THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 9
ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP GIỮA HỌC KÌ I MÔN NGỮ VĂN 9– NĂM HỌC 2022-2023 I. Đọc – hiểu (trắc nghiệm): 4,0 điểm- Có thể sử dụng ngữ liệu trong SGK hoặc ngữ liệu
ngoài.
1. Văn bản:
a. Nội dung:
Thơ hiện đại Việt Nam: Đồng chí; Bài thơ về tiểu đội xe không kính; Đoàn thuyền đánh
cá; Bếp lửa; Ánh trăng
b. Yêu cầu:
- Nhận biết được tác giả, tác phẩm; Phương thức biểu đạt; Thể thơ
- Hiểu được nội dung, ý nghĩa văn bản;
- Hiểu được ý nghĩa một số hình ảnh thơ đặc sắc trong văn bản; ý nghĩa nhan đề.
- Nhận biết các văn bản cùng thể loại, đề tài, chủ đề.
- Hiểu được đặc điểm nhân vật.
2. Tiếng Việt:
a. Nội dung:
- Biện pháp tu từ từ vựng: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, điệp ngữ,...
b. Yêu cầu:
- Nhận biết được các biện pháp tu từ từ vựng trong văn cảnh cụ thể;
- Hiểu được hiệu quả diễn đạt cụ thể của từng biện pháp tu từ từ vựng trong văn cảnh.
II. Vận dụng: 6,0 điểm
1. Tiếng việt: 1đ
a. Nội dung:
- Biện pháp tu từ từ vựng
b. Yêu cầu:
- Đặt một câu có sử dụng một biện pháp tu từ theo yêu cầu hoặc xác định, nêu tác
dụng của biện pháp tu từ trong một ngữ cảnh có sẵn.
2. Làm văn tự sự: 5đ
Viết bài văn tự sự có kết hợp yếu tố nghị luận, miêu tả nội tâm và các hình thức đối
thoại, độc thoại.
1
THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 9
PHẦN MỘT: ĐỌC – HIỂU (Trắc nghiệm)
1/ Thơ hiện đại Việt Nam
Tác phẩm
Thể thơ Nội dung Nghệ thuật Tự do
PTBĐ Biểu cảm kết hợp tự sự, miêu tả.
Ý nghĩa Bài thơ ca ngợi tình cảm đồng chí cao đẹp giữa những người chiến sĩ trong thời kì đầu kháng chiến chống Pháp gian khổ.
Ngợi ca tình đồng chí cao đẹp của người lính cách mạng trong thời kì kháng chiến chống Pháp.
Đồng chí (1948), sau chiến dịch Việt Bắc 1947
- Sử dụng ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm. - Bút pháp tả thực kết hợp với lãng mạn một cách hài hòa tạo nên những hình ảnh thơ đẹp, mang ý nghĩa biểu tượng.
Tác giả -Chính Hữu (1926-2007), quê ở Hà Tĩnh. -Hoạt động kháng chiến chống Pháp, Mĩ. -Đề tài: viết về người lính và chiến tranh... -Thơ có cảm xúc dồn nén, ngôn ngữ hình ảnh chọn lọc, hàm súc. -Được Giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật năm 2000.
7 chữ
Biểu cảm kết hợp tự sự, miêu tả.
Đoàn thuyền đánh cá (1958)- Giữa năm 1958, Huy Cận đi thực tế ở Quảng Ninh. Bài thơ thể hiện nguồn cảm hứng lãng mạn ngợi ca biển cả lớn lao, giàu đẹp, ngợi ca nhiệt tình lao động vì sự giàu đẹp của đất nước của những người lao động mới.
- Sử dụng bút pháp lãng mạn với các biện pháp nghệ thuật đối lập, so sánh, nhân hóa, phóng đại. - Sử dụng ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, nhạc điệu, gợi sự liên tưởng.
-Huy Cận (1919-2005), quê ở Hà Tĩnh. -Nổi tiếng trong phong trào Thơ mới với tập Lửa thiêng (1940). -Tham gia cách mạng, là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam, được Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 1966. Bài thơ đã khắc hoạ nhiều hình ảnh đẹp, tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người lao động, bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ trước đất
2
THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 9
8 chữ (kết hợp 7 chữ, 9 chữ)
Biểu cảm kết hợp tự sự, miêu tả, nghị luận.
Từ những kỉ niệm tuổi thơ ấm áp tình bà cháu, nhà thơ cho ta hiểu thêm về những người bà, những người mẹ, về nhân dân nghĩa tình.
Bếp lửa, ( 1963), khi tác giả đang học ở nước ngoài -Bằng Việt, sinh năm 1941, quê ở Hà Tây (nay thuộc Hà Nội)- Thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong cuộc k/c chống Mĩ.
-Kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và nghị luận. -Hình ảnh thơ vừa cụ thể, gần gũi vừa gợi nhiều liên tưởng, mang ý nghĩa biểu tượng.
Tự do
Biểu cảm kết hợp tự sự, miêu tả.
Bài thơ ca ngợi người chiến sĩ lái xe Trường Sơn dũng cảm, hiên ngang, tràn đầy niềm tin chiến thắng trong thời kì chống giặc Mỹ xâm lược. Bài thơ về tiểu đội xe không kính (1969, trong tập thơ “Vầng trăng quầng lửa”)
nước và cuộc sống. - Những kỉ niệm xúc động về người bà và tình bà cháu sâu sắc. - Thể hiện lòng kính yêu trân trọng, biết ơn của cháu đối với bà, và cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước. Ca ngợi người chiến sĩ lái xe Trường Sơn hiên ngang, dũng cảm, tràn đầy niềm tin chiến thắng trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
- Lựa chọn hình ảnh độc đáo, có tính chất phát hiện, hình ảnh đậm chất hiện thực. - Sử dụng ngôn ngữ đời sống, tạo nhịp điệu linh hoạt thể hiện giọng điệu ngang tàng, trẻ trung, tinh nghịch.
-Phạm Tiến Duật (1941- 2008), quê ở Phú Thọ. -Gia nhập quân đội, hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn, là gương mặt tiêu biểu của thế hệ các nhà thơ trẻ thời chống Mĩ cứu nước. -Đề tài: người lính, thanh niên xung phong. -Giọng thơ sôi nổi trẻ trung,
3
THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 9
hồn nhiên, tinh nghịch, sâu sắc.
5 chữ
Kết hợp giữa trữ tình và tự sự
Ánh trăng khắc họa một khía cạnh trong vẻ đẹp của người lính sâu nặng nghĩa tình, thủy chung sau trước.
Ánh Trăng (1978, trong tập thơ “Ánh trăng”
- Giọng điệu tâm tình tự nhiên, hình ảnh giàu tính biểu cảm. - Sáng tạo nên hình ảnh thơ có nhiều tầng nghĩa.
Nhà thơ sinh năm 1948, quê ở Thanh Hóa. Gia nhập quân đội, tham gia chiến đấu ở nhiều chiến trường, là gương mặt tiêu biểu trong lớp nhà thơ trẻ thời chống Mỹ. Giọng thơ trầm tĩnh, giàu sự chiêm nghiệm.
Từ h/ả ánh trăng trong thành phố, gợi lại những năm tháng đã qua của cuộc đời người lính gắn bó với thiên nhiên, đất nước bình dị; nhắc nhở thái độ sống nghĩa tình, thuỷ chung.
2/ Phần Tiếng Việt
Ví dụ Bài học
Hiền như bụt, im như thóc,… So sánh
Uống nước nhớ nguồn.
Ẩn dụ
Những bông hoa đang nhảy múa. Nhân hóa
-Cả làng xuống đường. -Bàn tay ta làm nên tất cả. Hoán dụ
Nở từng khúc ruột. Nói quá Khái niệm Là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tương sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật… bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người, làm cho thế giới loài vật trở nên gần gũi Là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt Là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
4
THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 9
Bác đã đi về với tổ tiên.
Là 1 biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyên, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự.
Nói giảm nói tránh
Liệt kê
Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn. Sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế, tư tưởng tình cảm. Là biện pháp lặp lại từ ngữ (hoặc cả câu) để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh.
Điệp ngữ
Là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước… làm câu văn hấp dẫn và thú vị
Chơi chữ
Bút, thước, compa,…là những dụng cụ học tập quen thuộc với học sinh. “Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh ,giữ đồng lúa chín” (Thép Mới) Trùng trục như con bò thui Chín mắt chín mũi chín đuôi chín đầu. (Câu đố)
PHẦN HAI: TẬP LÀM VĂN
(Viết bài văn tự sự có kết hợp yếu tố nghị luận, miêu tả nội tâm và các hình thức đối
thoại, độc thoại)
*Dàn ý - MB: Giới thiệu nhân vật và sự việc được kể. - TB: Kể diễn biến sự việc (Khi kể cần kết hợp các yếu tố miêu tả nội tâm, đối thoại, độc thoại, nghị luận) - KB: Kể kết thúc của sự việc và nêu ý nghĩa, bài học rút ra từ câu chuyện.
