Đề tài: lợi ích kinh tế và các hình thức phân phối thu nhập ở VN hiện nay

Chia sẻ: Dau Con | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 3
download

Đề tài: lợi ích kinh tế và các hình thức phân phối thu nhập ở VN hiện nay

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'đề tài: lợi ích kinh tế và các hình thức phân phối thu nhập ở vn hiện nay', kinh tế - quản lý, kinh tế học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: lợi ích kinh tế và các hình thức phân phối thu nhập ở VN hiện nay

A.PhÇn më ®Çu:………………………………………….2 B.néi dung: Ch¬ng 1: L ý luËn c¬ b¶n vÒ lîi Ých Kinh tÕ 1.1.B¶n chÊt ®Æc trng c¬ b¶n cña lîi Ých kinh tÕ………………..3 1.1.1. Lîi Ých kinh tÕ……………………………………………3 1.1.2. Vai trß cña lîi Ých kinh tÕ………………………………..4 1.2.C¸c c¬ cÊu kinh tÕ trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta….5 1.3. Lîi Ých kinh tÕ vµ vÊn ®Ò ph¸t triÓn céng ® ång trong giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn nay…………………………………………… ..11 1.3.1. Quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých v¨n ho¸ x· héi…12 1.3.2. Lîi Ých kinh tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch x· héi……….13 1.3.3. Lîi Ých kinh tÕ vµ vÊn ®Ò m«i trêng sèng…………….15 ch¬ng 2: C¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ë ViÖt N am … 2.1.B¶n chÊt vµ vai trß cña ph©n phèi…………………………….20 2.1.1. Ph©n phèi lµ mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt………..20 2.1.2. Ph©n phèi lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt……………...21 2. 2. C¸c h×nh th¸i ph©n phèi thu nhËp ………………………….23 2.2.1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi………………………………………………………………23 2.2.2. C¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ……………………….24 a. Ph©n phèi theo lao ®éng…………………………………..24 b. C¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c nhau………………………27 c. Ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ ,phóc lîi x· héi……28 d. Ph©n phèi theo vèn vµ tµi s¶n…………………………….29 2.3. Tõng bíc thùc hiÖn c«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp…30 2.3.1. Ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt…………………..30 2.3.2. TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn c«ng, tiÒn l¬ng, chèng chñ nghÜa b×nh qu©n ,thu nhËp bÊt hîp lý bÊt chÝnh……………..31 2.3.3. §iÒu tiÕt thu nhËp d©n c, h¹n chÕ sù chªnh lÖch qu¸ ® ¸ng vÒ thu nhËp………………………………………………………31 2.3.4. KhuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p ®i ®«i víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo…………………………………………………………….32 C.KÕt luËn…………………………………………………..34
D.Tµi liÖu tham kh¶o…………………………………..35 2
Më ®Çu NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh sù kiªn tr× chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc, vµ ®Ò ra chÝnh s¸ch: C«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó ®a n íc ta nhanh chãng trë thµnh mét níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ngay trong thËp kû ®Çu cña thÕ kû XXI. NÒn kinh tÕ níc ta ®· chuyÓn ®æi dÇn dÇn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, më cöa, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt qu¶n lý cña Nhµ níc. Khi níc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, x©y d ùng nÒn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× vÊn ®Ò næi lªn k h«ng chØ ë níc ta mµ ë c¶ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ t×nh tr¹ng c¬ së h¹ tÇng kÐm, thiÕu kinh nghiÖm, tr×nh ®é ®éi n gò c¸n bé c«ng nh©n viªn cha cao. V× thÕ, cïng mét lóc chóng ta ph¶i b¾t tay vµo gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò cÊp b¸ch th× míi ®¸p ø ng kÞp thêi víi yªu cÇu ®Æt ra. §Æc biÖt vÊn ®Ò vÒ lîi Ých kinh tÕ lµ mét trong n h÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ lín cña Nhµ níc mµ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII ®· ®Ò ra cho giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ níc ta hiÖn nay. ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, trong ®iÒu kiÖn ®ã nhiÒu lo¹i h×nh Doanh nghiÖp , nhiÒu lo¹i h×nh kinh tÕ cïng tån t¹i, cïng tham gia ho¹t ® éng s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó tån t¹i trong c¬ chÕ míi víi sù c¹nh tranh khèc liÖt, ®ßi hái ho¹t ® éng kinh doanh nãi chung, th× lîi Ých kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ lîi Ých cña toµn x· héi nãi chung lu«n ®îc quan t©m hµng ®Çu. Bªn c¹nh n h÷ng thµnh c«ng, tiÕn bé cña mét sè Doanh nghiÖp th× cßn k h«ng Ýt n h÷ng Doanh nghiÖp hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp dÉn ®Õn n guy c¬ sa sót, k h«ng ® øng næi trong c¬ chÕ thÞ trêng, ph¶i s¸t nhËp, ph¸ s¶n hoÆc gi¶i thÓ. MÆt kh¸c t×nh tr¹ng ho¹t ® éng kinh doanh nãi chung gÆp rÊt nhiÒu k hã kh¨n lóng tóng vµ bÞ ® éng khi chuyÓn sang c¬ chÕ míi, cha t×m ra ®îc c¸c gi¶i ph¸p h ÷u hiÖu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña m×nh. Ngoµi ra, khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, viÖc xem xÐt ® ¸nh gi¸, ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c Doanh nghiÖp cha ® îc chó ý ® óng møc, nhiÒu Doanh nghiÖp cßn cha ®ñ tiªu chuÈn ®Ó ® ¸nh gi¸, c¸c gi¶i ph¸p cho viÖc ®Èy m¹nh kinh doanh . NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò hiÖu qu¶ trong viÖc ® ¸nh gi¸, ph©n tÝch kÕt qu¶ ho¹t ® éng kinh doanh, th× ta cã thÓ th«ng qua n h÷ng h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp cña doanh nghiÖp ®ã. Do ®ã t«i ®· chän ®Ò tµi: “Lîi Ých kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc p h©n phèi thu n hËp ë ViÖt Nam hiÖn n ay ” lµm ®Ò tµi cho bµi nghiªn cøu khoa häc cña m×nh vµ hy väng ® ãng gãp mét phÇn c«ng søc n há vµo lý luËn vµ ph¬ng ph¸p x©y d ùng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay cña ViÖt Nam. 3
-Môc tiªu nghiªn cøu: nh»m chØ ra cho ngêi ®äc hiÓu râ ®îc thÕ nµo lµ lîi Ých kinh tÕ nãi chung. Tõ ®ã th«ng qua lý luËn chØ ra r»ng tÝnh tÊt yÕu cho c¸c doanh nghiÖp lµ ph¶i quan t©m ®Õn lîi Ých kinh tÕ. Mµ tríc hÕt vµ s¸t thùc nhÊt lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp hîp lý. 4
Ch¬ng 1 Lý LuËn c¬ b¶n vÒ lîi Ých kinh tÕ 1.1.B¶n chÊt ,®¨c trng c¬ b ¶n cña lîi Ých kinh tÕ 1.1.1.Lîi Ých kinh tÕ: Ngay tõ khi míi xuÊt hiÖn,con ngêi ®· tiÕn hµnh c¸c ho¹t d éng kinh tÕ ho¹t ® éng kinh tÕ lu«n gi÷ vai trß trung t©m trong mäi ho¹t ® éng x· héi vµ nã lµ c¬ së cho c¸c ho¹t ® éng kh¸c.Trong ho¹t ® éng kinh tÕ,con ngêi lu«n cã ® éng c¬ nhÊt ®Þnh.§éng c¬ thóc ®Èycon ngêi hµnh ®éng.Møc ®é hµnh ® éng m¹nh hay yÕu tuú thuéc vµo møc ®é chÝn muåi cña ® éng c¬- tuú thuéc vµo nhËn thøc vµ thùc hiÖn lîi Ých cña hä.Lîi Ých kinh tÕ vµ ph©n phèi thu nhËp lµ n h÷ng vÊn ®Ò réng lín liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ® éng kinh tÕ,v¨n ho¸,x· héi cña nhµ níc vµ nh©n d©n lao ®éng,trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta.ChÝnh v× thÕ mµ em chän ®Ò tµi:Lîi Ých kinh tÕ vµ ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. Lîi Ých lµ g×?Theo C.M¸c th× ph¹m trï lîi Ých, Ých lîi , cã lîi ®îc sö d ông nh lµ cïng nghÜa vµ cã thÓ thay thÕ nhau.Lîi Ých k h«ng ph¶i lµ c¸i g× trõu tîng vµ cã tÝnh chÊt chñ quan,mµ c¬ së cña lîi Ých lµ n hu cÇu kh¸ch quan cña con ngêi .Con ngêi cã nhiÒu lo¹i n hu cÇu(vËt chÊt,chÝnh trÞ,v¨n ho¸), do ®ã cã nhiÒu lo¹i lîi Ých(lîi Ých kinh tÕ ,lîi Ých chÝnh trÞ,lîi Ých v¨n ho¸,tinh thÇn) Lîi Ých kinh tÕ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan,nã xuÊt hiÖn trong n h÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i lµ mèi quan hÖ x· héi nh»m thùc hiÖn n hu cÇu kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ.Nh÷ng n hu cÇu kinh tÕ cña con ngêi khi nã ®îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt x· héi th× nã trë thµnh c¬ së,néi d ung cña lîi Ých kinh tÕ. Lîi Ých kinh tÕ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt,nã ®îc q uy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan bëi oh¬ng thøc s¶n xuÊt,bë hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt,tríc hÕt lµ quan hÖ së h ÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt.Ph.¡nghen viÕt:"nh÷ng quan hÖ kinh tÕ cña mét x· héi nhÊt ®Þnh nµo ®ã biÓu hiÖn tríc hÕt díi h×nh thøc lîi Ých".V.I.Lªnin còng cho r»ng:Lîi Ých cña giai cÊp nµy hay giai cÊp kh¸c ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan theo vai trß mµ hä cã trong hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt,theo n h÷ng hoµn c¶nh vµ ®IÒu kiÖn sèng cña hä. Lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt,lîi Ých kinh tÕ thÓ hiÖn trong tÊt c¶ b èn kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi.CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng,ë ®©u cã ho¹t ® éng s¶n xuÊt-kinh doanh th× ë ®ã cã lîi kinh tÕ vµ chñ thÓ s¶n xuÊt-kinh doanh còng lµ chñ thÓ cña lîi Ých kinh tÕ. 1.1.2.Vai trß cña lîi Ých kinh tÕ: Lîi Ých kinh tÕ lµ mét trong n h÷ng vÊn ®Ò sèng cßn cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng.ChÝnh n h÷ng lîi Ých kinh tÕ ®· g¾n bã con ngêi víi céng ® ång cña m×nh vµ t¹o ra n h÷ng kÝch thÝch,th«i 5
thóc,kh¸t väng vµ sù say mª trong ho¹t ® éng s¶n xuÊt-kinh doanh cho ngêi lao ®éng.Lîi Ých kinh tÕ ®îc nhËn thøc vµ thùc hiªn ® óng th× nã sÏ lµ ® éng lùc kinh tÕ thóc ®Èy con ngêi hµnh ®éng.Do ®ã,lîi Ých kinh tÕ thÓ hiÖn nh lµ mét trong n h÷ng ® éng lùc c¬ b¶n cña sù tiÕn bé x· héi nãi chung,ph¸t triÓn s¶n xuÊt-kinh doanh nãi riªng.Ph.¡ngghen cho r»ng,lîi Ých kinh tÕ lµ nh÷ng ® éng c¬ ®· lay chuyÓn n h÷ng quÇn chóng ® «ng ®¶o.Vµ khi chóng biÕn thµnh sù kÝch thÝch ho¹t ® éng cña con ngêi :"th× chóng lÊy ® éng ®êi sèng nh©n d©n" Lîi Ých kinh tÕ cßn cã vai trß quan träng trong viÖc cñng cè,duy tr× c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt -kinh doanh.Mét khi con ngêi(chñ thÓ)tham gia vµo c¸c ho¹t ® éng kinh tÕ ®Òu nh»m ®¹t tíi n h÷ng lîi Ých kinh tÕ t¬ng x øng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th× míi ®¶m b¶o n©ng cao tÝnh æn ®Þnh vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ lîi Ých.Ngîc l¹i,khi k h«ng mang l¹i lîi Ých hoÆc lîi Ých k h«ng ®îc ®Çy ®ñ th× sÏ lµm cho c¸c mèi quan hÖ ®ã(quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ)xuèng cÊp. NÕu t×nh trang ®ã kÐo dµi th× sím m uén sÏ dÉn ®Õn tiªu cùc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh. Lîi Ých kinh tÕ thiÕt th©n cña c¸ nh©n ngêi lao ® éng lµ ® éng lùc trùc tiÕp ®èi víi sù ho¹t ®éng cña tõng con ngêi nãi riªng vµ cña c¶ x· héi nãi chung. Trong giai ®o¹n lÞch sö hiÖn nay cña ®Êt níc, c¸c lîi Ých kinh tÕ, lîi Ých trø¬c m¾t cña c¸c c¸ nh©n ®ang lµ cÊp b¸ch nhÊt, v× thÕ , nã còng ®ang ® ãng vai trß quan träng h ¬n c¶ trong viÖc thóc ®Èy c¸c chñ thÓ ho¹t ® éng vµ qua ®ã g©y nªn sù vËn ® éng , ph¸t triÓn cña x· héi. V× vËy vµo thêi ®iÓm lÞch sö hiÖn nay, chóng ta ph¶i chñ tr¬ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khuyÕn khÝch c¸c c¸ nh©n , c¸c gia ®×nh còng nh c¸c n hãm x· héi thùc hiÖn c¸c lîi Ých trªn ®©y lµ hÕt søc ® óng ®¾n, lµ ph¶n ¸nh ® óng n h÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña thùc tiÔn cuéc sèng. Thùc ra, th«ng qua c¸c chñ tr¬ng Êy, chóng ta nh»m vµo c¸c môc ®Ých lín lao h¬n- ®ã lµ ®a x· héi tho¸t khái k hñng ho¶ng vµ tõng bíc ph¸t triÓn ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. 1.2.C¸c c¬ cÊu lîi Ých kinh tÕ trong c¸c thµnh p hÇn kinh tÕ ë níc ta: Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta ®ang tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi sù ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h ÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt-kinh doanh.§¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh: ë nø¬c ta hiÖn nay cã 6 thµnh phÇn kinh tÕ.§ã lµ: +Kinh tÕ tËp thÓ: Cã thÓ nãi c¸c hîp t¸c x·(HTX) ®îc thµnh lËp vµ tån t¹i mÊy chôc n¨m qua ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së tËp thÓ ho¸ c¸c t liÖu s¶n xuÊt mang tÝnh phong trµo vµ ®îc nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa bao cÊp, nu«i dìng ®Õn nay hÇu nh bÞ tan r· hoÆc ®ang ® øng tríc n guy c¬ tan r·. C¸c hîp t¸c x· n «ng nghiÖp vµ th¬ng nghiÖp, dÞch vô hÇu nh ®· biÕn d¹ng vµ biÕn mÊt hoµn toµn. Riªng trong n «ng nghiÖp c¸c HTX hay c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt(T§SX) diÔn ra theo hai xu h íng sau: 6
1 PhÇn lín c¸c HTX va T§SX ®îc thµnh lËp tríc ®©y ®· bÞ tan r· vµ gi¶i thÓ . 2 Sè cßn l¹i tån t¹i chñ yÕu mang tÝnh chÊt h×nh thøc lµm dÞch vô phôc vô, thóc ®Èy kinh tÕ hé gia ®×nh ph¸t triÓn. DÜ nhiªn, cïng víi sù tan r· vµ gi¶i thÓ hµng lo¹t cña c¸c HTX vµ c¸c T§SX trong c¶ n «ng nghiÖp, c«ng nghiÖp th¬ng nghiÖp vµ dÞch vô theo m« h×nh cò lµ sù h×nh thµnh n h÷ng lo¹i h×nh hîp t¸c kiÓu míi ®a d¹ng ra ®êi mét c¸ch kh¸ch quan do yªu cÇu cña ®êi sèng vµ s¶n xuÊt x· héi. LoÞa h×nh hîp t¸c nµy ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c thµnh viªn x· viªn tù nguyÖn tham gia vµ ® ãng gãp cæ phÇn trªn nguyªn t¾c cïng cã lîi , lêi ¨n, lç chÞu. Trong c«ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp vµ dÞch vô nã mang tªn Tæ hîp s¶n xuÊt, c«ng ty… tuú theo tÝnh chÊt vµ q uy m«, cßn trong n «ng nghiÖp nã ®îc h×nh thµnh vµ hiÖn cßn ë d¹ng q uy m« hîp t¸c nhá. C¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c HTX vµ T§SX tríc ®©y g¾n liÒn víi nhµ níc, cßn c¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c c«ng ty , c¸c hîp t¸c x· míi ®îc ho¹t ® éng mÊy n¨m qua g¾n liÒn víi c¬ chÕ thÞ trêng. HTX vµ T§SX tríc ®©y lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, q uy ®Þnh bëi nhµ níc vµ vËn ® éng theo xu híng chung ®ã. Cßn kinh tÕ hîp t¸c hiÖn nay lµ h×nh thøc liªn kÕt tù nguyÖn cña n h÷ng ngêi lao ®éng, ngêi s¶n xuÊt nhá, díi c¸c h×nh thøc hÕt søc ®a d¹ng , ®îc §¶ng vµ nhµ níc ta coi lµ mét bé phËn quan träng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, cïng víi kinh tÕ nhµ níc dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ .ChØ thÞ ngµy 24-5-1996 cña Ban bÝ th T¦ §¶ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c chØ râ: " Nhµ níc t«n träng quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh cña HTX, k h«ng can thiÖp vµo ho¹t ® éng s¶n xuÊt kinh doanh cña HTX". Tuy nhiªn, nhµ níc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn mäi h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c , cã c¸c chÝnh s¸ch u ®·i , hç trî HTX vÒ ®Êt ®ai, thuÕ tÝn d ông , ®Çu t, xuÊt nhËp khÈu, ®µo t¹o, båi dìng c¸n bé …Trong ®iÒu kiÖn võa ®îc nhËn sù u ®·i , hç trî tõ nhµ níc , võa ®îc hoµn toµn ®éc lËp tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh, kinh tÕ tËp thÓ hiÖn nay vËn ® éng theo xu híng kh¸c nhau , võa bÞ q uy ®Þnh bëi c¬ chÕ thÞ trêng , võa phô thuéc vµo xu híng chung cña c¸c thµnh viªn tham gia hîp t¸c. §èi víi kinh tÕ tËp thÓ, nhµ níc víi c¸c chøc n¨ng cña m×nh, nhÊt lµ chøc n¨ng hµnh ph¸p vµ kinh tÕ , th«ng qua c¸c luËt doanh nghiÖp, ®Çu t…,c¸c chÝnh s¸ch thuÕ , chÝnh s¸ch b¶o trî s¶n xuÊt, c¸c dÞch vô kü thuËt ,cung ø ng vËt t, tiªu d ïng s¶n phÈm vµ ng©n hµng, tÝn dông…, trong n h÷ng chõng mùc nhÊt ®Þnh, n h÷ng ph¹m vi vµ q uy m« nhÊt ®Þnh cã thÓ ®Þnh híng ®iÒu chØnh sù vËn ® éng vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ tËp thÓ theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa . DÜ nhiªn, ®ã lµ sù ®iÒu tiÕt ë tÇm vÜ m«. Ch¾c ch¾n r»ng trong t¬ng lai thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ sÏ cïng víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng ta chñ tr¬ng. .+Kinh tÕ t b ¶n n hµ níc : §ã lµ thµnh phÇn kinh tÕ míi xuÊt hiÖn tõ khi ta thùc hiÖn c«ng 7
cuéc ®æi míi ®Êt níc. Cã thÓ kÓ 2 lo¹i h×nh chñ yÕu cña kinh tÕ h çn hîp gi÷a nhµ níc vµ t nh©n nµy lµ: liªn doanh vµ hîp doanh, gi÷a nhµ níc vµ t b¶n níc ngoµi; vµ liªn doanh, hîp doanh, h çn hîp , gi÷a nhµ níc vµ doanh nghiÖp trong níc vµ t b¶n níc ngoµi. HiÖn nay , 70-75% c¸c dù ¸n liªn doanh víi c¸c nhµ t b¶n níc ngoµi ®Òu cã q uy m« trªn d íi 7 triÖu USD . §iÒu ®ã chøng tá c¸c c«ng ty níc ngoµi ®Çu t vµo ViÖt Nam giai ®o¹n ®Çu nµy phÇn lín míi chØ lµ c«ng ty nhá, vèn Ýt, t×m kiÕm c¬ héi cã thÓ mang l¹i lîi nhuËn ngay vµ thu håi vèn nhanh. Do vËy, cha cã c¸c dù ¸n tÇm cì ®Çu t vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ kinh tÕ mòi nhän. Thu hót c¸c nhµ ®Çu t giai ®o¹n hiÖn nay phÇn nhiÒu lµ ®iÖn tö, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, dÞch vô, du lÞch, kh¸ch s¹n vµ ng©n hµng. Trong n h÷ng n¨m võa qua, c¸c nhµ ®Çu t vµo ViÖt Nam gÆp k h«ng Ýt k hã kh¨n nhÊt lµ thñ tôc hµnh chÝnh m«i trêng ®Çu t…V× vËy, m uèn thu hót c¸c dù ¸n lín cÇn tríc hÕt lµm trong s¹ch m«i trêng ®Çu t còng nh ban hµnh vµ thùc thi ph¸p luËt nghiªm minh, ® ång bé vµ b×nh ®¼ng . Dï nhµ níc lµ ® ång t¸c gi¶ nhng thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc vÉn tu©n theo n h÷ng quy luËt thÐp cña kinh tÕ thÞ trêng. ë ®©y xu híng ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh nµy sÏ phô thuéc vµo chñ thÓ bá vèn ®©ï t nhiÒu h ¬n trªn 50% . NÕu phÝa nhµ níc ®Çu t phÝa ®èi t¸c bªn ngoµi gãp vèn lín h ¬n th× dï nhµ níc cã tham gia ®iÒu tiÕt ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m« nh thÕ nµo ch¨ng n÷a th× xu híng vËn ® éng tù nhiªn cña nã còng vÉn nghiªng vÒ con ®êng ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa. Ngoµi ra cßn cã: +Kinh tÕ cã vèn ® Çu t níc ngoµi. +Kinh tÕ n hµ níc. +Kinh tÕ c¸ thÓ,tiÓu chñ. +Kinh tÕ t b ¶n t n h©n Nh vËy,trªn mét gãc ®é nµo ®Êy(dùa vµo c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trùc tiÕp ch¼ng h¹n) ta cã thÓ thÊy ®îc 6 c¬ cÊu c¸c lîi Ých kinh tÕ,®ã lµ: _Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc cã lîi Ých cña Nhµ níc(x· héi);lîi Ých tËp thÓ;lîi Ých c¸ nh©n ng êi lao ®éng. _Thµnh phÇn kinh t Õ tËp thÓ cã lîi Ých tËp thÓ; lîi Ých x· héi;lîi Ých c¸ nh©n. _Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc cã lîi Ých cña doanh nghiªp;lîi Ých cña x· héi;lîi Ých cña c¸ nh©n ngêi lao ®éng. _Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ,tiÓu chñ cã lîi Ých c¸ nh©n,lîi Ých x· héi. Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n cã:lîi Ých chñ doanh nghiÖp;lîi Ých c¸ nh©n ngêi lao ®éng;lîi Ých x· héi. _Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi cã lîi Ých cña nhµ ®Çu t níc ngoµi;lîi Ých cña 8
n íc chñ nhµ; lîi Ých cña ngêi lao ® éng trong c¸c doanh nghiªp liªn doanh. Trong c¸c c¬ cÊu lîi Ých kinht Õ Êy,th× lîi Ých kinh tÕ nhµ níc(x· héi)gi÷ vai trß"hµng ®Çu"vµ lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn c¸c lîi Ých kh¸c,cßn lîi Ých kinh tÕ cña ngêi lao ® éng lµ quan träng,nã thÓ hiÖn nh lµ ® éng lùc trùc tiÕp thóc ®Èy ngêi lao ®éng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng,mçi c¸ nh©n,doanh nghiÖp. ChØ hµnh ® éng khi hä thÊy ®ù¬c lîi Ých kinh tÕ cña m×nh mµ k h«ng cÇn thuyÕt phôc hoÆc cìng bøc.Song,v× cã nhiÒu lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau vµ v× lîi Ých riªng cña mçi c¸ nh©n,v× lîi Ých côc bé,tríc m¾t cã thÓ lµm tæn hai ®Õn lîi Ých chung cña céng ®ång(tËp thÓ vµ x· héi).Do ®ã,nhµ níc x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi t c¸ch lµ ngêi tæ chøc c¸n bé qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ vÜ m« ph¶i gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ vµ híng chóng vµo mét q uü ®¹o chung,t¹o ® éng lùc l©u bÒn,m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò kh¸ phøc t¹p vµ gi÷ vÞ trÝ quan träng trong viÖc nghiªn cøu n guån gèc,®éng lùc ph¸t triÓn x· héi nãi chung,ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng nãi riªng.Theo Ph.Angghen,"ë ®©u k h«ng cã lîi Ých chung,ë ®ã k h«ng cã sù thèng nhÊt vÒ môc ®Ých".Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ lµ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn trong ®ã viÖc thùc hiÖn c¸c lîi Ých sao cho cïng mét híng vµ ®¶m b¶o tÝnh hµng ®Çu cña lîi Ých x· héi,c¸i cã lîi ®èi víi x· héi th× ph¶i cã lîi Ých ®èi víi tËp thÓ, c¸ nh©n vµ mçi doanh nghiÖp. §ã lµ nguyªn t¾c cña sù kÕt hîp kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ ph¶i tÝnh ®Õn sù ®an chÐo ,chÕ íc, t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ, ® ång thêi ph¶i tÝnh to¸n, mét c¸ch toµn diÖn ,®¶m b¶o lîi Ých tríc m¾t ,l©u dµi, lîi Ých toµn bé,bé phËn. ë nø¬c ta hiÖn nay,sù kÕt hîp c¸c lîi Ých kinh tÕ nh»m t¹o ra ® éng lùc thóc ®Èy môc tiªu:d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng,d©n chñ ,v¨n minh.Híng c¸c lîi Ých vµo q uü ®¹o chung vµ sù kÕt hîp chóng nh»m t¹o ra ® éng lùc cho sù ph¸t triÓn b»ng c¸ch: _ Víi chøc n¨ng tæ chøc kinh tÕ,nhµ níc ta ® éng viªn mäi ngêi,mäi lùc lîng,mäi thµnh phÇn kinh tÕ,thùc hiÖn tèt chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ 2001-2010. _ X¸c ®Þnh vÒ lîng cña mçi lo¹i lîi Ých kinh tÕ vµ quan hÖ tû lÖ vÒ mÆt lîng gi÷a c¸c lo¹i lîi Ých kinh tÕ (®©y lµ vÊn ®Ò phøc t¹p) cã thÓ vµ cÇn thùc hiÖn b»ng c¸c h×nh thøc kinh tÕ thÓ hiÖn ë mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ níc:tiÒn l¬ng,chÝnh s¸ch gi¸ c¶,thÞ trêng,tÝn dông,thuÕ,ph©n phèi lîi nhuËn,…. 1.3.Lîi Ých kinh tÕ vµ v Ên ®Ò ph¸t triÓn céng ® ång trong giai ® o¹n hiÖn n ay Sù say mª lµm giµu hiÖn nay cña x· héi ta thùc chÊt lµ sù say mª c¸c lîi Ých kinh tÕ- lîi Ých vËt chÊt. ThÕ nhng ®êi sèng con ngêi k h«ng ph¶i chØ cã kinh tÕ, vËt chÊt. §êi sèng cña mét x· héi còng k h«ng ph¶i chØ cã vËt chÊt. §µnh rµnh , vµo n h÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi, cã thÓ ph- 9
¬ ng diÖn nµy hay ph¬ng diÖn kia cña ®êi sèng x· héi ®îc u tiªn ,®îc tËp trung nhiÒu h¬n. ThÕ nh ng, ®iÒu Êy k h«ng cã nghÜa lµ h¹ thÊp hay bá qua c¸c mÆt c¸c ph¬ng diÖn kh¸c. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ®êi sèng, x· héi lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc .Do ®ã, sù gi¸n ®o¹n hay g·y khóc cña mÆt nµy hay mÆt kia cña ®êi sèng x· héi bao giê còng g©y ra n h÷ng tæn th¬ng, n h÷ng biÕn ®éng, thËm chÝ t¹o ra n h÷ng lùc lîng ph¸ vì hoÆc ®Èy lïi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña toµn thÓ céng ®ång. ChÝnh v× thÕ, trong thêi gian võa qua,do bÞ cu«n hót vµo thùc hiÖn c¸c n hu cÇu tån t¹i tèi thiÓu- n hu cÇu vËt chÊt- mµ ta Ýt cã ®iÒu kiÖn quan t©m nhiÒu ®Õn c¸c ph¬ng diÖn, c¸c khÝa c¹nh kh¸c cña cuéc sèng x· h«i. §iÒu ®ã trong chõng mùc nhÊt ®Þnh ®· dÉn ®Õn viÖc lµm n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò vÒ v¨n ho¸ x· héi kh¸c kh¸ bøc xóc. V× vËy, trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ hiÖn nay, ®Ó ph¸t triÓn céng ® ång mét c¸ch toµn diÖn vµ bÒn v÷ng cÇn sím t¹o lËp mét c¬ chÕ kÕt hîp hµi hoµ mét sè quan hÖ sau: 1.3.1. Quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých v¨n ho¸- x· héi §©y lµ mét quan hÖ c¬ b¶n , bao trïm vµ chi phèi hÇu nh toµn bé ®êi sèng x· héi. ThÕ nh ng nã k h«ng hÒ trõu tîng mµ hÕt søc cô thÓ trong céng ®ång. Sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ thêi gian qua còng g©y nªn sù thay ®æi hÕt søc c¨n b¶n c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸- x· héi .Cã thÓ nãi ,sù chuyÓn ®æi trong lÜnh vùc v¨n ho¸- x· héi chñ yÕu mang tÝnh tù ph¸t vµ cã rÊt nhiÒu biªñ hiÖn lóng tóng. N h÷ng ho¹t ® éng v¨n ho¸-x· héi céng ® ång nµy tríc ®©y võa ®îc nhµ níc bao cÊp võa ® îc c¸c hîp t¸c x· hay c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng hç trî vÒ kinh phÝ. HIÖn nay, c¸c n guån kinh phÝ bao cÊp chÝnh k h«ng cßn n÷a. Do vËy, c¸c ho¹t ® éng mang tÝnh céng ® ång nµy hÇu nh bÞ bá r¬i. ë nhiÒu n¬i, nhiÒu lóc c¸c ho¹t ® éng v¨n ho¸ tinh thÇn cña céng ® ång cë së hoÆc bÞ l«i cuèn theo híng nµy , híng kh¸c, hoÆc bÞ x uèng cÊp, tan r·, mÊt ph¬ng híng, rèi lo¹n. Nh vËy, trong ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ hiÖn nay, lîi Ých kinh tÕ cña c¸ nh©n vµ x· héi ngµy cµng ®îc thùc hiÖn, nhng c¸c lîi Ých v¨n ho¸-x· héi híng vµo sù ph¸t triÓn céng ® ång vµ nh©n tÝnh hÇu nh k h«ng ®îc quan t©m mét c¸ch ® óng møc .NghÜa lµ, hiÖn ®ang cã sù vËn ® éng ng îc híng nhau gi÷a kinh tÕ vµ v¨n ho¸- tinh thÇn trong céng ® ång x· héi, v× thÕ mét sè vÊn ®Ò v¨n ho¸- x· héi hÇu nh cha ®îc quan t©m mét c¸ch ® óng møc. NhiÒu céng ® ång c¬ së cµng hoµ nhËp vµo ®êi sèng kinh tÕ thÞ trêng th× cµng trë nªn phøc t¹p h¬n. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ, lµm thÕ nµo ®Ó t¹o lËp ®îc mét c¬ chÕ linh ho¹t:cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ ® ång thêi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn phong phó vµ ®a d¹ng c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸- x· héi. NghÜa lµ, t¹o lËp ®îc mét sù ph¸t triÓn ® ång hµnh tæng thÓ cña mét céng ® ång x· héi. §ã lµ mét c¬ chÕ ®îc thiÕt lËp vµ chÕ ®Þnh thèng nhÊt tõ trung ¬ ng ®Õn ®Þa ph¬ng, ®îc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vµ tµi trî , tµi chÝnh theo c¸c cÊp chÝnh quyÒn cña nhµ níc. DÜ nhiªn, ®©y lµ mét c¬ chÕ më ®Ó cã thÓ thu hót vµ h uy ® éng ®îc c¸c n guån tµi chÝnh vµ tµi trî trong nh©n d©n. ChØ 10
cã nh thÕ míi t¹o cho x· héi ph¸t triÓn mét c¸ch thùc sù bÒn v÷ng. 1.3. 2. Lîi Ých kinh tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch x· héi Trong giai ®o¹n kinh tÕ thÞ trêng më cöa hiÖn nay, sù ®Ò cao lîi Ých kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ ho¹t ® éng bÞ q uy ®Þnh bëi tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan chø k h«ng ph¶i do ý m uèn chñ quan cña bÊt cø c¸ nh©n nµo. §ã ch¼ng qua chØ lµ sù tu©n thñ c¸c q uy luËt kh¸ch quan ®ang chi phèi ®êi sèng kinh tÕ x· héi ®Êt níc ThÕ nhng c¸c q uy luËt kh¸ch quan khi xuÊt hiÖn vµ ho¹t ® éng thêng bÞ chi phèi bëi c¸c ý muèn chñ quan cña c¸c chñ thÓ mµ thêng mang tÝnh"tù nã" .Do vËy, nã k h«ng tÝnh ®Õn khÝa c¹nh t×nh c¶m vµ nh©n v¨n cña con ngêi, còng k h«ng tÝnh ®Õn c¸c duyªn nî qu¸ k hø cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng.V× lÏ ®ã, trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc hiÖn nay cïng víi sù t¨ng trëng m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ, nhiÒu vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch x· héi ®ang ®îc ®Æt ra hÕt søc cÊp b¸ch. §ã lµ do , x· héi ta võa bíc ra khái n h÷ng cuéc chiÕn tranh kÐo dµi vµ khèc liÖt.X¬ng m¸u cña hµng triÖu ngêi ®· ®æ, tµi s¶n cña hµng triÖu ngêi ®· ®îc h uy ® éng ,gãp vµo cuéc ®Êu tranh vµo nÒn ®éc lËp tù do cña d©n téc. Râ rµng, khi bíc vµo x©y d ùng l¹i ®Êt níc trong ®iÒu kiÖn hoµ b×nh, trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh sù nghiÖp ®æi míi, ta k h«ng thÓ quay lng l¹i víi thÕ hÖ qóa k hø cña cha anh, k h«ng thÓ ®Ó mÆc cho n h÷ng q uy luËt kinh tÕ thÞ trêng l¹nh lïng chi phèi vµ dÉn d¾t x· héi ta. VÊn ®Ò lµ, trªn c¬ së n h÷ng thµnh qu¶ hÕt søc ® ¸ng khÝch lÖ do nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang l¹i, ta cÇn sím tËp trung vµ gi¶i quyÕt n h÷ng vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch x· héi,cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®©y lµ n h÷ng vÊn ®Ò lu«n ®Æt ra trong mäi x· héi, nhng riªng víi níc ta cã n h÷ng nÐt rÊt ®Æc biÖt Thø nhÊt,x· héi ta võa tr¶i qua hai cuéc k h¸ng chiÕn, sù mÊt m¸t víi mét bé phËn d©n c lµ v« cïng lín, k h«ng g× bï ®¾p næi, chóng ta ph¶i cã n h÷ng chÝnh s¸ch hËu chiÕn nh thÕ nµo ®Ó t¬ng ø ng víi c«ng tr¹ng vµ n h÷ng hy sinh cña hä. §©y lµ n h÷ng khÝa c¹nh hÕt søc nh¹y c¶m vµ nã cµng nh¹y c¶m h¬n, do sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng diÔn ra m¹nh mÏ trong x· héi ngµy nay. Gi¶i quyÕt ® óng ®¾n vÊn ®Ò nµy lµ n h÷ng hµnh ® éng thùc tiÔn kh¼ng ®Þnh lÝ tëng cao ®Ñp cña §¶ng vµ nhµ níc ta. Thø hai, x· héi ta mÊy chôc n¨m qua ®· thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý mang tÝnh bao cÊp .Nh÷ng h¹n chÕ cña nã th× k h«ng ai cã thÓ bµo ch÷a ®îc nhng n h÷ng u ®iÓm cña nã th× ch¾c ch¾n k h«ng ai cã thÓ phñ ®Þnh ®îc. Trong n h÷ng u ®iÓm thÓ hiÖn tÝnh u viÖt cña x· héi chñ nghÜa cña chóng ta cã n h÷ng vÊn ®Ò thuéc chÝnh s¸ch x· héi, trong ®ã ®Æc biÖt lµ khÝa c¹nh phóc lîi x· héi vµ ®¶m b¶o x· héi. HiÖn nay chÕ ®é bao cÊp b×nh qu©n k h«ng cßn n÷a, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo trong x· héi ngµy cµng m¹nh mÏ th× kh¶ n¨ng vµ c¬ héi cña ngêi d©n th× ngµy cµng c¸ch biÖt nhau. Sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ sÏ dÉn ®Õn bÊt b×nh ®¼ng vÒ x· héi. Thãi quen, nÕp nghÜ vµ nèi sèng cña 11
thêi bao cÊp khi va ®Ëp vµo c¬ chÕ thÞ trêng ®· t¹o nªn n h÷ng "có sèc" kh¸ nÆng nÒ vÒ t©m lý ®èi víi k h«ng Ýt ngêi. VËy lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn ®îc phóc lîi x· héi chung nh»m t¹o ra c¸c c¬ héi b×nh ®¼ng cho mäi ngêi d©n , nghÜa lµ t¹o ra n h÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mäi ngêi ®Ó hä cã chung mét nÒn t¶ng, mét ®iÓm xuÊt ph¸t, cïng hoµ nhËp, cïng ph¸t triÓn? Lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ vµ ng¨n chÆn xu híng ph¸t triÓn chñ nghÜa c¸ nh©n cùc ®oan vµ ph¸t h uy ®îc tinh thÇn tËp thÓ , céng ® ång s½n cã trong truyÒn thèng v¨n ho¸ , d©n téc? Cè nhiªn, nÕu kinh tÕ k h«ng phat triÓn, nÕu d©n k h«ng giµu ,níc k h«ng m¹nh th× ch¾c ch¾n th× k h«ng thÓ thùc hiÖn ®îc n h÷ng vÊn ®Ò chÝnh s¸ch x· héi ë mét møc ®é nµo ®ã. ThÕ nh ng, sù t¨ng trëng kinh cña ®Êt níc trong giai ®o¹n võa qua ®· bíc ®Çu t¹o ra mét c¬ së nhÊt ®Þnh ®Ó thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch x· héi nh phóc lîi x· héi ,b¶o hiÓm x· héi vµ b¶o trî x· héi. MÆc dï x· héi nµo còng cã n h÷ng chÝnh s¸ch x· héi, nhng do trong ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt cña x· héi ta mµ trong t×nh h×nh hiÖn nay chóng ta cÇn hÕt søc quan t©m gi¶i quyÕt . §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò lín cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi vµ chÝnh nã cho thÊy tÝnh u viÖt cña mét chÕ ®é x· héi. V× vËy , viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy mét c¸ch ® óng ®¾n kÞp thêi sÏ ® ãng gãp , kh¼ng ®Þnh sù ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi ta giai ®o¹n hiÖn nay. 1.3.3. Lîi Ých kinh tÕ vµ vÊn ®Ò m«i trêng sèng: Trong nhiÒu n¨m qua chóng ta rÊt Ýt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò m«i trêng sèng- c¶ m«i trêng tù nhiªn vµ m«i trêng x· héi. V× vÊn ®Ò nµy trong suèt gÇn nöa thÕ kû qua cã thÓ nãi cha khi nµo ®Æt ra mét c¸ch gay g¾t, ®ßi hái x· héi ph¶i ®Çu t gi¶i quyÕt nh hiÖn nay. Thùc vËy,cã thÓ nãi viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu khiÓn céng ® ång theo m« h×nh hµnh chÝnh thèng nhÊt tríc ®©y ®· t¹o ra mét m«i trêng x· héi thùc sù æn ®Þnh vµ thuÇn nhÊt. N h÷ng chuÈn mùc x· héi, n h÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc, n h÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña con ngêi míi ®îc ®Ò cao t¹o nªn nh÷ng k hu«n ®óc s½n cã vÒ thÕ hÖ con ngêi .Khi Êy, nÕu cã mét ngêi nµo ®ã hay n h÷ng biÓu hiÖn nµo ®ã kh¸c víi k hu«n mÉu th× sÏ bÞ céng ®ång, toµn x· héi nªn ¸n,ng¨n chÆn vµ c« lËp. B©y giê nh×n l¹i, ta cã thÓ phª ph¸n n h÷ng h¹n chÕ cña c¸ch qu¶n lý vµ ®iÒu khiÓn x· héi theo m« h×nh Êy.Nhng râ rµng, m«i trêng x· héi ngµy ®ã thùc sù trong s¹ch vµ lµnh m¹nh. Nh÷ng tÖ n¹n x· héi nh t×nh tr¹ng ph¹m ph¸p, m¹i d©m, nghiÖn hót, cê b¹c, b u«n lËu…gÇn nh bÞ lo¹i bá ë ®êi sèng x· héi trong nhiÒu chôc n¨m. §èi víi tù nhiªn còng thÕ. Cã lÏ lµ do tríc ®©y d©n c cßn tha thít n hu cÇu con ngêi cßn ®¬n gi¶n vµ ®îc qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt, h ¬n thÕ, chóng ta l¹i ®îc ®iÒu kiÖn tù nhiªn u ®·i , ® ång thêi c¶ x· héi ta cßn ®ang d ån søc vµo sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt nø¬c ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh ,cã thÓ nãi trong hµng chôc n¨m chóng ta k h«ng ph¶i bËn t©m ®Õn n¹n ph¸ rõng , « nhiÔm m«i trêng hay chÊt th¶i c«ng nghiÖp…. 12
Nhng trong kho¶ng h ¬n mêi n¨m trë l¹i ®©y nhÊt lµ mÊy n¨m qua, vÊn ®Ò m«i trêng sinh sèng cña x· héi ta næi lªn hÕt søc gay g¾t . a.M«i trêng x· héi: Thùc hiÖn kinh tÕ thÞ trêng , më cöa vµ d©n chñ ho¸ ®êi sèng x· héi ®· lµm thay ®æi c¨n b¶n diÖn m¹o cña x· héi ta . NÐt ®Æc biÖt dÔ nhËn thÊy lµ cïng víi sù t¨ng trëng kinh tÕ, n©ng cao møc sèng cña con ngêi lµ sù thay ®æi c¸c chuÈn mùc x· héi vµ lèi sèng. §¸ng lo ng¹i lµ sù xuÊt hiÖn trµn lan n h÷ng tÖ n¹n x· héi cã n guy c¬ k h«ng kiÓm so¸t næi. §ã lµ n h÷ng b¨ng nhãm téi ph¹m cã tæ chøc vµ vò khÝ ®e do¹ tµi s¶n , tÝnh m¹ng cña ngêi d©n; ®ã lµ n¹n m¹i d©m vµ ma tuý ph¸t triÓn trµn lan tµn ph¸ n h÷ng tÕ bµo cuèi cïng cña x· héi vµ th¸ch thøc gièng nßi tríc n¹n dÞch thÕ kû; ®ã lµ n¹n b u«n lËu ,lõa ®¶o vµ tham n hòng…nh÷ng tÖ n¹n x· héi nµy dêng nh ®· gÆp ®îc m«i trêng thuËn lîi ®Ó sinh s«i n¶y në. Trong nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÖ n¹n x· héi nµy xÐt ®Õn cïng th× nguyªn nh©n kinh tÕ ® ãng vai trß c¬ b¶n . V× n h÷ng lîi Ých kinh tÕ cña c¸ nh©n m×nh mµ n h÷ng ®èi tîng nµy bÊt chÊp tÊt c¶ mµ k h«ng trõ mét thñ ®o¹n nµo kÓ c¶ giÕt ngêi. Sù ph¸t triÓn cùc ®oan cña lèi sèng c¸ nh©n, lèi sèng tiªu d ïng , sù say mª ®êi sèng vËt chÊt mét c¸ch bÖnh ho¹n ®· lµm cho k h«ng Ýt ng êi mÊt nh©n tÝnh. §ã thùc sù lµ mét n guy c¬ ®e do¹ sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ æn ®Þnh x· héi trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. b. M«i trêng tù nhiªn: K h«ng ph¶i chØ cã vÊn ®Ò m«i trêng x· héi ®ang ® øng tríc n guy c¬ vµ th¸ch thøc lan gi¶i mµ m«i trêng tù nhiªn còng ®ang ®Æt ra n h÷ng vÊn ®Ò v« cïng nghiªm träng. Cïng víi sù tµn ph¸ m«i trêng tù nhiªn, sù c©n b»ng sinh th¸i mang tÝnh tæng thÓ quèc gia, qu¸ tr×nh h uû ho¹i qu¸ tr×nh sinh th¸i còng ®ang phæ biÕn ë tÇm vi m«. ChÝnh viÖc sö d ông mét c¸ch v« téi v¹, kÐm hiÓu biÕt ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u víi n ång ®é cao mµ m«i trêng sèng n «ng th«n bÞ « nhiÔm nÆng nÒ, ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng cña mäi ngêi. VÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng ®Æc biÖt nghiªm träng ®èi víi c¸c ®« thÞ lín cña chóng ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. HÇu nh c¸c thµnh phè ®Òu qu¸ t¶i , mËt ®é d©n c qu¸ lín mµ c¸c h¹ tÇng c¬ së l¹i thÊp kÐm. Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ diÔn ra nhanh chãng k h«ng tu©n thñ q uy ho¹ch tæng thÓ ®· ph¸ vì m«i trêng sinh th¸i vµ m«i trêng thÈm mü. C¸c chÊt th¶i ®« thÞ vµ chÊt th¶i c«ng nghiÖp k h«ng ®îc sö lý ®· ®Æc biÖt lµm « nhiÔm k h«ng khÝ vµ n guån níc sinh ho¹t…TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò gay g¾t nµy ®ang th¸ch thøc sù ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ chóng ta . Nh thÕ , trong giai ®o¹n hiÖn nay n h÷ng vÊn ®Ò m«i trêng sinh sèng cña con ngêi- c¶ tù nhiªn vµ x· héi- ®ang ®Æt ra hÕt søc gay g¾t ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi ta. Kinh tÕ sÏ k h«ng thÓ t¨ng trëng víi tèc ®é cao, x· héi sÏ k h«ng ph¸t triÓn nÕu c¸c tÖ n¹n x· héi lµm cho c¸c ®êi sèng x· héi trë nªn rèi lo¹n , bÊt æn , k h«ng kiÓm so¸t næi, nÕu m«i trêng tù nhiªn bÞ « nhiÔm vµ sù c©n b»ng sinh th¸i ë tÇm vi m« vµ vÜ m« bÞ ph¸ vì. 13
VÊn ®Ò m«i trêng sinh sèng cã t¸c ® éng tíi sinh mÖnh cña tõng con ngêi cô thÓ, tng gia ®×nh cô thÓ .ThÕ nhng ®Ó gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò nµy ®ßi hái vÊn ®Ò ph¶ ®îc chó ý ë tÇng vÜ m«. Bëi lÏ, mçi con ngêi chØ quan t©m ®Õn lîi Ých thiÕt th©n cña m×nh. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, do thóc Ðp cña ®êi sèng thêng nhËt mµ hä chØ quan t©m ®Õn lîi Ých kinh tÕ, lîi Ých vËt chÊt tríc m¾t cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. ë ®©y k h«ng thÓ q uy kÕt ®ã lµ sù Ých kû hay thiªn tÝnh cña con ngêi mµ nªn xem lµ mét sù q uy luËt, mét tÊt yÕu kinh tÕ cña c¶ giai ®o¹n lÞch sö hiÖn t¹i buéc c¸c c¸ nh©n ph¶i suy nghÜ vµ hµnh ® éng nh vËy. Râ rµng, trong giai ®o¹n hiÖn nay, vÊn ®Ò m«i trêng sèng g¾n bã hÕt søc chÆt chÏ víi khÝa c¹nh lîi Ých kinh tÕ. Trong khi ®ã, lîi Ých kinh tÕ ®ang lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña tõng c¸ nh©n riªng lÎ còng nh cña c¶ x· héi níc ta . Bµi to¸n ®Æt ra lµ, lµm thÕ nµo ®Ó võa ®¹t ®îc nh÷ng lîi Ých kinh tÕ , l¹i võa b¶o ®¶m ®îc m«i trêng sinh sèng trong s¹ch vµ lµnh m¹nh . H¼n lµ bµi to¸n tríc hÕt ph¶i ®îc gi¶i quyÕt ë tÇm vÜ m«. Vµ , dÜ nhiªn, k h«ng ph¶i chØ quy gi¶n ë vÊn ®Ò lîi Ých kinh tÕ cña c¸ nh©n vµ c¸c n hãm ngêi , mµ cÇn ®Æt nã trong c¸c quan hÖ réng lín h¬n. §ã lµ k h«ng chØ d õng l¹i ë tÇm chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ chiÕn lîc x· héi mµ h ¬n thÕ cÇn ph¶i cã n h÷ng c¬ chÕ thùc thi vµ kiÓm so¸t thùc hiÖn cô thÓ c¸c chiÕn lîc ®ã nh thÕ nµo. DÜ nhiªn, c¬ chÕ ®ã cÇn thÓ hiÖn mét c¸ch trung thµnh , nhÊt q u¸n tÝnh thèng nhÊt vµ ®ång bé cña chiÕn lîc, sao cho sù triÓn khai chiÕn lîc vµ ®êng lèi t¹o lËp ®îc sù ph¸t triÓn hµi hoµ gi÷a lîi Ých vËt chÊt vµ lîi Ých tinh thÇn, gi÷a lîi Ých chung vµ lîi Ých riªng, gi÷a lîi Ých trø¬c m¾t va lîi Ých l©u dµi. Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh t¨ng tèc sù ph¸t triÓn hiÖn nay mét vÊn ®Ò mang tÝnh nguyªn t¾c lµ ph¶i qu¶n lý mét c¸ch s¸t sao vµ k h«ng n gõng ®iÒu tiÕt ®Ó t¹o lËp ®îc c¸c mèi quan hÖ thèng nhÊt vµ hµi hoµ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi, gi÷a con ngêi vµ tù nhiªn. Cã t¹o lËp ®îc sù hµi hoµ vµ thèng nhÊt hai mèi quan hÖ nªu trªn , chóng ta míi thùc sù ® a ®Êt níc vµo q uü ®¹o ph¸t triÓn toµn diÖn vµ bÒn v÷ng. Cã nh thÕ chóng ta míi tõng bíc thùc hiÖn ®îc lý tëng tèt ®Ñp cña §¶ng vµ nh©n d©n ta, ®ã lµ x©y d ùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. 14
ch¬ng 2 C¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ë ViÖt Nam Lý luËn vÒ ph©n phèi cã vÞ trÝ quan träng trong kinh tÕ chÝnh trÞ.Nã lµ vÊn ®Ò réng lín ,liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ® éng kinh tÕ,v¨n ho¸,x· héi…cña nhµ níc vµ nh©n d©n lao ®éng.PhÇn nµy kh«ng tr×nh bµy toµn bé vÊn ®Ò chi phèi mµ chØ bµn vÒ ph©n phèi thu nhËp quèc d©n ,h×nh thµnh thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c.Ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng ®Ó t¹o ra ® éng lùc m¹nh mÏ gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn ,æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi ,n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n,thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu ,níc m¹nh,x· héi c«ng b»ng,d©n chñ ,v¨n minh. 2.1.b¶n chÊt vµ vÞ trÝ cña ph©n phèi: 2.1.1.Ph©n phèi lµ mét k h©u cña q u¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi Qu¸ tr×nh t¸I s¶n xuÊt x· héi,theo nghÜa réng,gåm 4 kh©u: + S¶n xuÊt +Ph©n phèi +Trao ®æi +Tiªu d ïng C¸c kh©u nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau,trong ®ã kh©u s¶n xuÊt lµ kh©u c¬ b¶n ® ãng vai trß quyÕt ®Þnh; c¸c kh©u kh¸c phô thuéc vµo s¶n xuÊt, nhng chóng cã quan hÖ trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt còng nh ¶nh hëng tíi nhau.Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, ph©n phèi vµ trao ®æi lµ c¸c kh©u trung gian nèi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, võa phôc vô vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt,võa phôc vô tiªu dïng. Ph©n phèi bao gåm: P h©n phèi cho tiªu dïng s¶n xuÊt (sù ph©n phèi cho t liÖu s¶n xuÊt, søc lao ® éng cña x· héi vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt) lµ tiÒn ®Ò ,®IÒu kiÖn vµ lµ mét yÕu tè s¶n xuÊt , nã quyÕt ®Þnh q uy m«, c¬ cÊu vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt,ph©n phèi thu nhËp quèc d©n h×nh thµnh cña c¸c tÇng líp d©n c trong x· héi. P h©n phèi thu n hËp lµ kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt, do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Tuy lµ s¶n vËt cña s¶n xuÊt, song sù ph©n phèi cã ¶nh hëng k h«ng n há ®èi víi s¶n xuÊt: cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt . Ph.Angghen viÕt:" Ph©n phèi k h«ng ph¶i chØ ® ¬n thuÇn lµ kÕt qu¶ thô ® éng cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi: nã còng cã t¸c ® éng trë l¹i s¶n xuÊt vµ trao ®æi." Nã còng cã liªn quan mËt thiÕt víi viÖc æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ- x· héi vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Nh vËy,ph©n phèi lµ ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi vµ ph©n phèi thu nhËp quèc d©n vµ 15
n ã ®îc thùc hiÖn d¬Ý c¸c h×nh th¸i: + Ph©n phèi hiÖn vËt + Ph©n phèi díi h×nh th¸i gi¸ trÞ +Ph©n phèi qua quan hÖ tµi chÝnh + Ph©n phèi qua quan hÖ tÝn d ông …………. 16
2.1. 2. P h©n phèi lµ mét mÆt cña q uan hÖ s¶n xuÊt: C.M¸c ®· nhiÒu lÇn nªu râ quan hÖ ph©n phèi còng bao hµm trong ph¹m vi quan hÖ s¶n xuÊt :"quan hÖ ph©n phèi vÒ thùc chÊt còng ® ång nhÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt Êy,r»ng chóng cÊu thµnh mÆt sau cña quan hÖ s¶n xuÊt Êy". XÐt vÒ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi th× ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh.V× vËy, mçi ph¬ng thøc s¶n xuÊt cã q uy luËt ph©n phèi cña c¶i vËt chÊt thÝch ø ng víi nã. Quan hÖ s¶n xuÊt nh thÕ nµo th× quan hÖ ph©n phèi nh thÕ Êy. C¬ së cña quan hÖ ph©n phèi lµ quan hÖ së h ÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ quan hÖ trao ®æi ho¹t ® éng cho nhau.Sù biÕn ®æi lÞch sö cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt kÐo theo sù biÕn ®æi cña quan hÖ ph©n phèi.Quan hÖ ph©n phèi cã t¸c d ông trë l¹i ®èi víi quan hÖ së h ÷u vµ do ®ã ®èi víi s¶n xuÊt: cã thÓ lµm t¨ng hoÆc gi¶m q uy m« së h÷u, hoÆc còng cã thÓ lµm biÕn d¹ng tÝnh chÊt cña quan hÖ së h÷u. C¸c quan hÖ ph©n phèi võa cã tÝnh ® ång nhÊt ,võa cã tÝnh lÞch sö . TÝnh ® ång nhÊt thÓ hiÖn ë chç,trong bÊt cø x· héi nµo,s¶n phÈm lao ® éng còng ®îc ph©n chia thµnh: + Mét bé phËn cho tiªu d ïng s¶n xuÊt + Mét bé phËn ®Ó dù tr÷ + Mét bé phËn cho tiªu d ïng chung cña x· héi + Mét bé phËn cho tiªu d ïng cña c¸ nh©n TÝnh lÞch sö cña quan hÖ ph©n phèi lµ mçi x· héi cã quan hÖ ph©n phèi riªng phï hîp víi tÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt cña x· héi ®ã,nghÜa lµ quan hÖ ph©n phèi lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ còng nh quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ ph©n phèi cã tÝnh chÊt lÞch sö. C.M¸c viÕt"Quan hÖ ph©n phèi nhÊt ®Þnh chØ lµ biÓu hiÖn cña mét quan hÖ s¶n xuÊt lÞch sö nhÊt ®Þnh." Do ®ã,mçi h×nh th¸i ph©n phèi ®Òu biÕn ®i cïng mét lóc víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh t¬ng ø ng víi c¸c h×nh th¸i ph©n phèi Êy.ChØ thay ®æi ®îc quan hÖ ph©n phèi khi ®· c¸ch m¹ng ho¸ ®îc quan hÖ s¶n xuÊt ®Î ra quan hÖ ph©n phèi Êy.Ph©n phèi cã quan hÖ rÊt lín ®èi víi s¶n xuÊt nÒn nhµ n íc c¸ch m¹ng cÇn sö d ông ph©n phèi nh lµ mét c«ng cô ®Ó x©y d ùng chÕ ®é míi,®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ theo híng x· héi chñ nghÜa 2.2.C¸c h×nh th¸i p h©n phèi thu n hËp trong thêi kú q u¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi 2.2.1 TÝnh tÊt yÕu kh¸ch q uan cña sù tån t¹i nhiÒu h×nh thøc p h©n phèi thu n hËp trong thêi kú q u¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c¸c q uy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµ tõ ®Æc ®IÓm kinh tÕ_ x· héi n íc ta,trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp.§ã lµ v×: Thø nhÊt,nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn,cã nhiÒu h×nh thøc së h ÷u kh¸c nhau. Thø hai, trong nÒn kinh tÕ níc ta cßn tån t¹i nhiÒu ph¬ng thøc kinh doanh kh¸c nhau. NÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trong nÒn kinh tÕ 17
nµy, cã nhiÒu chñ thÓ s¶n xuÊt ,kinh doanh thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã ph¬ng thøc tæ chøc s¶n xuÊt- kinh doanh kh¸c nhau.Ngay trong mçi thêi kú, kÓ c¶ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc cògn cã c¸c ph¬ng thøc kinh doanh kh¸c nhau, do ®ã, kÕt qu¶ vµ thu nhËp lµ kh¸c nhau. H¬n n÷a,trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt, kinh doanh tham gia vµo nÒn kinh tÕ ®Òu cã sù kh¸c nhau vÒ së h ÷u cña c¶i, tiÒn vèn, tr×nh ®é chuyªn m«n, tay nghÒ, n¨ng lùc së trêng, thËm chÝ kh¸c nhau c¶ may m¾n… Do ®ã, kh¸c nhau vÒ thu nhËp. V× vËy , k h«ng thÓ cã mét h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp thèng nhÊt, tr¸i l¹i cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. 2.2.2.C¸c h×nh thøc p h©n phèi thu n hËp trong thêi kú q u¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh vµ §¹i héi §¶ng lÇn thø IX còng tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh ®IÒu ®ã:"Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ® éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu,®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ® ãng gãp c¸c n guån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt- kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi ". a .Ph©n phèi theo lao ® éng : Ph©n phèi theo lao ® éng lµ ph©n phèi trong c¸c ® ¬n vÞ kinh tÕ dùa trªn c¬ së h ÷u c«ng céng vÒ t liÖu s¶n xuÊt (kinh tÕ nhµ níc) hoÆc c¸c hîp t¸c x· cæ phÇn mµ phÇn gãp vèn cña c¸c thµnh viªn b»ng nhau ( kinh tÕ hîp t¸c). C¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Òu dùa trªn chÕ ®é kh¸c nhau. Ngêi lao ® éng lµm chñ n h÷ng t liÖu s¶n xuÊt ,nªn tÊt yÕu còng lµm chñ ph©n phèi thu nhËp.V× vËy,ph©n phèi ph¶i v× lîi Ých cña ngêi lao ®éng. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi vµ ngay c¶ trong giai ®o¹n thÊp cña chñ nghÜa céng s¶n,tøc lµ chñ nghÜa x· héi còng cha thÓ thùc hiÖn ph©n phèi theo n hu cÇu vµ còng k h«ng thÓ ph©n ph«Ý b×nh qu©n mµ chØ cã thÓ ph©n phèi theo lao ®éng. TÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ® éng trong c¸c ® ¬n vÞ kinh tÕ thuéc thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn c¬ së c«ng h ÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt lµ v×: _ Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cha cao, cha ®Õn møc cã ®ñ s¶n phÈm ®Ó ph©n phèi theo nhu cÇu.V× ph©n phèi do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, cho nªn C.m¸c ®· viÕt:" QuyÒn k h«ng bao giê cã thÓ ë mét møc cao h ¬n chÕ ®é kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña x· héi do chÕ ®é kinh tÕ ®ã quyÕt ®Þnh" _ Sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lao ® éng dÉn tíi viÖc mçi ngêi cã sù cèng hiÕn kh¸c nhau, do ®ã ph¶i c¨n cø vµo lao ® éng ®· cèng hiÕn cho x· héi cña mçi ngêi ®Ó ph©n phèi. _Lao ® éng cha trë thµnh mét n hu cÇu cña cuéc sèng, nã cßn lµ ph¬ng tiÖn ®Ó kiÕm sèng, lµ nghÜa vô vµ quyÒn lîi ,h¬n n÷a cßn n h÷ng tµn d ý thøc, t tëng cña x· héi cò ®Ó l¹i nh : coi khinh lao ® éng ,ng¹i lao ® éng ch©n tay, ch©y lêi, thÝch lµm Ýt hëng nhiÒu,so b× gi÷a cèng hiÕn vµ 18
h ëng thô… Trong n h÷ng ®iÒu kiÖn ®ã , ph¶i ph©n phèi theo lao ® éng ®Ó khuyÕn khÝch ngêi ch¨m, ng êi giái, gi¸o dôc kÎ lêi, ngêi xÊu, g¾n sù hëng thô cña mçi ngêi víi sù cèng hiÕn cña hä. §©y còng lµ h×nh thøc nh»m kh¾c phôc n h÷ng tµn d t tëng cña x· héi cò, k h«ng chØ trong thêi kú qu¸ ®é mµ c¶ khi chñ nghÜa x· héi ®· ®îc x¸c lËp, ph©n phèi theo lao ® éng vÉn lµ h×nh thøc ph©n phèi chñ yÕu Ph©n phèi theo lao ® éng lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp c¨n cø vµo sè lîng vµ chÊt lîng lao ® éng cña tõng ngêi ®· ® ãng gãp cho x· héi. Theo q uy luËt nµy, ngêi lµm nhiÒu hëng nhiÒu, ng êi lµm Ýt hëng Ýt, cã søc lao ® éng mµ k h«ng lµm th× k h«ng hëng; lao ® éng cã kü thuËt cao, lao ® éng ë n h÷ng ngµnh nghÒ ®éc h¹i trong n h÷ng ®iÒu kiÖn k hã kh¨n ®Òu ®îc hëng phÇn thu nhËp thÝch ®¸ng. C¨n cø cô thÓ ®Ó ph©n phèi theo lao ® éng lµ: _Sè lîng lao ® éng ®îc ®o b»ng thêi gian lao ® éng hoÆc sè lîng cña s¶n phÈm lµm ra. _ Tr×nh ®é thµnh th¹o lao ® éng vµ chÊt lîng thµnh phÈm lµm ra _ §iÒu kiÖn vµ m«i trêng lao ®éng: + Lao ® éng nÆng nhäc + Lao ® éng trong hÇm má + Lao ® éng ë n h÷ng vïng cã nhiÒu k hã kh¨n,x a x«i hÎo l¸nh nh miÒn nói ,h¶i ®¶o ,… _ TÝnh chÊt cña lao ® éng _ C¸c ngµnh nghÒ ®îc khuyÕn khÝch Ph©n phèi theo lao ® éng ®îc thùc hiÖn qua n h÷ng h×nh thøc cô thÓ nh: _ TiÒn c«ng trong c¸c ® ¬n vÞ s¶n xuÊt_ Kinh doanh _ TiÒn thëng _ TiÒn phô cÊp _ TiÒn l¬ng trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp Ph©n phèi theo lao ® éng cã t¸c dông: _ Thóc ®Èy mäi ngêi n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm,thóc ®Èy n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, x©y d ùng tinh thÇn vµ th¸i ®é lao ® éng ® óng ®¾n, kh¾c phôc n h÷ng tµn d t tëng cò, cñng cè kû luËt lao ® éng _ Thóc ®Èy mäi ngêi n©ng cao tr×nh ®é nghÒ nghiÖp,tr×nh ®é v¨n ho¸, æn ®Þnh lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tæ chøc lao ® éng x· héi _ T¸c ® éng m¹nh ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña ngêi lao ® éng ,võa ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt, søc lao ®éng, võa t¹o mäi ®iÒu kiÖn cña ngêi lao ® éng ph¸t triÓn toµn diÖn. Ph©n phèi theo lao ® éng lµ hîp lý nhÊt, c«ng b»ng nhÊt so víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi ®· cã trong lÞch sö. C¬ së cña sù c«ng b»ng x· héi cña sù ph©n phèi ®ã lµ sù b×nh ®¼ng trong quan 19
hÖ së h ÷u vÒ t liªô s¶n xuÊt. Tuy v©y, theo C.M¸c, ph©n phèi theo lao ® éng vÒ nguyªn t¾c vÉn lµ sù b×nh ®¼ng trong khu«n khæ:" Ph¸p quyÒn t s¶n", tøc lµ sù b×nh ®¼ng trong x· héi s¶n xuÊt hµng ho¸ theo nguyªn t¾c trao ®æi hoµn toµn ngang gi¸. Sù b×nh ®¼ng ë ®©y ®îc hiÓu theo nghÜa quyÒn cña ngêi s¶n xuÊt lµ tû lÖ víi lao ® éng mµ ngêi Êy ®· cung cÊp; sù b×nh ®¼ng ®ã cßn thiÕu sãt lµ" víi mét c«ng viÖc ngang nhau vµ do ®ã, víi mét phÇn tham dù nh nhau vµo q uü tiªu d ïng cña x· héi th× trªn thùc tÕ, ngêi nµy vÉn lÜnh nhiÒu h ¬n ngêi kia, ngêi nµy vÉn giµu h ¬n ngêi kia" Ph©n phèi theo lao ® éng cßn cã n h÷ng h¹n chÕ nhng ®ã lµ n h÷ng h¹n chÕ k h«ng thÓ tr¸nh khái trong giai ®o¹n ®Çu cña x· héi céng s¶n chñ nghÜa. ChØ khi nµo cïng víi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña c¸ nh©n , n¨ng suÊt cña hä cµng t¨ng lªn vµ tÊt c¶ c¸c n guån cña c¶i x· héi ®Òu tu«n ra dåi dµo th× khi ®ã ngêi ta míi cã thÓ vît ra khái giíi h¹n chËt hÑp cña c¸i ph¸p quyÒn t s¶n vµ x· héi míi cã thÓ thùc hiÖn ph©n phèi theo n hu cÇu . ChØ khi ®ã míi cã sù b×nh ®¼ng thùc sù. b. C¸c h×nh thøc p h©n phèi kh¸c: ë níc ta ®ang tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi sù ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h ÷u vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt- kinh doanh. Do ®ã , ngoµi h×nh thøc ph©n phèi theo lao ®éng, trong thêi kú qu¸ ®é cßn tån t¹i c¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp kh¸c.§ã lµ: _ Trong c¸c ® ¬n vÞ kinh tÕ tËp thÓ bËc thÊp cã sù kÕt hîp ph©n phèi theo vèn vµ ph©n phèi theo lao ®éng. _ Trong thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ ,tiÓu chñ th× thu nhËp phô thuéc vµo së h ÷u t liÖu s¶n xuÊt, vèn ®Çu t s¶n xuÊt vµ tµi n¨ng s¶n xuÊt, kinh doanh cña chÝnh n h÷ng ngêi lao ® éng _ Trong kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ t b¶n nhµ níc, viÖc ph©n phèi ë ®©y dùa trªn c¬ së së h ÷u vèn cæ phÇn, së h ÷u søc lao ®éng, së h ÷u t b¶n… c. P h©n phèi th«ng q ua phóc lîi tËp thÓ, phóc lîi x· héi: §Ó n©ng cao møc sèng vÒ vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n ®Æc biÖt lµ c¸c tÇng líp nh©n d©n lao ®éng, sù ph©n phèi thu nhËp cña mäi thµnh viªn ,x· héi cßn ®îc thùc hiÖn th«ng qua quü phóc lîi, tËp thÓ vµ x· héi. Sù ph©n phèi nµy cã ý nghÜa hÕt sù quan träng v× nã gãp phÇn : _ Ph¸t h uy tÝnh tÝch cùc lao ® éng cña mäi thµnh viªn trong x· héi _ N©ng cao thªm møc sèng toµn d©n, ®Æc biÖt ®èi víi n h÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp, ®êi sèng k hã kh¨n lµm gi¶m sù chªnh lÖch qu¸ ® ¸ng vÒ thu nhËp gi÷a c¸c thµnh viªn trong céng ®ång. _ Gi¸o dôc ý thøc céng ®ång, x©y d ùng chÕ ®é x· héi míi _ Quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi lµ mét bé phËn k h«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ph©n phèi thu nhËp cho c¸ nh©n trong céng ®ång, song q uü ®ã chØ cã ý nghÜa tÝch cùc khi ®îc q uy ®Þnh vµ sö d ông mét c¸ch hîp lý phï hîp víi yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan. 20