Đề án tốt nghiệp Quản lý công: Hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh" nhằm xác định được các vấn đề tồn tại và đề xuất biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quá trình thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án tốt nghiệp Quản lý công: Hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA _______________ LÊ BÁ HOÀNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA, KIỂM TRA CỦA SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA _______________ LÊ BÁ HOÀNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA, KIỂM TRA CỦA SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. ĐẶNG THỊ MAI HƯƠNG Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan Đề án tốt nghiệp thạc sĩ ngành Quản lý công tại Học viện Hành chính Quốc gia – Phân viện Thành phố Hồ Chí Minh với đề tài “Hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh” là nghiên cứu độc lập của riêng tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Đặng Thị Mai Hương, các số liệu và kết quả nêu trong đề án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn tại cơ sở trong giai đoạn nghiên cứu. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 29 tháng 4 năm 2024 Tác giả đề án Lê Bá Hoàng
ii LỜI CẢM ƠN Đề án được thực hiện sau quá trình học tập và tích lũy kiến thức tại Học viện Hành chính Quốc gia – Phân viện Thành phố Hồ Chí Minh cùng với sự giúp đỡ nhiệt tình và quý báu của các Thầy/Cô giảng viên. Với tình cảm chân thành, sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới: Hội đồng Khoa học và Đào tạo - Học viện Hành chính Quốc Gia; TS. Đặng Thị Mai Hương - người hướng dẫn đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành đề án này. Các Thầy/Cô giảng viên đã tham gia giảng dạy trong quá trình học tập. Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc Gia. Gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn quan tâm, chia sẻ, động viên, tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và hoàn thành đề án tốt nghiệp. Trải qua thời gian thực hiện đề án với tinh thần tập trung và nghiêm túc, cá nhân chân thành mong nhận được sự quan tâm đóng góp ý kiến của Quý thầy cô và các anh chị, các bạn, đồng nghiệp để hoàn thiện tốt hơn đề án. Trân trọng cảm ơn./. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 29 tháng 4 năm 2024 Tác giả đề án Lê Bá Hoàng
iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Chữ cái viết tắt/ký hiệu Tên đầy đủ 1 TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 UBND Ủy ban nhân dân 4 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo
iv DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH VẼ STT Số hiệu Tên bảng Quy mô ngành Giáo dục và Đào tạo Thành phố 1 Bảng 1.1 Hồ Chí Minh 2 Bảng 2.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức Bảng thống kê số lượng lãnh đạo, chuyên viên, 3 Bảng 2.2 nhân viên Bảng thống kê cơ cấu lãnh đạo, chuyên viên, 4 Bảng 2.3 nhân viên
v DANH MỤC ĐỒ THỊ STT Số hiệu Tên đồ thị Biểu đồ hoạt động thanh tra đã được thực 1 Biểu đồ 2.1 hiện trong năm học 2022 – 2023 Biểu đồ hoạt động kiểm tra đã được thực 2 Biểu đồ 2.2 hiện trong năm học 2022 – 2023
1 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................... iii DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH VẼ ................................................... iv DANH MỤC ĐỒ THỊ ..................................................................................... v MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do xây dựng đề án ................................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án ............................................. 2 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề án .................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 3 6. Lợi ích của đề án có thể ứng dụng trong thực tiễn .................................... 3 7. Kết cấu đề án .............................................................................................. 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT HOẠT ĐỘNG THANH TRA, KIỂM TRA ............................................................................................ 5 1.1. Các khái niệm cơ bản .............................................................................. 5 1.1.1. Thanh tra........................................................................................... 5 1.1.2. Kiểm tra ............................................................................................ 6 1.2. Đặc điểm, vai trò, mục đích của thanh tra, kiểm tra ............................... 8 1.2.1. Đặc điểm ........................................................................................... 8 1.2.2. Vai trò ............................................................................................... 8 1.2.3. Mục đích............................................................................................ 9 1.3. Phân biệt thanh tra và kiểm tra ............................................................. 11 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thanh tra, kiểm tra ..................... 13
2 1.4.1. Các yếu tố khách quan .................................................................... 13 1.4.2. Các yếu tố chủ quan........................................................................ 15 Chương 2: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA, KIỂM TRA CỦA SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................................................................................................. 19 2.1. Điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế - xã hội của Thành phố Hồ Chí Minh; tình hình giáo dục và đào tạo trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh 19 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế - xã hội của Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................................................... 19 2.1.2. Sơ lược về tình hình giáo dục và đào tạo trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................................. 21 2.2. Chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh .............................................................................. 23 2.2.1. Chức năng................................................................................... 23 2.2.2. Nhiệm vụ ..................................................................................... 23 2.2.3. Cơ cấu tổ chức ............................................................................ 26 2.3. Thực trạng hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh .............................................................................. 34 2.3.1. Hoạt động thanh tra ........................................................................ 35 2.3.2. Hoạt động kiểm tra ......................................................................... 39 2.4. Đánh giá kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh ........... 42 2.4.1. Các kết quả đã đạt được ................................................................. 42 2.4.2. Hạn chế ........................................................................................... 43 2.4.3. Nguyên nhân ................................................................................... 43
3 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG THANH TRA, KIỂM TRA CỦA SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ LỘ TRÌNH TỔ CHỨC THỰC HIỆN ...................... 47 3.1. Một số giải pháp hoàn thiện hoạt động thanh tra kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh ..................................................... 47 3.1.1. Xây dựng Quy chế tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh; đổi mới, hoàn thiện hoạt động kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh....................... 47 3.1.2. Đẩy mạnh, tăng cường công tác phối hợp, trao đổi thông tin giữa các bộ phận, cá nhân trong cơ quan Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, với các đơn vị, tổ chức của ngành giáo dục và đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, với cơ quan, tổ chức liên quan khác ............... 48 3.1.3. Đổi mới phương pháp, công tác quản lý, lưu trữ hồ sơ, tài liệu trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh ............................................................. 49 3.1.4. Thực hiện tốt công tác tổng kết hoạt động đoàn thanh tra, đoàn kiểm tra ..................................................................................................... 50 3.1.5. Tăng cường theo dõi, đôn đốc, báo cáo định kỳ, kịp thời việc thực hiện kiến nghị, xử lý sau thanh tra, kiểm tra ............................................ 50 3.1.6. Bồi dưỡng, đào tạo kiến thức, nghiệp vụ thường xuyên về công tác thanh tra, kiểm tra cho công chức thực hiện nhiệm vụ; bố trí nguồn lực phù hợp; thực hiện nghiêm túc việc bố trí và luân chuyển vị trí công tác định kỳ ....................................................................................................... 51 3.2. Lộ trình tổ chức thực hiện ..................................................................... 52 3.2.1. Thực hiện giải pháp “Xây dựng Quy chế tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh; đổi mới,
4 hoàn thiện hoạt động kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh” ................................................................................................. 52 3.2.2. Thực hiện giải pháp “Đẩy mạnh, tăng cường công tác phối hợp, trao đổi thông tin giữa các bộ phận, cá nhân trong cơ quan Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, với các đơn vị, tổ chức của ngành Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, với cơ quan, tổ chức liên quan khác” ................................................................................................ 52 3.2.3. Thực hiện giải pháp “Đổi mới phương pháp, công tác quản lý, lưu trữ hồ sơ, tài liệu trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh” .......................... 53 3.2.4. Thực hiện giải pháp “Thực hiện tốt công tác tổng kết hoạt động đoàn thanh tra, đoàn kiểm tra” ................................................................ 53 3.2.5. Thực hiện giải pháp “Tăng cường theo dõi, đôn đốc, báo cáo định kỳ, kịp thời việc thực hiện kiến nghị, xử lý sau thanh tra, kiểm tra” ....... 54 3.2.6. Thực hiện giải pháp “Bồi dưỡng, đào tạo kiến thức, nghiệp vụ thường xuyên về công tác thanh tra, kiểm tra cho công chức thực hiện nhiệm vụ; bố trí nguồn lực phù hợp; thực hiện nghiêm túc việc bố trí và luân chuyển vị trí công tác định kỳ” ......................................................... 54 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 56 1. Kết luận .................................................................................................... 56 2. Kiến nghị .................................................................................................. 57 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ........................................................... 57 2.2. Đối với Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh ......................................... 57 2.3. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh .................. 57 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Giáo dục và đào tạo là nền tảng của sự phát triển và tiến bộ của một quốc gia, đặc biệt là một quốc gia đang phát triển như Việt Nam hiện nay. Với xu thế phát triển như vũ bão của nền khoa học – công nghệ, sự thay đổi, tính phức tạp, đan xen trong môi trường quốc tế càng đòi hỏi nền giáo dục và đào tạo của nước ta càng phải điều chỉnh, thích ứng với sự thay đổi và đảm bảo thực hiện chủ trương xuyên suốt của Đảng ta từ Đại hội XI đến nay về “đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế của cả nước, thành phố của sự năng động và sáng tạo, tinh thần đổi mới trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo cũng luôn được nêu cao, nhiều chủ trương, chính sách được ban hành và triển khai thực hiện có hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo tại Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, mặc dù ngành giáo dục và đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh có những bước phát triển đáng ghi nhận nhưng vẫn tồn tại những vấn đề trong việc đánh giá chủ trương cũng như quá trình thực hiện, việc tuân thủ pháp luật, khả năng thực thi nhiệm vụ một cách hiệu quả. Là cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh có vai trò tham mưu cũng như triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách, quy định liên quan đến ngành giáo dục và đào tạo của Thành phố Hồ Chí Minh. Quá trình triển khai, thực hiện cũng như tham mưu liên quan đến chức năng, nhiệm vụ được phân công, công tác thanh tra, kiểm tra theo thẩm quyền được giao cũng được quan tâm thực hiện.
2 Việc phát huy tốt vai trò công tác thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh trong việc xem xét, đánh giá các chủ trương, chính sách, việc áp dụng các quy định pháp luật vào thực tiễn, việc triển khai, thực hiện của các đối tượng liên quan. Qua đó, sẽ góp phần tích cực trong việc ngăn chặn, phòng ngừa tiêu cực, tác động hiệu quả hơn trong sự phát triển bền vững của ngành giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, của cả nước nói chung. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Dựa trên các nghiên cứu tiêu biểu trước đây về hoạt động thanh tra, kiểm tra của các tác giả trước đây như Luận văn tiến sĩ Luật học của Phạm Tuấn Khải với đề tài “Những vấn đề pháp lý cơ bản của việc đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra nhà nước Việt Nam”; bài viết "Một số vấn đề hoàn thiện hệ thống pháp luật về thanh tra" của tác giả Nguyễn Ngọc Tản đăng trên Tạp chí Thanh tra số 1 – 2007; luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Nguyễn Thị Ngọc Lan (năm 2014) với đề tài “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về hoạt động thanh tra, giám sát của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước tại Hà Nội”;… Đề án tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến công tác thanh tra, kiểm tra và đặc thù của hoạt động thanh tra, kiểm tra tại Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, đề án đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý nhà nước của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh liên quan đến hoạt động thanh tra, kiểm tra. Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. + Về thời gian: Từ năm 2022 đến năm 2023 (năm học 2022 – 2023).
3 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề án Xác định được các vấn đề tồn tại và đề xuất biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quá trình thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra. 5. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng kết hợp các phương pháp gồm: - Phương pháp nghiên cứu, đánh giá tài liệu thứ cấp; - Phương pháp phỏng vấn; - Phương pháp phân tích, thống kê, tổng hợp; - Phương pháp quan sát. 6. Lợi ích của đề án có thể ứng dụng trong thực tiễn Đánh giá được thực tế hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố giúp cải thiện chất lượng, phát huy hiệu quả của hoạt động thanh tra, kiểm tra từ đó góp phần đảm bảo việc tuân thủ các quy định pháp luật, nâng cao trách nhiệm, tăng cường minh bạch trong hoạt động của các đối tượng thuộc thẩm quyền quản lý của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố. Thực hiện tốt hoạt động thanh tra, kiểm tra sẽ giúp nâng cao được hiệu quả của công tác quản lý nhà nước, phát hiện và giải quyết các vấn đề sớm, kịp thời trước khi chúng phát sinh thành vấn đề lớn, giúp tiết kiệm và tối ưu hóa nguồn lực xã hội. Đề án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động thanh tra, kiểm tra của các Sở Giáo dục và Đào tạo khác; tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu chính sách có liên quan.
4 7. Kết cấu đề án Ngoài lời cam đoan, lời cảm ơn, mở đầu và kết luận, đề án có kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp luật hoạt động thanh tra, kiểm tra Chương 2: Đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện hoạt động thanh tra, kiểm tra của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh và lộ trình tổ chức thực hiện
5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT HOẠT ĐỘNG THANH TRA, KIỂM TRA 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Thanh tra Thanh tra (Inspect, động từ trong tiếng Anh) có nguồn gốc Latinh (Inspectare) nghĩa là “nhìn vào bên trong”, chỉ một sự kiểm tra, xem xét từ bên ngoài đối với hoạt động của một hoặc một số đối tượng nhất định. Từ điển Luật học (tiếng Đức) xem xét “Thanh tra là sự tác động của chủ thể đến đối tượng đã và đang thực hiện thẩm quyền được giao nhằm đạt được mục đích nhất định - sự tác động có tính trực thuộc” [11]. Từ điển tiếng Việt giải thích “Thanh tra là kiểm soát, xem xét tại chỗ việc làm của địa phương, cơ quan, xí nghiệp” [27]. Từ điển Pháp luật Anh - Việt khái quát “Thanh tra là sự kiểm soát, kiểm kê đối với đối tượng bị thanh tra” [10]. Từ các nhận định trên, thanh tra được hiểu một cách cơ bản bao hàm kiểm soát, xem xét, đánh giá, đưa ra những đánh giá, kết luận với mục đích phát hiện và ngăn chặn những việc, sự việc trái với quy tắc, quy định đã đặt ra trước đó. Hoạt động thanh tra thường đi kèm với một chủ thể thực hiện và liên quan đến quyền hạn của một chủ thể nhất định. Trong hệ thống pháp luật Việt Nam liên quan đến hoạt động thanh tra trải qua các thời kỳ từ Pháp lệnh Thanh tra năm 1990 đến Luật Thanh tra năm 2022 đã có cập nhật mới nhất trong định nghĩa “Thanh tra là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan thực hiện chức năng thanh tra đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân”.
6 Hoạt động thanh tra theo Luật Thanh tra năm 2022 được phân loại bao gồm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành, trong đó: - Thanh tra hành chính là thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn được giao của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc quyền quản lý của cơ quan quản lý nhà nước. - Thanh tra chuyên ngành là thanh tra việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn - kỹ thuật, quy tắc quản lý của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý theo ngành, lĩnh vực. Thanh tra theo nội dung phân loại là phạm trù dùng để chỉ hoạt động của các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính và thanh tra chuyên ngành, lĩnh vực. 1.1.2. Kiểm tra Theo Từ điển Tiếng Việt thì “Kiểm tra là xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét” [27], là hoạt động nhằm thu thập thông tin, xem xét, rà soát lại công việc thực tế làm cơ sở cho việc đánh giá và nhận xét. Trên phương diện lý luận và thực tiễn, khái niệm kiểm tra thể hiện ở nhiều phương diện khác nhau, cụ thể [9]: - Về phương diện hoạt động: Kiểm tra là hoạt động thường xuyên của từng cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức kinh tế nhằm đảm bảo thực hiện nhiệm vụ của chính mình. Qua kiểm tra các cơ quan, tổ chức đánh giá đúng mực việc làm của mình, từ đó đề ra chủ trương, biện pháp, phương hướng hoạt động tiếp theo một cách hợp lý hơn. Trong trường hợp này, kiểm tra mang ý nghĩa xem xét, nhìn lại việc làm của chính mình để tự điều chỉnh, hay tìm biện pháp thực hiện nhiệm vụ tốt hơn hiệu quả hơn. - Về phương diện quản lý nhà nước: Kiểm tra là hoạt động của cơ quan, tổ chức, thủ trưởng cấp trên với cấp dưới của mình nhằm đánh giá mọi mặt hoặc từng vấn đề do cấp dưới đã thực hiện. Trong trường hợp này, kiểm tra
7 thực hiện trong quan hệ trực thuộc, vì thế cơ quan hoặc thủ trưởng cấp trên sau khi kiểm tra có quyền áp dụng các biện pháp như: Biểu dương, khen thưởng khi cấp dưới làm tốt hoặc các biện pháp cưỡng chế để xử lý đối với cấp dưới khi họ có khuyết điểm hoặc vi phạm pháp luật. - Về phương diện chính trị - xã hội: Kiểm tra là hoạt động của các cơ quan Đảng, các tổ chức xã hội, các tổ chức quần chúng tham gia hoạt động giám sát công việc hành chính nhà nước, theo phương diện này, kiểm tra hầu như không mang tính quyền lực nhà nước; không trực tiếp áp dụng các biện pháp cưỡng chế mà chỉ tác động đến hoạt động quản lý nhà nước bằng những biện pháp mang tính xã hội. Kiểm tra với tư cách là một trong những chức năng cơ bản của hoạt động quản lý được hiểu là quá trình xác định thành quả thực tế mà người quản lý, nhà quản trị ở các cấp, các lĩnh vực của bất kỳ tổ chức nào đều phải thực hiện trên cơ sở so sánh, đối chiếu với những quy định, kế hoạch, mục tiêu đã đề ra, phát hiện vấn đề và nguyên nhân của nó. Từ đó đề ra những biện pháp nhằm thúc đẩy các cá nhân và tổ chức phát triển. Việc buông lỏng hay lạm dụng việc kiểm tra đều gây ra những tác động xấu. Buông lỏng kiểm tra sẽ làm cho tổ chức rơi vào tình trạng hoạt động chệch choạc, mất phương hướng, kém hiệu quả, không kịp thời thích ứng với các biến đổi của môi trường. Ngược lại, sự kiểm tra quá mức hay lạm dụng kiểm tra sẽ gây ra những tác động tiêu cực trong tổ chức như hạn chế thậm chí là đình trệ hoạt động, tạo ra bầu không khí căng thẳng, thiếu tin tưởng lẫn nhau trong tập thể, hạn chế tính năng động, sáng tạo, gây lãng phí các nguồn lực…
8 1.2. Đặc điểm, vai trò, mục đích của thanh tra, kiểm tra 1.2.1. Đặc điểm Thanh tra, kiểm tra trên phương diện quản lý nhà nước có những đặc điểm chung như sau: Thứ nhất, hoạt động thanh tra, kiểm tra là một chức năng của quản lý nhà nước nhằm hoàn thiện các quyết định trong hoạt động quản lý nhà nước. Hoạt động thanh tra, kiểm tra rất cần thiết và quan trọng, vừa nhằm phát huy tính tích cực, vừa hạn chế những tiêu cực trong hành vi của đối tượng của công tác thanh tra, kiểm tra. Thứ hai, hoạt động thanh tra, kiểm tra được thực hiện bởi chủ thể có thẩm quyền với phạm vi điều chỉnh rộng và đối tượng thanh tra, kiểm tra đa dạng. ở những nhóm vị trí, chức năng, nhiệm vụ khác nhau đều có chủ thể thanh tra, kiểm tra và đối tượng thanh tra, kiểm tra tương ứng (người đứng đầu, bộ phận giúp việc, bộ phận thực thi...). Thứ ba, hoạt động thanh tra, kiểm tra vừa mang tính khách quan, vừa mang tính chủ quan. Tính khách quan là quy trình trong khoa học quản lý, biểu hiện ở chỗ mọi hoạt động thanh tra, kiểm tra đều dựa trên cơ sở pháp luật và phải tuân theo pháp luật. Tính chủ quan thể hiện ở chủ thể trực tiếp thực hiện thanh tra, kiểm tra là con người được giao nhiệm vụ, mà đã là con người thì không giống nhau về năng lực, trình độ chuyên môn, kỹ năng, kinh nghiệm,… 1.2.2. Vai trò Đối với hoạt động quản lý nhà nước nói chung, công tác thanh tra, kiểm tra có vai trò quan trọng thể hiện qua các nội dung: Thanh tra, kiểm tra là phương thức bảo đảm hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước, giúp kiểm soát được những yếu tố, vấn đề ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách, quy định pháp luật.
9 Quá trình thanh tra, kiểm tra giúp các chủ thể quản lý theo sát và đối phó với những thay đổi của thực tiễn. Nhờ hoạt động thanh tra, kiểm tra, nhà quản lý sẽ có được bức tranh toàn cảnh về hoạt động, tác động của việc thực hện chính sách, quy định và có những phản ứng phù hợp trước các vấn đề qua việc phát hiện những thay đổi đã, đang và dự báo được những yếu tố sẽ ảnh hưởng đến mục tiêu của quy định, chính sách đã ban hành. Hoạt động thanh tra, kiểm tra tạo tiền đề cho quá trình hoàn thiện và đổi mới của quản lý nhà nước. Qua việc xác định vấn đề, đánh giá các hoạt động, thanh tra, kiểm tra chủ động phát hiện kịp thời những hạn chế, sai phạm, những vấn đề phát sinh nhằm đưa việc thực hiện chính sách, quy định đạt hiệu quả cao. đồng thời chỉ ra những ưu điểm, thành tựu trong quá trình triển khai thực hiện chính sách, quy định để nhân rộng và phát huy. Hoạt động thanh tra, kiểm tra điều kiện thuận lợi để thực hiện các chức năng ủy quyền, chỉ huy và thực hiện vai trò, trách nhiệm cá nhân. 1.2.3. Mục đích Trong hoạt động quản lý nhà nước, có thể sơ lược một số mục đích chỉnh của thanh tra, kiểm tra như sau: Nắm bắt được hiện trạng: Thông qua hoạt động thanh tra, kiểm tra, người lãnh đạo, quản lý sẽ nắm được tình hình của việc thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật, việc thực thi nhiệm vụ, công vụ theo chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn được giao của cơ quan, tổ chức, cá nhân với những đánh giá, nhận xét ưu điểm, hạn chế và làm rõ nguyên nhân của những ưu điểm, hạn chế đó. Điều chỉnh các hoạt động trong tương lai: Trên cơ sở thực trạng, trong đó có những khuyết điểm, thiếu sót, những hạn chế về chủ trương, chính sách, pháp luật, cơ chế quản lý... được phát hiện và những nhận định, kết luận và kiến nghị qua hoạt động thanh tra, kiểm tra cung cấp cho lãnh đạo, quản lý