Đánh giá kiến thức về sơ cứu tai nạn bỏng của một số nhóm công nhân làm việc trong điều kiện có nguy cơ cháy nổ cao

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KIẾN THỨC VỀ SƠ CỨU TAI NẠN BỎNG<br /> CỦA MỘT SỐ NHÓM CÔNG NHÂN LÀM VIỆC TRONG<br /> ĐIỀU KIỆN CÓ NGUY CƠ CHÁY NỔ CAO<br /> Nguy n Nh Lâm*; H Th Xuân H ơng*<br /> Chu Anh Tu n*; Tr n Quang Trung**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá kiến thức của nhóm nguy cơ cao đối với sơ cấp cứu tai nạn bỏng. Đối tượng<br /> và phương pháp: điều tra cắt ngang 674 công nhân làm việc trong lĩnh vực cứu hỏa, dầu khí và<br /> điện lực về sơ cấp cứu sau bỏng. Nội dung điều tra bao gồm đặc điểm đối tượng, biện pháp sơ<br /> cứu sau bỏng và nguồn thông tin có được. Kết quả: chỉ có 29,54% đối tượng trả lời đúng trên<br /> 75% số câu hỏi. 86,05% biết sử dụng nước sạch để làm lạnh bề mặt vết bỏng. Nhóm trẻ tuổi,<br /> nam giới và những người đã được tập huấn về sơ cứu bỏng có nhận thức cao hơn đáng kể so<br /> với nhóm còn lại (p < 0,001). Có sự khác biệt giữa nhận thức của đối tượng thuộc các ngành<br /> nghề khác nhau (p < 0,01). Nguồn thông tin chủ yếu từ phương tiện truyền thông và trường học<br /> chiếm 8%. Kết luận: kiến thức của công nhân có nguy cơ cao về sơ cứu bỏng còn nhiều hạn<br /> chế. Cần có các lớp tập huấn để nâng cao kiến thức cho nhóm đối tượng này.<br /> * Từ khóa: Bỏng; Sơ cứu; Nhóm nguy cơ cao.<br /> <br /> Evaluation of Knowledge of First-aid Treatment for Burn Wounds<br /> in Workers Working in High Risk of Fire<br /> Summary<br /> Objectives: To evaluate knowledge of first aid treatment for burn wounds of high risk groups.<br /> Subjects and methods: A cross-sectional survey was conducted on 674 workers including fire<br /> fighters, employers working in electric power and oil industry. The contents of survey focused on<br /> demographic criteria, first aid measurement for burn accidents and source of information.<br /> Results: Only 29.54% of the participants had right answer of more than 75% of total questions.<br /> 86.05% of participants knew how to use cool fresh water to reduce the temperature of the burn<br /> wound. In addition, higher knowledge level was significantly seen in a sub-group of younger,<br /> male workers as well as who took part in training courses (p < 0.001). There was difference in<br /> awareness of levels among sub-groups of employers (p < 0.01). Information source mostly<br /> came from multimedia, only 8% from school. Conclusion: Knowledge of first aid treatment of<br /> high risk workers was significantly limited. It is necessary to conduct further training courses for<br /> this groups.<br /> * Key words: Burn; First-aid treatment; High risk of fire.<br /> * Viện Bỏng Lê Hữu Trác<br /> ** Học viện Quân y<br /> Ng i ph n h i (Corresponding): Tr n Quang Trung (trungk10@yahoo.com.vn)<br /> Ngày nh n bài: 03/12/2016; Ngày ph n bi n đánh giá bài báo: 10/01/2017<br /> Ngày bài báo đ c đăng: 20/01/2017<br /> <br /> 201<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Công tác sơ cấp cứu ngay sau bỏng<br /> bao gồm các bước đơn giản như đưa nạn<br /> nhân ra khỏi vùng nguy hiểm, loại bỏ tác<br /> nhân bỏng, đảm bảo chức năng sống, làm<br /> lạnh bề mặt vùng bỏng, bù nước điện giải,<br /> ủ ấm và gọi sự trợ giúp của nhân viên y tế.<br /> Thực tế cho thấy, mức độ nặng hay nhẹ<br /> của tổn thương bỏng cũng như thành<br /> công của điều trị bỏng không chỉ phụ<br /> thuộc vào hiệu quả điều trị tại các trung<br /> tâm bỏng mà còn phụ thuộc nhiều vào<br /> công tác sơ cứu ngay sau bỏng. Tuy nhiên,<br /> qua thực tế tiếp nhận điều trị bệnh nhân<br /> bỏng, đặc biệt trong các vụ bỏng có nhiều<br /> nạn nhân, các biện pháp sơ cứu thường<br /> không được thực hiện đầy đủ, bị bỏ qua,<br /> thậm chí còn áp dụng các biện pháp sai<br /> dẫn đến làm nặng thêm tổn thương bỏng,<br /> làm tăng nguy cơ tử vong. Công nhân<br /> làm việc trong các nhà xưởng, ngành<br /> nghề có nguy cơ cao đối với tai nạn bỏng<br /> như điện lực, dầu khí, nhân viên cứu hỏa,<br /> việc phổ biến kiến thức cơ bản cho các<br /> đối tượng này có vai trò quan trọng trong<br /> xử lý sơ cấp cứu tai nạn bỏng. Nghiên cứu<br /> này nhằm: Đánh giá kiến thức của các đối<br /> tượng nguy cơ cao về sơ cứu tại chỗ nạn<br /> nhân bỏng nhằm đưa ra biện pháp can<br /> thiệp nâng cao kiến thức và kỹ năng sơ<br /> cấp cứu bỏng của những đối tượng này.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu tiên cứu trên 674 cán bộ<br /> công nhân viên của các ngành có nguy<br /> cơ cao đối với bỏng gồm điện lực, dầu<br /> khí, cứu hỏa đang công tác tại một số tỉnh<br /> thành trong cả nước từ tháng 1 - 2015<br /> đến tháng 9 - 2015. Điều tra thông qua<br /> bảng hỏi bao gồm 11 câu hỏi về kiến thức<br /> 202<br /> <br /> sơ cứu tai nạn bỏng và 01 câu hỏi về<br /> nguồn thông tin. Các tiêu chí đánh giá<br /> bao gồm: tuổi, giới tính, trình độ học vấn,<br /> nghề nghiệp (dầu khí, điện lực, cứu hỏa),<br /> kiến thức về sơ cứu khi bị bỏng bao gồm:<br /> làm lạnh, thời điểm và phương pháp áp<br /> dụng, che phủ vết bỏng, ủ ấm, cách sơ<br /> cứu trong các tình huống hỏa hoạn,<br /> nguồn thông tin có được từ đâu. Số liệu<br /> thu thập sau khi được phân nhóm, lập<br /> bảng, biểu đồ, tính giá trị trung bình, χ2 để<br /> so sánh giữa các biến số xác định mối<br /> liên quan giữa đặc điểm đối tượng điều<br /> tra như tuổi, giới, nghề nghiệp đối với<br /> kiến thức về sơ cấp cứu sau bỏng. Số liệu<br /> được xử lý trên phần mềm Intercool Stata<br /> 11.0. Giá trị p < 0,05 được coi có ý nghĩa<br /> thống kê.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Bảng 1: Đặc điểm của nhóm đối tượng<br /> được khảo sát (n = 674).<br /> Đặc<br /> điểm<br /> Giới tính<br /> Học vấn<br /> <br /> Nghề<br /> nghiệp<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> Phân<br /> nhóm<br /> <br /> Số<br /> lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 558<br /> <br /> 82,79<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 116<br /> <br /> 17,21<br /> <br /> Hết lớp 12<br /> <br /> 663<br /> <br /> 98,37<br /> <br /> Chưa hết lớp 12<br /> <br /> 11<br /> <br /> 1,63<br /> <br /> Dầu khí<br /> <br /> 221<br /> <br /> 33,00<br /> <br /> Điện lực<br /> <br /> 329<br /> <br /> 49,00<br /> <br /> Cứu hỏa<br /> <br /> 124<br /> <br /> 18,00<br /> <br /> 20 - 39<br /> <br /> 487<br /> <br /> 72,55<br /> <br /> 40 - 60<br /> <br /> 187<br /> <br /> 27,45<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> 35,77 ± 8,50<br /> <br /> Trong số 674 người trả lời các câu hỏi<br /> điều tra, nam nhiều hơn nữ (82,79% so<br /> với 17,21%), đa số học hết lớp 12 (98,37%),<br /> công nhân điện lực chiếm 49%, công nhân<br /> lĩnh vực dầu khí 33%; còn lại là nhân viên<br /> cứu hỏa.<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> * Kết quả trả lời đúng các nội dung<br /> điều tra (n = 674):<br /> Sử dụng nước mát sơ cứu sau bỏng:<br /> 580 người (86,05%); thời điểm tối ưu áp<br /> dụng nước mát: 466 người (69,14%);<br /> thời gian sử dụng nước mát: 294 người<br /> (43,62%); sử dụng nước trong thời tiết<br /> lạnh: 342 người (50,74%); sự cần thiết<br /> phải che phủ vết bỏng: 574 người (85,16%);<br /> <br /> sự cần thiết của ủ ấm nạn nhân: 528 người<br /> (78,34%); phương pháp thoát khỏi nhà<br /> tầng cháy: 482 người (71,51%); tránh<br /> ngạt khói khi cháy nhà tầng: 550 người<br /> (81,60%); sử dụng cầu thang khi cháy<br /> nhà tầng: 447 người (66,32%); xử trí tình<br /> huống bỏng lửa: 245 người (36,35%);<br /> khả năng tự khỏi của vết bỏng: 506 người<br /> (75,07%).<br /> <br /> Biểu đồ 1: Tỷ lệ trả lời đúng trung bình theo nghề nghiệp.<br /> Kiến thức của nhóm công nhân dầu khí tốt nhất trong số 3 nhóm nghề nghiệp (74,36%<br /> số câu hỏi được trả lời đúng), tiếp đến nhóm công nhân ngành điện lực (67,58%).<br /> Lực lượng cứu hỏa chỉ đạt 56% số câu hỏi trả lời đúng.<br /> Bảng 3: Tỷ lệ trung bình số câu hỏi trả lời đúng theo giới, tuổi, tập huấn (%).<br /> Chỉ tiêu đánh giá<br /> Giới tính<br /> Lứa tuổi<br /> Tập huấn<br /> <br /> Phân nhóm<br /> <br /> X ± SD<br /> <br /> 95%CI<br /> <br /> p<br /> <br /> Nam (n = 558)<br /> <br /> 68,60 ± 15,70<br /> <br /> 67,31 - 69,84<br /> <br /> 0,009<br /> <br /> Nữ (n = 116)<br /> <br /> 60,01 ± 18,40<br /> <br /> 59,69 - 66,47<br /> <br /> 20 - 39 (n = 487)<br /> <br /> 69,30 ± 16,60<br /> <br /> 67,82 - 70,78<br /> <br /> 40 - 60 (n = 187)<br /> <br /> 60,40 ± 15,00<br /> <br /> 61,26 - 65,60<br /> <br /> Đã qua tập huấn<br /> <br /> 83,64 ± 8,54<br /> <br /> 82,52 - 84,76<br /> <br /> Chưa qua tập huấn<br /> <br /> 59,51 ± 13,07<br /> <br /> 58,29 - 60,73<br /> <br /> 0,001<br /> 0,001<br /> <br /> Tỷ lệ trung bình của số câu hỏi được trả lời đúng của đối tượng nam cao hơn nữ<br /> (68,60 ± 15,70% so với 60,01 ± 18,42%; p < 0,01). Lứa tuổi từ 20 - 39 có nhận thức tốt<br /> hơn nhóm còn lại (tỷ lệ các câu hỏi được trả lời đúng là 69,30 ± 16,6% so với 60,40 ±<br /> 15,00%; p < 0,01). Tỷ lệ trả các câu hỏi được trả lời đúng ở nhóm đối tượng đã qua<br /> tập huấn sơ cấp cứu bỏng trước đó cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm còn lại<br /> (83,64 ± 8,54% so với 59,51 ± 13,07%, p < 0,01).<br /> 203<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> <br /> Biểu đồ 2: Kết quả tổng hợp điều tra kiến thức.<br /> Kết quả tổng hợp điều tra cho thấy 199 đối tượng (29,54%) điều tra trả lời đúng trên<br /> 75% số câu hỏi, 94 người được hỏi (13,94%) trả lời đúng chưa đạt một nửa số câu hỏi<br /> điều tra.<br /> <br /> Biểu đồ 3: Nguồn gốc thông tin có được (n = 674).<br /> Nguồn cung cấp nhiều nhất là truyền thông (42%) và các hình thức kết hợp (47%),<br /> chỉ có 8% từ trường học.<br /> BÀN LUẬN<br /> Kiến thức của cộng đồng nói chung và<br /> của nhóm đối tượng nguy cơ cao có vai<br /> trò quan trọng, thậm chí quyết định hiệu quả<br /> của việc tự cứu, cứu lẫn nhau, góp phần<br /> giảm thiểu mức độ nặng của tổn thương<br /> 204<br /> <br /> cũng như nguy cơ tử vong sau bỏng.<br /> Theo các thông báo, kiến thức của cộng<br /> đồng về sơ cứu tai nạn bỏng còn nhiều<br /> hạn chế [2, 8]. Wallace H.J và CS (2013)<br /> điều tra trên 2.602 người lớn tại một câu<br /> lạc bộ thể thao về sơ cấp cứu bỏng thấy<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> tỷ lệ có kiến thức đầy đủ 30 - 50% tùy<br /> theo tác nhân bỏng [9]. Nghiên cứu của<br /> Graham H.E (2011) đánh giá kiến thức về<br /> sơ cứu ban đầu khi bị bỏng giữa các bậc<br /> cha mẹ ở Nam Yorkshire (Anh) cho thấy:<br /> 73% biết cần rửa vết bỏng dưới nước<br /> mát và 92% che phủ vết thương bằng<br /> băng gạc thích hợp, chỉ < 40% cha mẹ<br /> được hỏi sẽ loại bỏ quần áo và đồ trang<br /> sức nóng và 35% làm mát vết bỏng đủ<br /> thời gian yêu cầu [4].<br /> Bazargani H.S và CS (2013) điều tra<br /> trên bệnh nhân bỏng thấy: phần lớn cho<br /> rằng việc đến được cơ sở y tế là tốt nhất,<br /> đồng thời sử dụng nước làm lạnh vết<br /> bỏng sẽ gây hại cho tổn thương bỏng, sử<br /> dụng các thuốc dân gian có tác dụng<br /> giảm đau nhanh, dự phòng nhiễm khuẩn,<br /> nhanh liền vết bỏng và dự phòng sẹo<br /> bỏng. Rất ít người biết cách dập lửa và<br /> thoát khỏi đám cháy cho bản thân và<br /> người khác, đa phần cho rằng bỏng vùng<br /> ngực, bỏng điện là nặng nhất và nguy<br /> hiểm nhất. Trong nghiên cứu của Hsiao M<br /> và CS (2007) điều tra kiến thức của học<br /> sinh, sinh viên tại Campuchia về sơ cấp<br /> cứu bỏng: 36% có kiến thức về dự phòng<br /> và sơ cấp cứu bỏng, 13% trả lời dùng<br /> nước để làm lạnh vết bỏng, 7% biết cách<br /> dập lửa trên người bằng lăn trên mặt đất.<br /> Nhiều trường hợp sử dụng kem đánh<br /> răng (18%), băng vết bỏng ngay (8%)<br /> hoặc gọi trợ giúp (7%) mà không dùng<br /> nước [6]. Harvey L.A và CS (2011) thông<br /> báo kết quả điều tra về kiến thức sơ cứu<br /> bỏng tại Úc cho thấy 82% sử dụng nước<br /> mát làm lạnh vết bỏng, tuy nhiên chỉ 9%<br /> sử dụng trong 20 phút, rất ít người trả lời<br /> cần giữ ấm cho nạn nhân và các thông tin<br /> có được là từ sách báo (42%) và internet<br /> <br /> (33%) [5]. Đánh giá kiến thức của người<br /> nhà bệnh nhân bỏng tại bệnh viện của Anh,<br /> nhóm nghiên cứu của Davies M và CS<br /> (2013) thông báo chỉ có 32% số người<br /> được hỏi có kiến thức đầy đủ về sơ cấp<br /> cứu bỏng, mức độ hiểu biết không liên<br /> quan chặt chẽ đến thành phần xã hội,<br /> thu nhập và tuổi [3].<br /> Tại Việt Nam, nghiên cứu trên 118<br /> bệnh nhân bỏng tại Bệnh viện Đa khoa<br /> Nam Định, Vũ Mạnh Độ và CS báo cáo<br /> chỉ có 21,9% số trường hợp sơ cứu đúng,<br /> 18,6% bệnh nhân không được sơ cứu [1].<br /> Nguyễn Thị Thúy Quỳnh và CS (2013),<br /> khảo sát 200 đối tượng tham gia điều tra<br /> kiến thức sơ cứu bỏng cho thấy 40,5%<br /> người dân có kiến thức đạt về sơ cứu<br /> bỏng nhiệt. 38,7% người dân có kiến thức<br /> đúng về làm lạnh vết thương. 15% người<br /> dân biết cần băng bó/che phủ tạm thời<br /> vết thương [2]. Trong nghiên cứu này,<br /> chúng tôi tập trung điều tra kiến thức về<br /> sơ cấp cứu bỏng của nhóm đối tượng<br /> nguy cơ cao gồm điện lực, cứu hỏa, dầu<br /> khí. Kết quả phản ánh tình trạng chung là<br /> kiến thức sơ cứu còn hạn chế, đặc biệt<br /> trong các tình huống kết hợp.<br /> Một điều đáng chú ý là kiến thức có<br /> được đa phần từ phương tiện thông tin<br /> đại chúng, không phải từ trường học, đây<br /> là thông tin hữu ích cho các trường phổ<br /> thông để bổ sung chương trình đào tạo kỹ<br /> năng sống cho học sinh. Nghiên cứu của<br /> Nguyễn Thúy Quỳnh và CS cho thấy kiến<br /> thức sơ cứu khi bị bỏng của người dân<br /> biết nhiều nhất thông qua bạn bè/người<br /> thân/những người xung quanh (46%), sau<br /> đó đến đài/báo/tivi (36%) [2]. Nghiên cứu<br /> của Nguyễn Mạnh Độ và CS cũng cho<br /> thấy chỉ có 10,8% nguồn thông tin từ<br /> trường học [1].<br /> 205<br /> <br />