Ekaterina I (15/4/1684 – 17/5/1727)
Ekaterina I hay Catherine I (15/4/1684 – 17/5/1727) là Nữ hoàng của Đế quốc Nga từ
năm 1725 cho đến khi qua đời. Bà là vợ kế của Pyotr Đại đế và cùng trị vì với chồng như
đồng Sa hoàng từ 1724 đến 1725, khi Pyotr I chết.
Dòng dõi
Gốc gác của Ekaterina I (có nhũ danh là Marta Skavronska) có nhiều bí ẩn. Cuộc đời của
bà cho đến lúc gặp Sa hoàng năm 1703, khi lên 19 tuổi, chỉ là những ức đoán. Sự kiện có
vẻ gần đúng nhất là bà thuộc một gia đình nông dân Latvia, có lẽ theo Thiên chúa giáo.
Khi còn nhỏ, cha bà (Samuel Skavronski) qua đời vì bệnh dịch hạch, và không bao lâu
sau mẹ bà cũng mất. Marta được nhận vào gia đình giáo sĩ Ernst Glück, không hẳn làm
gia nhân nhưng cũng phụ giúp công việc trong nhà. Có vẻ bà không được xem là thành
viên chính thức của gia đình, vì không được học hành gì cả. Khi rời khỏi gia đình này, bà
vẫn chưa biết đọc và biết biết.
Thời tuổi trẻ
Khi thành thiếu nữ, bà có sắc đẹp thu hút. Có người cho rằng bà vợ ông giáo sĩ tỏ ra lo
lắng người chồng hoặc các con trai sa ngã. Vì thế, Marta được khuyên bảo chấp nhận một
binh sĩ Thụy Điển trong trung đoàn đang trú đông gần đó. Theo các lời kể lại khác nhau,
bà hoặc là chỉ đính hôn hoặc là thật sự kết hôn với anh kia trong thời gian ngắn ngủi tám
ngày trong mùa hè 1702. Sau đó, với đà tiến công nhanh chóng của quân Nga, trung đoàn
Thụy Điển phải thình lình rút lui, và Marta không bao giờ gặp lại hôn phu hoặc người
chồng nữa.
Mối liên hệ với Nguyên soái Sheremetev
Sau khi quân Thụy Điển rút lui, huyện Dorpat rơi vào quân của Nguyên soái Boris
Petrovich Sheremetev, và ông này bắt làm tù binh toàn bộ cư dân ở đây kể cả gia đình
Glück. Là con người tiến bộ, Sheremetev đối xử tử tế với giáo sĩ Glück và chấp thuận lời
thỉnh cầu của Glück xin làm thông dịch viên cho Sa hoàng, nhưng giữ Marta ở lại. Vài
người đoán rằng bà đã có thể trở thành tình nhân của Sheremetev, là chuyện có khả năng
xảy ra, nhưng không có dấu hiệu gì cho thấy mối quan hệ như thế giữa một cô gái thất
học 17 tuổi và vị Nguyên soái trung niên có văn hóa. Sau này, khi trở thành vợ của Pyotr
Đại đế, bà không mang ác cảm gì với Sheremetev mà cũng không tỏ ra quý mến ông một
cách đặc biệt. Tóm lại, không có chứng cớ gì ngoại trừ vài lời suy đoán, và sự thật có thể
là vị Nữ hoàng tương lai chỉ là một cô hầu trong tư gia của Sheremetev chứ không là gì
khác.
Mối liên hệ với Hoàng thân Menshikov
Mối quan hệ giữa Martha và người bảo trợ mới của bà, Aleksandr Danilovich
Menshikov, có phần thân thiết và phức tạp hơn. Ông đã là đại thần đang lên của Sa
hoàng, và khi viếng thăm Sheremetev, ông trông thấy bà, lúc này đổi sang tên mới là
Ekaterina. Vào mùa thu 1703, ông dẫn bà về Moskva. Có thể là trong thời gian này, cô
gái 18 tuổi đã lên giường với vị đại thần 32 tuổi. Dù đúng hay sai, mối quan hệ giữa hai
người trở nên gắn bó suốt đời. Họ trở nên hai người có quyền lực nhất toàn nư
ớc Nga, chỉ
sau Sa hoàng, và vì gốc gác không rõ ràng, cả hai đều hoàn toàn lệ thuộc vào Sa hoàng.
Thật ra, không có dấu hiệu cho thấy Ekaterina là người tình của Menshikov, nhưng có
một ít chứng cớ ngược lại. Trong những năm này, Menshikov có quan hệ mật thiết với
một nhóm phụ nữ mang tước hiệu Thị nữ Quý tộc có nhiệm vụ hầu cận phụ nữ ho
àng gia.
Năm 1694, sau cái chết của mẹ Pyotr, cô em sinh động của Pyotr, Natalia Alexeevna, dời
đến ngụ tại Preobrazhenskoe, dẫn theo một nhóm nhỏ Thị nữ Quý tộc, trong số đó có hai
chị em Darya Arseneeva và Barbara Arseneeva. Vì là bạn thân của Pyotr, Menshikov
được phép gặp gỡ các Thị nữ Quý tộc này, và chẳng bao lâu ông và Darya Arseneeva nảy
sinh tình cảm, thường trao đổi thư từ và quà biếu. Năm 1703, hai chị em Arseneeva đến
ngụ trong tư dinh của Menshikov do hai người chị của ông quản lý thay ông. Chính ở tư
dinh này mà Menshikov cũng dẫn Ekaterina về. Hầu như không có khả năng ông dây dưa
với cô hầu gốc Latvia trong khi đang cố chinh phục tình cảm của Darya, một thiếu nữ ở
tầng lớp cao hơn mà ông rất yêu mến. Darya sau này trở thành vợ của ông.
Người tình của Pyotr Đại đế
Khi Pyotr Đại đế gặp Ekaterina vào mùa thu 1703, bà là thành viên trong gia đình
Menshikov với địa vị có thể không rõ nhưng hẳn là rõ ràng đối với Pyotr. Cô gái lên 19
phải có tư thế đủ quan trọng mới được phép đến gần và tiếp chuyện với vị Sa hoàng 31
tuổi. Pyotr Đại đế cảm thấy mến bà. Mối liên hệ giữa ông và Anna Mons đang tan rã.
Trước mặt ông là một cô gái rắn chắc, mạnh khỏe, hấp dẫn trong tuổi thiếu nữ đang độ
xuân sắc. Với đôi mắt đen như nhung, mái tóc đen dầy và thân thể nữ tính nẩy nở, bà đã
khiến cho một nguyên soái và một hoàng thân tương lai phải chú ý, thì việc Sa hoàng
cũng chú ý đến bà là điều tự nhiên.
Dù cho quá khứ là như thế nào, từ lúc đó Ekaterina trở thành người tình của Pyotr Đại đế.
Mùa đông 1704, Ekaterina sinh hạ một trai, đặt tên là Pyotr (theo tên cha). Tháng 10 năm
1705, thêm một trai là Paul, và tháng 12 năm 1706 họ có một gái là Ekaterina (theo tên
mẹ).
Bạn đời của Pyotr Đại đế
Tháng 11 năm 1707, Pyotr Đại đế kết hôn với Ekaterina. Hôn lễ được cử hành trong nghi
thức riêng tư ở Sankt-Peterburg mà không có gì phô trương. Trong một thời gian, ngay cả
khi Ekaterina đã sinh cho ông ba, rồi bốn, rồi năm đứa con, ông vẫn giữ bí mật về hôn lễ
này đối với thần dân của ông, ngay cả đối với các bộ trưởng của ông và vài thành viên
trong gia tộc ông.
Ekaterina cảm thấy mãn nguyện với vị thế mới và không đòi hỏi gì hơn, nhưng khi bà
tiếp tục đẻ thêm con cho ông, ông vẫn lo lắng cho bà. Tháng 3 năm 1711, trước khi lên
đường đi đánh Đế chế Ottoman, Sa hoàng triệu tập em gái Natalya, chị dâu Praskovaya
và hai con gái của Praskovaya. Giới thiệu họ với Ekaterina, ông cho họ biết Ekaterina là
vợ của ông và phải được xem là Hoàng hậu nước Nga. Ông nói ông định kết hôn với
Ekaterina một cách công khai càng sớm càng tốt, nhưng nếu ông có chết trước, họ phải
chấp nhận Ekaterina là quả phụ chính thức của ông.
Tháng 2 năm 1712, Pyotr Đại đế giữ lời hứa và kết hôn với Ekaterina lần nữa – lần này
với hồi trống và hiệu kèn, có sự tham dự của ngoại giao đoàn, với yến tiệc huy hoàng và
chương trình bắn pháo bông để ăn mừng. Trước khi cử hành hôn lễ, Ekaterina đã nhận lễ
rửa tội công khai để gia nhập Giáo hội Nga, với Thái tử Alexei nhận làm người đỡ đầu.
Từ đó về sau, vị Hoàng hậu chính thức được gọi là Ekaterina Alexeevna.
Người vợ mới của Pyotr Đại đế có những tố chất hay đẹp mà ông không bao giờ tìm thấy
ở những phụ nữ khác. Bà có tính nồng nàn, vui vẻ, đầy tình cảm, rộng lượng, dễ thích
nghi, dễ cảm thấy thoải mái, có sức khỏe tốt và nguồn sinh lực dồi dào. Trong số những
người quanh Pyotr Đại đế, bà và Menshikov có thể theo gần kịp Pyotr về sức làm việc và
động lực. Ekaterina có trực giác tự nhiên để nhìn ra ngay sự tâng bốc hoặc dối trá. Lời lẽ
của bà, giống như Pyotr, đều giản dị, trực tiếp đi vào vấn đề và thành thực. Trong riêng
tư, bà có thể thả mình vào vui đùa và đối xử với Pyotr Đại đế như là cậu thanh niên
trưởng thành; nơi công cộng bà biết tế nhị mà lui vào hậu trường. Bà có đủ trí thông minh
và cảm thông để thấu hiểu những gánh nặng cũng như những tâm tính của Pyotr Đại đế.
Bà luôn hòa nhã, không thấy bị xúc phạm dù cho ông có u sầu hoặc dữ dằn đến đâu.
Bà làm tốt hơn những người khác khi đối phó với cơn co giật của Pyotr Đại đế. Khi
những triệu chứng đầu tiên xuất hiện, người chung quanh sẽ chạy đi cấp báo với
Ekaterina, và bà sẽ đi đến lập tức, giữ chặt cho ông nằm xuống, đặt đầu ông kê lên lòng
mình, nhẹ nhàng vuốt tóc và hai bên trán ông cho đến khi cơn co giật dịu xuống và ông
chìm vào giấc ngủ. Trong khi ông ngủ, bà ngồi yên lặng hàng giờ, ôm lấy đầu ông, nhẹ
nhàng vuốt ve khi ông trở mình. Pyotr Đại đế luôn trở lại tỉnh táo khi thức dậy. Nhưng
ông cần có bà ở nhiều mặt khác hơn là việc chăm sóc. Tố chất trí tuệ và tình cảm của bà
giúp cho bà có thể không những xoa dịu ông, chơi đùa với ông, thương yêu ông, mà còn
tham dự vào cuộc đời thầm kín của ông, trao đổi với ông về những vấn đề nghiêm túc,
bàn bạc về những quan điểm và dự tính của ông, khích lệ những hy vọng và ước nguyện
của ông. Không những ông được thoải mái nhờ có bà hiện diện kế bên, mà còn được vui
và cảm thấy quân bình khi bà chuyện trò với ông.
Pyotr Đại đế không bao giờ chú tâm nhiều đến phụ nữ để tìm nhục dục. Ông không có
thời giờ trửng giỡn với phụ nữ theo cách sống trong hậu cung. Sau khi kết hôn với
Ekaterina, đôi lúc ông có nhân tình, nhưng họ không mấy đi vào tâm tư ông và không là
gì đối với ông. Trong đời ông, Pyotr Đại đế chỉ quan tâm sâu sắc đến bốn phụ nữ: mẹ, em
gái, Anna Mons và Ekaterina. Trong bốn người này, mẹ ông ở vị trí cao nhất, và
Ekaterina được kể đến một phần do bà trở thành người mẹ thứ hai của ông. Tình yêu toàn
vẹn, không sắc mắc mà bà dành cho ông tương tự như tình mẹ, luôn luôn kiên định khi
cậu bé có hành vi bê bối. Vì lý do này, ông hoàn toàn tin nơi bà. Cũng giống như mẹ ông,
bà có thể đến bên ông ngay cả trong thời khắc điên cuồng khó kiểm soát để làm cho ông
dịu xuống. Trong vòng tay của bà, ông có thể trải qua những đêm yên bình. Dần dà, càng
ngày Ekaterina càng chiếm ngự thêm trong cuộc đời và con tim của Pyotr Đại đế. Có thể
đôi lúc ông không trung thành khi có phụ nữ trẻ đẹp bên mình, nhưng Ekaterina chỉ điềm
tĩnh mỉm cười vì an tâm mà biết rõ ông không thể thiếu bà.
Tình bằng hữu và tình yêu – cũng như sức khỏe và sự chịu đựng của Ekaterina – đư
ợc thể
hiện qua 12 đứa con: 6 trai và 6 gái. Mười đứa chết non. Sử gia khổ sở khi đọc qua các
tên và ngày, vì Pyotr và Ekaterina đặt cùng một tên vài lần, hy vọng rằng đứa nhỏ mới
tên Pyotr hoặc Paul hoặc Natalia sẽ may mắn hơn đứa trước cùng tên. Hai người con lớn
đến tuổi trưởng thành là Anna Petrovna, sinh năm 1708, sẽ trở thành Nữ Quận công xứ
Holstein-Gottorp và mẹ của Sa hoàng Pyotr III; người kia là Yelizaveta, sinh năm 1709,
Nữ hoàng Nga trong giai đoạn 1740-1762. Mặc dù con trẻ yểu mệnh là chuyện thường
xảy ra vào thời này, vẫn không làm nhẹ thương đau của một người mẹ cứ phải chịu mang
nặng rồi đẻ đau, ban đầu hy vọng rồi cuối cùng tang tóc.
Theo mọi phương diện, Ekaterina hiện thân cho sự tương phản với đời sống trong biệt
cung. Nhờ có sức khỏe của một thôn nữ rắn chắc và ý thiết tha muốn kề cận người chồng,
bà thường xuyên di chuyển cùng Pyotr Đại đế khắp nước Nga, đến Ba Lan, Đức, Đan
Mạch và Hà Lan. Bà tháp tùng Pyotr trong hai chiến dịch chống Ottoman và Ba Tư, chịu
đựng gian khổ mà không than phiền. Cưỡi ngựa suốt hai, ba ngày, ngủ trong lều hoặc tr
ên
nền đất gần tiếng ầm ì của đại bác, ngay cả khi thấy một người hầu cận trúng đạn – tất cả
đều không làm bà sờn lòng.
Bà không phải là người kiểu cách hoặc tinh tế, nhưng là người đồng hành mà Pyotr Đại
đế muốn giữ bên mình ngay cả khi chè chén trong đám bạn bè của ông. Ekaterina thường
thân ái chiều theo ông, nhưng cũng có thể tạo ảnh hưởng để ông kềm chế mà không làm
ông nổi giận. Trong một buổi chè chén như thế, Ekaterina đến gõ cửa nơi Pyotr Đại đế và
đám bạn khóa kín bên trong và nói: "Đã đến lúc về nhà." Cánh cửa mở và vị Sa hoàng
ngoan ngoãn theo bà ra về.
Nhưng Ekaterina không phải là kiểu cách hoặc nhiễm nam tính đến nỗi bỏ qua thú vui
của phụ nữ. Bà học khiêu vũ và có thể thực hiện những bước phức tạp uyển chuyển, và
sau đó cũng tập cho con gái Yelizaveta khiêu vũ. Ekaterina cũng thích trang phục và nữ
trang đẹp. Bà có thể là người vợ của một chiến binh và ngủ trong lều, nhưng sau khi
chiến dịch kết thúc, bà lại thích mang nữ trang, vận áo choàng lộng lẫy và sống trong
cung điện.
Tình cảm giữa Pyotr Đại đế và Ekaterina ngày càng sâu đậm, và điều này được thể hiện
sinh động nhất qua thư từ hai người trao đổi nhau. Lời thư của mỗi bên đều tốt lành, quan
tâm và dịu dàng, pha chút giễu cợt về chuyện riêng tư giữa hai người. Qua các bức thư
này, người ta có thể tin chắc rằng một người đàn ông – v
ới thời tuổi trẻ bị nhuốm bạo lực,
với cuộc sống ngoài công cộng đầy đấu tranh, và với cả gia tộc nhìn thấy thảm kịch
khủng khiếp ập lên Hoàng hậu vợ của Alexei – ít nhất đã có những khoảnh khắc hạnh
phúc. Qua Ekaterina, Pyotr Đại đế đã tìm thấy một hòn đảo giữa những cơn giông tố.
Chính Ekaterina là người có thể đối phó với những cơn giận dữ bất chợt của Pyotr Đại
đế. Bà không sợ hãi ông, và ông biết điều đó. Một lần, khi bà cố đề cập đến một vấn đề
vốn đã khiến cho ông phát cáu, ông nổi cơn thịnh nộ và đập vỡ một tấm kính đẹp, la lối:
"Thế là ta có thể phá hủy món đẹp nhất trong cung điện của ta!" Ekaterina hiểu ý nghĩa
của câu đe dọa, nhưng nhìn thẳng vào mặt ông và điềm tĩnh đáp: "Làm như thế ông đã
giúp cho cung điện đẹp đẽ hơn hay sao?" Bà tỏ ra khôn ngoan không bao giờ chống đối
ông trực diện, nhưng tìm cách cho ông nhìn ra sự việc theo khía cạnh khác.
Một dịp khác, bà lợi dụng con chó có tên Lisette mà ông yêu mến để làm dịu cơn giận
của ông. Mỗi khi ông về nhà, con chó nhỏ này luôn đi theo ông, và khi ông ngủ trưa luôn
nằm bên chân ông. Vào thời gian đó, Pyotr đang giận dữ với một người trong triều đình
mà ông kết án tham nhũng và dọa sẽ xử tội bằng hình phạt đánh roi. Mọi người trong
triều đình, kể cả Ekaterina, tin rằng người này vô tội, nhưng mọi lời can gián chỉ khiến
cho ông nổi giận thêm. Cuối cùng, để được sự an bình cho mình, Pyotr ra lệnh cấm mọi
người nói gì về việc này. Ekaterina không chịu thua. Bà soạn một bản trần tình ngắn dưới
tên Lisette, trình bày chứng cớ mạnh mẽ cho thấy người kia là vô tội, và nhân danh sự
trung thành tuyệt đối của Lisette dành cho ông, van xin ông tha thứ. Rồi bà cột bản trần
tình vào vòng đeo cổ của con chó. Khi Pyotr đi họp ở Thượng viện trở về, con chó trung
thành Lisette nhảy nhót chung quanh ông như thường lệ. Pyotr đọc bản trần tình, mỉm
cười một cách mệt mỏi rồi nói: "Được rồi, Lisette, vì đây là lần thứ nhất mi van nài, ta
chấp nhận lời cầu xin của mi."
Vào tháng 4 năm 1719, định mệnh giáng xuống Pyotr Đại đế và Ekaterina một đòn đau
khổ. Cái chết của Thái tử Alexei đã tạo vấn đề trong việc truyền ngôi. Pyotr chỉ còn hai
hoàng tử trong thứ tự lên ngôi: Pyotr Petrovich, con trai với Ekaterina; và Pyotr
Alexeevich, đứa cháu nội, con của Alexei. Người chú Pyotr Petrovich luôn được sự chăm
sóc tận lực của cha mẹ, nhưng không hề được khỏe mạnh như đứa cháu với tuổi nhỏ hơn
4 tuần.
Vào tháng 2 năm 1718, khi Alexei bị truất quyền kế vị, Pyotr Petrovich mới lên 2 tuổi.
Giới quý tộc và tăng lữ Nga cất lời thề trung thành với đứa con này của Pyotr và
Ekaterina. Mười bốn tháng sau, cậu Thái tử theo Alexei về bên kia thế giới lúc mới lên 3
tuổi rưỡi.
Cái chết của đứa con cưng, mà Pyotr Đại đế đã đặt mọi kỳ vọng cho tương lai của vương
triều, làm cho ông cực kỳ đau khổ. Ông đập đầu mạnh vào tường cho đến nỗi lên cơn
động kinh; rồi trong ba ngày ông giam mình trong một căn phòng kín mà không chịu
dùng bữa, không đi ra ngoài và không nói với ai qua khung cửa. Công việc của chính phủ
bị ngưng trệ, cuộc chiến với Thụy Điển bị bỏ quên, công văn và thư từ không được phúc
đáp. Ekaterina cố dằn cơn đau khổ, lo lắng cho tình trạng của Pyotr Đại đế, vừa than khó
c
vừa xin Hoàng thân Jacob Dolgoruky giúp đỡ. Vị Thượng Nghị sĩ thứ Nhất cố an ủi
Hoàng hậu đang sợ hãi, rồi triệu tập toàn thể Thượng viện đến trước của phòng c
ủa Pyotr.
Ông gõ cửa, nhưng không có tiếng trả lời. Ông gõ cửa lần nữa, cất tiếng nói với Sa hoàng
rằng ông đến đây với cả Thượng viện, rằng đất nước cần đến Sa hoàng, và nếu Sa hoàng
không mở cửa, ông chỉ còn cách duy nhất để cứu nguy cho ngai vàng là bắt buộc phải
phá cửa vào để mang quân vương ra ngoài.
Cánh cửa mở, Pyotr Đại đế nhợt nhạt và hốc hác đứng trước mặt mọi người. Ông hỏi:
"Có chuyện gì thế? Tại sao các người đến quấy rầy trong lúc ta đang nghỉ ngơi?"
"Bởi vì khi Ngài rút lui và buồn khổ quá mức, cả đất nước lâm vào tình trạng bất ổn,"
Dolgoruky trả lời.
Pyotr Đại đế cúi đầu, trả lời: "Ông nói đúng." Rồi Sa hoàng đi v
ới họ đến thăm Ekaterina.
Ông dịu dàng ôm lấy bà và nói: "Chúng ta đã tự làm khổ mình quá lâu. Ta không nên
than phiền chống lại ý muốn của Thượng đế nữa."
Một lần, khi Pyotr Đại đế đi chiến dịch phải vắng nhà một thời gian, Ekaterina chuẩn bị
cho ông sự ngạc nhiên. Biết rằng ông thích xây cất dinh thự mới, bà ra lệnh bí mật xây
một cung điện đồng quê, cách Sankt-Peterburg hơn 20 kílômét về hướng tây-nam. Ngôi
cung điện được xây bằng đá, gồm 2 tầng, chung quanh là hoa viên và cây ăn trái, tọa lạc
trên một ngọn đồi nhìn xuống khoảng bình nguyên mênh mông trải dài đến sông Neva và
thành phố Sankt-Peterburg. Khi Pyotr Đại đế trở về, Ekaterina thông báo cho ông biết
rằng mình vừa tìm được một vị trí nên thơ trống trải "nơi mà Hoàng thượng sẽ không lấy
làm phiền hà xây một ngôi nhà thôn dã nếu muốn, nhưng xin Ngài chịu khó đi xem."
Pyotr lập tức hứa sẽ đi và xây bất kỳ ngôi nhà nào theo ý bà thích "nếu vị trí đúng như
miêu tả của nàng." Sáng ngày kế, một đoàn đông đảo lên đường, theo sau là xe goòng
chở cái lều nói là để căng ra che nắng cho bữa ăn trưa. Khi đến chân một ngọn đồi, con
đường đi lên dốc, và khi đến cuối con đường hai bên trồng cây che bóng mát, thình lình
Pyotr trông thấy ngôi nhà. Ông vẫn còn kinh ngạc khi đến trước thềm cửa ngôi nhà và
Ekaterina nói với ông: "Đây là ngôi nhà thôn dã mà thiếp đã xây cho quân vương của
thiếp." Pyotr Đại đế vui sướng cùng cực và dịu dàng ôm lấy bà vợ, nói: "Ta biết nàng
muốn cho ta thấy rằng có những cảnh quan đẹp đẽ chung quanh Sankt-Peterburg dù
không phải ở trên mặt nước." Ekaterina dẫn ông đi xem qua các nơi trong ngôi nhà, rồi đi
đến phòng ăn rộng, nơi đã đặt sẵn một bàn tiệc thịnh soạn. Ông chúc mừng bà vợ về chất
lượng kiến trúc, và Ekaterina chúc mừng chủ nhân của ngôi nhà mới. Một việc khiến cho
Pyotr Đại đế thêm ngạc nhiên và thích thú là, khi họ vừa chạm cốc, 11 khẩu đại bác ẩn
giấu trong khu hoa viên bắn ra một loạt đạn chào mừng. Khi màn đêm buông xuống,
Pyotr nói ông không thể nhớ ra có ngày nào ông cảm thấy hạnh phúc như ngày này.