai thô, đậm đặc[8]

[11]..

Phân loại giai đoạn THK trên XQ theo Kellgren và Lawrence

(1987) [11]

Hình 1.1. Hình ảnh XQ 4 giai đoạn THK gối theo Kellgren & Lawrence

* Các phương pháp chẩn đoán khác:

- Siêu âm khớp gối: đánh giá được bề dày sụn, tình trạng viêm màng

hoạt dịch, tràn dịch khớp, kén khoeo chân...

- Nội soi khớp gối: thường được sử dụng trong phối hợp điều trị hay để

chẩn đoán ở các trường hợp sớm, khó, cần chẩn đoán phân biệt.

- Chụp cộng hưởng từ khớp gối (MRI): phương pháp này phát hiện

được các tổn thương sụn khớp, dây chằng, màng hoạt dịch.

- OCT (Optical coherence tomography): là phương pháp chụp sụn khớp

bằng tia hồng ngoại qua nội soi khớp, có thể đánh giá chất lượng sụn khớp.

Các xét nghiệm cơ bản khác nói chung bình thường, có giá trị chẩn đoán

loại trừ [8].

1.1.1.6. Tiêu chuẩn chẩn đoán thoái hóa khớp gối

Chẩn đoán THK gối nguyên phát theo tiêu chuẩn ACR 1991 (American

College of Rheumatology) [8].

1. Đau khớp gối.

2. Gai xương ở rìa khớp trên Xquang.

3. Dịch khớp là dịch thoái hóa.

4. Tuổi ≥ 38.

5. Cứng khớp buổi sáng dưới 30 phút.

6. Lạo xạo ở khớp khi cử động.

Chẩn đoán xác định khi có yếu tố 1,2 hoặc 1,3,5,6 hoặc 1,4,5,6.

Tiêu chuẩn này có độ nhạy > 94%, độ đặc hiệu > 88% và là tiêu chuẩn

phù hợp nhất với điều kiện Việt Nam.

1.1.1.7. Các phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối

* Nguyên tắc điều trị

- Kiểm soát đau trong các đợt tiến triển.

- Phục hồi chức năng vận động , hạn chế, ngăn ngừa biến dạng khớp.

- Tránh các tác dụng không mong muốn của thuốc, lưu ý tương tác

thuốc và các bệnh kết hợp ở người cao tuổi.

- Nâng cao chất lượng sống cho người bệnh [9] [11].

* Điều trị không dùng thuốc

- Tư vấn giáo dục kiến thức cho bệnh nhân về THK gối.

- Điều trị vật lý trị liệu: Chiếu đèn hồng ngoại, siêu âm…

- Cung cấp các thiết bị trợ giúp như nẹp chỉnh hình, đai cố định khớp…

* Điều trị thuốc

- Thuốc điều trị triệu chứng tác dụng nhanh

+ Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): NSAIDs có tác dụng

giảm đau và kháng viêm tốt trong THK [9].

+ Thuốc giảm đau thông thường: Các thuốc như Paracetamol, nhóm

thuốc này được EULAR và ACR khuyến cáo là thuốc được lựa chọn hàng

đầu trong điều trị THK [9].

+ Thuốc glucocorticoid

Đường tiêm nội khớp: chỉ định trong đau khớp gối do thoái hóa không

đáp ứng hoặc có chống chỉ định với thuốc chống viêm không steroid.

- Thuốc điều trị triệu chứng tác dụng chậm

+ Các thuốc chống THK tác dụng chậm (SYSADOA – Symptomatic

Slow Acting Drugs for OA): Thuốc chống thoái hóa tác dụng chậm bao gồm

Glucosamine sulfat, Diacerein, Chondroitin và các chất không xà phòng hóa

của quả bơ và đậu nành [9].

+ Hyaluronic Acid là một thuốc được dùng đường nội khớp. Có vai trò

bôi trơn ổ khớp ma sát, bôi trơn bề mặt và dinh dưỡng cho khớp.

* Cấy ghép tế bào gốc

- Từ huyết tương tự thân giàu tiểu cầu (PRP) [12].

- Tế bào gốc chiết xuất từ mô mỡ tự thân (ADSCs) [13].

- Tế bào gốc từ nguồn gốc tủy xương tự thân.

* Điều trị ngoại khoa

Được chỉ định khi điều trị nội khoa thất bại

- Điều trị dưới nội soi khớp

- Phẫu thuật thay khớp nhân tạo

1.1.1.8. Dự phòng thoái hóa khớp

- Giáo dục, hướng dẫn BN tránh các tư thế xấu, không hợp lý trong lao

động và sinh hoạt hàng ngày, có chế độ vận động thể dục thể thao hợp lý, bảo

vệ khớp, tránh quá tải.

- Chống béo phì.

- Phát hiện điều trị chỉnh hình sớm các dị tật khớp (lệch trục khớp,

khớp gối vẹo trong, vẹo ngoài [8] [11].

1.1.2. Thoái hóa khớp gối theo Y học cổ truyền

Y học cổ truyền (YHCT) không có bệnh danh của THK gối, tuy nhiên

hầu hết các bệnh nhân đến khám và điều trị THK gối thường có các triệu

chứng là đau khớp và hạn chế vận động khớp gối nên THK gối được mô tả

trong chứng tý của YHCT bệnh danh Hạc tất phong .Nguyên nhân là do vệ

khí không đầy đủ, các tà khí như phong, hàn, thấp, nhiệt xâm phạm vào cân,

cơ, xương, khớp làm sự vận hành của khí huyết tắc lại gây các chứng sưng,

nóng, đỏ, đau các khớp. Do người già can thận bị hư, hoặc bệnh lâu ngày làm

khí huyết bị giảm sút, dẫn đến can thận hư, thận hư không chủ được cốt tủy,

can huyết hư không nuôi dưỡng được cân làm xương, khớp bị thoái hóa, biến

dạng, cơ bị teo và khớp bị dính…và được chia thành 2 thể: Thể phong hàn

thấp tý và thể phong thấp nhiệt tý [6], [7].

1.1.2.1. Thể phong hàn thấp tý

Triệu chứng chung: Đau mỏi các khớp, lạnh, mưa, ẩm thấp đau tăng

hoặc tái phát, bệnh mạn tính. Do thể chất mỗi người khác nhau nên sự cảm thụ

tà khí gây bệnh cũng khác nhau, nên trên lâm sàng phân thành 3 thể [6], [7].

* Nếu do phong là chính gọi là phong tý (hành tý):

- Triệu chứng: Các khớp đau di chuyển, co duỗi khó, sợ gió, rêu lưỡi

trắng mỏng, mạch phù.

- Pháp điều trị: Khu phong là chính, tán hàn, hành khí hoạt huyết, trừ thấp

- Bài thuốc: Phòng phong thang gia giảm

- Châm cứu: Châm các huyệt

Độc Tỵ, Tất Nhãn, Lương Khâu, Huyết Hải, Túc Tam Lý, Dương Lăng

Tuyền, Ủy Trung kết hợp với châm Hợp cốc, Phong môn, Phong trì.

* Nếu do hàn là chính gọi là hàn tý (thống tý):

- Triệu chứng: Đau dữ dội một khớp, trời lạnh đau tăng, chườm nóng đỡ

đau, tay chân lạnh, sợ lạnh, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch huyền khẩn hoặc nhu hoãn.

- Pháp điều trị: Tán hàn, khu phong, trừ thấp, hành khí hoạt huyết.

- Bài thuốc: Ô đầu thang gia giảm

- Châm cứu: Châm tả ôn châm các huyệt Độc tỵ, Tất nhãn, Ủy trung,

Lương khâu, Huyết hải, Dương lăng tuyền kết hợp với các huyệt Quan

nguyên, Khí hải, Túc tam lý.

* Nếu do thấp là chính gọi là thấp tý (trước tý):

- Triệu chứng: Các khớp nhức mỏi, đau một chỗ, tê bì, đau các cơ,

bệnh lâu ngày, vận động khó, miệng nhạt, rêu lưỡi trắng dính, mạch nhu hoãn,

người nặng nề, mệt mỏi.

- Pháp điều trị: Trừ thấp là chính, tán hàn khu phong, hành khí hoạt huyết.

- Bài thuốc: Ý dĩ nhân thang gia giảm

- Châm cứu: Châm tả các huyệt Độc tỵ, Tất nhãn, Lương khâu, Huyết

hải, Dương lăng tuyền, Ủy trung kết hợp với châm bổ Túc tam lý, Tam âm

giao, Tỳ du, Thái khê [6], [7].

1.1.2.2. Thể phong thấp nhiệt tý

- Triệu chứng: Các khớp đau, chỗ đau có cảm giác nóng rát, sưng, đỏ.

Co duỗi các khớp khó khăn, khớp đau chườm lạnh có cảm giác dễ chịu. Các

khớp sưng đau làm cho vận động khó khăn. Toàn thân thường phát sốt, miệng

khô, tâm phiền, chất lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch hoạt sác .

- Pháp điều trị: Thanh nhiệt trừ thấp, sơ phong thông lạc.

- Bài thuốc

+ Nếu các khớp đang sưng, đau, nóng đỏ, sốt dùng bài Bạch hổ quế chi

thang

+ Nếu các khớp đã bớt sưng, đau, nóng đỏ, sốt nhẹ : Quế chi thược

dược tri mẫu thang

Châm cứu: Châm các huyệt Độc tỵ, Tất nhãn, Lương khâu, Huyết hải,

Dương lăng tuyền, Tam âm giao, Ủy trung, Hợp cốc, Phong môn…[6], [7].

1.2. PHƢƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ SỬ DỤNG TRONG NGHIÊN CỨU

1.2.1. Phƣơng pháp điện châm

1.2.1.1. Khái niệm châm và điện châm

Chữa bệnh bằng phương pháp châm là di sản lâu đời trong y học phương

Đông. Mục đích của châm là điều khí, tạo ra một kích thích vào huyệt để tạo

nên trạng thái cân bằng âm - dương, nghĩa là phục hồi trạng thái sinh lý, loại

trừ trạng thái bệnh lý, đưa cơ thể trở lại hoạt động của chức năng bình thường

[14], [17]

Điện châm là phương pháp dùng dòng điện tác động lên các huyệt qua

các kim châm. Điện châm là một phát triển mới của châm và là phương pháp

kết hợp y học hiện đại với y học cổ truyền, phát huy được cả tác dụng của

dòng điện điều trị lẫn tác dụng của huyệt châm với ưu điểm của điện châm là

rung kim đều kết hợp với tác dụng của dòng điện như không gây đau, tạo cảm

giác dễ chịu, do vậy điện châm ra đời đã đáp ứng được mục đích điều khí của

châm cứu nhanh mạnh lại không gây đau đớn và đã trở thành phương pháp

chủ yếu trong châm hiện nay [15], [16].

1.2.1.2. Cơ chế tác dụng của châm theo Y học hiện đại

* Cơ chế tác dụng của châm cứu theo học thuyết Thần kinh - Nội tiết -

Thể dịch

- Châm là một kích thích gây ra một cung phản xạ mới. Tại nơi châm có

những biến đổi, tổ chức tại nơi châm bị tổn thương sẽ tiết Histamin,

Aceticholin, Cathecholamin… nhiệt độ ở da thay đổi, bạch cầu tập trung, phù

nề tại chỗ, các phản xạ do đột trục làm cho giãn mạch máu.vv… Tất cả những

kích thích trên tạo thành một kích thích chung của châm. Các luồng xung

động của các kích thích trên tạo thành một kích thích được truyền vào não, từ

não xung động chuyển tới các cơ quan đáp ứng hình thành một cung phản xạ

mới [14], [15], [16].

* Hiện tượng chiếm ưu thế Utomski

- Theo nguyên lý của hiện tượng chiếm ưu thế của Utomski thì trong cùng

một thời gian, ở một nơi nào đó của hệ thần kinh trung ương (vỏ não), nếu có hai

luồng xung động của hai kích thích khác nhau đưa tới, kích thích nào có cường

độ mạnh và liên tục hơn sẽ có tác dụng kéo theo các xung động của kích thích

kia tới nó và kìm hãm, tiến tới dập tắt kích thích kia [14], [15], [16].

* Sự phân chia tiết đoạn thần kinh và sự liên quan giữa các tạng phủ đối

với các vùng cơ thể do tiết đoạn chi phối.

Thần kinh tủy sống có 31 đôi dây, mỗi đôi dây chia ra làm hai ngành

trước và sau chi phối vận động và cảm giác một vùng cơ thể gọi là tiết đoạn.

Sự cấu tạo thần kinh này gọi là sự cấu tạo tiết đoạn .

* Nguyên lý về cơ năng sinh lý linh hoạt của hệ thần kinh Widekski

Theo nguyên lý này trong trường hợp thần kinh ở trạng thái yên tĩnh,

một kích thích nhẹ thường gây ra một phản ứng hưng phấn nhẹ, kích thích

mạnh thường hay gây ra một phản ứng hưng phấn mạnh, nhưng nếu thần kinh

ở trạng thái bị hưng phấn do bệnh kích thích mạnh chẳng những ko gây ra

mạnh mà trái lại, nó làm cho hoạt động thần kinh chuyển sang quá trình ức

chế nên bớt đau.

* Lý thuyết về đau của Melzak và Wall (Cửa kiểm soát – 1965)

Cơ sở của thuyết này là dựa trên tương quan tốc độ lan truyền xung động

xuất hiện khi châm kim vào các điểm có hoạt tính cao và gây hoạt hóa các cơ

quan thụ cảm của da và tổ chức trên đường kim châm. Xung động lan truyền

theo các sợi thần kinh lớn có myelin (sợi A) có tốc độ lan truyền lớn, gây hoạt

hóa các tổ chức gelatin ở tủy sống, làm xung đau lan truyền theo dây C (mảnh

không có myelin) bị ức chế. Kết quả của ức chế này là làm mất cảm giác đau.

Trên cơ sở lý thuyết kiểm soát của Melzak và Wall, năm 1971 Shealy

chế tạo được một máy luôn kích thích cột sau tủy sống để làm giảm đau trong

các bệnh ung thư [15].

* Vai trò thể dịch, nội tiết và các chất trung gian thần kinh

Nhiều thực nghiệm đã chứng minh được trong châm cứu và đỉnh cao của

nó là châm tê, ngoài vai trò của thần kinh còn có vai trò của thể dịch tham gia

trong quá trình làm giảm đau .

1.2.1.3. Cơ chế tác dụng của châm theo Y học cổ truyền

Bệnh tật phát sinh ra do sự mất cân bằng âm dương. Sự mất cân bằng

gây nên bởi các tác nhân gây bệnh bên ngoài (tà khí lục dâm) hoặc do thể

trạng suy yếu, sức đề kháng yếu (chính khí hư) hoặc do sự biến đổi bất

thường về mặt tình cảm, tinh thần (nội nhân), hoặc cũng có khi do những

nguyên nhân khác như thể chất của người bệnh quá kém, sự ăn uống, nghỉ

ngơi không hợp lý... Châm có tác dụng điều hòa âm dương, đó chính là mục

đích cuối cùng của việc chữa bệnh trong Y học cổ truyền [15].

Bệnh tật sinh ra do nguyên nhân bên ngoài (ngoại nhân- tà khí) hoặc

nguyên nhân bên trong (nội nhân- chính khí hư) đưa đến sự bế tắc vận hành

kinh khí trong đường kinh. Châm có tác dụng điều hòa cơ năng của hệ kinh

lạc. Nếu tà khí thịnh thì phải loại bỏ tà khí ra ngoài (dùng phương pháp tả),

nếu chính khí hư thì phải bồi bổ cho chính khí đầy đủ (dùng phương pháp bổ).

Một khi chính khí của cơ thể được nâng cao, kinh khí trong các đường vận

hành được thông suốt thì tà khí sẽ bị đẩy lùi, bệnh tật ắt sẽ tiêu tan [15].

1.2.1.4. Chỉ định và chống chỉ định của châm

* Chỉ định

- Dùng để cắt chứng đau cấp và mạn tính trong một số bệnh: đau khớp,

đau răng, đau dây thần kinh, đau sau mổ, sau chấn thương, đau đầu, đau

lưng…

- Chữa tê liệt, teo cơ trong các chứng liệt: liệt nửa người, liệt dây thần

kinh ngoại biên…

- Chữa tê liệt, teo cơ trong các chứng liệt: liệt nửa người, liệt dây thần

kinh ngoại biên…

- Bệnh cơ năng như rối loạn thần kinh thực vật, mất ngủ, táo bón,…

- Bệnh ngũ quan: như giảm thị lực, giảm thính lực, thất ngôn…

- Một số bệnh viêm nhiễm: như viêm tuyến vú, chắp lẹo…

- Châm tê để tiến hành phẫu thuật [17].

* Chống chỉ định:

- Cơ thể suy kiệt, sức đề kháng giảm, phụ nữ có thai.

- Tránh châm vào những vùng huyệt có viêm nhiễm, lở loét ngoài da.

- Các trường hợp bệnh lý thuộc cấp cứu: Viêm ruột thừa…[17].

1.2.2. Phƣơng pháp sóng xung kích

Sóng xung kích (Sockwave) bản chất là loại sóng âm cơ học mang năng

lượng cao với các đặc tính như chứa các áp lực thay đổi theo bước nhảy, biên

độ cao và không có tính chu kỳ. Sóng xung kích được tạo ra bởi sự nén khí và

dẫn truyền qua cơ thể bằng những đầu dò.

Phương pháp sóng xung kích là phương pháp tạo ra sóng âm năng lượng

cao tác động đến những điểm đau, phần mềm bị tổn thương qua đó thúc đẩy

quá trình làm lành một số rối loạn cơ xương khớp mạn tính, tiền mạn tính

hoặc bán cấp. Phương pháp điều trị này giúp cải thiện hệ thống vi mạch máu,

thúc đẩy quá trình trao đổi chất, có tác dụng giảm đau cũng như phân hủy vôi

hóa gân cơ [18].

1.2.2.1. Nguyên lý và hiệu ứng sinh học của sóng xung kích trong y học

Có rất nhiều nguyên lý tạo sóng xung kích như nguyên lý điện từ

trường, nguyên lý thủy điện, nguyên lý áp điện và nguyên lý khí nén. Trong

các thiết bị vật lý trị liệu hiện nay thường sử dụng nguyên lý khí nén. Viên

đạn được gia tốc bằng áp lực khí nén (5-10m/s), giảm tốc đột ngột do va chạm

với khối chất rắn, động năng của viên đạn truyền qua khối va chạm truyền

vào mô tại điểm tiếp xúc, từ đó truyền phân kỳ như sóng áp suất dạng tỏa tròn

(Radial shockwave therapy). Do đó về bản chất đây là phương pháp điều trị

sóng áp suất [18].

Các tế bào, mô trong cơ thể tại vùng chịu tác động kích thích của sóng

xung kích sẽ gây nên các hiện tượng phản xạ, khúc xạ, hấp thụ, truyền qua

giống với các tác động cơ học khác. Năng lượng sóng xung kích được hấp thụ

trong mô sẽ gây nên các phản ứng sinh học. Tùy thuộc vào các loại mô khác

nhau mà đáp ứng sinh học có khác nhau, do đó, hiệu quả điều trị khác nhau.

Người ta sử dụng sóng âm có năng lượng cao này tác động vào các

điểm đau, mô xơ hoặc cơ xương bị tổn thương. Năng lượng sóng âm kích

thích lành thương, tái tạo gân và mô mềm, giảm đau [18].

Sóng xung kích gây tác động áp lực cơ học trực tiếp lên mô hoặc tác

động gián tiếp qua việc tạo các bóng năng lượng, sau đó, các bóng năng

lượng bị vỡ ra tạo áp lực tới mô, tế bào. Tùy thuộc vào mật độ năng lượng của

sóng xung kích tác động tới mô, có thể gây ra các hiệu ứng khác nhau.

Hình 1.2 . Hiệu ứng sinh học của sóng xung kích phụ thuộc vào mức năng

lượng của sóng.

1.2.2.2. Tác dụng sinh học của sóng xung kích

 Hiệu quả giảm đau và loại trừ cơn đau

- Giảm căng cơ, ức chế sự co thắt: Xung huyết là một trong những hiệu

ứng cơ bản của liệu pháp điều trị bằng sóng xung kích cơ thể, nó cung cấp

nguồn năng lượng bổ sung cho các cơ bị tăng trương lực và cấu trúc dây

chằng của cơ đó. Ngoài ra nó còn làm giảm thiểu tương tác bệnh lý giữa các

sợi actin và myosin, làm giảm sự căng cơ (nguyên nhân gây đau cho bệnh

nhân).

- Tăng cường phân tán chất P: Hoạt hóa chất P (chất trung gian dẫn

truyền đau và yếu tố tăng trưởng) kích thích các sợi thần kinh hướng tâm,

đồng thời làm phát triển phù nề và tăng bài tiết histamine. Nồng độ chất P

giảm sẽ làm giảm đau và làm giảm nguy cơ phát triển phù nề.

 Thúc đẩy phục hồi vết thương

- Tăng cường sản xuất collagen : Sản xuất đủ số lượng collagen là điều

kiện tiên quyết cần thiết cho quy trình sửa chữa các cấu trúc bị hư hỏng của

hệ thống xương và dây chằng. Công nghệ sóng xung kích thúc đẩy quá trình

tái tạo collagen ở các mô nằm trong sâu.

- Cải thiện chuyển hóa và vi tuần hoàn: Sóng xung kích làm tăng mức độ

loại bỏ chất chuyển hóa gây đau, tăng cường oxy hóa và bổ xung nguồn năng

lượng cho các cơ bị tổn thương, hỗ trợ việc loại bỏ histamine và các tác nhân

gây kích thích khác có bản chất axit.

 Hồi phục vận động

- Làm tan sự vôi hóa của nguyên bào sợi: Sóng xung kích làm tan sự vôi

hóa các nguyên bào sợi và khởi động quá trình loại bỏ tình trạng vôi hóa sinh

học trong các trường hợp vôi hóa nguyên phát hay thứ phát của các khớp.

1.2.2.3. Chỉ định, chống chỉ định của sóng xung kích

 Chỉ định

- Đau cân, gân chi thể, đau cơ khớp không do chấn thương hoặc viêm

cấp.

 Chống chỉ định

- Dạng chảy máu hoặc có nguy cơ chảy máu, chấn thương cấp, khối u

ác tính. Trực tiếp lên đầu xương trẻ em, gẫy xương, thai nhi [19].

1.3. TỔNG QUAN VỀ THUỐC GLUCOSAMINE SULFAT

1.3.1. Nguồn gốc

Glucosamine là một amino – mono - saccharid có nguồn gốc nội sinh, là

một thành phần giúp tổng hợp glycosaminoglycan cấu tạo nên mô sụn trong

cơ thể. Glucosamin được tổng hợp bởi cơ thể nhưng khả năng đó giảm đi theo

tuổi tác. Glucosamine trên thị trường có nguồn gốc từ vỏ tôm cua, động vật

biển và có 3 dạng glucosamin dùng trong điều trị là glucosamin sulfat,

glucosamin hydrochorid và N-Acetylglucosamin, trong đó dạng muối sulfat

được cho là có hiệu quả nhất [20].

Glucosamine sulfat thuộc nhóm thuốc chống THK tác dụng chậm

(SYSADOA – Symptomatic Slow Acting Drugs for OA) và đang được sử

dụng rộng rãi để hỗ trợ tình trạng thoái hóa xương khớp nguyên phát hay thứ

phát, viêm khớp cấp hay mạn tính và một số bệnh lý khác.

Glucosamine sulfat có biệt được là Viatril-S

1.3.2. Cơ chế tác dụng

Glucosamine tham gia quá trình chuyển hóa tổng hợp nên thành phần của

sụn khớp. Nó là một amino-monosaccharide, nguyên liệu để tổng hợp

proteoglycan, khi vào trong cơ thể nó kích thích tế bào ở sụn khớp tăng tổng

hợp và trùng hợp nên cấu trúc proteoglycan bình thường. Kết quả của quá

trình trùng hợp là muco-polysaccharide, thành phần cơ bản cấu tạo nên đầu

sụn khớp. Glusamine sulfate đồng thời ức chế các enzym phá hủy sụn khớp

như collagenase, phospholinase A2 và giảm các gốc tự do superoxide phá hủy

các tế bào sinh sụn. Glucosamine còn kích thích sinh sản mô liên kết của

xương, giảm quá trình mất calci của xương. Do glucosamine làm tăng sản

xuất chất nhầy dịch khớp nên tăng độ nhớt, tăng khả năng bôi trơn của dịch

khớp. Vì thế glucosamine không những giảm triệu chứng của thoái khớp (đau,

khó vận động) mà còn ngăn chặn quá trình thoái hóa khớp, ngăn chặn bệnh

tiến triển. Đó là thuốc tác dụng vào cơ chế bệnh sinh của thoái khớp, điều trị

các bệnh thoái hóa xương khớp cả cấp và mãn tính, có đau hay không có đau,

cải thiện chức năng khớp và ngăn chặn bệnh tiến triển, phục hồi cấu trúc sụn

khớp.

1.3.3. Chỉ định, chống chỉ định

 Chỉ định

- Giảm triệu chứng của thoái hóa khớp gối nhẹ và trung bình.

 Chống chỉ định

- Phụ nữ có thai, phụ nữ cho con bú, trẻ em, trẻ vị thành niên ≤18 tuổi.

1.3.4. Liều dùng và cách dùng

- Dạng thuốc và hàm lượng : Gói 1500mg, viên nén 250mg; 750mg,

viên nang 1000mg

- Liều lượng và cách dùng : uống 1500mg/ngày.

1.3.5. Tính hiệu quả trong điều trị bệnh lý xƣơng khớp của glucosamine

sulfat

Thie NM và cộng sự (2011) đã nghiên cứu đánh giá glucosamine sulfat

so với ibuprofen trong điều trị viêm khớp thái dương hàm đã kết luận

Glucosamine sulfat có tác dụng trong việc giảm đau, sau 60 ngày điều trị

thang điểm VAS giảm từ 4,71±2,11 xuống còn 1,61±1,45 [21].

1.4. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI

1.4.1. Trên thế giới

E. Tukmachi và cộng sự (2004) tiến hành NC hiệu quả của điện châm trên

30 bệnh nhân THK gối, cho kết quả giảm đau và cải thiện chức năng khớp gối

tốt qua 2 thang điểm VAS và WOMAC [22].

Rutjes AWS, Nüesch E, Sterchi R và Jüni P (2010) đã nghiên cứu đánh

giá hiệu quả của siêu âm điều trị cho 341 bệnh nhân THK gối trong vòng 2

đến 8 tháng. Qua đó cho thấy kết quả khả quan của phương pháp trị liệu về

khả năng giảm đau và cải thiện chức năng khớp gối [23].

Jean-Yves R và cộng sự (2012) bài viết Vai trò của glucosamine trong

điều trị viêm khớp đăng trên Tạp chí thấp khớp quốc tế kết luận Glucosamine

có tác động tích cực đến kết quả triệu chứng và cấu trúc của khớp gối [24].

Mascarin NC cùng cộng sự (2012) đã NC trên 40 bệnh nhân nữ THK gối

được chia làm 3 nhóm: nhóm điều trị bằng phương pháp điện xung, vận động

trị liệu và siêu âm trị liệu trong vòng 12 tuần, mỗi tuần 2 lần. Kết quả thu

được cả ba nhóm NC đều có sự cải thiện rõ rệt về chỉ số VAS, tầm vận động

khớp gối và chỉ số WOMAC [25].

S. Yildiz và cộng sự (2015) NC trên 90 bệnh nhân THK gối bằng với

nhóm siêu âm điều trị chế độ liên tục, chế độ xung và giả siêu âm, kết quả cho

thấy siêu âm có tác dụng tốt trong giảm đau, cải thiện vận động và chất lượng

cuộc sống ở bệnh nhân THK gối [26].

Sahar Ahmed Abdalbary (2016) NC so sánh đánh giá hiệu quả của siêu

âm điều trị qua môi trường nước khoáng và môi trường gel để điều trị THK

gối, dựa trên các thang điểm VAS và WOMAC qua 4 tuần điều trị với tần

suất 3 lần/tuần, kết quả cho thấy siêu âm điều trị có tác dụng tốt [27].

Toru Ogata và cộng sự (2018) đã nghiên cứu ảnh tác dụng của

glucosamie đối với bệnh nhân thoái hóa khớp gối và có cải thiện về chỉ số

VAS và thang điểm WOMAC [28].

1.4.2. Tại Việt Nam

Nguyễn Thị Ngọc Lan và cộng sự (2009) đã nghiên cứu hiệu quả của

glucosamine sulfat (Viatril-S) trong điều trị thoái hóa khớp gối tại Bênh Viện

Bạch Mai và bệnh xá Bộ Quốc Phòng trong vòng 3 tháng có kết quả cải thiện

về chỉ số VAS từ 5,72 xuống 0,68 và thang điểm Lequesne từ 5,8 xuống

0,63[29].

Nguyễn Thị Bích (2014) tiến hành điều trị THKG bằng bài thuốc Tam tý

thang kết hợp với bài tập vận động khớp gối tại khoa YHCT bệnh viện Đống

Đa và bệnh viện đa khoa YHCT Hà Nội sau 60 ngày kết luận đây là một

phương pháp có tác dụng tốt, dễ dàng áp dụng rộng rãi, tác dụng giảm đau và

cải thiện chức năng khớp gối lâu dài, thang điểm VAS giảm từ 6,83 ± 1,34

xuống còn 3,21 ± 1,14, thang điểm Lequesne từ 14,8 ± 2,86 xuống còn

7,93±2,74 [30].

Bùi Hải Bình (2016) nghiên cứu điều trị bệnh THK gối nguyên phát

bằng liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu tự thân tại bệnh viện Mạch mai sau

6 tuần điều trị có hiệu quả giảm đau và cải thiện chức năng khớp gối tốt thang

điểm WOMAX giảm từ 37,5 ± 10,59 xuống còn 19,5 ± 8,64 [14].

Phạm Hồng Vân và cộng sự (2017) nghiên cứu đánh giá tác dụng điều trị

thoái hóa khớp gối bằng phương pháp điện châm kết hợp tập dưỡng sinh tại

bệnh viện Châm cứu trung ương có hiệu quả trong giảm đau và phục hồi chức

năng khớp gối, tỷ lệ bệnh nhân đạt kết quả tốt chiếm tới 83,3%, tỷ lệ bệnh nhân

đạt loại khá 13,4% và chỉ 3,3% có bệnh nhân có kết trung bình [31].

Trần Lê Minh (2017) nghiên cứu hiệu quả của điện châm kết hợp siêu

âm điều trị thoái hóa khớp gối tại bện viện Châm cứu trung ương có hiệu quả

giảm đau và cải thiện chức năng khớp gối, hiệu suất cải thiện chỉ số VAS là

5,1±1,24 (điểm) và chỉ số WOMAC là 9,30 ± 2,02 (điểm) [32] .

Tạ Việt Hưng (2017) nghiên cứu, phân lập, bảo quản, hoạt hóa và đánh

giá hiệu quả điều trị của tế bào gốc mô mỡ tự thân đối với bệnh nhân thoái

hóa khớp gối tại bệnh viện Quân Y 103 có hiệu quả giảm đau và cải thiện

chức năng vận động khớp gối thông qua thang điểm VAS và WOMAC, đặc

biệt tốt sau 6 tháng (điểm VAS giảm 65% và điểm WOMAC giảm 70%)

[15].

Chƣơng 2

ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1 ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU

2.1.1 Đối tƣợng nghiên cứu

Là bệnh nhân được chẩn đoán THK gối theo ARC 1991 ở giai đoạn 1

và 2 theo phân loại Kellgren và Lawrence đến khám và điều trị tại Bệnh viện

Châm cứu Trung ương được lựa chọn theo tiêu chuẩn sau :

* Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo Y học hiện đại

- Bệnh nhân được chẩn đoán xác định THK gối theo tiêu chuẩn của Hội

Khớp học Hoa Kỳ (American College of Rheumatology - ACR (1991) với

các tiêu chuẩn sau :

1) Đau khớp gối.

2) Gai xương ở rìa khớp trên Xquang.

3) Dịch khớp là dịch thoái hóa.

4) Tuổi ≥ 38.

5) Cứng khớp buổi sáng dưới 30 phút.

6) Lạo xạo ở khớp khi cử động.

Chẩn đoán xác định khi có yếu tố 1,2 hoặc 1,3,5,6 hoặc 1,4,5,6.

- Trong số các bệnh nhân được chẩn đoán xác định là thoái hóa khớp

gối thì chúng tôi chỉ lựa chọn bệnh nhân thoái hóa khớp gối ở giai đoạn 1 và 2

theo phân loại Kellgren và Lawrence với các tiêu chuẩn trên phim chụp X

quang như sau:

 Giai đoạn 1: gai xương nhỏ hoặc nghi ngờ có gai xương

 Giai đoạn 2: mọc gai xương rõ

- Bệnh nhân tự nguyện tham gia nghiên cứu.

* Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân theo Y học cổ truyền

Những bệnh nhân được chẩn đoán thoái hóa khớp gối theo tiêu chuẩn

của Hội Khớp học Mỹ thuộc giai đoạn 1,2 theo phân loại Kellgren và

Lawrence và có các triệu chứng của chứng tý thể phong hàn thấp tý theo

YHCT :

- Đau ở một khớp hay 2 khớp, đau tăng khi vận động đi lại, trời lạnh

đau nhiều, chườm nóng đỡ đau,

- Sợ lạnh, tay chân lạnh, tiểu nhiều nước, tiểu trong.

- Chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng

- Mạch trầm tế.

* Tiêu chuẩn loại bệnh nhân khỏi nghiên cứu

- Bệnh nhân được chẩn đoán thoái hóa khớp gối theo tiêu chuẩn của Hội

Khớp học Mỹ nhưng không thuộc giai đoạn 1,2 theo phân loại Kellgren và

Lawrence, và không thuộc thể phong hàn thấp tý theo YHCT

- Bệnh nhân đã điều trị thuốc chống viêm không steroid trong vòng 10

ngày hoặc đã tiêm corticoid tại chỗ trong vòng 3 tháng gần đây hoặc tự dùng

thuốc chống viêm giảm đau khác trong thời gian nghiên cứu hoặc bỏ điều trị.

- Bệnh nhân có mức độ đau theo thang điểm VAS < 4 điểm.

- Thoái hóa khớp gối thứ phát, thoái hóa khớp gối có tràn dịch khớp gối

- Có kèm theo các bệnh mạn tính khác như Suy tim, suy thận, viêm gan

cấp, rối loạn tâm thần, ung thư, lao xương… Phụ nữ có thai.

- Bệnh nhân không tự nguyện tham gia nghiên cứu.

2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu

2.1.2.1. Thời gian nghiên cứu

Từ tháng 03/2020 đến tháng 08/2020

2.1.2.2. Địa điểm nghiên cứu

Bệnh viện Châm cứu Trung ương

2.1.3. Cỡ mẫu nghiên cứu và phân nhóm

2.1.3.1. Cỡ mẫu nghiên cứu

Sử dụng công thức tính cỡ mẫu đối với nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng

so sánh 2 tỉ lệ :

√ ) √ ) ) )

Trong đó:

p1 và p2 là tỉ lệ hiệu quả điều trị ước tính của 2 nhóm nghiên cứu và

nhóm đối chứng.

p = ( p1 + p2 ) / 2

n là số bệnh nhân cần có trong mỗi nhóm nghiên cứu.

Z α/2 = 1,96 là hằng số cho sai số loại I

Z β = 1,28 là hằng số cho sai sót loại II (power).

Chúng tôi ước lượng:

p1 = 0,87

p2 = 0,55 [26]

Kết quả n1 = n2 = 40 (cần ít nhất 40 BN thuộc nhóm nghiên cứu và 40

BN thuộc nhóm đối chứng)

Trong nghiên cứu này chúng tôi chọn 80 BN THK gối để đưa vào nghiên

cứu.

2.1.3.2. Phân nhóm nghiên cứu

Các bệnh nhân được chọn vào nghiên cứu sẽ được thăm khám lâm

sàng, làm xét nghiệm theo một mẫu bệnh án thống nhất, và chia thành hai

nhóm theo phương pháp bốc thăm ngẫu nhiên, số lẻ là nhóm nghiên cứu, số

chẵn là nhóm đối chứng.

+ Nhóm nghiên cứu (Nhóm NC): Gồm 40 bệnh nhân, được điều trị

bằng phương pháp điện châm kết hợp sóng xung kích.

+ Nhóm đối chứng (Nhóm ĐC): Gồm 40 bệnh nhân, được điều trị

bằng uống thuốc glucosamine hằng ngày.

2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu

Thiết kế nghiên cứu dọc kết hợp với can thiệp lâm sàng ngẫu nhiên có

đối chứng, so sánh trước - sau điều trị .

2.2.2. Phƣơng tiện nghiên cứu

2.2.2.1. Dụng cụ

- Kim châm cứu vô khuẩn dài từ 5 – 8 cm, dùng một lần.

- Máy điện châm M8 do Bệnh Viện Châm Cứu Trung Ương sản xuất

- Máy phát sóng xung kích Radial Spec do Mỹ sản xuất

Hình 2.1. Máy điện châm M8

Hình 2.2. Máy phát sóng xung kích Radial Spec

- Ống nghe, huyết áp kế, thước dây, cân đo cân nặng, chiều cao.

- Thước đo độ đau VAS của hãng Astra- Zeneca.

Hình 2.3. Thước đánh giá thang điểm VAS

- Bảng lượng giá theo thang điểm WOMAC[26].

Tất cả các phương tiện và dụng cụ đưa vào nghiên cứu phải được kiểm

tra trước với yêu cầu là được phép sử dụng và trong tình trạng hoạt động tốt

2.2.2.2. Thuốc điều trị cho nhóm nghiên cứu

- Tên thuốc : Viatril-S

- Nhà sản xuất : ROTTAPHARM, nhập khẩu bởi Ever Neuro Pharma,

số đăng ký : VN-21282-18

- Dạng thuốc : dạng bột

- Hàm lượng : 1500mg

- Liều lượng và cách dùng : uống gói/lần/ngày trước ăn sáng 15 phút.

Hình 2.4. Thuốc Viatril – S

2.2.3. Phƣơng pháp tiến hành

Bệnh nhân được lựa chọn vào các nhóm nghiên cứu sẽ được làm hồ sơ

bệnh án, theo dõi quá trình điều trị theo liệu trình sau:

- Nhóm nghiên cứu: Bệnh nhân được điều trị bằng điện châm trước, rồi

nghỉ 15 phút sau đó tiếp tục điều trị bằng sóng xung kích với liệu trình 20

ngày điện châm và 5 ngày điều trị bằng sóng xung kích cụ thể như sau:

+ Điện châm 30 phút/lần/ngày với liệu trình 20 ngày.

+ Sóng xung kích tại thời điểm D0, D5, D10, D15, D20. - Nhóm đối chứng: Điều trị đơn thuần bằng uống thuốc glucosamine

hằng ngày bắt đầu từ ngày vào viện với liệu trình 20 ngày, uống 01 gói/ ngày ,

trước ăn sáng 15 phút.

* Điều trị bằng phương pháp điện châm [17]

-Người thực hiện : Bác sĩ chuyên ngành Châm cứu.

- Phác đồ huyệt

Châm tả các huyệt:

+ Độc tỵ, Tất nhãn

+ Dương lăng tuyền, Lương khâu

+ Ủy trung, Hạc Đỉnh, Phong long

Châm bổ các huyệt :

+ Huyết hải, Tam âm giao, Âm lăng tuyền

*Quy trình kỹ thuật điện châm:

- Chuẩn bị bệnh nhân: Bệnh nhân nằm ngửa, hoặc ngồi ở tư thế thoải

mái thả lỏng toàn thân.

- Chuẩn bị cho bác sỹ làm thủ thuật: Đội mũ, đeo khẩu trang y tế, rửa tay

vô khuẩn, sát trùng tay.

- Tiến hành châm :

- Bước 1. Xác định và sát trùng da vùng huyệt .

- Bước 2. Châm kim vào huyệt theo các thì sau :

+ Thì 1: Một tay dùng ngón tay cái và ngón trỏ ấn, căng da vùng huyệt;

Tay còn lại châm kim nhanh qua da vùng huyệt.

+ Thì 2: Đẩy kim từ từ tới huyệt, cho đến khi đạt “Đắc khí” (bệnh nhân

có cảm giác căng, tức, nặng vừa phải, không đau ở vùng huyệt vừa châm kim,

thầy thuốc cảm giác kim mút chặt tại vị trí huyệt).

- Bước 3. Kích thích huyệt bằng máy điện châm.

+ Tần số (đặt tần số cố định): Tần số tả từ 5 - 10Hz, Tần số bổ từ 1 -

3Hz.

+ Nối cặp dây của máy điện châm với kim đã châm vào huyệt theo thứ

tự.

+ Cường độ: Nâng dần cường độ từ 0 đến 150 microAmpe (tuỳ theo mức

chịu đựng của người bệnh).

+ Thời gian 20- 30 phút cho một lần điện châm.

- Bước 4. Rút kim, sát khuẩn da vùng huyệt vừa châm

Hình 2.5. Hình ảnh điện châm khớp gối

* Điều trị bằng phương pháp sóng xung kích [19] [33]

- Người thực hiện : Bác sĩ, kỹ thuật viên Phục hồi chức năng hoặc có

chứng chỉ định hướng chuyên ngành Phục hồi chức năng.

- Vị trí thực hiện phương pháp:

+ Tác động lên các điểm phần mềm quanh xương bánh chè, tại vị trí bám

tận của các cơ.

- Thông số trị liệu:

+ Áp suất: 1 bars + Tần số 15Hz + Số xung 3000

- Quy trình thực hiện phương pháp sóng xung kích:

+ Chuẩn bị bệnh nhân: Nằm trên giường ở tư thế thoải mái thả lỏng .

+ Kiểm tra và bộc lộ vùng khớp gối, xác định điểm tác động.

+ Chuẩn bị phương tiện : Kiểm tra và chọn các thông số kỹ thuật của

máy theo chỉ định.

+ Tiến hành thủ thuật :

Bôi gel lên bề mặt da vùng điều trị.

Đặt đầu phát sóng lên vị trí và tiến hành điều trị theo chỉ định.

Hết thời gian điều trị: tắt máy, Lau vùng da điều trị và đầu phát sóng.

Kiểm tra vùng điều trị, thăm hỏi người bệnh, ghi chép hồ sơ.

Hình 2.6. Thực hiện sóng xung kích khớp gối

2.2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu

2.2.4.1. Chỉ tiêu đặc điểm chung: được đánh giá tại thời điểm trước điều trị

bằng phỏng vấn gồm :

- Đặc điểm về tuổi.

- Đặc điểm về giới tính.

- Đặc điểm về thời gian mắc bệnh.

- Đặc điểm về vị trí tổn thương.

2.2.4.2. Chỉ tiêu lâm sàng : đươc đánh giá tại thời điểm trước, trong và sau

điều trị gồm :

- Đánh giá tình trạng đau theo thang điểm VAS.

- Đánh giá mức độ rối loạn vận động chức năng khớp gối theo thang

điểm WOMAC

- Đánh giá mức độ hạn chế vận động khớp gối theo chỉ số gót mông.

2.2.4.3. Chỉ tiêu cận lâm sàng:

- Chỉ số huyết học và sinh hóa máu được đánh giá tại thời điểm trước và

sau điều trị gồm :

+ Số lượng hồng cầu, bạch cầu, huyết sắc tố.

+ Hàm lượng Creatinin, Ure, Glucose, AST, ALT.

- Chụp Xquang khớp gối 2 tư thế thẳng, nghiêng đươc đánh giá tại thời

điểm trước điều trị

2.2.5. Cách xác định chỉ tiêu nghiên cứu

2.2.5.1. Đánh giá tình trạng đau theo thang điểm VAS

- Trong nghiên cứu này, chúng tôi đánh giá mức độ đau của bệnh nhân

theo thang điểm VAS bằng thước đo của hãng Astra - Zeneca là một thước có

hai mặt:

+ Một mặt: Chia thành 10 vạch đều nhau từ 0 đến 10 điểm, trong đó mức

độ đau tăng dần từ 0 cho đến 10 điểm, 10 điểm là đau nhất.

+ Một mặt: Có 5 hình tượng, có thể quy ước và mô tả ra các mức độ đau

tăng dần:

Hình A tương ứng 0 điểm: bệnh nhân không cảm thấy bất kỳ một đau

đớn khó chịu nào.

Hình B tương ứng 1-3 điểm: bệnh nhân thấy hơi đau, khó chịu, không

mất ngủ, không vật vã và các hoạt động khác bình thường.

Hình C tương ứng 4-6 điểm: bệnh nhân đau khó chịu, mất ngủ, bồn

chồn, không dám cử động hoặc có phản xạ kêu rên.

Hình D tương ứng 7-8 điểm: đau nhiều, đau liên tục, bất lực vận động,

luôn kêu rên.

Hình E tương ứng 9-10 điểm: đau liên tục, toát mồ hôi, có thể choáng

ngất.

- Cách tiến hành: Bệnh nhân được nghỉ ngơi trước khi đánh giá, không

bị các kích thích khác từ bên ngoài và được giải thích phương pháp đánh giá

cảm giác đau qua 5 hình tượng biểu thị các mức độ đau, từ đó tự chỉ ra mức

độ đau của mình, thầy thuốc sẽ xem mặt đối diện để quy đổi ra mức độ đau.

Bảng 2.1. Tiêu chuẩn đánh giá mức độ đau theo thang điểm VAS

Kết quả thang đau Đánh giá mức độ đau Cho điểm

Từ 0-1 điểm Không đau 0

Từ 2-3 điểm Đau ít 1

Từ 4-6 điểm Đau trung bình 2

Từ 7-8 điểm Đau nhiều 3

Từ 9-10 điểm Đau không chịu nổi 4

2.2.5.2. Đánh giá mức độ rối loạn vận động chức năng khớp gối theo

thang điểm WOMAC (Western Ontario and McMaster Universities

Osteoarthritis Index)

Thang điểm WOMAC là bộ câu hỏi tiêu chuẩn được sử dụng rộng rãi

bởi các chuyên gia y tế để đánh giá tình trạng bệnh nhân bị thoái hóa

khớp gối và hông, bao gồm đau, cứng khớp và hoạt động thể chất của khớp,

gồm 24 mục với 3 nội dung: Đau (5 mục), cứng khớp (2 mục) và chức năng

vận động (17 mục) [24].

Tổng điểm thang điểm WOMAC là 96 điểm, điểm càng cao thì mức độ

đau và rối loạn chức năng vận động càng nặng (theo phụ lục 1) [24].

Bảng 2.2. Đánh giá mức độ rối loạn vận động chức năng khớp gối theo

thang điểm WOMAC

Tổng điểm Đánh giá mức độ rối loạn Cho điểm WOMAC chức năng vận động

1-10 điểm Rối loạn chức năng nhẹ 1

11-30 điểm Rối loạn chức năng vừa 2

31-60 điểm Rối loạn chức năng nặng 3

61-96 điểm Rối loạn chức năng rất nặng 4

2.2.5.3. Đánh giá mức độ hạn chế vận động khớp gối theo chỉ số gót -

mông

- Cách đo: Kéo cẳng chân sát vào mông, đo khoảng cách từ gót đến

mông.

Bảng 2.3. Đánh giá mức độ hạn chế vận động theo chỉ số gót mông

Đánh giá mức độ Chỉ số gót mông Cho điểm hạn chế

Chỉ số gót mông < 5 cm Không hạn chế 1

Chỉ số gót mông 5 - 10 Hạn chế trung bình 2

Chỉ số gót mông 11- 15 cm Hạn chế nặng 3

Chỉ số gót - mông > 15 cm Hạn chế rất nặng 4

2.2.5.4. Chỉ tiêu cận lâm sàng

- Công thức máu, Sinh hóa máu được xác định bằng máy huyết học

Celtac ES, máy sinh hóa Biolis 50i tại khoa Xét nghiệm – Bệnh viện Châm

cứu Trung ương.

- Chụp Xquang khớp gối: Chụp 2 tư thế thẳng nghiêng bằng máy chụp

Xquang kỹ thuật số tại khoa Chẩn đoán hình ảnh – Bệnh viện Châm cứu

Trung ương

2.2.6. Đánh giá kết quả điều trị

Đánh giá kết quả điều trị dựa vào tổng số điểm của 3 chỉ số nghiên cứu

gồm mức độ đau theo thang điểm VAS, chức năng khớp gối theo thang điểm

WOMAC, mức độ hạn chế vận động khớp gối theo chỉ số gót - mông. Từ

tổng điểm đó, quy ra kết quả điều trị chung theo thang điểm B.Amor như sau

Tổng điểm trước điều trị - Tổng điểm sau điều trị

Hiệu quả điều trị =

[37]:

Tổng điểm trước điều trị

x100%

Bảng 2.4. Đánh giá kết quả điều trị

Hiệu quả điều trị Kết quả điều trị

Tốt ≥ 80%

Khá ≥ 60% đến 80%

Trung bình ≥ 40% đến 60%

Kém ≤ 40%

2.2.7. Tác dụng không mong muốn

- Trên lâm sàng chúng tôi khảo sát sự xuất hiện của các triệu chứng như

+ Chảy máu, vựng châm, nhiễm trùng nơi châm, đau tăng sau khi thực

hiện sóng xung kích.

+ Biến đổi một số chỉ số sinh lý ( mạch, nhiệt độ, huyết áp, nhịp thở ) tại

thời điểm ngay sau điều trị.

- Trên cận lâm sàng chúng tôi đánh giá biến đổi một số chỉ số huyết học

và sinh hóa máu sau liệu trình điều trị.

2.2.8. Phƣơng pháp xử lý số liệu

- Số liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS (Statistics Products

for the Social Services) 20.0.

- Kết quả được thể hiện dưới dạng: Giá trị trung bình và tỷ lệ phần trăm

(%).

- Sử dụng test X2 để so sánh sự khác nhau giữa hai tỷ lệ phần trăm.

- Sử dụng test T – Student để so sánh sự khác nhau giữa hai giá trị trung

bình.

- Kết quả nghiên cứu được coi là có ý nghĩa thống kê khi p < 0,05.

2.2.9. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu

- Nghiên cứu được sự đồng ý của hội đồng y đức Bệnh viện Châm cứu

trung ương.

- Được sự tự nguyện hợp tác của đối tượng nghiên cứu, đối tượng nghiên

cứu hoàn toàn có quyền từ chối tham gia chương trình nghiên cứu.

- Nghiên cứu này chỉ nhằm bảo vệ và nâng cao sức khỏe cho cộng đồng

mà không nhằm mục đích nào khác.

- Các thông tin cá nhân của đối tượng nghiên cứu được đảm bảo giữ bí mật.

- Khách quan trong đánh giá và phân loại, trung thực trong xử lý số liệu.

- Trong qua trình điều trị, bệnh không đỡ hoặc tăng lên thì bệnh nhân sẽ

được ngừng nghiên cứu, đổi phương pháp điều trị và loại ra khỏi nhóm

nghiên cứu.

BỆNH NHÂN ĐAU KHỚP GỐI ĐẾN KHÁM TẠI BVCCTW

Chẩn đoán xác định THK gối nguyên phát theo ACR-1991 giai đoạn 1,2 và Hạc tất phong thể

phong hàn thấp tý theo YHCT (n =80)

Nhóm đối chứng Nhóm nghiên cứu

Uống glucosamine sulfat

liệu trình 20 ngày điều trị Điện châm kết hợp sóng xung kích theo phác đồ (n = 40) Liệu trình 20 ngày điều trị

(n = 40)

So sánh, đánh giá, phân tích các chỉ tiêu

NC tại các thời điểm D0 D10 D20

KẾT LUẬN

Sơ đồ 2.1. Sơ đồ nghiên cứu

Chƣơng 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU

3.1.1. Một số đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu

Bảng 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tuổi

Nhóm NC (1) (n=40) Nhóm ĐC (2) (n=40) Tổng (n=80) Tuổi

n % n % n %

1 2,5 3 7,5 4 5 ≤ 49

7 17,5 5 12,5 12 15 50 - 59

17 42,5 20 50 37 46,3 60 - 69

15 37,5 12 30 27 33,7 ≥ 70

65,2 ± 6,76 65,0 ± 9,19 65,1 ± 8,02 ± SD

> 0,05 p1-2

Nhận xét: THKG có tỷ lệ mắc cao nhất ở nhóm từ 60 đến 69 tuổi (chiếm

42,5% ở nhóm NC, 50% ở nhóm ĐC). Không có sự khác biệt về tuổi ở hai nhóm

NC (p > 0,05). Độ tuổi trung bình của bệnh nhân NC là 65,1±8,02 (tuổi).

Bảng 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo giới

Giới Nhóm NC (1) (n = 40) Nhóm ĐC (2) (n = 40) Tổng (n = 80)

n % N % n %

29 72,5 31 77,5 60 75 Nữ

11 27,5 9 22,5 20 25 Nam

>0,05 p1-2

Nhận xét: THKG chủ yếu gặp ở nữ giới, chiếm 72,5% ở nhóm NC,

77,5% ở nhóm ĐC, không có sự khác biệt về giới giữa hai nhóm NC

(p>0,05).

Bảng 3.3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nghề nghiệp

Nghề nghiệp Nhóm NC (1) (n = 40) Nhóm ĐC (2) (n = 40) Tổng (n = 80)

n % n % n %

16 40 13 32,5 Lao động trí óc 29 36,2

24 60 27 67,5 Lao động chân tay 51 63,8

> 0,05 p1-2

Nhận xét: THKG chủ yếu gặp ở nhóm lao động chân tay (chiếm tỷ lệ

60% ở nhóm NC, 67,5% ở nhóm ĐC). Không có sự khác biệt về nghề nghiệp

giữa hai nhóm NC với p > 0,05.

Bảng 3.4. Thời gian mắc bệnh trung bình

Thời gian mắc bệnh (năm)

Nhóm NC (1) (n=40) 5,22 ± 1,29 Nhóm ĐC (2) (n=40) 5,27 ± 1,79 Tổng (n=80) 5,25 ± 1,56 ± SD

>0,05 p1-2

Nhận xét: Thời gian mắc bệnh trung bình của cả hai nhóm là 5,25±1,56

(năm) . Không có sự khác biệt về thời gian mắc bện giữa giữa 2 nhóm NC (p> 0,05).

Bảng 3.5. Đặc điểm vị trí khớp bị tổn thương

Vị trí khớp Tổng (n = 80)

Nhóm NC (1) (n = 40) % n Nhóm ĐC (2) (n = 40) % n n %

7 17,5 9 22,5 16 20 Bên phải

Một khớp 8 20 7 17,5 15 18,7 Bên trái

25 62,5 24 60 49 61,3 Cả hai khớp

p>0,05 p1-2

Nhận xét: Tỷ lệ bệnh nhân tổn thương cả hai khớp gối trong nghiên cứu

chiếm tỷ lệ cao 61,3% (chiếm 62,5% ở nhóm NC, 60%ở nhóm ĐC). Không

có sự khác biệt về vị trí tổn thương khớp gối giữa hai nhóm NC (p > 0,05).

3.1.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tƣợng nghiên cứu

Bảng 3.6. Đặc điểm triệu chứng lâm sàng tại khớp thoái hóa

Tổng (n=80)

Triệu chứng Nhóm NC (1) (n = 40) n % Nhóm ĐC (2) (n = 40) n % n %

Đau khớp 40 100 40 100 80 100

Phá gỉ khớp 37 92,5 36 90 73 91,3

Lục cục tại khớp 37 92,5 34 85 71 88,8

Dấu hiệu bào gỗ 30 75 33 82,5 63 78,8

Nóng da tại khớp 9 22,5 7 17,5 16 20

40 100 40 100 80 100

>0,05 Hạn chế gấp duỗi p1-2

Nhận xét: 100% số BN nghiên cứu có đau khớp và hạn chế gấp duỗi, 91,3% có dấu hiệu phá gỉ khớp, 88,8% có lục cục tại khớp, 78,8% có dấu hiệu bào gỗ, 20% có triệu chứng nóng da tại khớp . Không có sự khác biệt về các triệu chứng lâm sàng giữa hai nhóm NC (p > 0,05).

Bảng 3.7. Đặc điểm mức độ đau theo thang điểm VAS

Mức độ đau theo thang điểm VAS Tổng (n = 80) n

Nhóm NC (1) (n = 40) n 0 % 0 Nhóm ĐC (2) (n = 40) n 0 % 0 % 0 0 Đau nhẹ

81,3 31 77,5 34 85 65 Đau vừa

18,7 9 22,5 6 15 15 Đau nặng

>0,05 p1-2

Nhận xét: THK gối chủ yếu gặp đau vừa chiếm tỷ lệ cao ở cả hai nhóm

(81,3%) Mức độ đau nặng chiếm 18,7%. Không có sự khác biệt về mức độ

đau theo thang điểm VAS giữa hai nhóm NC (p > 0,05).

Bảng 3.8. Mức độ rối loạn chức năng vận động theo thang điểm WOMAC

Mức độ rối loạn chức năng vận động Nhóm NC (1) (n = 40) % n Nhóm Đ C (2) (n = 40) n % Tổng (n = 80) n %

Nhẹ 0 0 0 0 0 0

13 32,5 40 16 36,3 Trung bình 29

27 67,5 60 24 63,7 Nặng 51

0 0 0 0 0 Rất nặng 0

>0,05 p1-2

Nhận xét: Rối loạn chức năng vận động mức độ nặng chiếm tỷ lệ cao

nhất (63,7%) ; mức độ trung bình chiếm 36,3 %. Không có sự khác biết về rối

62,5

37,5

Trung bình

Nặng

Rất nặng

Nhóm NC

Nhóm Đc

loạn vận động theo thang điểm WOMAC giữa hai nhóm NC (p>0,05).

Biểu đồ 3.1. Mức độ hạn chế vận động khớp gối theo chỉ số gót - mông

Nhận xét: Hạn chế vận động khớp gối ở mức độ nặng chiếm tỷ lệ cao,

nhóm NC chiếm 70%, nhóm ĐC chiếm 62,5%. Mức độ trung bình chiếm tỷ lệ

thấp hơn, nhóm NC chiếm 30%, nhóm ĐC chiếm 37,5%. Không có sự khác biệt

về hạn chế vận động khớp gối theo chỉ số gót mông giữa hai nhóm NC (p>0,05).

3.1.3. Đặc điểm tổn thƣơng khớp gối trên phim chụp X quang

Bảng 3.9. Mức độ tổn thương khớp gối trên phim chụp X quang

Giai đoạn trên X quang

Nhóm NC (1) (n = 40) n 4 36 % 10 90 Nhóm ĐC (2) (n = 40) % n 17,5 7 82,5 33 Tổng (n = 80) % n 13,7 11 86,3 69

>0,05 Giai đoạn I Giai đoạn II p1-2

Nhận xét: THK gối chủ yếu gặp ở giai đoạn II chiếm tỷ lệ 86,3%, giai

đoạn I chiếm tỷ lệ 13,7% . Không có sự khác biệt về tổn thương khớp gối trên

phim chụp Xquang theo Kellgren và Lawrence (p>0,05).

3.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI CỦA ĐIỆN CHÂM

KẾT HỢP SÓNG XUNG KÍCH

3.2.1. Kết quả giảm đau theo thang điểm VAS

Bảng 3.10. Sự cải thiện mức độ đau theo thang điểm VAS

Nhóm NC

Nhóm NC(1) (n=40)

Nhóm ĐC (2) (n=40)

Do (a)

D10 (b)

D20 (c)

Do (a)

D10(b)

D20(c)

Mức

độ đau

Không đau

27,5

12,5

Đau nhẹ

67,5

Đau vừa

77,5

32,5

5,0

42,5

Đau nặng

22,5

100

Tổng

p

P(c-a) <0,05; P(1-2) <0,05

Nhận xét: Ở nhóm NC sau 10 ngày điều trị không có bệnh nhân nào đau

nặng; sau 20 ngày điều trị số BN đau vừa chỉ còn 5% thấp hơn so với nhóm

ĐC là 42,5%; BN đau nhẹ chiếm 67,5% cao hơn nhóm ĐC là 45%; BN không

đau cao hơn nhóm ĐC; sự cải thiện mức độ đau theo thang điểm VAS ở nhóm

NC tốt hơn nhóm ĐC ( p<0,5).

Bảng 3.11. So sánh kết quả giảm đau theo thang điểm VAS

Điểm đau trung bình theo VAS (X ± SD) P(1-2) Thời điểm nghiên cứu

Nhóm NC (1) (n=40) Nhóm ĐC (2) (n=40)

p>0,05 D0 (a) 5,78 ± 0,8 5,63 ± 0,74

p<0,01 D10 (b) 3,23 ± 1,21 4,00 ± 0,96

p<0,01 D20 (c) 1,4 ± 1,24 3,33 ± 1,07

p<0,01 D10 2,55 ± 0,60 1,63 ± 0,63 Hiệu suất giảm p<0,01 D20 4,38 ± 0,71 2,3 ± 0,79

p<0,01 p<0,01 p(a-c)

Nhận xét: Sau 10 ngày và 20 ngày điều trị, hiệu suất giảm đau của

nhóm NC tương ứng là 2,55±0,60 (điểm) và 4,38±0,71 (điểm) cao hơn so với

5,78

5,63

NNC

3,33

NĐC

3,23

1,4

D10

D20

nhóm ĐC lần lượt là 1,63±0,63(điểm) và 2,3±0,79 (điểm) (p<0,01).

Biểu đồ 3.2. Biến đổi giá trị trung bình của điểm đau theo thang điểm VAS

Nhận xét: Tại thời điểm đánh giá sau 20 ngày điều trị, điểm đau trung

bình của nhóm NC giảm từ 5,78 xuống 1,4, giảm nhiều hơn so với nhóm ĐC

từ 5,63 xuống 3,33 (p < 0,01).

3.2.2. Kết quả cải thiện chức năng khớp gối theo thang điểm WOMAC

Bảng 3.12. Thay đổi mức độ rối loạn chức năng khớp gối theo WOMAC

Nhóm NC(1) (n=40)

Nhóm ĐC (2) (n=40)

Nhóm NC

Do (a)

D10 (b)

D20 (c)

Do (a)

D10(b)

D20(c)

Mức độ

Nhẹ

12,5

Trung bình

32,5

Nặng

67,5

22,5

Rất nặng

100

Tổng

p

P(c-a) <0,05 ;P(1-2) <0,05

Nhận xét: Ở nhóm NC sau 10 ngày điều trị số bệnh nhân rối loạn chức năng khớp gối ở mức độ nặng chiếm 22,5% thấp hơn so với nhóm ĐC là 50%. Sau 20 ngày điều trị không còn bệnh nhân có rối loạn chức năng khớp gối mức độ nặng thấp hơn nhóm ĐC là 30%; mức độ vừa chiếm 20%, mức độ nhẹ chiếm 80% tốt hơn so với nhóm ĐC tương ứng là 45% và 25% (p<0,05). Bảng 3.13.So sánh kết quả cải thiện chức năng khớp gối theo thang điểm WOMAC

p(1-2)

Điểm đau trung bình theo thang điểm WOMAC (X ± SD)

Thời điểm nghiên cứu

Nhóm NC (1) (n=40) 40,85 ± 11,99

Nhóm ĐC (2) (n=40) 40,40 ± 10,82 34,70 ± 10,18 23,45 ± 11,01

19,88 ± 8,43 5,93 ± 5,03 20,98 ± 5,76 34,93 ± 8,05 5,70 ± 6,52 16,95 ± 8,53 p>0,05 p<0,01 p<0,01 p<0,01 p<0,01 D10 D20

p<0,01 p<0,01 D0 (a) D10 (b) D20 (c) Hiệu suất giảm p(a-c)

Nhận xét: Sau 10 và 20 ngày điều trị, hiệu suất giảm của nhóm NC theo

thang điểm WOMAC tương ứng là 20,98±5,76(điểm) và 34,93±8,05 (điểm) tốt hơn

so với nhóm ĐC tương ứng là 5,7±8,53(điểm) và 16,95±8,53 (điểm) (p< 0,01).

NNC

NĐC

40,40

34,70

40,85

23,45

19,88

5,93

D10

D20

Biểu đồ 3.3. Biến đổi chỉ số WOMAC tại các thời điểm nghiên cứu

Nhận xét: Tại các thời điểm đánh giá sau 20 ngày điều trị, chỉ số WOMAC trung bình của nhóm NC giảm từ 40,85±11,99 xuống còn 5,93±5,03, giảm nhanh hơn so với nhóm ĐC từ 40,40±10,82 xuống còn 23,45±11,01 (p < 0,01). 3.2.3. Kết quả phục hồi tầm vận động khớp gối theo chỉ số gót – mông

Bảng 3.14. Mức độ cải thiện tầm vận động khớp gối qua chỉ số gót mông

Nhóm NC(1) (n=40)

Nhóm ĐC (2) (n=40)

Nhóm NC

Do (a)

D10 (b)

D20 (c)

Do (a)

D10(b)

D20(c)

Mức độ

n %

Không hạn chế 0

21 52,5

Trung bình

19 47,5

37,5

47,5 20

Nặng

62,5

52,5 14

Rất nặng

40 100 40

100 40 100

100

100 40 100

Tổng

P(c-a) <0,05; P(1-2) <0,05

p

Nhận xét: Ở nhóm NC sau 10 ngày điều trị tỷ lệ bệnh nhân hạn chế

khớp gối mức độ nặng giảm từ 70% xuống còn 35%và sau 20 ngày điều trị

không có bệnh nhân hạn chế khớp gối mức độ nặng; mức độ trung bình chiếm

47,5%; số bệnh nhân không hạn chế khớp gối chiếm tỷ lệ cao 52,5%. Mức độ

cải thiện tầm vận động khớp gối ở nhóm NC cao hơn nhóm ĐC (p<0,05).

Bảng 3.15. So sánh kết quả phục hồi tầm vận động khớp gối qua chỉ số gót mông

Chỉ số gót mông

Thời điểm nghiên (X ± SD) p(1-2) cứu Nhóm NC (1) Nhóm ĐC (2)

(n=40) (n=40)

12,38 ± 1,89 12,18 ± 2,32 p>0,05 D0 (a)

8,65 ± 2,39 10,8 ± 1,59 p<0,01 D10 (b)

3,73 ± 1,69 8,83 ± 2,28 p<0,01 D20 (c)

p<0,01 3,73 ± 2,36 1,38 ± 0,98 Hiệu suất D10

giảm 8,65 ± 1,90 3,35 ± 1,27 p<0,01 D20

p<0,01 p<0,01 p(a-c)

Nhận xét: Sau 10 và 20 ngày điều trị, hiệu suất giảm qua chỉ số gót - mông

của nhóm NC tương ứng là 3,73±2,36(điểm) và 8,65±1,90(điểm), tốt hơn so với

12,18

10,8

12,38

8,83

8,65

NNC

NĐC

3,73

D10

D20

nhóm ĐC lần lượt là 1,38±0,98 (điểm) và 3,35±1,27 (điểm) (p<0,01).

Biểu đồ 3.4. Biến đổi giá trị trung bình chỉ số gót - mông tại các thời điểm

Nhận xét: Tại các thời điểm đánh giá sau 20 ngày điều trị, chỉ số gót -

mông của nhóm NC giảm từ 12,38 ± 1,89 xuống còn 3,73 ± 1,69, giảm nhiều

hơn so với nhóm ĐC từ 12,18 ± 2,32 xuống 8,83 ± 2,28 (p < 0,01).

3.2.4. Kết quả điều trị

Bảng 3.16. Kết quả điều trị

Nhóm NC Nhóm NC (a) Nhóm ĐC (b)

(n=40) (n=40)

Kết quả điều trị n % n %

Tốt 11 27,5 5 12,5

Khá 21 52,5 7 17,5

Trung bình 8 20 16 40

Kém 0 0 12 30

Tổng 40 100 40 100

p pa-b<0,05

Nhận xét: - Sau liệu trình điều trị, ở nhóm NC bệnh nhân có kết quả

điều trị mức độ khá chiếm tỷ lệ cao 52,5%; mức độ tốt chiếm 27,5% cao hơn

so với nhóm ĐC (p<0,05). Không có bệnh nhân nào đáp ứng kém với điều trị

bằng điện châm kết hợp sóng xung kích .

3.3. TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN CỦA PHƢƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ

Bảng 3.17. Theo dõi một số tác dụng không mong muốn trên lâm sàng

Tỷ lệ Số lƣợng Triệu chứng % n = 40

Vựng châm 0 0

Chảy máu 12,5 5

Nhiễm trùng 0 0

Gãy kim 0 0

Đau tăng 0 0

Nhận xét: Trong suốt quá trình điều trị không có bệnh nhân nào gặp

các tác dụng không mong muốn trên lâm sàng chỉ có 5 bệnh nhân bị chảy máu

khi rút kim chiếm 12,5%.

Bảng 3.18. Biến đổi một số chỉ số dấu hiệu sinh tồn

Nhóm NC (n=40)

Chỉ số

Huyết áp tâm thu ( mmHg ) Trƣớc ĐT 114 ± 4,96 Sau ĐT 115,6 ± 5,01

Huyết áp tâm trương ( mmHg ) 70,5 ± 7,14 73 ± 7,58

Mạch ( lần/phút ) 76,3 ± 5,29 76,3 ±4,69

Nhiệt độ ( oC ) 36,5 ± 0,15 36,4 ± 0,14

Nhịp thở ( lần/phút ) 17,7 ±1,03 17,6 ±1,13

P>0,05 P

Nhận xét: Các chỉ số sinh tồn trước và sau điều trị đều trong giới hạn

bình thường (p>0,05).

Bảng 3.19. Biến đổi một số chỉ số huyết học và hóa sinh

Nhóm NC (n=40)

Chỉ số Hồng cầu (G/l) Trƣớc ĐT 4,37 ± 0,33 Sau ĐT 4,45 ± 0,26

Bạch cầu (G/l) 6,98 ± 0,88 6,93 ± 0,82

HGB (g/l) 151,31 ± 10,79 154,05 ± 10,54

Ure (mmol/l) 5,60 ± 1,03 5,34 ± 0,93

Creatinin (µmol/l) 75,69 ± 12,59 74,36 ± 12,43

Glucose (mmol/l) 5,07 ± 0,63 5,08 ± 0,63

AST (UI/l) 20,90 ± 6,88 20,26 ± 6,42

ALT (UI/l) 23,67 ± 6,64 22,97 ± 6,4

P>0,05 p

Nhận xét: Các chỉ số huyết học và sinh hoá máu trước và sau điều trị đều

trong giới hạn bình thường (p>0,05).

Chƣơng 4

BÀN LUẬN

4.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU

4.1.1. Đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu

4.1.1.1. Đặc điểm về tuổi

Trong nghiên cứu của chúng tôi, bệnh nhân THKG chiếm tỷ lệ cao nhất

ở nhóm tuổi 60 đến 69, chiếm 42,5%ở nhóm NC và 50% ở nhóm ĐC. Không

có sự khác biệt về tuổi giữa hai nhóm nghiên cứu với p > 0,05. Kết quả

nghiên cứu từ bảng 3.1 cũng cho thấy: độ tuổi trung bình của BN thuộc nhóm

NC là 65,2 ± 6,76 (tuổi), nhóm ĐC là 65,0 ± 9,19 (tuổi). Tương đồng với kết

quả nghiên cứu của tác giả Đỗ Thị Phương và cộng sự nghiên cứu tác dụng

của chế phẩm glucosamine trong hỗ trợ điều trị thoái hóa khớp gối tại Bệnh

viện Đống Đa và Bệnh viện đa khoa YHCT Hà Nội, tuổi trung bình ở bệnh

nhân thoái hóa khớp gối là 65,6 ± 9,69 (tuổi) [34]; Tuy nhiên kết quả nghiên

cứu của chúng tôi cao hơn so với nghiên cứu của Tạ Việt Hưng (2017) khi

NC phân lập, bảo quản, hoạt hóa và đánh giá hiệu quả điều trị của tế bào gốc

mô mỡ tự thân đối với bệnh nhân THKG tại Bệnh viện Quân Y 103 cho thấy

tuổi trung bình của các bệnh nhân là 54,02 ± 7,13 (tuổi) [15], tuổi của bệnh

nhân THKG trong NC của Bùi Hải Bình (2016) là 59,7 ± 7,16 tuổi [14]. Như

chúng ta đã biết, quá trình lão hóa mang tính quy luật, bệnh lý thoái hóa

xương khớp liên quan chặt chẽ với tuổi, tức là tuổi càng cao thì tổn thương

thoái hóa càng nặng. Các nghiên cứu chỉ ra rằng tuổi tác tăng lên là một yếu

tố nguy cơ chính gây THK, các khớp thường bị ảnh hưởng bao gồm gối và

cột sống. Quá trình lão hóa không chỉ xảy ra ở sụn khớp mà còn ở sụn chêm,

dây chằng, xương và cả bao hoạt dịch. Lão hóa có liên quan đến những thay

đổi trong quá trình acetyl hóa histone, methyl hóa histone và DNA. Trong

môi trường cơ học của khớp, sự già đi của tế bào, chủ yếu được nghiên cứu ở

tế bào chondrocytes rất có thể là do sự lão hóa hoặc do căng thẳng hoặc do

tổn thương gây ra [35].

4.1.1.2. Đặc điểm về giới tính

Kết quả nghiên cứu được trình bày ở bảng 3.2 cho thấy không có sự khác

biệt về giới giữa 2 nhóm NC với p>0,05 và tỷ lệ nữ mắc THKG cao hơn so

với nam giới, cụ thể là ở nhóm NC có 29/40 bệnh nhân là nữ chiếm tỷ lệ

72,5%; chỉ có 11 bệnh nhân là nam chiếm tỉ lệ 27,5%; tỷ lệ nữ/nam là 4/1;

nhóm ĐC gồm 40 bệnh nhân trong đó có 31 bệnh nhân là nữ chiếm 78,5%, có

9 bệnh nhân là nam chiếm 22,5%.

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng tương đồng với kết quả nghiên

cứu của các tác giả trong và ngoài nước. Nghiên cứu phân tích tổng hợp về

khác biệt giới tính, tỷ lệ mắc và mức độ nghiêm trọng thoái hoá khớp gối của

Srikanth và các cộng sự năm 2005 cho thấy tỷ lệ mắc THK gối ở nam giới

thấp hơn so với nữ giới, đặc biệt là những người nữ ≥55 tuổi [35].Theo NC

của Sowers M và công sự (2011) cho thấy phụ nữ trung niên tại Mỹ có tỷ lệ

mắc bệnh thoái hóa khớp gối từ trung bình đến nặng cao [36]. Theo tác giả

Trần Lê Minh trong nghiên cứu hiệu quả của điện châm kết hợp siêu âm điều

trị thoái hóa khớp gối (2017) tại Bệnh viện Châm cứu tỷ lệ nam/nữ là 1/4, với

bệnh nhân nữ chiếm tỷ lệ đến 83,3% ở nhóm NC và 76,7% ở nhóm ĐC [32];

Bùi Hải Bình nghiên cứu điều trị bệnh thoái hóa khớp gối nguyên phát bằng

liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu tự thân (2016) tại Bệnh viện Bạch Mai đa

số bệnh nhân là nữ chiếm tỷ lệ 81%, như vậy tỷ lệ nam/nữ là 1/4 [12]; Kết

quả nghiên cứu của Sowers M và công sự cho rằng tỷ lệ thoái hoá khớp cao

hơn ở nữ nhất là sau 50 tuổi có liên quan đến vai trò của hormone sinh dục và

thời kỳ mãn kinh [36].

4.1.1.3. Đặc điểm về nghề nghiệp

Kết quả NC được trình bày ở bảng 3.3 cho thấy bệnh nhân có nghề

nghiệp thuộc nhóm lao động chân tay chiếm tỷ lệ cao hơn so với nhóm lao

động trí óc; ở nhóm NC chiếm tỷ lệ 60%, nhóm ĐC chiếm 67,5%. Không có

sự khác biệt về nghề nghiệp giữa hai nhóm nghiên cứu với p > 0,05.

Nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với kết quả nghiên cứu của tác giả

Nguyễn Thị Bích Hồng (2020) nghiên cứu đánh giá độc tính và hiệu quả điều

trị của cao lỏng ích gối khang trên bệnh nhân THKG ở Bệnh viện YHCT

Trung ương có số bệnh nhân thuộc nhóm lao động chân tay chiếm tỷ lệ

61,7%, lao động trí óc 38,3% [37]; Trong nghiên cứu của tác giả Phạm Hồng

Vân và cộng sự (2017) trong nghiên cứu đánh giá tác dụng điều trị THKG

bằng phương pháp điện châm kết hợp tập dưỡng sinh tại Bệnh viện Châm cứu

Trung ương thấy bệnh nhân thuộc nhóm lao động chân tay chiếm tỷ lệ 61,7%

cao hơn nhóm lao động trí óc chỉ chiếm 38,3% [31]. Seidler A và cộng sự

trong nghiên cứu vai trò của khối lượng công việc thể chất đối với THKG có

triệu chứng - một nghiên cứu bệnh chứng ở Đức cho thấy một trong những

yếu tố nguy cơ phổ biến nhất đối với THK gối là làm việc nặng, các yếu tố

nguy cơ khác được kể đến như quỳ hoặc ngồi xổm, đứng trong nhiều giờ (≥ 2

giờ mỗi ngày), đi bộ ≥ 3 km/ngày, leo cầu thang thường xuyên, nâng vật nặng

(≥ 10 kg ) [38].

Như vậy tỷ lệ mắc THKG ở nhóm bệnh nhân có nghề nghiệp lao động

chân tay thường cao hơn so với nhóm lao động trí óc có thể do tình trạng chịu

áp lực quá tải kéo dài, các tế bào sụn bị cứng lại do tăng áp lực, giải phóng

các enzym tiêu protein, enzym này làm huỷ hoại dần dần các chất căn bản cấu

tạo nên sụn khớp [46].

4.1.1.4. Đặc điểm về thời gian mắc bệnh

Kết quả từ nghiên cứu của chúng tôi được trình bày ở bảng 3.4 cho thấy

thời gian mắc bệnh trung bình là 5,25 ± 1,56 (năm). Không có sự khác biệt về

thời gian mắc bệnh giữa hai nhóm nghiên cứu với p> 0,05.

Thời gian bị bệnh trong nghiên cứu của chúng tôi cao hơn so với kết quả

nghiên cứu của tác giả Trần Lê Minh là 3,69 ± 1,45 (năm), tác giả Nguyễn

Thanh Giang là 4,1 ± 2,4 (năm) nhưng thấp hơn so với tác giả Nguyễn Thị

Bích có thời gian mắc bệnh là 5,87 ± 2,96 (năm) [30],[32].

Như chúng ta đã biết THKG là một bệnh mạn tính, hầu hết tiến triển

chậm thường liên quan đến tuổi tác và/hoặc chấn thương gây ra. Quá trình

thoái hóa cuối cùng dẫn đến sự phá hủy không thể phục hồi của sụn khớp và

các mô khác của khớp. Sự hao mòn liên quan đến tuổi tác của sụn khớp và

xương dưới sụn, hoạt động chân tay quá mức, quá tải, rối loạn di truyền và

hội chứng chuyển hóa là những yếu tố quan trọng trong việc khởi phát và tiến

triển của THKG. Mặt khác bệnh nhân đến khám và điều trị tại bệnh viện

Châm cứu Trung ương hầu hết đều là người cao tuổi thời gian mắc bệnh kéo

dài đã từng điều trị ở nhiều nơi bằng các phương pháp khác nhau. Điều đó có

thể giải thích trong kết quả nghiên cứu của chúng tôi thời gian mắc THKG

của các nhóm nghiên cứu cao hơn so với nghiên cứu của một số tác giả khác.

4.1.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tƣợng nghiên cứu

4.1.2.1. Đặc điểm vị trí tổn thương

Kết quả từ bảng 3.5 cho thấy đa số các bệnh nhân có tổn thương cả hai

khớp gối, trong đó nhóm NC chiếm 62,5% và nhóm ĐC chiếm 60%; tỷ lệ tổn

thương khớp gối bên phải của của nhóm NC chỉ chiếm 22,5% nhóm ĐC

chiếm 30%; tỷ lệ tổn thương khớp gối trái chiếm 20% ở nhóm NC và 17,5% ở

nhóm ĐC.

Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Ngọc Lan có 50% số bệnh nhân bị

tổn thương cả hai khớp gối [29]; theo tác giả Phạm Hồng Vân trong 60 bệnh

nhân được lựa chọn trong nghiên cứu thì số bệnh nhân thoái hóa cả hai khớp

gối chiếm tỷ lệ cao nhất 61,7%, thoái hóa một khớp là 38,3%, trong đó tỷ lệ

thoái hóa khớp gối phải là 18,3%, khớp gối trái là 20% [31]. Các kết quả trên

phù hợp với kết quả NC của chúng tôi.

Thoái hoá khớp là bệnh mãn tính trong đó tuổi tác và tình trạng chịu áp

lực quá tải kéo dài là yếu tố liên quan chặt chẽ tới cơ chế sinh bệnh. Có thể lý

giải cho kết quả trên của chúng tôi do hầu hết bệnh nhân đến Bệnh viện Châm

cứu Trung ương đa phần từ 60 tuổi trở lên, đã mắc bệnh 4-5 năm, ban đầu các

bệnh nhân thường biểu hiện đau ở một khớp gối phải hoặc trái, do tư thế

chống đau khi vận động đi lại cơ thể dồn trọng lượng lên khớp gối còn lại và

gây nên tổn thương thoái hóa.

4.1.2.2. Đặc điểm triệu chứng lâm sàng

Trong nghiên cứu của chúng tôi các dấu hiệu lâm sàng tại khớp thoái hoá

thường xuất hiện gồm đau khớp, hạn chế gấp duỗi xuất hiện ở 100% bệnh

nhân; dấu hiệu phá gỉ khớp chiếm 91,3%, lục cục khớp chiếm 88,8 %; dấu

hiệu bào gỗ chiếm 53,8%, triệu chứng nóng da tại khớp chỉ xuất hiện ở một số

bệnh nhân chiếm 20%. Không có sự khác biệt về các triệu chứng lâm sàng

giữa hai nhóm nghiên cứu (p>0,05).

Triệu chứng đau khớp gối, hạn chế gấp duỗi xuất hiện ở 100% bệnh

nhân NC với đặc điểm đau kiểu cơ học, đau tăng khi đi lại vận động, đau

giảm về đêm và khi nghỉ ngơi; đau kèm hạn chế vận động khớp gối, bệnh

nhân không thực hiện được các động tác trong sinh hoạt hàng ngày như duỗi

thẳng chân, ngồi xổm, lên xuống câu thang đau tăng…. Điều này phù hợp với

tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân nghiên cứu của chúng tôi theo tiêu chuẩn của

Hội Khớp học Mỹ (ACR 1991) [11].

Dấu hiệu phá gỉ khớp là dấu hiệu cứng khớp buổi sáng kéo dài từ 15-30

phút, cứng khớp sau khi nghỉ ngơi cũng thường gặp, bệnh nhân phải vận động

một lúc mới trở lại bình thường. Trong nghiên cứu của chúng tôi dấu hiệu này

chiếm tỷ lệ cao thứ hai 91,3%.

Lạo xạo khi vận động là dấu hiệu cho biết sụn khớp bị tổn thương, diện

khớp sần sùi mất nhẵn, giảm chất nhày ổ khớp, là một trong 6 tiêu chí chẩn

đoán theo ACR (1991), trong nghiên cứu này triệu chứng lạo xạo khớp gối

chiếm tỷ lệ khá cao 88,8% sau đau, hạn chế vận động và phá gỉ khớp.

Dấu hiệu bào gỗ thể hiện có tổn thương đùi chè trong thoái hoá khớp

gối, trong nghiên cứu chúng tôi thống kê thấy tỷ lệ xuất hiện của triệu chứng

chiếm 53,8%. Triệu chứng chiếm tỷ lệ thấp nhất 20% là nóng da tại khớp gối

thể hiện tình trạng viêm tại chỗ nhưng thường không rầm rộ.

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng tương đồng với kết quả của các

tác giả trong và ngoài nước khác. Theo Ali M. Alshami các triệu chứng thoái

hóa khớp gối có thể rất khác nhau giữa các bệnh nhân. Các triệu chứng bao

gồm đau khớp và cứng khớp, sưng, hạn chế vận động và tiếng lục cục khi cử

động khớp, trong đó đau khớp gối là triệu chứng thường gặp nhất. Dựa trên

các khuyến nghị và bằng chứng của Liên đoàn Châu Âu về chống bệnh thấp

khớp (EULAR), các triệu chứng điển hình của thoái hóa khớp gối là đau,

thường nặng hơn về cuối ngày, thuyên giảm khi nghỉ ngơi; cứng khớp nhẹ

vào buổi sáng hoặc ít vận động và hạn chế tầm vận động của khớp [47]. Theo

tác giả Nguyễn Thị Ngọc Lan và Nguyễn Kim Dung có 100% bệnh nhân có

đau khớp gối trong nghiên cứu. Các triệu chứng khác (sưng, tiếng lục cục khi

vận động, dấu hiệu phá gỉ khớp dấu hiệu bào gỗ) đều có mặt ở trên 50% số

bệnh nhân [29]. Nghiên cứu của tác giả Bùi Hải Bình thì 100% số bệnh nhân

có đau khớp gối, dấu hiệu phá gỉ khớp chiếm 75,4%, lục cục khớp gối chiếm

90,2% [12].

4.1.2.3. Đặc điểm mức độ đau khớp gối theo thang điểm VAS

Thoái hoá khớp gối là bệnh mãn tính tiến triển theo thời gian, trong đó

đau tại khớp tổn thương là triệu chứng hay gặp nhất. Để đánh giá đau do

THKG, trong nghiên cứu này chúng tôi sử dụng thang điểm VAS để đánh giá.

Các bệnh nhân THKG có mức độ đau vừa theo thang điểm VAS trước điều trị

chiếm tỷ lệ cao ở cả hai nhóm, nhóm NC chiếm 77,5%; nhóm ĐC chiếm

85%; Mức độ đau nặng chiếm 22,5% ở nhóm NC và 15% ở nhóm ĐC; không

có bệnh nhân nào có mức độ đau nhẹ ở cả hai nhóm; Không có sự khác biệt

về mức độ đau theo thang điểm VAS giữa hai nhóm nghiên cứu (p>0,05).

Mức độ đau vừa trong NC của chúng tôi cao hơn so với với kết quả nghiên

cứu của tác giả Phạm Hồng Vân nhưng ở mức độ đau nhiều nghiên cứu của

chúng tôi thấp hơn so với kết quả nghiên cứu của tác giả (nhóm NC chiếm

38,33%, nhóm ĐC 46,66%) [31]. Và tương tự kết quả nghiên cứu của tác giả

Bùi Hải Bình (2016) các bệnh nhân THK có điểm đau VAS trung bình là 6,82

± 0,85 trong đó có 77% số bệnh nhân đau ở mức độ trung bình và 23% đau

mức độ nặng [12]. Theo nghiên cứu của Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Lan có

78% số bệnh nhân đau mức độ trung bình theo thang điểm VAS [29].

Có thể nhận thấy hầu hết các bệnh nhân THKG có triệu chứng đau ở

mức độ vừa và nặng làm ảnh hưởng tới sinh hoạt thường ngày nên BN mới

đến cơ sở y tế để được khám và điều trị bởi vậy đa số các nghiên cứu trước

điều trị không có bệnh nhân đau ở mức độ nhẹ. Hơn nữa đối với đau ở mức

độ nặng thường bệnh nhân tìm tới các phương pháp nhanh, mạnh làm dịu cơn

đau như tiêm nội khớp và các phương pháp khác của YHHĐ sau đó mới tìm

tới YHCT bởi vậy trong nghiên cứu của chúng tôi mức độ đau trung bình

chiếm tỷ lệ cao nhất, mức độ nặng chiếm tỷ lệ thấp hơn.

4.1.2.4. Mức độ rối loạn chức năng vận động theo thang điểm WOMAC

Thoái hóa khớp gối là bệnh cơ xương khớp mãn tính phổ biến trên toàn

thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng và có tác động tiêu cực đáng kể đến

chất lượng cuộc sống của người bệnh [2]. Thoái hóa khớp, đặc biệt ở khớp

gối, là nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật ở người lớn tuổi. Hạn chế trong việc

đi bộ, leo cầu thang và ngồi xổm là những phàn nàn phổ biến của bệnh nhân

gây cản trở rất nhiều đến các hoạt động sinh hoạt và giải trí hàng ngày [4]. Do

đó, hầu hết các nghiên cứu về THK gối đã cố gắng định lượng mức độ rối

loạn chức năng vận động khớp gối và tác dụng của các phương pháp điều trị

khác nhau đối với vấn đề hạn chế mức độ đau và chức năng vận động. Trong

nghiên cứu này chúng tôi sử dụng chỉ số WOMAC để đánh giá mức độ rối

loạn chức năng khớp gối.

Chỉ số WOMAC được phát triển vào năm 1982 tại các trường Đại học

Western Ontario và McMaster. Đây là một bảng câu hỏi tự đánh giá bao gồm

24 mục được chia thành 3 hạng mục nhỏ: Đau (5 mục): khi đi bộ, sử dụng cầu

thang, trên giường, ngồi hoặc nằm và đứng thẳng. Độ cứng khớp (2 mục): sau

khi thức dậy đầu tiên và các thời điểm trong ngày. Chức năng vận động (17

hạng mục): sử dụng cầu thang, đứng lên sau khi ngồi, đứng, cúi người, đi bộ,

vào/ra khỏi ô tô, mua sắm, mang/cởi tất, đứng dậy khỏi giường, nằm trên

giường, ra/vào tắm, ngồi, lên/xuống toilet, công việc nội trợ nặng nhọc, công

việc nội trợ nhẹ nhàng.Tổng điểm của 24 câu hỏi là 96 điểm, điểm càng cao

thì mức độ đau và rối loạn chức năng vận động càng nặng.

Kết quả được trình bày ở bảng 3.8 cho thấy không có sự khác biệt về

mức độ rối loạn vận động giữa hai nhóm NC (p>0,05), trong đó rối loạn chức

năng vận động mức độ nặng chiếm tỷ lệ cao nhất (63,7%), rối loạn mức trung

bình chiếm 36,3%, không có bệnh nhân nào rối loạn mức độ nhẹ. Như vậy,

BN đến điều trị hầu hết đều đã có rối loạn chức năng vận động mức trung

bình hoặc nặng vì đa phần bệnh nhân lớn tuổi, thời gian mắc bệnh kéo dài mà

thoái hoá khớp lại là bệnh mãn tính tiến triển tăng lên theo thời gian.

4.1.2.5. Đặc điểm tầm vận động khớp gối

Từ biểu đồ 3.1 cho thấy hạn chế vận động khớp gối theo chỉ số gót -

mông ở mức độ nặng chiếm tỷ lệ cao ở cả hai nhóm. Cụ thể, nhóm NC chiếm

70%, nhóm ĐC chiếm 62,5%. Ở mức độ trung bình chiếm tỷ lệ thấp hơn,

trong đó, nhóm NC là 30%, nhóm ĐC là 37,5%. Không có bệnh nhân nhân

nào hạn chế vận động khớp gối theo chỉ số gót mông ở mức độ rất nặng.

Không có sự khác biệt về hạn chế khớp gối theo chỉ số gót mông với p>0,05.

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng tương tự kết quả nghiên cứu của

tác giả Phạm Hồng Vân hạn chế tầm vận động khớp gối từ mức độ nhẹ đến

trung bình chiếm 83,3%, số bệnh nhân bị hạn chế mức độ nặng chỉ chiếm tỷ

lệ 16,7% , đánh giá tầm vận động khớp gối theo chỉ số gót mông 100% số

bệnh nhân ở mức độ vừa và nặng [31].

Động tác của khớp gối rất linh hoạt, trong đó động tác chủ yếu là gập và duỗi khớp gối , gấp 1350- 1400, duỗi 00 và tham gia trực tiếp vào các hoạt

động sinh hoạt hàng ngày như đi lại, đứng lên, ngồi xuống[10]. Hạn chế vận

động khớp gối là một trong những triệu chứng hay găp ở bệnh nhân THKG vì

vậy phát hiện và quản lý tốt các bệnh nhân thoái hóa khớp gối tránh biến

chứng sẽ giúp giảm bớt gánh nặng cho bệnh nhân, gia đình của họ và cho xã

hội.

4.1.2.6. Đặc điểm mức độ tổn thương khớp gối trên hình ảnh X quang

Cùng với sự phát triển của các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh, X quang vẫn

là công cụ dễ tiếp cận nhất để đánh giá mức độ THKG. X quang được sử

dụng để đánh giá sự tân tạo xương và hẹp khe khớp; Hiện nay, lượng giá mức

độ THK gối trên Xquang theo Kellgren và Lawrence (1987) là tiêu chuẩn

được sử dụng và chấp nhận rộng rãi nhất để chẩn đoán THKG và được chia

làm 4 giai đoạn. Trong nghiên cứu của chúng tôi, mức độ tổn thương trên

phim chụp Xquang bệnh nhân THKG giai đoạn II chiếm tỷ lệ cao nhất; trong

đó nhóm NC chiếm 90% nhóm ĐC chiếm 82,5%; giai đoạn I chiếm tỷ lệ thấp

nhóm nghiên cứu 10%, nhóm ĐC 17,5%. Không có sự khác biệt về mức độ

tổn thương khớp gối trên phim chụp Xquang theo Kellgren và Lawrence

(p>0,05).

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng phù hợp với kết quả nghiên cứu

của tác giả Trần Lê Minh bệnh nhân THKG ở giai đoạn I là 8,3%, giai đoạn II

là 91,7% [32]. Theo kết quả nghiên cứu của tác giả Bùi Hải Bình (2016) trên

84 bệnh nhân, có 53,3% ở giai đoạn II và 46,7% ở giai đoạn III [14]. Giải

thích cho sự sai khác này là do nghiên cứu của chúng tôi chỉ tập trung vào 2

giai đoạn I và II.

4.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI CỦA ĐIỆN CHÂM

KẾT HỢP SÓNG XUNG KÍCH

4.2.1. Kết quả điều trị giảm đau theo thang điểm VAS

Theo kết quả nghiên cứu được trình bày tại bảng 3.10 cho thấy, sau 10

ngày điều trị không có bệnh nhân nào còn mức độ đau nặng; đau vừa chiếm

32,5% và đau nhẹ chiếm tỷ lệ 67,5%. Sau 20 ngày điều trị số bệnh nhân đau

vừa chỉ còn 5%, thấp hơn so với nhóm ĐC là 42,5%; số bệnh nhân đau nhẹ

chiếm 67,5% cao hơn nhóm ĐC là 45%; không đau chiếm 27,5% cao hơn so

với nhóm ĐC là 12,5%. Tại các thời điểm đánh giá sau 10 ngày, 20 ngày điều

trị, giá trị trung bình của điểm đau theo thang điểm VAS của nhóm NC là

3,23 ± 1,21 (điểm) và 1,4 ± 1,24 (điểm) giảm nhiều hơn so với nhóm ĐC là

4,0 ± 0,96 (điểm) và 3,33 ± 1,07 (điểm). Hiệu suất giảm của nhóm NC tương

ứng là 2,55 ± 0,6 (điểm) và 4,38 ± 0,71 (điểm); hiệu suất giảm của nhóm ĐC

là 1,63 ± 0,63 (điểm) và 2,3 ± 0,79 (điểm). Sự khác biệt giữa hai nhóm và

điểm đau trung bình cả hai nhóm đều giảm có ý nghĩa thống kê (p < 0,01).

Như vậy, có thể thấy rằng ở các bệnh nhân THKG được điều trị bằng

glucosamine hay bằng điện châm kết hợp sóng xung kích thì đều có tác dụng

giảm đau nhưng điện châm kết hợp sóng xung kích giảm đau tốt hơn so với

dùng glucosamine. Kết quả giảm đau trong nghiên cứu của chúng tôi tương tự

như kết quả trong nghiên cứu của một số tác giả khác đã nghiên cứu điều trị

THKG bằng một số phương pháp khác như kết hợp điện châm và bài thuốc

Tam Tý Thang của tác giả Nguyễn Thu Thủy ( 2014) [40].

Tác giả Trần Thị Phương Huế (2016) đánh giá hiệu quả điều trị của

phương pháp điện châm kết hợp với thủy châm Milgamma N, qua 15 ngày

điều trị THK gối, chỉ số VAS trung bình của nhóm NC giảm từ 7,0 ± 1,43

(điểm) còn 1,8 ± 0,91 (điểm), hiệu suất giảm 5,06 ± 1,53 (điểm) và nhóm ĐC

giảm từ 6,9 ± 1,39 (điểm) còn 3,2 ± 0,99 (điểm), hiệu suất giảm là 3,8 ± 1,27

(điểm) [41]. So sánh kết quả nghiên cứu của chúng tôi với nghiên cứu của

Trần Thị Phương Huế trong điều trị giảm đau qua chỉ số VAS, cho thấy kết

quả là của chúng tôi đạt kết quả cao hơn. Nghiên cứu của tác giả Bùi Hải

Bình (2017) nghiên cứu điều trị bệnh thoái hóa khớp gối nguyên phát bằng

liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu tự thân cho hiệu quả giảm đau theo thang

điểm VAS từ 6,7 ± 0,83 (điểm) còn 4,5 ± 1,1 (điểm) sau 6 tuần điều trị [12].

Năm 2018, nghiên cứu của Joana Teixeira và các cộng sự cho thấy điện châm

có tác dụng giảm đau hiệu quả trên bệnh nhân THK gối với điểm VAS giảm

từ 9,5 xuống 2 và từ 9,0 xuống 1 ở cả hai nhóm nghiên cứu [42].

4.2.2. Kết quả điều trị theo thang điểm WOMAC

Theo kết quả nghiên cứu ở bảng 3.12cho thấy sau 10 ngày điều trị số

bệnh nhân có mức độ rối loạn chức năng theo chỉ số WOMAC nặng chiếm

22,5% giảm so với ngày D0; Mức độ trung bình chiếm 65%; mức độ nhẹ

chiếm 12,5%. Sau 20 ngày điều trị không còn bệnh nhân có rối loạn chức

năng khớp gối mức độ nặng; mức độ vừa chiếm 20%; mức độ nhẹ chiếm 80%

cao hơn nhóm ĐC. Điểm trung bình của thang điểm WOMAC tại thời điểm

thời điểm sau 10 ngày, 20 ngày điều trị của nhóm NC, chỉ số này giảm xuống

tương ứng là 19,88 ± 8,43 (điểm) và 5,95 ± 5,03 (điểm), thấp hơn so với

nhóm ĐC lần lượt là 34,70 ± 10,18 (điểm) và 23,45 ± 11,01 (điểm) ; hiệu

suất giảm của nhóm NC theo thang điểm WOMAC là 34,93 ± 8,45 (điểm),

cao hơn so với nhóm ĐC là 16,95 ± 8,53 (điểm). Như vậy có thể thấy phương

pháp sử dụng điện châm kết hợp sóng xung kích có tác dụng cải thiện chức

năng khớp gối theo thang điểm WOMAC tốt hơn so với nhóm chỉ sử dụng

thuốc Glucosamine đơn thuần. Sự khác biệt giữa hai nhóm là có ý nghĩa

thống kê (p < 0,01).

Kết quả của Nguyễn Thu Thủy (2014) đánh giá hiệu quả điều trị thoái

hóa khớp gối bằng bài thuốc Tam tý thang kết hợp với điện xung qua 30 ngày

điều trị THK gối, nhóm NC có chỉ số WOMAC vận động giảm từ 33,4±6,44

(điểm) còn 8,03 ± 3,01 (điểm), hiệu suất giảm 25,37 ± 6,89 (điểm). Nhóm

ĐC có chỉ số WOMAC vận động giảm từ 34 ± 6,45 (điểm) xuống 13,2±5,04

(điểm), hiệu suất giảm là 20,8 ± 6,14 (điểm) [40]. Nghiên cứu hiệu quả của

điện châm kết hợp siêu âm điều trị thoái hóa khớp gối của tác giả Trần Lê

Minh (2017) sau 20 ngày điều trị đánh giá theo thang điểm WOMAC giảm từ

50,27 ± 9,45 (điểm) xuống còn 12,8 ± 4,02 (điểm), hiệu suất giảm 37,47 ±

7,73 (điểm) [32]. Nghiên cứu có kết quả tương đồng với nghiên cứu của

chúng tôi. Tác giả Bùi Hải Bình (2017) nghiên cứu điều trị bệnh thoái hóa

khớp gối nguyên phát bằng liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu tự thân, qua 6

tuần điều trị điểm WOMAC giảm từ 37,5 ± 10,59 xuống còn 19,5 ± 8,64 hiệu

suất giảm theo thang điểm WOMAV là 18 ± 1,95 [12]. Nghiên cứu của tác

giả Bùi Việt Hưng (2017) phân lập, bảo quản, hoạt hóa và đánh giá hiệu quả

điều trị của tế bào gốc mô mỡ tự thân đối với bệnh nhân thoái hoá khớp gối

sau 8 tuần có tác dụng cải thiện chức năng vận động khớp gối theo thang

điểm WOMAX từ 54,26 ± 10,61 xuống còn 30,06 ± 15,98 [13]. So sánh mức

độ cải thiện chức năng khớp gối theo thang điểm WOMAX, cho thấy nghiên

cứu của chúng tôi có hiệu quả cải thiện chức năng khớp gối tốt trong thời gian

ngắn. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng tương đồng với các nghiên cứu

khoa học khác trên thế giới. Nghiên cứu hồi cứu của tác giả Tengqi Li và

cộng sự năm 2019 cho thấy rằng bệnh nhân được điều trị bằng sóng xung kích

có hiệu quả giảm triệu chứng đánh giá theo thang điểm WOMAC [43]. Năm

2020 Senbo An và cộng sự đã nghiên cứu trong điều trị thoái hoá khớp gối,

bên cạnh việc giảm đau, sóng xung kích làm tăng khả năng vận động của

khớp gối và có thể làm giảm chỉ số WOMAC [44].

4.2.3. Kết quả phục hồi tầm vận động khớp gối

Kết quả nghiên cứu ở bảng 3.14 cho thấy sau ở nhóm NC 10 ngày điều

trị tỷ lệ bệnh nhân hạn chế khớp gối mức độ nặng giảm xuống còn 35%; Sau

20 ngày điều trị không có bệnh nhân hạn chế khớp gối mức độ nặng; mức độ

trung bình chiếm 47,5%; số bệnh nhân không hạn chế khớp gối chiếm tỷ lệ

cao 52,5%. Chỉ số gót mông trung bình tại tời điểm 10 ngày, 20 ngày điều trị

của nhóm NC tương ứng là 8,65 ± 2,39 cm và 3,73 ± 1,69 cm, thấp hơn so với

nhóm ĐC lần lượt là 10,8 ± 1,59 cm và 8,83 ± 2,28 cm. Hiệu suất giảm của

nhóm NC sau 20 ngày điều trị là 8,65 ± 1,90 cao hơn so với nhóm ĐC là

3,35±1,27 cm. So sánh hiệu quả phục hồi tầm vận động khớp gối theo chỉ số

gót - mông cho thấy phương pháp sử dụng điện châm kết hợp sóng xung kích

cho kết quả cải thiện tốt hơn nhóm chỉ sử dụng thuốc Glucosamin đơn thuần

(p<0,01).

Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Bích (2014) đánh giá kết quả điều trị

thoái hóa khớp gối bằng bài thuốc Tam tý thang kết hợp với bài tập vận động

khớp gối, sau 21 ngày điều trị, chỉ số gót – mông cải thiện ở nhóm NC là -

14,7 ± 7,3 (cm) và nhóm ĐC là 10,00 ± 6,6 (cm) [30]. So với kết quả của tác

giả này ở nhóm NC, hiệu quả cải thiện chỉ số gót - mông của chúng tôi là thấp

hơn. Điều này là do phương pháp can thiệp của tác giả ở đây có kết hợp bài

tập vận động khớp gối cho các bệnh nhân trong nhóm NC. Tác giả Trần Lê

Minh (2017) nghiên cứu hiệu quả của điện châm kết hợp siêu âm điều trị

thoái hóa khớp gối, sau 20 ngày điều trị, hiệu suất giảm của nhóm NC là

10,6±4,19 (cm) [32]. Nghiên cứu có kết quả tương đồng với nghiên cứu của

chúng tôi. Tác giả Phạm Hồng Vân (2017) đánh giá tác dụng điều trị thoái

hóa khớp gối bằng phương pháp điện châm kết hợp tập dưỡng sinh, sau 30

ngày điều trị, chỉ số gót mông ở nhóm NC giảm từ 21,87 ± 10,23 (cm) xuống

còn 7,21 ± 2,89 (cm) hiệu suất giảm là 14.66 ± 9.96 (cm) [31]. Chỉ số gót

mông của nghiên cứu này tốt hơn so với nghiên cứu của chúng tôi là do thời

gian điều trị và phương pháp can thiệp khác nhau.

Kết quả cải thiện tầm vận động của khớp gối thông qua chỉ số gót -

mông của trong nghiên cứu của chúng tôi có thể được giải thích là do chúng

tôi sử dụng điện châm và sóng xung kích tác động lên sụn và xương dưới sụn

kích thích các thành phần hoá học đẩy nhanh quá trình tái tạo sụn, cũng như

thúc đẩy quá trình tân mạch hóa, có thể làm tăng cung cấp máu và sửa chữa

các mô bị viêm thông qua tái tạo mô. Các nghiên cứu cho thấy Glucosamin

sulfat giúp cho sự tổng hợp galactosamin một loại amin cần cho sự tổng hợp

proteoglycan, glucosamin cũng làm giảm thiểu sự tổn thương các mô cấy sụn

do chấn thương. Mà sự tổng hợp proteoglycan sẽ làm tăng độ cứng của mô

sụn, đối với sụn thoái hoá glucosamin sulfat có khả năng giảm đáng kể sự phá

huỷ sụn nhờ tính chất kích thích các hoạt động đồng hoá của sụn, kìm hãm

các hoạt động dị hoá, chính vì thế thuốc có tác dụng cải thiện một số triệu

chứng của thoái hoá khớp, giảm đau.

4.2.4. Kết quả điều trị

Sau liệu trình 20 ngày điều trị, ở nhóm NC đa số bệnh nhân có kết quả

điều trị ở mức độ khá chiếm tỷ lệ cao 52,5% ; mức độ tốt chiếm 27,5%.

Không có bệnh nhân nào đáp ứng kém với điều trị bằng điện châm và sóng

xung kích. Kết quả trên cao hơn so với nhóm ĐC (mức độ điều trị kém chiếm

30%, trung bình 40%; tốt và khá chiếm 30%). Sự khác biệt có ý nghĩa thống

kê với p<0,05.

Trong nghiên cứu này chúng tôi lựa chọn bệnh nhân theo tiêu chuẩn của

Hội Khớp học Hoa Kỳ (American College of Rheumatology - ACR (1991)

[13]. Trong số các bệnh nhân được chẩn đoán xác định là thoái hóa khớp gối

thì chúng tôi chỉ lựa chọn bệnh nhân thoái hóa khớp gối ở giai đoạn I và II

theo phân loại Kellgren và Lawrence. Đối với tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân

theo YHCT chúng tôi lựa chọn những bệnh nhân được chẩn đoán chứng tý

thể phong hàn thấp tý điển hình như: đau ở một khớp hay 2 khớp, đau tăng

khi vận động đi lại, trời lạnh đau nhiều, chườm nóng đỡ đau, sợ lạnh, tay chân

lạnh, tiểu nhiều nước, tiểu trong. Chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch trầm tế.

Trong nghiên cứu này, kết quả chung đạt được của nhóm NC tốt hơn so

với nhóm ĐC có thể được giải thích là do chúng tôi đã sử dụng phương pháp

kết hợp điện châm và sóng xung kích.

Điện châm là một phát triển mới của ngành châm cứu, dùng dòng xung

điện tác động kích thích lên huyệt vị để chữa bệnh. Các xung kích thích của

máy điện châm đều đặn, ổn định nên có tác dụng làm dịu đau, ức chế cơn đau,

kích thích hoạt động của các cơ, các tổ chức, tăng cường dinh dưỡng tổ chức,

làm giảm viêm, giảm xung huyết, giảm phù nề tại chỗ. Đây là phương pháp

can thiệp giúp điều trị hiệu quả cơn đau và cải thiện tốt chức năng khớp gối

trong bệnh lý THK gối [14],[15].

Giảm căng cơ, ức chế sự co thắt, xung huyết là một trong những hiệu ứng

cơ bản của liệu pháp điều trị bằng sóng xung kích, nó cung cấp nguồn năng

lượng bổ sung cho các cơ bị tăng trương lực và cấu trúc dây chằng của cơ đó.

Ngoài ra sóng xung kích còn làm giảm thiểu tương tác bệnh lý giữa các sợi

actin và myosin, làm giảm sự căng cơ (nguyên nhân gây đau cho bệnh nhân).

Tăng cường phân tán chất P Hoạt hóa chất P (chất trung gian dẫn truyền đau

và yếu tố tăng trưởng) kích thích các sợi thần kinh hướng tâm, đồng thời làm

phát triển phù nề và tăng bài tiết histamine. Làm giảm nồng độ chất P sẽ làm

giảm đau tại các vùng bị đau và làm giảm nguy cơ phát triển phù nề. Tăng

cường sản xuất collagen, cải thiện chuyển hóa và vi tuần hoàn, làm tan sự vôi

hóa của nguyên bào sợi [18].

Trong nghiên cứu này, chúng tôi áp dụng y lý YHCT để xác định đúng

thể bệnh từ đó lựa chọn ra phương huyệt cũng như thủ pháp điện châm phù

hợp nhất với thể bệnh đó để có được hiệu quả trên lâm sàng. Theo YHCT

thoái hoá khớp gối được xếp vào phạm vi chứng tý với quan niệm rằng cơ thể

con người nói chung phân chia làm 4 giai đoạn phát dục, tráng kiện, cơ thể

suy dần và lão suy; Giai đoạn cơ thể dần suy là khi nam từ 40 đến 64 tuổi, nữ

từ 35 đến 56 tuổi, 40 tuổi thận khí suy kém, tóc rụng răng khô… 56 tuổi can

khí suy yếu, gân mạch kém hoạt động, thiên quý khô cạn, tinh khí cũng ít,

thận tạng suy yếu, thân thể hao mòn, 64 tuổi thì răng tóc rụng, bây giờ ngũ

tạng đã suy yếu, gân xương rũ rời, thiên quý cạn hết cho nên râu, tóc bạc,

người nặng nề, đi đứng không vững.

Chính trong giai đoạn cơ thể dần suy cho đến lão suy thận hư không nuôi

dưỡng được cho can mộc dẫn đến can thận đều hư, chính khí suy ngoại tà

thừa cơ xâm phạm trong đó phong hàn thấp là ba thứ tà khí hay gây bệnh

nhất; thấp là âm tà thường gây bệnh ở phía dưới và làm tổn thương dương khí

khiến cơ thể mệt mỏi, khớp gối sưng đau; phong tà thường gây đau tê bì di

chuyển từ khớp này sang khớp khác; hàn tà là âm tà khi xâm nhập vào làm

cho khí huyết của kinh mạch tắc trở lại gây đau nhói có điểm đau cố định, các

ngoại tà này kết hợp với nhau mà gây bệnh. Từ những lý luận như vậy chúng

tôi chọn huyệt điều trị gồm các huyệt Độc tỵ, Tất nhãn Dương lăng tuyền, Âm

lăng tuyền; Ủy trung, Hạc Đỉnh; Phong long; Huyết hải, Lương khâu, Tam

âm giao để điều trị.

Phác đồ điều trị THKG :huyệt Độc tỵ là huyệt của kinh túc dương minh

vị; huyệt Tất nhãn là kỳ huyệt, hai huyệt cùng dùng có tác dụng khu phong

tán hàn tại khớp gối, theo YHCT hàn tà làm cho khí huyết ngưng trệ, cân

mạch co rút, “thông tắc bất thống”, “thống tắc bất thông”, khi trừ được phong

hàn tà thì khí huyết lưu thông khớp gối sẽ giảm đau nhức. Huyệt Hạc đỉnh

nằm tại vị trí chỗ lõm đỉnh phía trên xương bánh chè khớp gối, là huyệt trên

lâm sàng hay dùng có công năng khu hàn hóa thấp, hoạt huyết thông lạc.

Dương lăng tuyền là huyệt hội của cân khi châm Dương lăng tuyền thấu Âm

lăng tuyền hai bên có tác dụng tiêu thũng chỉ thống, tuyên thông bộ vị khớp

gối ủng trệ, hồi phục công năng co duỗi vận động. Sách “Bách chứng phú”

viết: “chân đau gối sưng thũng châm Túc tam lý”, Túc tam lý là huyệt hợp

của kinh túc dương minh vị dùng cùng Phong long có tác dụng điều hòa tỳ vị,

hành khí hóa thấp, do kinh túc dương vị có mạch thông với bộ vị khớp gối,

cho nên nguyên nhân do hàn thấp hoặc thấp nhiệt dẫn đến đầu gối sưng đau,

châm Túc tam lý rất hiệu quả. Bệnh nhân tuổi cao, âm hư huyết khuy thì

châm thêm huyệt Huyết hải của kinh túc thái âm tỳ, có công hiệu khư thấp tán

tà, lại có công hiệu bổ ích âm huyết; Huyệt Uỷ trung vị trí tại điểm giữa nếp

lằn khoeo chân có tác dụng thanh huyết, tiết nhiệt, thư cân, thông lạc, khu

phong thấp. Điều trị phối hợp các huyệt theo phác đồ trên có công dụng khu

phong hàn, trừ thấp, thư cân, hoạt lạc, chỉ thống vừa có tác dụng ích tinh

dưỡng huyết, trong bổ có tả phù hợp với chứng THK gối do phong hàn thấp

tý.

Ở nhóm ĐC, các BN được điều trị bằng uống thuốc Glucosamine hằng

ngày với liệu trình 20 ngày cũng có kết quả giảm đau, phục hồi chức năng vận

động là do Glucosamine tham gia quá trình chuyển hóa tổng hợp nên thành

phần của sụn khớp. Nó là một amino-monosaccharide, nguyên liệu để tổng

hợp proteoglycan, khi vào trong cơ thể nó kích thích tế bào ở sụn khớp tăng

tổng hợp và trùng hợp nên cấu trúc proteoglycan bình thường. Kết quả của

quá trình trùng hợp là muco-polysaccharide, thành phần cơ bản cấu tạo nên

đầu sụn khớp. Glusamine sulfate đồng thời ức chế các enzym phá hủy sụn

khớp như collagenase, phospholinase A2 và giảm các gốc tự do superoxide

phá hủy các tế bào sinh sụn. Glucosamine còn kích thích sinh sản mô liên kết

của xương, giảm quá trình mất calci của xương. Do glucosamine làm tăng sản

xuất chất nhầy dịch khớp nên tăng độ nhớt, tăng khả năng bôi trơn của dịch

khớp. Vì thế glucosamine không những giảm triệu chứng của thoái khớp (đau,

khó vận động) mà chủ yếu là ngăn chặn quá trình thoái hóa khớp, ngăn chặn

bệnh tiến triển. Để tác dụng của glucosamine được tốt nhất thì việc sử dụng

Glucosamine phải được liên tục kéo dài ít nhất 3 tháng [29]. Do thiết kế

nghiên cứu của chúng tôi chỉ có liệu trình 20 ngày vì vậy tác dụng giảm đau,

phục hồi chức năng vận động của nhóm dùng glucosamine thấp hơn so với

nhóm điều trị bằng điện châm kết hợp sóng xung kích.

4.3. TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN CỦA PHƢƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ

4.3.1. Trên lâm sàng

Như chúng ta đã biết, tất cả các phương pháp điều trị đều có khả năng

gây tác dụng không mong muốn, việc đánh giá khả năng có lợi và có nguy cơ

tác dụng không mong muốn của phương pháp điều trị là cần thiết khi áp dụng

trên người bệnh. Một phương pháp điều trị được đánh giá là tốt khi không chỉ

mang lại hiệu quả điều trị mà còn phải đảm bảo an toàn, ít tác dụng không

mong muốn, bệnh nhân dễ dàng chấp nhận.

Theo các tài liệu kinh điển, châm có thể có các tai biến như vựng châm,

chảy máu, nhiễm trùng, gãy kim [16]. Sóng xung kích cũng được khuyến cáo

có những tác dụng không mong muốn sau khi trị liệu là đau tăng tại khu vực

tác động [18]. Do vậy, bên cạnh nghiên cứu tác dụng của phương pháp điều

trị, chúng tôi tiến hành theo dõi các tác dụng không mong muốn của phương

pháp để đảm bảo an toàn cho người bệnh. Trên lâm sàng, chúng tôi tiến hành

theo dõi các tai biến xảy ra trên tất cả các BN nghiên cứu trong suốt liệu trình

20 ngày.

Kết quả nghiên cứu được trình bày ở bảng 3.17 cho thấy tác dụng không

mong muốn trên lâm sàng như: vựng châm, chảy máu, nhiễm trùng, gãy kim

chiếm tỷ lệ thấp, có 5 bệnh nhân bị chảy máu khi rút kim chiếm 12,5% tuy

nhiên máu chảy lượng ít, khi chảy máu chúng tôi dùng bông khô thấm nhẹ,

động viên giải thích cho người bệnh an tâm về phương pháp điều trị.

Đối với phương pháp sóng xung kích là phương pháp không xâm lấn

trong nghiên cứu của chúng tôi 100% bệnh nhân không xảy ra tai biến trong

quá trình điều trị.

Theo bảng 3.18 cho thấy tình trạng mạch, huyết áp, nhịp thở, nhiệt độ của

bệnh nhân tại các thời điểm trước và sau điều trị là không có sự khác biệt (p >

0,05). Như vậy, điều trị thoái hoá khớp bằng phương pháp điện châm kết hợp

sóng xung kích không ảnh hưởng đến các chỉ số sinh tồn của người bệnh.

Có được kết quả này cũng là do khi tiến hành thủ thuật điện châm kết

hợp sóng xung kích chúng tôi đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng của thầy thuốc và

giải thích rõ ràng với người bệnh để có sự hợp tác cao nhất của bệnh nhân

trong quá trình điều trị, giúp cho điều trị đạt hiệu quả cao nhất và giảm thiểu

tối đa các tác dụng không mong muốn.

4.3.2. Trên cận lâm sàng

Các kết quả nghiên cứu về chỉ số hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu trong máu

ngoại vi của bệnh nhân trong liệu trình 20 ngày điều trị được trình bày trên

bảng 3.19 cho thấy tại các thời điểm trước và sau điều trị, các chỉ số này

không có sự biến đổi có ý nghĩa thống kê với p > 0,05. Điều này chứng tỏ

điện châm kết hợp sóng xung kích không ảnh hưởng đến các chỉ số huyết học

của người bệnh.

Như chúng ta đã biết máu là một tổ chức di động được tạo thành từ thành

phần hữu hình là các tế bào (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu) và huyết tương.

Chức năng chính của máu là cung cấp các chất nuôi dưỡng và cấu tạo các tổ

chức cũng như loại bỏ các chất thải trong quá trình chuyển hóa của cơ thể như

khí carbonic và acid lactic. Máu cũng là phương tiện vận chuyển của các tế

bào (cả tế bào có chức năng bảo vệ cơ thể lẫn tế bào bệnh lý) và các chất khác

nhau (các amino acid, lipid, hormone) giữa các tổ chức và cơ quan trong cơ

thể. Các rối loạn về thành phần cấu tạo của máu hay ảnh hưởng đến sự tuần

hoàn bình thường của nó có thể dẫn đến rối loạn chức năng của nhiều cơ quan

khác nhau và ngược lại. Vì vậy các xét nghiệm về số lượng hồng cầu, bạch

cầu, HGB của bệnh nhân cần được theo dõi.

Nhiều nghiên cứu cho thấy điện châm có tác dụng theo hướng tích cực

lên hoạt động của các tế bào máu, nồng độ các ion trong huyết tương, hoạt

hoá hệ thống đông máu giúp hệ thống này luôn ở trạng thái bình ổn. Theo tác

giả Xin-Cai Xie và cộng sự điện châm còn có tác dụng thúc đẩy sự hấp thụ sắt

ở ruột bằng cách điều chỉnh giảm mức leptin-hepcidin toàn thân từ đó giúp

tạo nguyên liệu cho quá trình sản sinh hồng cầu [45].

Các kết quả nghiên cứu sự biến đổi các chỉ số hóa sinh liên quan đến

chức năng gan cũng như chức năng lọc của thận cho thấy chỉ số AST, ALT,

ure và creatinin trong máu bệnh nhân không có sự khác biệt tại các thời điểm

trước và sau điều trị (p>0,05). Như vậy, điện châm kết hợp sóng xung kích

không làm ảnh hưởng đến chức năng gan, thận.

Nhiều nghiên cứu trên thực nghiệm cho thấy điện châm có tác dụng hạ

men gan, tăng cường chức năng gan. Theo Wang và cộng sự khi châm vào

huyệt Túc tam lý làm giảm tổn thương tế bào gan trên chuột mô hình và làm

giảm nồng độ axit hyaluronic và procollagen III trong huyết thanh, giảm mức

độ xơ hóa gan của chuột mô hình. Châm cứu tại huyệt Can du và Dương Lăng

Tuyền đã được phát hiện để điều trị hiệu quả chứng xơ gan của chuột mô hình

bằng cách giảm mức procollagen III [46]. Theo Wei xiong điện châm có khả

năng cải thiện chức năng thận, giảm protein niệu, kiểm soát tăng huyết áp,

điều chỉnh tình trạng thiếu máu, giảm đau và kiểm soát nhiều biến chứng liên

quan đến chạy thận nhân tạo như ngứa do urê huyết, mất ngủ và mệt mỏi. Các

cơ chế liên quan đến sự điều hòa của thần kinh giao cảm và sự hoạt hóa của

các hóa chất hoạt tính sinh học [47].

Đối với việc sử dụng sóng xung kích chúng tôi hoàn toàn tuân thủ đúng

phác đồ điều trị về thời gian, tần số, chỉ định và chống chỉ định của phương

pháp nên trên tổng số 40 bệnh nhân thuộc nhóm nghiên cứu chưa ghi nhận tác

dụng không mong muốn nào trên lâm sàng và cận lâm sàng.

Như vậy, điều trị THKG bằng phương pháp điện châm kết hợp sóng

xung kích trong nghiên cứu của chúng tôi chưa phát hiện tác dụng không

mong muốn nào trên lâm sàng và cận lâm sàng.

KẾT LUẬN

Kết quả nghiên cứu trên 80 bệnh nhân thoái hoá khớp gối trong đó 40

bệnh nhân được điều trị bằng điện châm kết hợp sóng xung kích, 40 bệnh

nhân được điều trị bằng Glucosamin với liệu trình 20 ngày chúng tôi rút ra

các kết luận sau:

1. Phƣơng pháp điều trị bằng điện châm kết hợp sóng xung kích có

hiệu quả tốt trong việc giảm đau và cải thiện tầm vận động khớp trên

bệnh nhân thoái hoá khớp gối giai đoạn I, II theo phân loại của Kellgren

và Lawrence.

- Làm giảm giá trị trung bình VAS từ 5,78 ± 0,8 (điểm) trước điều trị

xuống còn 1,4 ± 1,24 (điểm) sau điều trị với hiệu suất giảm là -4,38 ± 0,71

(điểm);

- Làm giảm điểm trung bình của chỉ số WOMAC tại thời điểm D0 của

nhóm NC là 40,4 ± 10,82 (điểm) trước điều trị xuống còn 5,95 ± 5,03 (điểm)

với hiệu suất giảm là -34,93 ± 8,45 (điểm).

- Làm giảm tầm tầm vận động khớp gối theo chỉ số gót - mông từ 12,38

± 1,89 cm trước điều trị còn 3,73 ± 1,69 cm sau điều trị với hiệu suất giảm là

-8,65 ± 1,9 (cm).

- Kết quả điều trị chung: Sau 20 ngày điều trị, mức độ khá chiếm tỷ lệ

cao 52,5% ; mức độ tốt chiếm 27,5%. Không có bệnh nhân nào đáp ứng kém.

2. Phƣơng pháp điều trị bằng điện châm kết hợp sóng xung kích là

phƣơng pháp an toàn, trên các bệnh nhân nghiên cứu chƣa phát hiện tác

dụng không mong muốn.

KIẾN NGHỊ

Dựa trên những kết quả nghiên cứu lâm sàng sử dụng phương pháp điện

châm và sóng xung kích trong điều trị thoái hoá khớp gối chúng tôi đề xuất

kiến nghị:

1. Tiếp tục nghiên cứu tác dụng của hai phương pháp điện châm kết hợp

sóng xung kích trong điều trị bệnh thoái hoá khớp gối trên số lượng bệnh

nhân lớn hơn và theo dõi kết quả sau điều trị để có bằng chứng khoa học rõ

ràng về cơ chế tác động của từng huyệt và sóng xung kích từ đó nâng cao hiệu

quả điều trị bệnh.

2. Phổ biến rộng rãi phương pháp điện châm và sóng xung kích đến tận

các cơ sở y tế tuyến xã nói riêng và tại các cơ sở y tế các cấp nói chung.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Cao Thị Len và cộng sự (2016), Nhận xét kết quả phục hồi chức năng

khớp gối thoái hóa bằng phương pháp siêu âm kết hợp tập vận động tại

bệnh viện quân y 87, Tạp chí Phục Hồi Chức Năng, Hội Phục hồi chức

năng Việt Nam, Tr. 24- 27.

2. Bennell K.L., Hinman R.S. (2011), “A review of the clinical evidence

for exercise in osteoarthritis of the hip and knee”, Journal of Science and

Medicine in Sport, 14 (1), p. 4-9.

3. Lê Na (2012), Nhận xét tình trạng thoái hóa khớp gối ở người có hội

chứng chuyển hóa từ 40 đến 70 tuổi, Luận văn thạc sỹ Y học, Trường Đại

học Y Hà Nội.

4. Lee A.S., Ellman M.B., Yan D. et al. (2013), “A current review of

molecular mechanisms regarding osteoarthritis and pain”, Gene 527, pp

440-447

5. Trần Ngọc Ân, Nguyễn Thị Ngọc Lan (2004). Thoái hóa khớp [hư

khớp] và thoái hóa cột sống. Bệnh học nội khoa tập I (dùng cho đối tượng

sau đại học). Nhà XB Y học, 422-435.

6. Hoàng Bảo Châu (2006), Chứng tý, Nội khoa Y học cổ truyền, NXB Y

học, pp. 528- 538.

7. Trường Đại Học Y Hà Nội (2005), Một số bệnh về khớp xương, Bài

giảng Y học cổ truyền tập II, NXB Y học, tr. 160-165.

8. Trần Ngọc Ân, Nguyễn Thị Ngọc Lan, Nguyễn Mai Hồng (2013),

Thoái hóa khớp gối, Phác đồ chẩn đoán và điều trị các bệnh cơ xương

khớp thường gặp, tr. 178-184

9. Nguyễn Văn Hùng (2012), Thoái hóa khớp, Bệnh học nội khoa tập II,

NXB Y học, tr 188-196.

10. Đoàn Văn Đệ (2008), Thoái hoá khớp, Bệnh học nội khoa, tập 2, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, tr. 53-59.

11. Nguyễn Quốc Anh, Ngô Quý Châu (2012), Thoái hóa khớp gối,

Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh Nội Khoa, NXB Y học, tr 642-646.

12. Bùi Hải Bình (2016), Nghiên cứu điều trị bệnh thoái hóa khớp gối

nguyên phát bằng liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu tự thân, Luận án tiến

sỹ Y học, Trường Đại học Y Hà Nội.

13. Tạ Việt Hưng (2017), Nghiên cứu phân lập, bảo quản, hoạt hóa và

đánh giá hiệu quả điều trị của tế bào gốc mô mỡ tự thân đối với bệnh nhân

thoái hoá khớp gối, Luận án tiến sỹ Y Học, Học viện Quân Y,Hà Nội.

14. Phan Quan Chí Hiếu (2007), Châm cứu học, Nhà xuất bản Y học, Hà

Nội, tr 260-266.

15. Khoa YHCT, Trường Đại học Y Hà Nội (2005), Châm cứu, NXB Y học, Tr. 180- 202, 264- 298.

16. Nguyễn Tài Thu (2012), Châm cứu chữa bệnh, Nhà xuất bản Y học,

Hà Nội, tr 158-160.

17. Bộ Y tế (2013), Hướng dẫn quy trình kỹ thuật khám chữa bệnh chuyên

nghành châm cứu, NXB Y học, tr 602-605.

18. BTL medical (2016), Liệu pháp sóng xung kích nền tảng lâm sàng và

nghiên cứu, BTL mediacal VietNam,tr. 12.

19. Bộ Y tế (2013), Hướng dẫn quy trình kỹ thuật khám chữa bệnh chuyên

nghành phục hồi chức năng , NXB Y học, tr 22-23.

20. Martindale (2009), Gluconic Acid, The Complete Drug Reference, Tr

2313.

21. Thie NM et al (2011),Evaluation of glucosamine sulfate compared to

ibuprofen for the treatment of temporomandibular joint osteoarthritis: a

randomized double blind controlled 3 month clinical trial, US National

Library of Medicine.

22. E Tukmachi and cộng sự (2004), The effect of acupuncture on the

symptoms of knee osteoarthritis--an open randomised controlled study,

Acupunct Med, pp. 14- 22.

23. Rutjes AWS, Nüesch E, Sterchi R và Jüni P (2010), Therapeutic

ultrasound for osteoarthritis of the knee or hip, Cochrane Database of

Systematic Reviews. 24. Jean-Yves R, Audrey N, Marie-Paule L, Nathalie S, Olivier B

(2012) Role of glucosamine in the treatment for osteoarthritis,

Rheumatology International 32, pp. 2959-2967.

25. Naryana Cristina Mascarin et al (2012), Effects of kinesiotherapy,

ultrasound and electrotherapy of bilateral in management knee

osteoarthritis: prospective clinical trial, US National Library of Medicine.

26. Serap Kapci Yildiz et al (2015), The ectiveness of ultrasound

treatment for the management of kneeosteoarthritis: a randomized,

placebo-controlled, double-blind study, Turkish Journal of Medical

Sciences, pp. 1187-1191.

27. Sahar Ahmed Abdalbary (2016), Ultrasound with mineral water or

aqua gel to reduce pain and improve the WOMAC of knee osteoarthritis,

Future Science, vol. 2, No.1.

28. Ogata T et al (2018). Effects of glucosamine in patients with

osteoarthritis of the knee: a systematic review and meta-analysis. Clinical

rheumatology, 37(9), pp.2479–2487.

29. Nguyễn Thị Ngọc Lan, Nguyễn Kim Dung (2009), Nghiên cứu hiệu

quả của glucosamin sulfat (viartril-s) trong điều trị thoái hóa khớp gối, Tạp

chí Nội khoa số 4, 2009, Tr. 112-119.

30. Nguyễn Thị Bích (2014), Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa khớp gối

bằng bài thuốc Tam tý thang kết hợp với bài tập vận động khớp gối, Luận

văn thạc sỹ Y học, Trường Đại học Y Hà Nội.

32. Hoàng Đoan Trang (2015), Đánh giá hiệu quả của phương pháp tiêm

nội khớp bằng acid hyaluronic (hyalgan) trong điều trị thoái hóa khớp gối

nguyên phát, Luận văn thạc sỹ Y học, Trường Đại học Y Hà Nội.

giá hiệu quả của điện châm kết hợp tập dưỡng sinh trong điều trị thoái hóa khớp

gối, Tạp chí Y học thực hành số 12(1064), Tr. 47-49.

31. Phạm Hồng Vân, Ngô Chiến Thuật, Lê Thị Kim Dung (2017), Đánh

32. Trần Lê Minh (2017), Nghiên cứu hiệu quả của điện châm kết hợp

siêu âm điều trị thoái hóa khớp gối, Luận văn Thạc sỹ Y học, Học viện Y

dược học cổ truyền Việt Nam.

33. Wei Li et all (2018), Extracorporeal shockwave therapy for the

treatment of knee osteoarthritis, US National Library of Medicine.

34. Đỗ Thị Phương, Nguyễn Thị Thanh Tú, Lại Thị Hiền, Đinh Thị

Lam (2010), Tác dụng của chế phẩm Glucosamin trong hỗ trợ điều trị

thoái hóa khớp gối, Tạp chí nghiên cứu Y học số 5, Tr 65-69.

35. Srikanth VK, Fryer JL, Zhai G, et al. (2005), A meta-analysis of the

sex-differentiated prevalence, incidence, and severity of osteoarthritis.

Joint cartilage; 13 : 769–81.

36. Sowers M, Karvonen-Gutierrez CA, Jacobson JA, Jiang Y, Yosef

M (2011), Association of anatomical measures from MRI with

radiographically determined knee arthritis scores, pain status, and physical

activity. J Osteoarthritis surgery Am; 93 : 241–51.

37. Nguyễn Thị Bích Hồng, Nguyễn Thị Thu Hà, Nguyễn Trần Thị

Giáng Hương (2019), Đánh giá tác dụng giảm đau và cải thiện tầm vận

động của cao lỏng Ích gối khang trên bệnh nhân thoái hóa khớp gối, Tạp

chí nghiên cứu Y dược học cổ truyền Việt Nam, số 63, 13

38. Seidler A, Bolm-Audorff U, Abolmaali N, Elsner G (2008), Knee

osteoarthritis in sg. Role of cumulative physical workload in symptomatic

knee osteoarthritis - a case-control study in Germany, Journal of

occupational medicine and toxicology; 3 : 14.

39. Dr. Ali M. Alshami (2014), Knee osteoarthritis related pain: a

narrative review of diagnosis and treatmentInt, J Health Sci (Qassim); 8

(1): 85–104.

40. Nguyễn Thu Thủy (2016), Đánh giá hiệu quả giảm đau của bài thuốc

Tam tý thang kết hợp với điện xung trên bệnh nhân thoái hóa khớp gối,

Tạp chí y học thực hành số 3, Tr 8-11.

41. Trần Thị Phương Huế (2016), Đánh giá hiệu quả điều trị thoái hóa

gối bằng phương pháp điện châm kết hợp với thủy châm Milgamma N,

Khóa luận tốt nghiệp bác sỹ Y khoa, Trường Đại học Y Hà Nội.

42. Joana Teixeira, Maria João Santos, Luís Carlos Matos, ID and

Jorge Pereira Machado (2018), Evaluation of the Effectiveness of

Acupuncture in the Treatment of Knee Osteoarthritis: A Case Study,

Medicines, 5, 18.

43. Tengqi Li, Jinhui Ma, Tingting Zhao, Fuqiang Gao, Wei Sun

(2019), Application and efficacy of extracorporeal shockwave treatment

for knee osteoarthritis: A systematic review and meta-analysis, Exp Ther

Med; 18 (4): 2843–2850.

44. Senbo An, Jingyi Li, Wenqing Xie, Ni Yin, Yusheng Li, Yihe Hu

treatment in knee osteoarthritis: (2020), Extracorporeal shockwave

therapeutic effects and possible mechanism Biosci Rep; 40 (11):

BSR20200926.

45. Xin-Cai Xie (2017), Acupuncture Improves Intestinal Absorption of

Iron in Iron-deficient Obese Patients: A Randomized Controlled

Preliminary Trial, Chin Med J (Engl), 130 (5): 508–515.

46. Jue Zhou , Ph.D (2012), Acupuncture in Treating Hepatic Fibrosis: A

Review With Recommendation for Future Studies, Afr J Tradit

Complement Altern Med., 9 (4): 452–458.

47. Wei xiong (2018), Acupuncture Application in Chronic Kidney

Disease and its Potential Mechanisms, Am J Chin Med ;46(6):1169-1185.

PHỤ LỤC 1:

BỘ Y TẾ BV CHÂM CỨU TRUNG ƢƠNG

BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU Số vào viện:

Dùng cho đề tài: ”Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa khớp gối bằng phƣơng

pháp kết hợp điện châm và sóng xung kích” (Nhóm: Nghiên cứu☐ , Đối chứng ☐)

I. HÀNH CHÍNH Họ tên bệnh nhân: ……………………………….……..Tuổi : …….. Giới: Nam/Nữ

Địa chỉ:………………………………………………………….ĐT: ……….....…… Nghề nghiệp: Lao động trí óc ☐

Lao động chân tay☐

Ngày vào viện …..…/……… /..……. Ngày ra viện …...…/…..…/…….…

II. LÝ DO VÀO VIỆN: ……………………………………………………………..…

1. Đau khớp gối:

☐Trái

☐ Phải ☐ Hai gối

2. Hạn chế vận động khớp gối: ☐Có ☐ Không

III. BỆNH SỬ

1. Thời gian bị bệnh:

☐Dưới 1 tháng ☐ Từ 1-3 tháng ☐Trên 3 tháng

2. Bị lần thứ mấy:

☐Dưới 1

☐2 – 3 lần

☐ Trên 3 lần

3. Các phương pháp đã được chữa trị:

☐Tây Y ☐Y học cổ truyền ☐Khác

.....

4. Diễn biến bệnh như thế nào:

☐Đỡ ☐Không đỡ ☐Nặng thêm

5. Triệu chứng hiện tại:

- Đau:

☐Đau kiểu cơ học ☐ Đau kiểu viêm

Đau khi ngủ:

☐ Không ☐ Đau khi cử động ☐ Đau khi không cử động

Đau khi đứng:

☐ Đau khi leo cầu thang

☐ Đau khi chuyển tư thế

- Tiếng lục khục khi vận động: ☐ Có ☐Không

IV. Tiền sử

1. Bản thân: 1.1 .Liên quan đến khớp gối:☐Chấn thương ☐Phẫu thuật khớp gối

Bệnh lý khác........................................................................................................ - Dùng thuốc chống viêm không steroid: ☐ Có ☐ Không Lần gần đây nhất:

- Tiêm Corticoid vào khớp:

☐Có

☐Không Lần gần đây nhất: ...............

- Hút dịch khớp:

☐ Có ☐ Không

- Các phương pháp khác:

1.2. Tiền sử khác: +Tăng huyết áp: ☐ Có☐ Không

+ Viêm khớp dạng thấp: ☐ Có☐ Không

+ Đái tháo đường: ☐ Có☐ Không

+ RL mỡ máu: ☐ Có☐ Không

+ Khác (ghi rõ): - Kinh nguyệt: ☐ Chưa mãn kinh ☐ Đã mãn kinh

2. Tiền sử gia đình: - Có người mặc bệnh khớp:

- Bệnh khác:

V. KHÁM LÂM SÀNG

A. KHÁM LÂM SÀNG THEO YHHĐ:

1. Toàn thân: - Thể trạng: - Da, niêm mạc, tuyến giáp , hạch ngoại biên:

- Mạch:…….. Nhịp thở: ……… Nhiệt độ:……, Chiều cao ….m.

Cân nặng…….kg

2. Khám cơ xƣơng khớp

2.1. Khớp gối: - Phá rỉ khớp: ☐ Có ☐Không

☐ Dưới 15 phút ☐ Trên 15 phút

- Dấu hiệu bào gỗ: ☐ Có ☐Không

- Hạn chế vận động khớp gối: ☐ Có ☐Không

- Triệu chứng khác: + Sưng: ☐ Có ☐ Không

+Tràn dịch: ☐ Có ☐ Không

+ Nhiệt độ da: ☐ Bình thường ☐ Nóng + Kén Baker: ☐ Có ☐ Không

2.2. Các khớp khác:

3. Khám các bộ phận khác: ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… B.THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN TỨ CHẨN 1. Thần:

Tỉnh táo

Mệt mỏi

☐

2. Sắc:

Xanh

Tươi nhuận ☐

☐

Đen

Vàng

☐

Đỏ

Trắng

☐

3. Chất lưỡi:

Nhợt

Bình thường ☐

☐

Bệu

Đỏ

☐

4. Rêu lưỡi:

Vàng

Bình thường ☐

☐

Trắng

Dính

☐

5. Miệng, họng:

Bình thường ☐

Khô, háo khát ☐

6. Ăn uống:

Thích mát

☐

Thích nóng ☐

7. Đại tiện:

Táo

Bình thường ☐

☐

8. Tiểu tiện:

Vàng ít

Bình thường ☐

☐

Trong dài

Buốt dắt

☐

9. Cảm giác:

Đau lưng

Mỏi gối

☐

10. Đầu mặt:

Đau đầu

Ù tai

☐

11. Mạch:

Phù

Trầm

☐

Sác

Hoạt

☐

12. Khám khớp gối: Đau cự án

☐

Đau thiện án ☐

CHẨN ĐOÁN Bát cƣơng:

Biểu

Lý

☐

Hàn

Nhiệt

☐

Hư

Thực

☐

Tạng phủ:

Can

Thận

☐

Tâm

Phế

☐

Tỳ

Vị

☐

Đởm

☐

Bàng Quang ☐

Đại trường ☐

Tiểu trường ☐

Nguyên nhân:

Nội nhân

☐

Ngoại nhân ☐

Bất nội ngoại nhân ☐

Chẩn đoán thể bệnh:

Phong hàn thấp

☐

Phong thấp nhiệt tý

☐

VI. CẬN LÂM SÀNG

1. Chụp XQuang khớp gối: ☐Giai đoạn I

☐Giai đoạn II

2. Xét nghiệm máu:

Xét nghiệm

Hồng cầu (T/l)

Trƣớc ĐT (D0)

Sau ĐT (D20)

Bạch cầu (G/l)

HGB (g/l)

Tốc độ MLTB (mm/h)

Ure (mmol/l)

Creatinin (mmol/l)

Glucose (mmol/l)

AST (U/I)

ALT (U/I)

VII. CÁC CHỈ SỐ LÂM SÀNG CẦN THEO DÕI, ĐÁNH GIÁ

4.1. Mức độ đau khớp gối theo thang điểm VAS tại các thời điểm

Điểm VAS

D0

D10

D20

Tính theo mức: Không đau (< 1 điểm) Đau nhẹ (1 – 3 điểm)

Đau vừa (4 – 6 điểm) Đau nặng (≥ 7 điểm)

4.2. Vận động khớp gối

Vận động khớp gối

D0

D10

D20

Khoảng cách gót – mông (cm)

4.3.Theo dõi thang điểm WOMAC Tính theo mức: Không – 0 điểm; Nhẹ – 1 điểm; Vừa – 2 điểm; Nặng – 3điểm; Rất nặng – 4 điểm

CHỈ SỐ WOMAC

D0

D10

D20

I. ĐAU

1. Khi đi

2. Khi lên cầu thang

3. Khi ngủ

4. Khi nghỉ ngơi

5.Khi mang xách vật nặng

II. CỨNG KHỚP

1.Cứng khớp buổi sáng

2.Cứng khớp suốt trong ngày

III. VẬN ĐỘNG

1. Khi xuống cầu thang

2. Khi lên cầu thang

3. Đứng lên khi đang ngồi

4. Khi đứng

5. Khi cúi lưng

6. Khi đi trên đường bằng

7. Khi lên/xuống xe hơi

8. Khi đi chợ, đi mua sắm

9. Khi đi/mang tất chân

10. Khi nằm trên giường

11. Khi cởi tất chân

12. Khi dậy khỏi giường

13. Khi vào/ra khỏi bồn tắm

14. Khi ngồi

15. Khi ngồi xuống/khi ra khỏi

bệ xí

16. Khi làm các công việc nhà

nặng (lau chùi nhà, di chuyển vật/hộp nặng …)

17. Khi làm các công việc nhà

nhẹ (nấu ăn, lau bàn ghế

…)

4.4. Theo dõi tác dụng không mong muốn Vựng châm

Chảy máu, tụ máu

Gãy kim

Nhiễm trùng

Đau tăng

Hà Nội, ngày tháng năm 2020

BS ĐIỀU TRỊ

1. Dƣơng lăng tuyền (kinh Túc Thiếu dương Đởm)

PHỤ LỤC 2: PHÁC ĐỒ HUYỆT NHÓM HUYỆT TẢ:

2. Phong long (kinh Túc Dương Minh Vị)

- Vị trí: chỗ lõm giữa đầu trên của xương chày và xương mác. - Tác dụng: hành khí hoạt huyết tại chỗ để điều trị đau, sưng khớp gối. Ngoài ra, huyệt còn là huyệt hội của cân, do đó còn có tác dụng thư cân.

- Vị trí: Đỉnh mắt cá chân ngoài lên 8 thốn hoặc lấy huyệt ở điểm giữa

3. Độc tỵ (kinh Túc Dương minh Vị)

nếp kheo chân và mắt cá chân ngoài.. - Tác dụng: Hòa Vị khí, hóa đờm thấp.

4. Tất nhãn (huyệt ngoài kinh)

- Vị trí: gấp gối 900, huyệt nằm ở hõm ngoài xương bánh chè. - Tác dụng: hành khí hoạt huyết tại chỗ để điều trị đau, sưng khớp gối.

- Vị trí: chỗ lõm góc dưới trong xương bánh chè, phía trong gân tứ đầu

đùi, ngang khớp gối.

5. Hạc đỉnh (Kỳ huyệt)

- Tác dụng: hành khí hoạt huyết tại chỗ để điều trị đau, sưng khớp gối.

- Vị trí: Co đầu gối, huyệt ở giữa chỗ lõm bờ trên xương bánh chè. - Tác dụng: Trị đầu gối sưng đau, hạc tất phong, bệnh thuộc tổ chức phần

mềm khớp gối.

6. Ủy trung (kinh Túc Thái dương Bàng Quang). - Vị trí: Ngay giữa lằn chỉ ngang nếp gấp gối. - Tác dụng: Trị đầu gối sưng đau, hạc tất phong, bệnh thuộc tổ chức phần

7. Lƣơng khâu (kinh Túc Dương minh Vị)

mềm khớp gối.

- Vị trí: Ở chỗ lõm trên bờ trên ngoài xương đầu gối 2 thốn, thẳng trên huyệt Độc Tỵ . - Tác dụng: điều Vị khí, khu phong hóa thấp.chủ trị khớp gối viêm.

8. Huyết hải (kinh Túc Thái âm Tỳ)

NHÓM HUYỆT BỔ:

- Vị trí: Mặt trước trong đùi, từ xương bánh chè đầu gối đo lên 2 thốn, huyệt nằm trong khe lõm giữa cơ may và cơ rộng trong, ấn vào có cảm giác ê tức. Hoặc ngồi đối diện với bệnh nhân, bàn tay phải của thầy thuốc, đặt trên xương bánh chè bên trái của bệnh nhân, 4 ngón tay áp tại đầu gối, ngón cái ở phía trên đùi, chỗ đầu ngón cái là huyệt.

9. Tam âm giao (kinh Túc Thái âm Tỳ)

- Tác dụng: Điều huyết, thanh huyết, tuyên thông hạ tiêu.

- Vị trí: từ đỉnh bờ trên mắt cá trong xương chày đo thẳng lên 3 thốn,

huyệt cách bờ sau trong xương chày một khoát ngón tay trở.

10. Âm lăng tuyền (kinh Túc Thái âm Tỳ)

- Tác dụng: kiện tỳ trừ thấp, bổ ích can thận.

- Vị trí: ở ngành ngang sau trên xương chày. - Tác dụng: hành khí hoạt huyết tại chỗ để điều trị đau, sưng khớp gối.