Ngày nhận bài: 18-11-2024 / Ngày chấp nhận đăng bài: 24-12-2024 / Ngày đăng bài: 27-12-2024
*Tác giả liên hệ: Nguyễn Thị Vân Thảo. Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Trung Ương Cần Thơ, Tỉnh Cần Thơ, Việt
Nam. E-mail: thaoloveinuyasha@gmail.com
© 2024 Bản quyền thuộc về Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh.
130 https://www.tapchiyhoctphcm.vn
ISSN: 1859-1779
Nghiên cứu Y học
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh; 27(6):130-139
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.06.17
Đánh giá tác động của giáo dục sức khoẻ đối với người
bệnh - người nuôi bệnh tại khoa Hô hấp bệnh viện Đa
khoa Trung Ương Cần Thơ
Nguyễn Trần Ngọc Trân1, Nguyễn Thị Vân Thảo2, Trần Thị Thanh Trúc1, Đặng Vĩnh Phú1
1Phòng Điều dưỡng, Bệnh viện Đa khoa Trung Ương Cần Thơ. Tỉnh Cần Thơ, Việt Nam
2Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Trung Ương Cần Thơ, Tỉnh Cần Thơ, Việt Nam
Tóm tắt
Đặt vấn đề: Trong hệ thống chăm sóc sức khỏe hiện đại, truyền thông và giáo dục sức khỏe (TT-GDSK) theo sổ tay
hướng dẫn nội quy bệnh viện và GDSK cho người bệnh nội trú không chỉ là cầu nối thông tin mà còn là yếu tố then chốt
trong việc nâng cao nhận thức và hiểu biết của cộng đồng, đặc biệt trong việc chăm sóc và hỗ trợ người bệnh.
Mục tiêu: (1) Mô tả đặc điểm của người bệnh và người nuôi bệnh tại khoa Hô hấp bệnh viện Đa khoa Trung Ương Cần
Thơ. (2) Đánh giá sự thay đổi trong kỹ năng tư vấn giáo dục sức khỏe của Điều dưỡng đối với người bệnh và người nuôi
bệnh trước và sau khi được tập huấn. (3) Xác định mối tương quan của Điều dưỡng trong thực hành TT-GDSK trước và
sau khi được tập huấn tại khoa Hô hấp.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu bán can thiệp trước sau 200 người bệnh đang điều trị tại khoa Nội
Hô hấp trong thời gian nghiên cứu từ tháng 05 đến tháng 12/2023.
Kết quả: Ghi nhận trong nhóm 200 người, 71,5% là người bệnh và 28,5% là người nuôi bệnh. Độ tuổi trung bình là 57,85
± 13,67, với 53,5% từ 30-60 tuổi và 44,5% trên 60 tuổi. Tỉ lệ nam/nữ là 1,04. Trình độ học vấn chủ yếu là tiểu học (56%)
và trung học cơ sở (33%). Hầu hết sống ở nông thôn (85,5%), nghề nghiệp chủ yếu là nông dân (38,5%). Thời gian nằm
viện chủ yếu 3-7 ngày (60%). Thông tin giáo dục sức khỏe chủ yếu từ Bác sĩ (98,5%) và Điều dưỡng (94%). Sau khóa
tập huấn, tỷ lệ thực hiện hướng dẫn chăm sóc tắm/gội và vệ sinh răng miệng tăng từ 17% và 36% lên 41% và 47%. Tỷ
lệ ghi chép nội dung chăm sóc cũng tăng từ 6% và 7% lên 66% và 68%. Các cải thiện này có ý nghĩa thống kê
(p <0,05), chứng tỏ hiệu quả của chương trình.
Kết luận: Chương trình tập huấn truyền thông và giáo dục sức khỏe cho Điều dưỡng tại khoa Hô hấp bệnh viện Đa khoa
Trung Ương Cần Thơ không chỉ mang lại kết quả ấn tượng mà còn khẳng định vai trò thiết yếu của nó trong việc nâng
cao chất lượng chăm sóc người bệnh một cách toàn diện.
Từ khóa: huấn luyện kỹ năng; tư vấn giáo dục sức khoẻ; truyền thông và giáo dục sức khỏe
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 6 * 2024
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.06.17 https://www.tapchiyhoctphcm.vn | 131
Abstract
THE IMPACT OF HEALTH EDUCATION GUIDANCE FOR PATIENTS
AND CAREGIVERS BY NURSES IN THE RESPIRATORY DEPARTMENT
OF CAN THO CENTRAL GENERAL HOSPITAL
Nguyen Tran Ngoc Tran, Nguyen Thi Van Thao, Tran Thi Thanh Truc, Dang Vinh Phu
Backround: In modern healthcare systems, health communication and education (HCE) based on hospital guidelines
and inpatient health education serve not only as a conduit for information but also as a critical element in raising
community awareness and understanding, especially in patient care and support.
Objectives: (1) To describe the characteristics of patients and caregivers at the Respiratory Department of Can Tho
Central General Hospital. (2) To evaluate the changes in health education counseling skills of nurses towards patients
and caregivers before and after training. (3) To determine the correlation of nursing practice in health communication
and education before and after training in the Respiratory Department.
Methods: A quasi-experimental pre-and-post study was conducted involving 200 patients undergoing treatment at the
Department of Respiratory Medicine during the study period from May to December 2023.
Results: Among the 200 participants, 71.5% were patients and 28.5% were caregivers. The average age of participants
was 57.85 ± 13.67 years, with 53.5% aged between 30-60 years and 44.5% over 60 years. The male-to-female ratio
was 1.04. Most participants had a primary school education (56%) or lower secondary school education (33%). A
majority lived in rural areas (85.5%), with farming being the predominant occupation (38.5%). The average duration of
hospitalization was 3-7 days, accounting for 60% of participants. Health education information was primarily provided
by doctors (98.5%) and nurses (94%). After the training, the proportion of caregivers implementing guidance on bathing
and oral hygiene increased significantly, from 17% and 36% to 41% and 47%, respectively. Additionally, the proportion
of caregivers documenting care instructions rose from 6% and 7% to 66% and 68%, respectively. These improvements
were statistically significant (p<0.05), highlighting the effectiveness of the training program in enhancing caregivers'
skills and practices
Conclusion: The health communication education training program for nurses in the Respiratory Department of Can
Tho Central General Hospital not only yielded remarkable results but also affirmed its essential role in enhancing the
overall quality of patient care.
Keywords: skills training; health education counseling; health communication and education
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong hệ thống chăm sóc sức khỏe hiện đại, truyền thông
và giáo dục sức khỏe giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao
nhận thức cộng đồng, đặc biệt trong chăm sóc người bệnh.
Việc này không chỉ giúp họ hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe
mà còn trang bị kỹ năng cần thiết để tự quản lý bản thân [1,2].
Giáo dục sức khỏe không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông
tin về bệnh và phương pháp điều trị, mà còn mở rộng đến các
khía cạnh như dinh dưỡng, tâm lý và quản lý sức khỏe. Qua
đó, người bệnh và người nuôi bệnh có thể hiểu rõ hơn về bệnh
tình và áp dụng lối sống lành mạnh nhằm phòng tránh biến
chứng [3]. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc triển khai các
chương trình giáo dục sức khỏe, nhưng hiệu quả của chúng
vẫn còn hạn chế. Nghiên cứu của Vương Thị Nhật Lệ về công
tác giáo dục sức khỏe tại bệnh viện Chợ Rẫy cho thấy tỷ lệ
người bệnh và người nuôi bệnh được giáo dục đầy đủ chỉ đạt
61,8% [4]. Tỷ lệ hồ sơ ghi nhận tư vấn giáo dục sức khỏe đầy
đủ vào các thời điểm chỉ là 45,1%, trong khi 63,3% điều
dưỡng tham gia thực hiện giáo dục sức khỏe [5]. Tỷ lệ người
bệnh được giáo dục sức khỏe đầy đủ còn thấp, cùng với việc
hồ sơ tư vấn giáo dục sức khỏe còn thiếu sót, cho thấy cần cải
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 6* 2024
132 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.06.17
tiến trong triển khai và đánh giá các chương trình này. Đánh
giá và nâng cao hiệu quả giáo dục sức khỏe hiện nay là rất cần
thiết. Nghiên cứu về hiệu quả công tác tư vấn giáo dục sức
khỏe tại khoa Nội Hô hấp bệnh viện Đa khoa Trung Ương Cần
Thơ sẽ giúp cải thiện công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Bằng cách phân tích sự thay đổi trong kiến thức và kỹ năng
của người bệnh, nghiên cứu sẽ đưa ra các điều chỉnh để nâng
cao hiệu quả giáo dục sức khỏe trong tương lai. Chúng tôi hy
vọng, qua nghiên cứu này, công tác giáo dục sức khỏe sẽ đáp
ứng tốt hơn nhu cầu của người bệnh và gia đình họ, đồng thời
nâng cao sự hài lòng trong quá trình điều trị. Các mục tiêu
nghiên cứu cụ thể như sau:
1. Mô tả đặc điểm của người bệnh và người nuôi bệnh tại
khoa Hô hấp bệnh viện Đa khoa Trung Ương Cần Thơ.
2. Đánh giá sự thay đổi trong kỹ năng tư vấn giáo dục sức
khỏe của Điều dưỡng đối với người bệnh và người nuôi bệnh
sau khi được tập huấn.
3. Xác định mối tương quan của Điều dưỡng trong thực
hành truyền thông và giáo dục sức khỏe (TT-GDSK) ) theo sổ
tay bệnh viện trước và sau khi được tập huấn tại khoa Hô Hấp.
2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Gồm 200 người bệnh (NB) đang điều trị tại khoa Nội Hô
hấp trong thời gian nghiên cứu từ tháng 05 đến tháng
12/2023.
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn
Người bệnh tỉnh táo, giao tiếp bình thường, có thể hoạt
động độc lập và không cần bất kỳ hỗ trợ y tế nào.
Người nuôi bệnh (NNB) là người trực tiếp chăm sóc
(không kể nhân viên y tế), đang chăm sóc NB tại khoa.
Đồng ý tham gia nghiên cứu.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
NB đang tham gia một chương trình tư vấn y tế khác.
Người bệnh hoặc người nuôi bệnh không hoàn thành bảng
câu hỏi.
Người bệnh hoặc người nuôi bệnh được Điều dưỡng viên
của khoa giáo dục sức khoẻ, nhưng những Điều dưỡng viên
này lại tham gia lớp tập huấn không đầy đủ hoặc không tham
gia tập huấn tại khoa.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu bán can thiệp trước sau.
2.2.2. Kỹ thuật chọn mẫu
Các người bệnh này được chọn theo phương pháp mẫu
thuận tiện.
2.2.3. Công cụ thu thập số liệu
Bộ công cụ gồm 2 phần:
Phần 1: Thông tin về đặc điểm nhân khẩu học: tuổi, giới tính,
trình đồ học vấn, địa chỉ, nguồn nhận thông tin GDSK.
Phần 2: Khảo sát về công tác chăm sóc điều dưỡng trong tư
vấn giáo dục sức khỏe với người bệnh và người nuôi bệnh,
gồm 2 mục: phỏng vấn trực tiếp người bệnh hay người nuôi
bệnh và kiểm tra trực tiếp trên hồ sơ bệnh án (phiếu chăm sóc),
tham khảo từ bộ câu hỏi trong nghiên cứu của Vương Thị Nhật
Lệ có cài tiến dựa trên các quy định tại Thông tư số
31/2021/TT-BYT Quy định hoạt động điều dưỡng trong bệnh
viện [5]. Bộ câu hỏi chia thành 3 hoạt động giáo dục sức khoẻ
chính: tiếp đón người bệnh khi vào viện (3 câu), khi bệnh nhân
nằm viện (10 câu) và khi người bệnh ra viện (7 câu). Phương
án lựa chọn đối với bệnh án theo 2 mức: có thực hiện và không
hiện. Phương án lựa chọn đối với phỏng vấn trực tiếp trên
người bệnh hay người nuôi bệnh có 3 mức: có thực hiện,
không thực hiện và không nhớ. Bộ câu hỏi được gửi cho 6
chuyên gia đánh giá, tính giá trị CVI - 0,98. Độ tin cậy của bộ
câu hỏi trong nghiên cứu này Cronbach's Alpha = 0,82.
2.2.4. Phương pháp thu thập và phân tích số liệu
Nghiên cứu viên (NCV) gặp gỡ đối tượng nghiên cứu
(ĐTNC) tại phòng họp khoa, giới thiệu, giải thích, cung cấp
các thông tin về nghiên cứu và mời tham gia nghiên cứu. Sau
khi ĐTNC ký phiếu đồng thuận tham gia, NCV phát bộ câu
hói, hướng dân trà lời và tra lời những thăc mắc của ĐTNC
nếu có. Bộ câu hỏi sau khi trã lời xong được thu lại, kiểm tra
và cất vảo tủ có khóa.
Bước 1: Tập huấn cho nhóm lấy mẫu bộ câu hỏi khảo sát
công tác hướng dẫn truyền thông – giáo dục sức khỏe.
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 6 * 2024
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.06.17 https://www.tapchiyhoctphcm.vn
|
133
Bước 2: a) Triển khai phỏng vấn thử 30 người bệnh ngẫu
nhiên, tiến hành phỏng vấn người bệnh hoặc người nuôi
bệnh có đầy đủ tiêu chuẩn nhận vào và không có tiêu chuẩn
loại trừ. Sau khi nghe giải thích NB hoặc người nuôi bệnh
đồng ý tham gia nghiên cứu, nghiên cứu viên tiến hành thu
thập số liệu. Thời điểm thu thập số liệu là ngày người bệnh
có kế hoạch xuất viện (trước ngày xuất viện 1 ngày), sau đó
chỉnh sửa bộ câu hỏi khảo sát cho phù hợp, dễ hiểu. b) Triển
khai phỏng vấn chính thức 200 mẫu ngẫu nhiên.
Bước 3: Nhóm nghiên cứu dành 1 tuần (vào các buổi
chiều) tổ chức tập huấn cho điều dưỡng khoa nội Hô hấp về
nội dung TT-GDSK cho người bệnh hoặc người nuôi bệnh,
nội dung tập huấn thảo luận nhóm theo phụ lục 2. Sau 1 tuần
tập huấn, nhóm nghiên cứu đánh giá lại tất cả các điều dưỡng
tại khoa nội Hô hấp đã nắm đầy đủ các nội dung TT-GDSK.
Bước 4: Phỏng vấn lại 200 mẫu theo, thời gian phỏng vấn
là sau khi tập huấn quan sát, đánh giá lại công tác hướng dẫn
truyền thông – giáo dục sức khỏe.
Bước 5: Sau đó tiến hành phân tích, so sánh số liệu giữa
trước và sau khi tập huấn cho điều dưỡng khoa nội Hô hấp
về nội dung TT-GDSK cho người bệnh và người nuôi bệnh.
2.2.5. Xử lý và phân tích dữ liệu
Số liệu được thu thập bằng bản giấy, làm sạch, mã hoá,
thông tin được ghi nhận trong bản giấy được nhập liệu vào
phần mềm JASP 0.18.1.0.
Thống kê mô tả được sử dụng để phân tích số liệu về đặc
điểm nhân khẩu học, mối tương quan tính bằng kiểm định
kiểm định t cho mẫu có cặp (Paired Samples t-test).
3. KẾT QUẢ
3.1. Đặc điểm của dân số nghiên cứu
Trong tổng số 200 người tham gia nghiên cứu, tỷ lệ người
bệnh chiếm 71,5%, trong khi người nuôi bệnh chiếm 28,5%.
Điều này phản ánh tính chất của nghiên cứu khi phần lớn đối
tượng cần chăm sóc y tế là người bệnh. Giới tính, tỷ lệ nam và
nữ khá cân bằng, với nam chiếm 51% và nữ chiếm 49%. Điều
này cho thấy sự phân bố đồng đều về giới trong nhóm nghiên
cứu. Độ tuổi, đối tượng nghiên cứu chủ yếu nằm trong độ tuổi
trung niên và cao tuổi, với 53,5% trong độ tuổi từ 30-60 và
44,5% trên 60 tuổi. Điều này phản ánh xu hướng bệnh lý liên
quan đến tuổi tác, khi người cao tuổi thường có nhu cầu chăm
sóc sức khỏe nhiều hơn. Trình độ học vấn phần lớn người tham
gia nghiên cứu có trình độ học vấn thấp, với 94,5% ở các cấp
tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông. Chỉ có 5,5%
có trình độ cao đẳng hoặc đại học, điều này cho thấy mức độ
tiếp cận thông tin sức khỏe của nhóm đối tượng này có thể bị
hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả của giáo dục sức khỏe. Dân
tộc, hầu hết các đối tượng trong nghiên cứu đều là người dân
tộc Kinh (98,5%), chỉ có 1,5% là các dân tộc khác. Điều này
có thể phản ánh đặc điểm khu vực nghiên cứu, nơi dân tộc
Kinh chiếm đa số. Khu vực cư trú chủ yếu đến từ khu vực
nông thôn (85,5%), điều này phản ánh đặc điểm địa lý của
bệnh viện và nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân khu
vực nông thôn, nơi việc tiếp cận dịch vụ y tế và thông tin về
sức khỏe có thể gặp khó khăn hơn. Nghề nghiệp một tỷ lệ lớn
người tham gia nghiên cứu làm nghề lao động chân tay
(73,5%), phản ánh đặc điểm kinh tế - xã hội của vùng nghiên
cứu, nơi nông nghiệp và lao động chân tay vẫn chiếm ưu thế.
Chỉ một số ít có nghề nghiệp lao động trí óc (1,5%), trong khi
25% đã hết tuổi lao động (Bảng 1).
Bảng 1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm n %
Đối tượng Người bệnh 143 71,5
Người nuôi bệnh 57 28,5
Giới Nam 102 51
Nữ 98 49
Tuổi
< 30 tuổi 4 2
30-60 tuổi 107 53,5
> 60 tuổi 89 44,5
Học vấn Cấp I, II, III 189 94,5
Cao đẳng, đại học 11 5,5
Dân tộc Kinh 197 98,5
Khác 3 1,5
Dân cư Thành thị 29 14,5
Nông thôn 171 85,5
Nghề nghiệp
Lao động chân tay 147 73,5
Lao động trí óc 3 1,5
Hết tuổi lao động 50 25
Phần lớn đối tượng tham gia nghiên cứu nhận thông tin
giáo dục sức khỏe chủ yếu từ bác sĩ và điều dưỡng, chiếm tỷ
lệ lần lượt là 98,5% và 94%. Ngoài ra, một số nguồn thông
tin khác như bạn bè, người thân, tivi, đài phát thanh và
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 6* 2024
134 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.06.17
internet cũng đóng vai trò quan trọng, với tỷ lệ sử dụng lần
lượt là 52,5%, 47% và 32,5%. Các nguồn cung cấp thông tin
khác như sách báo, áp phích, tờ rơi, và sinh viên y khoa
chiếm tỷ lệ thấp hơn, khoảng 13%, 8,5% và 5%. Điều này
cho thấy việc cung cấp thông tin từ các nhân viên y tế vẫn là
nguồn chủ yếu, trong khi các phương tiện truyền thông đại
chúng và các nguồn thông tin khác có vai trò bổ sung trong
việc giáo dục sức khỏe cộng đồng (Hình 1).
Hình 1. Nguồn cung cấp thông tin giáo dục sức khỏe
3.2. Đánh giá kết quả tiếp nhận thông tin truyền
thông
Kết quả khảo sát trước và sau khi huấn luyện kỹ năng TT-
GDSK của Điều dưỡng cho bệnh nhân/người nhà nhận bệnh
(NB/NNNB) khi nhập viện đã cho thấy sự cải thiện đáng kể.
Tỷ lệ người bệnh biết thông tin về bệnh và nhu cầu tư vấn đã
tăng từ 84% và 71% lên lần lượt 93% và 79%. Việc ghi chép
thông tin này cũng đã tăng từ 84% và 86% lên 95% sau khi
tập huấn. Tất cả các thay đổi này đều có ý nghĩa thống kê
(p <0,05). Các phần khác cũng có sự tăng nhưng không đáng
kể. Điều này cho thấy hiệu quả của việc huấn luyện TT-
GDSK trong việc nâng cao hiểu biết và tư vấn cho
NB/NNNB khi nhập viện (Bảng 2).
Bảng 2. Bảng so sánh kết quả khảo sát trước và sau tập huấn kỹ năng TT-GDSK của Điều dưỡng cho NB/NNB tại thời điểm vào viện
BỆNH ÁN NB-NNNB
Trước can
thiệp
Sau can
thiệp p
Trước can
thiệp
Sau can
thiệp p
n (%) n (%) n (%) n (%)
Nội dung đánh giá
1
Ông/Bà có được nhân viên y tế
phổ biến về nội quy khoa, BV và
những thông tin cần thiết khi nằm
viện rõ ràng, đầy đủ khi vào viện
89 (89%) 92 (92%) 0,469 88 (88%) 86 (86%) 0,674
2 Ông/Bà có được biết thông tin về
bệnh của mình khi vào viện 84 (84%) 95 (95%) 0,011 84 (84%) 93 (93%) 0,046
3 Nhu cầu tư vấn, GDSK của Ông/bà
được đáp ứng khi vào viện 86 (86%) 95 (95%) 0,03 71 (71%) 79 (79%) 0,191
NB/NNB được hướng dẫn đầy đủ 3 nội
dung lúc nhập viện 86,3% 94% 81% 86%