TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2015<br />
<br />
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THAY KHỚP HÁNG TOÀN PHẦN<br />
KHÔNG XI MĂNG GỐM TRÊN GỐM Ở BỆNH NHÂN<br />
HOẠI TỬ VÔ KHUẨN CHỎM XƢƠNG ĐÙI<br />
Mai Đắc Việt*; Nguyễn Tiến Bình**; Lưu Hồng Hải*<br />
Lê Hồng Hải*; Nguyễn Quốc Dũng*<br />
TÓM TẮT<br />
Mục tiêu: thông báo kết quả thay khớp háng toàn phần không xi măng sử dụng cặp bề mặt<br />
tiếp xúc gốm - gốm thế hệ 4 ở bệnh nhân (BN) < 60 tuổi bị hoại tử vô khuẩn chỏm xƣơng đùi (CXĐ).<br />
Phương pháp: 68 khớp háng bị hoại tử vô khuẩn CXĐ ở 42 BN đƣợc đánh giá lâm sàng, X quang<br />
với thời gian theo dõi tối thiểu 2 năm. Kết quả: điểm Harris khớp háng trƣớc phẫu thuật từ 45,8<br />
tăng lên 98,4 điểm sau phẫu thuật tại thời điểm theo dõi cuối cùng. 68 khớp háng (100%) ổn<br />
định xƣơng mọc vào bề mặt chuôi khớp. Không có khớp háng nào lỏng, tiêu xƣơng xƣơng đùi<br />
và ổ cối, vỡ gốm hoặc yêu cầu thay lại do lỏng vô khuẩn hoặc nhiễm trùng. Kết luận: khớp toàn<br />
phần không xi măng với cặp bề mặt gốm - gốm thế hệ 4 là một lựa chọn đầy hứa hẹn cho BN<br />
trẻ và hoạt động bị hoại tử vô khuẩn CXĐ.<br />
* Từ khóa: Chỏm xƣơng đùi; Hoại tử vô khuẩn; Thay khớp háng toàn phần không xi măng<br />
gốm trên gốm.<br />
<br />
Evaluation of Results of Cementless Total Hip Arthroplasty with<br />
Ceramic-on-Ceramic Bearing in Patients with Femoral Head<br />
Osteonecrosis<br />
Summary<br />
Objectives: To report the outcome of total hip arthroplasty (THA) with use of the fourth generation<br />
of alumina-on-alumina ceramic bearing in patients younger than sixty years with osteonecrosis<br />
of femoral head. Methods: 68 osteonecrotic hips in fourty-two patients were available for clinical<br />
and radiographic analyses at minimum follow-up of 2.0 years. Results: The mean Harris hip<br />
score improved from 45.8 ± 21.78 points preoperatively to 98.4 points at final follow-up. 68 hips<br />
(100%) demonstrated stable bone in growth. No hips showed acetabular or femoral osteolysis,<br />
loosening, ceramic bearing fractures or required revision for aseptic loosening. Conclusion:<br />
Cementless THA with the fourth generation of alumina-on-alumina ceramic bearing is a<br />
promising procedure for young and active patients with osteonecrosis of the femoral head.<br />
* Key words: Femoral head; Femoral head osteonecrosis; Cementless total hip arthroplasty<br />
with ceramic-on-ceramic bearing.<br />
* Bệnh viện TWQĐ 108<br />
** Học viện Quân y<br />
Người phản hồi (Corresponding): Mai Đắc Việt (vietmaidac64@gmail.com)<br />
Ngày nhận bài: 30/08/2015; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 29/09/2015<br />
Ngày bài báo được đăng: 01/10/2015<br />
<br />
119<br />
<br />
TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2015<br />
<br />
ĐẶT VẤN ĐỀ<br />
<br />
Hiện nay, mặc dù chất lƣợng gốm đƣợc<br />
<br />
Thay khớp háng toàn phần là một trong<br />
<br />
cải thiện, nhƣng vẫn còn một số quan<br />
<br />
những phƣơng pháp điều trị thành công<br />
<br />
ngại nhƣ: vỡ gốm, lựa chọn chuôi khớp<br />
<br />
nhất đối với bệnh lý hoại tử vô khuẩn<br />
<br />
và ổ cối nhân tạo trong phẫu thuật, va<br />
<br />
CXĐ và thoái hóa khớp giai đoạn cuối [3].<br />
<br />
chạm và tiếng ồn phát ra trong quá trình<br />
<br />
Kỹ thuật mổ và thiết kế khớp háng nhân<br />
<br />
vận động. Chính vì vậy, chúng tôi tiến<br />
<br />
tạo đã và đang đƣợc cải tiến, các biến<br />
<br />
hành đề tài này nhằm: Đánh giá kết quả<br />
<br />
chứng liên quan đến cặp bề mặt tiếp xúc<br />
<br />
chức năng và X quang ở BN hoại tử vô<br />
<br />
chịu lực là vấn đề quan tâm lớn nhất đối<br />
<br />
khuẩn CXĐ được phẫu thuật thay khớp<br />
<br />
với phẫu thuật viên khớp háng. Hiện nay,<br />
<br />
háng toàn phần không xi măng sử dụng<br />
<br />
nhiều loại cặp bề mặt tiếp xúc chịu lực<br />
<br />
cặp bề mặt tiếp xúc gốm trên gốm.<br />
<br />
có sẵn nhƣ kim loại - kim loại, kim loại polyethylene liên kết chéo, gốm - gốm…<br />
Tuy nhiên, hạt tạo ra do mài mòn của các<br />
cặp bề mặt tiếp xúc chịu lực từ cặp kim<br />
loại - polyethylene gây tiêu xƣơng, lỏng<br />
khớp háng nhân tạo vô khuẩn, đặc biệt<br />
ở BN trẻ [8]. Ngoài ra, các ion kim loại<br />
<br />
ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br />
NGHIÊN CỨU<br />
1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br />
42 BN (68 khớp háng) hoại tử vô khuẩn<br />
CXĐ giai đoạn IV, V và VI (theo phân loại<br />
của Steinberg) đƣợc phẫu thuật thay<br />
<br />
tạo ra từ cặp kim loại - kim loại có thể gây<br />
<br />
khớp háng toàn phần không xi măng, sử<br />
<br />
tiêu xƣơng quanh chu vi khớp háng nhân<br />
<br />
dụng cùng một loại chuôi khớp Corail,<br />
<br />
tạo và tăng nồng độ ion kim loại trong máu,<br />
<br />
ổ cối Pinacal và cặp bề mặt tiếp xúc chịu<br />
<br />
là nguyên nhân gây tổn thƣơng ở tim, thận.<br />
<br />
lực gốm - gốm Biolox delta tại Khoa Phẫu<br />
<br />
Ngƣợc lại, cặp gốm - gốm cho kết quả hài<br />
<br />
thuật Khớp, Viện Chấn thƣơng Chỉnh hình -<br />
<br />
lòng cao với thời gian theo dõi ngắn và<br />
<br />
Bệnh viện TWQĐ 108 từ tháng 8 - 2011<br />
<br />
trung bình [10]. Tỷ lệ mài mòn thấp của<br />
<br />
đến 8 - 2013. Trong đó, 4 BN nữ và 38 BN<br />
<br />
cặp gốm - gốm, đặc biệt hữu ích cho BN<br />
<br />
nam, tuổi thấp nhất 28, cao nhất 57 tuổi.<br />
<br />
trẻ và ngƣời trƣởng thành thích hoạt động<br />
<br />
Thay khớp háng 2 bên: 26 BN. Thời gian<br />
<br />
sau thay khớp [2], với sự cải tiến của<br />
<br />
theo dõi dài nhất 4,0 năm và ngắn nhất<br />
<br />
cặp gốm - gốm Biolox delta đƣợc chứng<br />
<br />
2,0 năm, trung bình 3,08 năm. BN đƣợc<br />
<br />
minh vƣợt trội so với cặp bề mặt tiếp<br />
<br />
thực hiện đúng phác đồ điều trị, tái khám<br />
<br />
xúc chịu lực gốm - gốm thế hệ trƣớc đó.<br />
<br />
đầy đủ theo hẹn.<br />
<br />
120<br />
<br />
TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2015<br />
<br />
Hình 1: Hình ảnh hoại tử vô khuẩn CXĐ giai đoạn IV đƣợc phẫu thuật thay khớp<br />
toàn phần gốm - gốm 2 bên.<br />
2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br />
Phƣơng pháp nghiên cứu mô tả tiến cứu,<br />
theo dõi dọc.<br />
* Đánh giá lâm sàng:<br />
Tất cả BN đƣợc đánh giá trƣớc phẫu<br />
thuật vµ sau mæ 3 tháng, 6 tháng, 1 năm,<br />
sau đó mỗi năm 1 lần. §ánh giá lâm sàng<br />
bao gồm các câu hỏi nhƣ tiếng ồn của<br />
khớp háng nhân tạo, mức độ đau và và<br />
chức năng khớp háng phù hợp với thói<br />
quen của ngƣời phƣơng Đông nhƣ đi vệ<br />
sinh truyền thống (ngồi xổm), ngồi bệt ở<br />
sàn nhà và ngồi khoanh chân. Đánh giá<br />
điểm Harris của khớp háng trƣớc phẫu<br />
thuật và mỗi lần kiểm tra sau phẫu thuật<br />
* Đánh giá X quang:<br />
Chụp X quang sau phẫu thuật 7 ngày<br />
để đánh giá vị trí của chuôi khớp, góc<br />
dạng của ổ cối, góc nghiêng trƣớc ổ cối.<br />
X quang mỗi lần kiểm tra (3 tháng, 6 tháng,<br />
12 tháng và từ năm thứ 2 mỗi năm 1 lần)<br />
phân tích đƣờng phản ứng quanh chuôi<br />
khớp và ổ cối nhân tạo, phì đại của thành<br />
xƣơng cứng, bằng chứng về stress chặn,<br />
<br />
độ vững của chuôi khớp và ổ cối nhân tạo,<br />
tiêu xƣơng và canxi hóa lạc chỗ. Đánh<br />
giá ổ cối nhân tạo dựa vào 3 vùng của<br />
DeLee và Charnley, đánh giá chuôi khớp<br />
dựa trên 14 vùng của Gruen. Canxi hóa<br />
lạc chỗi theo phân độ của Brooker và CS.<br />
* Kỹ thuật mổ:<br />
- Lập kế hoạch trƣớc mổ trên film X quang.<br />
- Chuẩn bị BN và dụng cụ phẫu thuật.<br />
- Kỹ thuật phẫu thuật: vô cảm bằng tê<br />
tủy sống. Tƣ thế BN nằm nghiêng 900 về<br />
bên không thay khớp.<br />
Tất cả BN đƣợc phẫu thuật với lối vào<br />
phía sau (chiều dài của đƣờng rạch da 9 12 cm), không cắt xƣơng mấu chuyển,<br />
bao khớp và khâu phục hồi cơ chậu hông<br />
mấu chuyển. Sau phÉu thuật, ngày thứ<br />
nhất tập vận động chi phẫu thuật tại<br />
giƣờng khi hết tác dụng của thuốc tê,<br />
ngày thứ 2, rút dẫn lƣu và tập đi bằng hai<br />
nạng tì một phần trọng lƣợng cơ thể lên<br />
chi phẫu thuật trong vòng 6 tuần. Chúng<br />
tôi không dự phòng viêm tắc tĩnh mạch<br />
sâu vì tỷ lệ huyết khối tĩnh mạch sâu ở<br />
BN châu Á đƣợc báo cáo rất thấp.<br />
121<br />
<br />
TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2015<br />
<br />
Bảng 3: Hoạt động xã hội và chức năng<br />
tại thời điểm kiểm tra gần nhất.<br />
<br />
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br />
1. Đặc điểm nhóm nghiên cứu.<br />
Bảng 1:<br />
GIAI<br />
GIAI<br />
GIAI<br />
ĐOẠN IV ĐOẠN V ĐOẠN VI<br />
<br />
Số BN<br />
<br />
SỐ BN<br />
<br />
%<br />
<br />
Quay trở lại cộng việc cũ<br />
<br />
39<br />
<br />
92,8<br />
<br />
Hoạt động thể thao (đạp xe đạp,<br />
bơi, leo núi)<br />
<br />
42<br />
<br />
100<br />
<br />
TỔNG<br />
<br />
20<br />
<br />
13<br />
<br />
9<br />
<br />
42<br />
<br />
Nữ/nam<br />
<br />
1/19<br />
<br />
1/12<br />
<br />
2/7<br />
<br />
4/38<br />
<br />
Ngồi khoanh chân<br />
<br />
39<br />
<br />
92,8<br />
<br />
Thay khớp 1 bên/<br />
2 bên<br />
<br />
38<br />
<br />
90,5<br />
<br />
4/9<br />
<br />
5/4<br />
<br />
16/26<br />
<br />
Ngồi xổm<br />
<br />
7/13<br />
<br />
Chỏm 28 mm<br />
<br />
26<br />
<br />
38,2%<br />
<br />
2<br />
<br />
1<br />
<br />
2<br />
<br />
5/42<br />
<br />
Chỏm 36 mm<br />
<br />
42<br />
<br />
61,8%<br />
<br />
18<br />
<br />
11<br />
<br />
6<br />
<br />
35/42<br />
<br />
Vô căn<br />
Yếu tố Rƣợu<br />
nguy<br />
Rƣợu và<br />
cơ<br />
thuốc lá<br />
Lupus<br />
ban đỏ<br />
<br />
Việc phụ thuộc vào dụng cụ hỗ trợ khi<br />
15<br />
<br />
9<br />
<br />
6<br />
<br />
30/42<br />
<br />
0<br />
<br />
1<br />
<br />
1<br />
<br />
2/42<br />
<br />
2. Kết quả lâm sàng.<br />
<br />
ĐIỂM<br />
Harris<br />
<br />
khập khiễng, 7 BN (16,7%) có khập khiễng<br />
nhẹ do chênh lệch chiều dài hai chi trung<br />
bình 0,6 cm (0,5 - 1 cm). 3 BN không thể<br />
ngồi khoanh chân và 4 BN không thể ngồi<br />
xổm. Tuy nhiên, tất cả 42 BN (100%) đi bộ<br />
tốt mà không cần bất kỳ sự hỗ trợ nào.<br />
<br />
Bảng 2: Điểm Harris lâm sàng trƣớc và<br />
sau phẫu thuật.<br />
KẾT QUẢ LÂM SÀNG<br />
THEO ĐIỂM Harris<br />
(n = 42)<br />
<br />
Khả năng sử dụng cầu thang bộ, leo núi<br />
và phƣơng tiện giao thông công cộng,<br />
đi giày dép, cắt móng chân cải thiện rõ rệt<br />
sau phẫu thuật. Về hoạt động thể thao: đa<br />
<br />
Rất tốt<br />
<br />
Tốt<br />
<br />
số BN tập đi bộ, đạp xe đạp, một số ít BN<br />
tập bơi, không BN nào tham gia các môn<br />
<br />
Trƣớc phẫu<br />
thuật<br />
<br />
45,8<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
Sau phẫu<br />
thuật<br />
<br />
98,4<br />
<br />
40<br />
<br />
2<br />
<br />
thể thao liên quan đến chạy nhảy. 18 BN<br />
< 0,001<br />
<br />
Kết quả đánh giá ở thời điểm kiểm tra<br />
gần nhất 98,4 điểm (85 - 100 điểm), cải<br />
thiện có ý nghĩa thống kê với p < 0,001.<br />
<br />
122<br />
<br />
tại thời điểm đánh giá gần nhất. Tại thời<br />
điểm này, 35 BN (83,3%) không bị đi lại<br />
<br />
BN đa số là nam (38/42 BN), yếu tố<br />
nguy cơ đơn thuần do rƣợu là chủ yếu<br />
(35/42 BN), tiếp theo là rƣợu kết hợp với<br />
thuốc lá (30/42 BN). Bị bệnh 2 chỏm<br />
xƣơng đùi: 33/42 BN, thay khớp 2 bên:<br />
26/42 BN.<br />
<br />
p<br />
<br />
đi bộ và đi khập khiễng đã giảm đáng kể<br />
<br />
(26 khớp háng, 38,2%) có thể thực hiện<br />
lao động vất vả (đi biển, cấy cày, gánh vác<br />
và phụ hồ), 20 BN (38 khớp háng, 55,9%)<br />
lao động vừa phải, 2 BN (4 khớp háng,<br />
5,9%) lao động nhẹ.<br />
<br />
TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2015<br />
<br />
Bảng 4: Bảng chi tiết những BN thông báo khớp có tiếng ồn.<br />
BN<br />
<br />
1<br />
<br />
2<br />
<br />
3<br />
<br />
4<br />
<br />
5<br />
<br />
6<br />
<br />
7<br />
<br />
8<br />
<br />
9<br />
<br />
Lách<br />
cách<br />
<br />
Lách<br />
cách<br />
<br />
Lách<br />
cách<br />
<br />
Lách<br />
cách<br />
<br />
Lách<br />
cách<br />
<br />
Lách<br />
cách<br />
<br />
Lách<br />
cách<br />
<br />
Lách<br />
cách<br />
<br />
Cọt kẹt<br />
<br />
Khởi phát tiếng ồn (năm)<br />
<br />
0,3<br />
<br />
0,6<br />
<br />
1<br />
<br />
1<br />
<br />
2<br />
<br />
1,5<br />
<br />
2,5<br />
<br />
0,6<br />
<br />
3<br />
<br />
Điểm Harris<br />
<br />
100<br />
<br />
100<br />
<br />
96<br />
<br />
94<br />
<br />
100<br />
<br />
100<br />
<br />
92<br />
<br />
100<br />
<br />
96<br />
<br />
Cân bằng chi (mm)<br />
<br />
-5<br />
<br />
2<br />
<br />
0<br />
<br />
-2<br />
<br />
3<br />
<br />
4<br />
<br />
0<br />
<br />
3<br />
<br />
0<br />
<br />
Góc dạng ổ cối (độ)<br />
<br />
36<br />
<br />
38<br />
<br />
50<br />
<br />
46<br />
<br />
45<br />
<br />
40<br />
<br />
40<br />
<br />
42<br />
<br />
46<br />
<br />
Góc nghiêng trƣớc ổ<br />
cối (độ)<br />
<br />
20<br />
<br />
16<br />
<br />
24<br />
<br />
10<br />
<br />
5<br />
<br />
12<br />
<br />
13<br />
<br />
17<br />
<br />
15<br />
<br />
Kích thƣớc ổ cối<br />
<br />
50<br />
<br />
52<br />
<br />
52<br />
<br />
48<br />
<br />
50<br />
<br />
52<br />
<br />
54<br />
<br />
52<br />
<br />
54<br />
<br />
Rƣợu,<br />
thuốc lá<br />
<br />
Lupus<br />
ban đỏ<br />
<br />
Rƣợu<br />
<br />
Rƣợu<br />
<br />
Không<br />
<br />
Rƣợu<br />
thuốc lá<br />
<br />
Tiếng kêu<br />
<br />
Yếu tố nguy cơ<br />
<br />
Rƣợu,<br />
Rƣợu,<br />
Thuốc lá<br />
thuốc lá<br />
thuốc lá<br />
<br />
Đau đùi: 5 BN thông báo đau đùi nhẹ<br />
mặt trƣớc ngoài đùi trong thời gian 6 tháng<br />
đầu sau phẫu thuật, triệu chứng đau này<br />
không làm thay đổi hoạt động hoặc công<br />
việc của BN; không có triệu chứng đau ở<br />
37 khớp háng còn lại. Không BN nào có<br />
triệu chứng đau đùi sau phẫu thuật 1 năm.<br />
9 BN (12 khớp háng, 17,6%) thông báo<br />
có tiếng ồn ở khớp háng, tiếng ồn này<br />
không liên quan đến đau và hạn chế chức<br />
năng của khớp háng, tiếng lách cách có ở<br />
8 khớp háng và tiếng cọt kẹt ở 1 khớp<br />
háng. 7 BN (10 khớp háng) xuất hiện<br />
tiếng lách cách khi đứng dậy từ tƣ thế<br />
ngối xổm, 2 BN (3 khớp háng) xuất hiện<br />
tiếng lách cách sau đi bộ thể dục với<br />
quãng đƣờng dài > 2 km. 1 BN 36 tuổi<br />
thay khớp háng toàn phần 2 bên thông<br />
báo có tiếng cọt kẹt liên tục ở khớp háng<br />
trái khi đi lên xuống cầu thang sau phẫu<br />
thuật 3 năm, nhƣng không có tiếng ồn ở<br />
khớp háng bên đối diện. Với kết quả<br />
nghiên cứu, chúng tôi không thấy mối liên<br />
quan chủ yếu giữa tiếng ồn ở khớp háng<br />
và các yếu tố liên quan đến bộ phận khớp<br />
háng nhân tạo.<br />
<br />
3. Kết quả X quang.<br />
62 chuôi khớp (94%) ở vị trí trung gian,<br />
4 chuôi khớp ở vị trí vẹo ngoài và 2 chuôi<br />
khớp ở vị trí vẹo trong trên 5O. Góc dạng<br />
của ổ cối trung bình 40,7 ± 5,5 (từ 32 - 54)<br />
và góc nghiêng trƣớc của ổ cối 21,2 ± 6,4<br />
(từ 5 - 290). 5 BN (6 khớp háng, 8,8%) có<br />
góc dạng dƣới 350. Tất cả các chuôi khớp<br />
có xƣơng mọc vào chuôi khớp theo Engh.<br />
Không có chuôi khớp nào có đƣờng thấu<br />
quang quanh đầu gần của chuôi khớp,<br />
quanh đầu xa chuôi khớp, xƣơng hình<br />
thành chuôi khớp sau 2 năm phẫu thuật.<br />
Bệ xƣơng đầu xa chuôi khớp gặp đa số<br />
ở chuôi khớp có trục vẹo ngoài và vẹo<br />
trong. Phì đại thành xƣơng cứng thân<br />
xƣơng thấy sau phẫu thuật 1 năm và 3<br />
năm ở 48 khớp háng (70,6%), không gặp<br />
chuôi khớp nào lún > 4 mm. 6 BN (8 ổ<br />
cối, 11,8%) có đƣờng thấu quang độ rộng<br />
< 1 mm, trong đó 6 ổ cối không tiến triển<br />
và 2 ổ cối mất đƣờng thấu quang sau<br />
02 năm. 100% chuôi khớp đƣợc cố định<br />
vững xƣơng. Không có khớp háng nào<br />
lỏng khớp hoặc tiêu xƣơng. Khác biệt<br />
123<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
