intTypePromotion=1
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình Lịch sử thế giới hiện đại (1917 – 1945): Phần 1

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:39

Thêm vào BST
Báo xấu
225
lượt xem 65
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 Giáo trình Lịch sử thế giới hiện đại (1917 – 1945) gồm nội dung các chương: Chương I - Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga và cuộc đấu tranh để bảo vệ cách mạng (1917 – 1920), chương II - Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (1921 1941), chương III - Hệ thống Vécxai - Oasinhtơn và các nước tư bản chủ yếu thời kỳ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Lịch sử thế giới hiện đại (1917 – 1945): Phần 1

  1. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT F7G GIAÙO TRÌNH LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI (1917 – 1945) (Giaùo trình daønh cho lôùp töø xa) HOAØNG THÒ NHÖ YÙ 2002
  2. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 -2– MUÏC LUÏC CHÖÔNG I ......................................................................................................................... 5 I. NHÖÕNG TIEÀN ÑEÀ CUÛA CAÙCH MAÏNG. CUOÄC CAÙCH MAÏNG DAÂN CHUÛ TÖ SAÛN THAÙNG 2-1917..................................................................................................... 5 1. Nhöõng tieàn ñeà cuûa caùch maïng ............................................................................... 5 2. Cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn thaùng Hai........................................................... 7 3. Caùch maïng chuyeån töø daân chuû tö saûn sang caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa............ 8 4. Thaéng lôïi cuûa caùch maïng XHCN thaùng möôøi ....................................................... 9 II. CUOÄC ÑAÁU TRANH ÑEÅ BAÛO VEÄ CAÙCH MAÏNG (1918 – 1920): XAÂY DÖÏNG CHÍNH QUYEÀN XOÂ VIEÁT VAØ CHOÁNG THUØ TRONG GIAËC NGOAØI .................. 10 1. Nhieäm vuï thöù 1..................................................................................................... 11 2. Nhieäm vuï thöù 2..................................................................................................... 12 3. Nhieäm vuï thöù 3..................................................................................................... 12 III. YÙ NGHÓA LÒCH SÖÛ TROÏNG ÑAÏI CUÛA CAÙCH MAÏNG THAÙNG MÖÔØI ......... 13 CHÖÔNG II...................................................................................................................... 14 I. CHÍNH SAÙCH KINH TEÁ MÔÙI (NEP) VAØ COÂNG CUOÄC KHOÂI PHUÏC KINH TEÁ (1921 – 1925)................................................................................................................ 14 II. BÖÔÙC ÑAÀU COÂNG NGHIEÄP HOÙA XHCN (1926 –1929) ................................... 16 III. COÂNG CUOÄC TAÄP THEÅ HOÙA NOÂNG NGHIEÄP VAØ HOAØN THAØNH KEÁ HOAÏCH 5 NAÊM LAÀN THÖÙ NHAÁT (1928 –1933)..................................................... 17 IV. HOAØN THAØNH KEÁ HOAÏCH 5 NAÊM LAÀN THÖÙ 2 (1933-1937) LIEÂN XOÂ BÖÔÙC ÑAÀU XAÂY DÖÏNG ÑÖÔÏC NHÖÕNG NEÀN MOÙNG CUÛA CNXH. HIEÁN PHAÙP 1936............................................................................................................................... 19 CHÖÔNG III .................................................................................................................... 21 Phaàn A .............................................................................................................................. 21 I. HOÄI NGHÒ HOAØ BÌNH VECÙXAI ............................................................................ 21 1. Hoaøn caûnh trieäu taäp Hoäi nghò .............................................................................. 21 2. Heä thoáng hoaø öôùc Veùcxai .................................................................................... 22 II. HOÄI NGHÒ OASINHTÔN VAØ NHÖÕNG HOØA ÖÔÙC ÑÖÔÏC KÍ KEÁT .................. 24 Phaàn B............................................................................................................................... 26 I. TÌNH HÌNH KINH TEÁ VAØ CHÍNH TRÒ CUÛA CAÙC NÖÔÙC TÖ BAÛN SAU CHIEÁN TRANH (1918 –1923) .................................................................................................. 26 II. CAÙC NÖÔÙC TÖ BAÛN TRONG GIAI ÑOAÏN OÅN ÑÒNH (1924 –1929) ............... 27 1. OÅn ñònh veà kinh teá ................................................................................................ 27 2. OÅn ñònh töông ñoái veà chính trò ............................................................................. 28 III. CAÙC NÖÔÙC TÖ BAÛN CHUÛ YEÁU TRONG GIAI ÑOAÏN 1929-1939 ................. 31 1. Cuoäc khuûng hoaûng kinh teá theá giôùi 1929 – 1933 ................................................ 31 2. Chuû nghóa phaùt xít Ñöùc, Italia vaø chuû nghóa quaân phieät Nhaät ............................ 32 3. Caùc ñeá quoác “daân chuû” Mó, Anh vaø Phaùp ........................................................... 36 IV. Keát luaän .................................................................................................................. 39 Chöông IV......................................................................................................................... 40 Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  3. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 -3– I. CAO TRAØO GIAÛI PHOÙNG DAÂN TOÄC GIAI ÑOAÏN 1918-1923........................... 40 1. Cao traøo giaûi phoùng daân toäc ôû Chaâu AÙ ............................................................... 40 2. Phong traøo caùch maïng ôû Chaâu Phi ...................................................................... 40 3. Phong traøo caùch maïng ôû chaâu Mó latinh.............................................................. 41 II. Phong traøo giaûi phoùng daân toäc trong nhöõng naêm 1924-1929 ................................. 41 III. Phong traøo giaûi phoùng daân toäc vaø phong traøo maët traän nhaân daân choáng phaùt xít trong nhöõng naêm1929-1939 ......................................................................................... 41 IV. Phong traøo giaûi phoùng daân toäc trong chieán tranh theá giôùi thöù hai (1939-1945)... 42 V. Phong traøo caùch maïng tieâu bieåu – Cuoäc caùch maïng daân toäc daân toäc daân chuû ôû Trung Quoác (1919 – 1945) ........................................................................................... 42 1. Caùch maïng Trung Quoác chuyeån töø daân chuû tö saûn kieåu cuõ sang daân chuû tö saûn kieåu môùi.................................................................................................................... 42 2. Cuoäc caùch maïng noäi chieán ôû Trung Quoác (1924-1927)...................................... 43 3. Cuoäc noäi chieán caùch maïng laàn II ôû Trung Quoác vaø cuoäc ñaáu tranh choáng phaùt xít Nhaät (1927-1937) ................................................................................................ 43 4. Cuoäc khaùng chieán choáng Nhaät cuûa nhaân daân Trung Quoác (1937-1945)............ 45 Chöông V.......................................................................................................................... 46 I. QUOÁC TEÁ COÄNG SAÛN THAØNH LAÄP – HOAÏT ÑOÄNG CUÛA QUOÁC TEÁ COÄNG SAÛN (QTCS) (1919-1943) .......................................................................................... 46 1. Söï thaønh laäp Quoác teá Coäng saûn ........................................................................... 46 2. Nhöõng hoaït ñoäng cuûa Quoác teá Coäng saûn .......................................................... 47 II. PHONG TRAØO COÄNG SAÛN VAØ COÂNG NHAÂN QUOÁC TEÁ DÖÔÙI AÛNH HÖÔÛNG CUÛA CAÙCH MAÏNG THAÙNG MÖÔØI NGA................................................................ 48 III. SÖÏ THAØNH LAÄP QUOÁC TEÁ COÂNG NHAÂN XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA................. 49 Chöông VI......................................................................................................................... 50 I. GIAI ÑOAÏN I (TÖØ 1929-1936): SÖÏ TAN VÔÕ VEÀ CÔ BAÛN CUÛA HEÄ THOÁNG VEC XAI - OA SINH TÔN VAØ SÖÏ HÌNH THAØNH BA LOØ LÖÛA CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI ..................................................................................................................... 50 1. Söï hình thaønh “loø löûa chieán tranh” ôû Vieãn Ñoâng................................................ 50 2. Söï hình thaønh “loø löûa thöù hai” ôû Chaâu Aâu .......................................................... 50 3. Söï xuaát hieän “loø löûa chieán tranh thöù ba” ôû Nam Chaâu Aâu................................. 51 II. GIAI ÑOAÏN II (TÖØ 1936 ÑEÁN 1939): SÖÏ HÌNH THAØNH HAI KHOÁI ÑEÁ QUOÁC ÑOÁI LAÄP VAØ CON ÑÖÔØNG DAÃN TÔÙI CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI .... 52 1. Chieán tranh Taây Ban Nha. Nhaät phaùt ñoäng chieán tranh Trung Quoác ................ 52 2. Söï hình thaønh hai khoái ñeá quoác ñoái laäp vaø con ñöôøng daãn tôùi Chieán tranh theá giôùi thöù II .................................................................................................................. 52 3. Phaùt xít Ñöùc thoân tính Aùo vaø aâm möu xaâm löôïc Tieäp Khaéc .............................. 53 4. Cuoäc ñaøm phaùn Anh – Phaùp –Xoâ ñeå baûo veä an ninh chaâu AÂu .......................... 53 5. Cuoäc taán coâng cuûa Nhaät ôû hoà Khaxan vaø soâng Khakhingoân. Vuï “Muynich phöông Ñoâng”........................................................................................................... 54 6. Hieäp ñònh Xoâ – Ñöùc khoâng xaâm löôïc nhau......................................................... 54 Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  4. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 -4– CHÖÔNG VII................................................................................................................... 56 I. NGUYEÂN NHAÂN CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI ..................................... 56 II. DIEÃN BIEÁN.............................................................................................................. 56 1. Giai ñoaïn I: Phaùt xít Ñöùc ñaùnh chieám chaâu AÂu tu baûn (1-9-1939 Æ 22-6-1941) ................................................................................................................................... 56 2. Giai ñoaïn 2: Phe phaùt xít taán coâng Lieân Xoâ môû roäng chieán tranh xaâm löôïc ra toaøn theá giôùi.............................................................................................................. 58 3. Giai ñoaïn thöù 3: chieán thaéng Xtalingraùt vaø böôùc chuyeån bieán caên baûn trong tieán trình chieán tranh theá giôùi thöù hai ............................................................................. 62 4. Giai ñoaïn thöù 4 (24-12-1943Æ9-5-1945): Nhöõng thaéng lôïi quyeát ñònh cuûa phe ñoàng minh choáng phaùt xít –chuû nghóa phaùt xít Hitle bò tieâu dieät............................ 63 5. Giai ñoaïn 5: Nhaät ñaàu haøng chieán tranh theá giôùi thöù hai thoáng nhaát (9-5- 1945Æ14-8-1945)..................................................................................................... 65 SÔ KEÁT LÒCH SÖÛ HIEÄN ÑAÏI TÖØ 1917 ÑEÁN 1945....................................................... 68 1. Noäi dung chuû yeáu cuûa lòch söû theá giôùi hieän ñaïi töø 1917 ñeán 1945 .................... 68 2. Nhöõng vaán ñeà chính cuûa lòch söû theá giôùi hieän ñaïi thôøi kì 1917-1945 ................ 68 3. Chuû nghóa tö baûn khoâng coøn laø heä thoáng duy nhaát treân theá giôùi ........................ 68 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ................................................................................................ 69 Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  5. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 -5– CHÖÔNG I CAÙCH MAÏNG XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA THAÙNG MÖÔØI NGA VAØ CUOÄC ÑAÁU TRANH ÑEÅ BAÛO VEÄ CAÙCH MAÏNG (1917 – 1920 ) I. NHÖÕNG TIEÀN ÑEÀ CUÛA CAÙCH MAÏNG. CUOÄC CAÙCH MAÏNG DAÂN CHUÛ TÖ SAÛN THAÙNG 2-1917. 1. Nhöõng tieàn ñeà cuûa caùch maïng Nhö chuùng ta ñaõ bieát, nghieân cöùu chuû nghóa tö baûn, K. Maùc vaø F. AÊng - ghen ñaõ chæ ra söï taát yeáu dieät vong cuûa noù vaø söï thaéng lôïi cuûa caùch maïng voâ saûn. Nhöng trong tình hình cuï theå cuoái theá kyû XIX, Maùc vaø AÊng – ghen ñaõ ñi ñeán keát luaän laø caùch maïng voâ saûn chæ coù theå noå ra thaéng lôïi, neáu noù ñoàng thôøi dieãn ra ôû moät loaït caùc nöôùc tö baûn tieân tieán. Sang ñaàu theá kyû XX, tieáp tuïc phaùt trieån saùng taïo hoïc thuyeát cuûa K. Maùc vaø F. AÊng – ghen, V. Leânin khi neâu leân quy luaät phaùt trieån khoâng ñeàu cuûa chuû nghóa ñeá quoác, ñaõ chæ ra raèng, trong thôøi ñaïi ñeá quoác chuû nghóa, caùch maïng voâ saûn chæ coù theå noå ra thaéng lôïi ôû moät soá nöôùc, thaäm chí ôû moät nöôùc rieâng leû, khi nhöõng maâu thuaån giai caáp ôû nöôùc ñoù ñaõ cöïc kyø gay gaét. Ñoù chính laø tieàn ñeà lyù luaän tö töôûng cho cuoäc caùch maïng môû ñaàu cuûa moät thôùi ñaïi môùi. Vaäy ñaàu theá kyû XX, ôû ñaâu laø nôi taäp trung nhöõng maâu thuaån gay gaét nhaát, laø khaâu yeáu nhaát trong sôïi daây chuyeàn cuûa chuû nghóa ñeá quoác ñoøi hoûi phaûi ñöôïc giaûi quyeát baèng moät cuoäc caùch maïng voâ saûn? Thöïc teá lòch söû luùc baáy giôø cho thaáy raèng, nuôùc Nga chính laø khaâu yeáu nhaát cuûa chuû nghóa ñeá quoác luùc baáy giôø vaø cuõng laø nôi coù caùc tieàn deà khaùch quan vaø chuû quan cho söï buøng noå thaéng lôïi cuûa caùch maïng voâ saûn . Cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX, chuû nghóa tö baûn Nga cuõng nhö caùc ñeá quoác phöông Taây ñaõ chuyeån sang giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa, ñaït trình ñoä phaùt trieån cao veà toå chöùc saûn xuaát coâng nghieäp vaø toác ñoä phaùt treån nhanh cuûa neàn kinh teá quoác daân. Naêm 1914, Nga coù khoaûng 30.000 nhaø maùy, 80.000 km ñöôøng saét, ñöùng thöù 5 theá giôùi veà toång saûn löôïng coâng nghieäp. Nöôùc Nga coùhôn 150 coâng ti ñoäc quyeàn lôùn, haøng nghìn ngaân haøng ,trong ñoù coù 5 ngaân haøng lôùn nhaát taäp trung moät nöûa soá voán cuûa caùc ngaân haøng, caùc taäp ñoaøn taøi chính coâng nghieäp ra ñôøi treân cô sôû caáu keát giöõa tö baûn coâng nghieäp vaø tö baûn ngaân haøng, ví duï nhö taäp ñoaøn ngaân haøng Nga – AÙ khoáng cheá nhieàu ngaønh coâng nghieäp vaø 1/3 soá voán caùc ngaân haøng ôû Nga. Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  6. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 -6– Ñaëc thuø cuûa nöùôc Nga khaùc vôùi caùc ñeá quoác phöông Taây laø tuy ñaõ chuyeån sang giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa nhöng vaãn coøn toàn taïi cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá Sa hoaøng kìm haõm söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn Nga, do ñoù nöôùc Nga chæ laø TBCN trung bình, laïc haäu so vôùi caùc nöôùc Taây AÂu. Nga phaûi vay voán vaø ñaàu tö cuûa nöôùc ngoaøi neân phuï thuoäc chaët cheõ vaøo tö baûn phöông Taây. Caùc ngaønh kinh teá then choát ñeàu naèm trong tay tö baûn nöôùc ngoaøi, nhaát laø Anh vaø Phaùp. Ña soá caùc xí nghieäp coâng nghieäp lôùn chæ taäp trung ôû 5 –6 vuøng thuoäc khu vöïc Chaâu AÂu cuûa ñaát nöôùc, coøn nhöõng vuøng roäng lôùn khaùc raát laïc haäu vaãn duy trì neàn noâng nghieäp trung coå. Ñaàu theá kyû XX, 28000 ñaïi ñòa chuû vaãn chieám tôùi 70 trieäu ha ruoäng ñaát, baèng soá ruoäng cuûa 10 trieäu gia ñình noâng daân, 4/5 noâng daân soáng trong tình traïng ñoùi keùm, noâng daân Nga phaûi chòu hai taàng aùp böùc boùc loät, ñòa chuû vaø tö saûn . Cheá ñoä quaân chuû Nga hoaøng toàn taïi ñaõ caáu keát chaët cheõ vôùi giai caáp tö saûn, thaúng tay boùc loät aùp böùc taøn baïo caùc taàng lôùp nhaân daân lao ñoäng töôùc ñoaït caùc quyeàn töï do daân chuû, ñaøn aùp ñaãm maùu caùc cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân daân Nga. Leânin goïi chuû nghóa ñeá quoác Nga laø chuû nghóa ñeá quoác phong kieán quaân phieät. Ñeá quoác Nga coøn laø nhaø tuø cuûa caùc daân toäc, chính quyeàn Nga hoaøng thi haønh chính saùch kyø thò chuûng toäc, phaù hoaïi vaên hoaù caùc daân toäc, khieán cho hôn 100 daân toäc khoâng phaûi Nga phaûi soáng reân xieát döôùi nhieàu taàng aùp böùc boùc loät. Nhö vaäy, nöùôc Nga ñaàu theá kyû XX trôû thaønh nôi hoäi tuï cao ñoä caùc maâu thuaãn gay gaét cuûa thôøi ñaïi. Coù maâu thuaãn thuoäc veà chuû nghóa tö baûn, coù maâu thuaãn cuûa cheá ñoä phong kieán vaãn chöa ñöôïc giaûi quyeát. Caùc maâu thuaãn ñoù toàn taïi choàng cheùo leân nhau vaø phaùt trieån gay gaét. Thaùng 8-1914, Sa hoaøng loâi keùo nöôùc Nga vaøo cuoäc chieán tranh ñeá quoác gaây bao ñau thöông cho ñaát nöôùc, ñaåy nöôùc Nga vaøo khuûng hoaûng veà moïi maët : kinh teá suy suïp, quaân ñoäi thieáu vuõ khí ñaïn döôïc (3 ngöôøi lính Nga duøng chung 1 khaåu suùng tröôøng) …bò thaát baïi lieân tieáp treân chieán tröôøng … quaàn chuùng nhaân daân Nga lieân tuïc noåi daäy ñaáu tranh choáng laïi cheá ñoä, choáng chieán tranh. Trieàu ñình Nga hoaøng baát löïc (caùc boä tröôûng, töôùng taù aên hoái loä, baùn bí maät quaân söï cho Ñöùc). Nöôùc Nga luùc baáy giôø trôû thaønh maét xích yeáu nhaát trong sôïi daây chuyeàn ñeá quoác chuû nghóa, coù ñuû caùc ñieàu kieän khaùch quan cho moät cuoäc caùch maïng xaõ hoäi buøng noå. Veà maët xaõ hoäi, giai caáp coâng nhaân Nga tuy soá löôïng ít chæ chieám 10% daân soá nhöng coù tinh thaàn vaø khaû naêng caùch maïng cao, vaø ñöôïc reøn luyeän thöû thaùch qua cuoäc caùch maïng 1905 vaø ñaõ xaäy döïng ñöôïc chính ñaûng tieàn phong caùch maïng chaân chính cuûa mình. Ñoù laø Ñaûng Boânseâvích Nga do laõnh tuï V.I Leânin ñöùng ñaàu, Ñaûng ñöôïc vuõ trang baèng lyù luaän caùch maïng cuûa chuû nghóa Maùc, coù khaû naêng taäp hôïp, toå chöùc vaø laõnh ñaïo cuoäc caùch maïng. Giai caáp coâng nhaân Nga coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi noâng daân vaø caùc daân toäc bò aùp böùc. Nhö vaäy giai caáp coâng nhaân Nga laø giai caáp ñi tieân phong vaø coù khaû naêng laõnh ñaïo cuoäc caùch maïng xaõ hoäi trong nöôùc. Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  7. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 -7– Giai caáp noâng daân laø löïc löôïng caùch maïng to lôùn, laø baïn ñoàng minh tin caäy cuûa giai caáp coâng nhaân. Caùc daân toäc bò aùp böùc laø löïc löôïng caùch maïng quan troïng vaø laø baïn ñoàng minh cuûa giai caáp coâng nhaân Nga. Toùm laïi, nhöõng tieàn ñeà kinh teá – xaõ hoäi khaùch quan vaø nhöõng ñieàu kieän chuû quan ñaõ coù ñuû cho söï buøng noå vaø thaéng lôïi cuûa moät cuoäc caùch maïng xaõ hoäi ôû nöôùc Nga. Nhöng caùch maïng chæ noå ra khi coù tình theá caùch maïng xuaát hieän. Chieán tranh theá giôùi thöù nhaát (1914-1918) ñaõ laøm xuaát hieän tình theá caùch maïng ñoù ôû nöôùc Nga. Ñaûng Boânseâvích ñöùng ñaáu laø Lenin ñaõ vaïch roõ tính chaát phi nghóa cuûa chieán tranh ñeá quoác, keâu goïi bieán “chieán tranh ñeá quoác thaønh noäi chieán caùch maïng”, vaø laõnh ñaïo nhaân daân laõnh ñaïo caùch mang laät ñoå cheá ñoä phong kieán Nga hoaøng. 2. Cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn thaùng Hai Ñaàu naêm 1917, nöôùc Nga laâm vaøo cuoäc khuûng hoaûng traàm troïng. Quaàn chuùng nhaân daân tin raèng luùc naøy chæ coù moät loái thoaùt: laät ñoå cheá ñoä Sa hoaøng. Tình theá caùch maïng ñaõ chín muoài. Ngaøy 18-2 (3-3), 30000 coâng nhaân ñình coâng ôû nhaø maùy Putiloáp, nhaø maùy lôùn nhaát nöôùc Nga luùc naøy. Chuû xöôûng quyeát ñònh ñoùng cöûa nhaø maùy, ñình coâng lan roäng. Tình hình thuû ñoâ Peâtôgraùt caêng thaúng. Ngaøy 23-2(8-3), nhaân ngaøy Phuï nöõ quoác teá, höôûng öùng lôøi keâu goïi cuûa Ñaûng Boânseâvích, 9 vaïn nöõ coânh nhaân ôû 50xí nghieäp ôû thuû ñoâ ñaõ xuoáng ñöôøng bieåu tình vaø chuyeån thaønh cuoäc baõi coâng. Hoâm sau, cuoäc ñaáu tranh loâi cuoán theâm 20000 coâng nhaân tham gia. Sang ngaøy thöù 3, coâng nhaân toaøn thaønh phoá baõi coâng chuyeån thaønh toång baõi coâng chính trò choáng cheá ñoä Nga hoaøng. Ngaøy 26-2(11-3), döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Boânseâvích coâng nhaân tieán haønh khôûi nghóa vuõ trang. Hoâm sau cuoäc khôûi nghóa vuõ trang lan ra khaép thaønh phoá. Chính phuû huy ñoäng 60000 lính vaø caûnh saùt ñaøn aùp phong traøo. Binh lính ñöôïc nhaân daân vaän ñoäng, loâi keùo, ñaõ baén vaøo caûnh saùt, ñi theo caùch maïng. Coâng nhaân, binh lính khôûi nghóa chieám caùc coâng sôû, baét caùc boä tröôûng vaø töôùng taù cuûa trieàu ñình Sa hoaøng. Cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá Sa hoaøng ñeán ñaây suïp ñoå. Trong hai ngaøy 26 vaø 27, theo lôøi keâu goïi cuûa Ñaûng Boânseâvích, taïi caùc nhaø maùy, coâng xöôûng vaø caùc ñôn vò quaân ñoäi, caùc Xoâ vieát ñaïi bieåu coâng nhaân vaø binh lính ñaõ laõnh ñaïo cuoäc khôûi nghóa. Chieàu 27, hoäi nghò caùc Xoâ vieát noùi treân hoïp vaø baàu ra moät cô quan laõnh ñaïo thoáng nhaát: Xoâ vieát ñaïi bieåu coâng nhaân vaø binh lính Peâtôroâgraùt. Nhöõng ngaøy ñaàu sau khi Nga hoaøng suïp ñoå, Xoâ vieát ñaïi bieåu coâng nhaân vaø binh lính Peâtôroâgraùt ñöùng ra ñieàu haønh moïi coâng vieäc ñuùng nhö chöùc naêng cuûa moät chính quyeàn nhaø nöôùc. Nhöng thôøi kì naøy, caùc caùn boä laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Boânseâvích coøn ôû nöôùc ngoaøi; hoaëc bò tuø vaø ñi ñaøy, neân ñaïi dieän caùc ñaûng tieåu tö saûn (Ñaûng Mensevích vaø Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  8. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 -8– Ñaûng Xaõ hoäi – caùch maïng) ñaõ naém quyeàn laõnh ñaïo caùc Xoâ vieát. Ñöôøng loái cuûa hoï laø: Choáng phong kieán, thay theá cheá ñoä Sa hoaøng phaûi laø chính quyeàn tö saûn. Cuøng luùc ñoù, giai caáp tö saûn cuõng ra söùc vaän ñoäng ñeå naém chính quyeàn. Ñöôïc nhöõng ngöôøi Menseâvích vaø Xaõ hoäi - caùch maïng trong Xoâ vieát Peâtôroâgraùt uûng hoä, ngaøy 2-3 (15-3), hoï ñöùng ra thaønh laäp chính phuû laâm thôøi goàm nhöõng nhaø ñaïi tö saûn vaø ñaïi ñòa chuû tö saûn hoùa, do huaân töôùc Lôvoáp laøm thuû töôùng. Do ñoù xuaát hieän cuïc dieän hai chính quyeàn song song toàn taïi: Chính quyeàn giai caáp tö saûn (Chính phuû laâm thôøi), vaø chính quyeàn cuûa giai caáp coâng nhaân vaø noâng daân (caùc Xoâ vieát). Caùch maïng thaùng Hai do giai caáp voâ saûn vaø Ñaûng Boânseâvích laõnh ñaïo, ñoäng löïc cuûa noù laø quaàn chuùng coâng nhaân vaø noâng daân (binh lính vaø noâng daân maëc aùo lính). Cuoäc caùch maïng naøy ñaõ ñaùnh ñoå cheá ñoä phong kieán quaân chuû vaø thöïc hieän nhöõng caûi caùch daân chuû, nhöng vöôït quaù khuoân khoå cuûa moät cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn thoâng thöôøng vaø laø cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn kieåu môùi. Song do söï thoaû hieäp cuûa nhöõng ngöôøi Mensevích vaø Xaõ hoäi – caùch maïng caàm ñaàu caùc Xoâ vieát, caùch maïng “vaãn chöa ñaït ñeán chuyeân chính “thuaàn tuùy” cuûa giai caáp voâ saûn vaø noâng daân” (Leânin). Nhieäm vuï cuûa Ñaûng Boânseâvích laø phaûi ñaåy maïnh caùch maïng chuyeån sang giai ñoaïn môùi. 3. Caùch maïng chuyeån töø daân chuû tö saûn sang caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa Toái 3-4 (16-4), Leânin töø Thuïy Só trôû veà Peâtôroâgraùt. Hoâm sau, trong cuoäc hoïp nhöõng ngöôøi Boânseâvích, Ngöôøi ñaõ trình baøy baûn “Luaän cöông thaùng Tö”. Ngöôøi vaïch roõ nhieäm vuï chuû yeáu luùc naøy laø chuyeån caùch maïng daân chuû tö saûn sang caùch maïng XHCN”, chuû tröông “tuyeät ñoái khoâng uûng hoä Chính phuû laâm thôøi” vaø thöïc hieän “Taát caû chính quyeàn veà tay Xoâ Vieát”. Leânin cho raèng coù khaû naêng chuyeån toaøn boä chính quyeàn vaøo tay caùc Xoâ vieát moät caùch hoøa bình, vì luùc naøy quaàn chuùng coâng noâng ñaõ coù trong tay chính quyeàn cuûa mình laø caùc Xoâ vieát, giai caáp tö saûn chöa daùm duøng baïo löïc ñoái vôùi quaàn chuùng, vuõ khí naèm trong tay nhaân daân maø nhaân daân uûng hoä caùc Xoâ vieát vaøÑaûng Boânseâvích coù quyeàn hoaït ñoäng töï do trong quaàn chuùng. Quaàn chuùnh luùc naøy coøn taïm thôøi tin ôû Chính phuû laâm thôøi vaø boïn thoûa hieäp Menseâvích vaø Xaõ hoäi – caùch maïng, vì nhöõng luaän ñieäu mò daân cuûa chuùng, nhöng ngaøy caøng thaáy roõ raèng Chính phuû laâm thôøi, do baûn chaát giai caáp cuûa noù khoâng theå naøo giaûi quyeát ñöôïc nhöõng yeâu caàu böùc xuùc cuûa nhaân daân laø hoaø bình, ruoäng ñaát vaø baùnh mì. Ngaøy 18-4 (11-5), Chính phuû laâm thôøi göûi coâng haøm cho Ñoàng minh cam keát seõ tieáp tuïc “ñöa chieán tranh ñeán thaéng lôïi cuoái cuøng”. Coâng haøm naøy ñaõ thoåi buøng leân ngoïn löûa caêm phaãn, daãn ñeán nhöõng cuoäc bieåu tình cuûa haøng chuïc vaïn quaàn chuùng Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  9. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 -9– trong hai ngaøy 20 vaø 21-4, daãn ñeán Chính phuû laâm thôøi bò ñoå, chính quyeàn cuûa giai caáp tö saûn böôùc ñaàu laâm vaøo cuoäc khuûng hoaûng vaø phaûi caûi toå. Ñaàu thaùng 6, Ñaïi hoäi Xoâ vieát toaøn Nga laàn thöù nhaát ñöôïc trieäu taäp. Nhöõng ngöôøi Menseâvích vaø Xaõ hoäi caùch maïng chieám ña soá taïi hoäi nghò ñaõ thoâng qua nghò quyeát uûng hoä Chính phuû laâm thôøi vaø taùn thaønh chính saùch tieáp tuïc chieán tranh cuûa chính phuû naøy. Ngaøy 18-6, chuùng ñòng toå chöùc moät cuoäc bieåu tình vôùi quy moâ lôùn nhaèm loâi keùo quaàn chuùng uûng hoä nghò quyeát sai laàm cuûa chuùng. Nhöng Ñaûng Boânseâvích ñaõ laõnh ñaïo quaàn chuùng bieán cuoäc bieåu tình do Menseâvích vaø Xaõ hoäi – caùch maïng toå chöùc thaønh cuoäc bieåu tình choáng laïi nghò quyeát sai laàm cuûa Ñaïi hoäi, choáng laïi cuoäc chieán tranh phi nghóa, 50 vaïn quaàn chuùng dieãu haønh, hoâ to caùc khaåu hieäu “Taát caû chính quyeàn veà tay Xoâ vieát”, “Ñaû ñaûo chieán tranh!”, “Hoøa bình, ruoäng ñaát, baùnh myø!”. Qua hai cuoäc bieåu tình thaùng 4 vaø 6, Ñaûng Boânseâvích ñaõ giaùo duïc quaàn chuùng, töøng böôùc xaây döïng ñoäi quaân chính trò cuûa Ñaûng. 4. Thaéng lôïi cuûa caùch maïng XHCN thaùng möôøi Ngaøy 18-6 (1-7), boä tröôûng chieán tranh Keârenxki ra leänh cho quaân ñoäi môû cuoäc taán coâng vuøng Lembe. Quaân ñoäi Nga bò thaát baïi lôùn, 6 vaïn quaân bò tieâu dieät. Tin thaát traän truyeàn veà Peâtôroâgraùt gaây ra söï phaãn noä suïc soâi trong coâng nhaân vaø binh lính. Ngaøy 3-7 (16-7), döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, 50 vaïn nhaân daân Peâtôroâgraùt xuoáng ñöôøng bieåu tình moät caùch hoøa bình vaø coù toå chöùc, ñoøi Xoâ vieát toaøn Nga vaø Xoâ vieát Peâtôreâgraùt phaûi naém toaøn boä chính quyeàn vaø phaûi thöïc hieän hoøa bình. Ñöôïc söï ñoàng tình cuûa nhöõng ngöôøi Menseâvích vaø Xaõ hoäi – caùch maïng, Chính phuû laâm thôøi ñaõ ra leänh xaû suùng vaøo quaàn chuùng, Peâtôroâgraùt ñaãm maùu coâng nhaân vaø binh lính. Sau ñoù, chuùng ñaøn aùp Ñaûng Boânseâvích vaø luøng baét Leânin. Söï kieän thaùng Baûy ñaùnh daáu böôùc ngoaët phaùt trieån cuûa caùch maïng Nga. Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù VI (hoïp bí maät vaø phaûi di chuyeån qua nhieàu ñòa ñieåm) quyeát ñònh tieán haønh giaønh chính quyeàn baèng khôûi nghóa vuõ trang. Tuy tieán haønh ñaøn aùp quaàn chuùng nhöng chính phuû laâm thôøi moät laàn nöõa bò laät ñoå. Sau gaàn moät thaùng khuûng hoaûng, ngaøy 23-7 (5-8), giai caáp tö saûn môùi laäp ñöôïc Chính phuû laâm thôøi thöù ba do Keârenxki, laõnh tuï Xaõ hoäi – caùch maïng ñöùng ñaàu. Nhöng khoâng yeân taâm vôùi chính phuû Keârenxki, ngaøy 27-8 (9-9), giai caáp tö saûn laïi ñöa teân töôùng phaûn ñoäng Cocniloáp ñöùng ra toå chöùc cuoäc ñaûo chính nhaèm thieát laäp cheá ñoä ñoäc taøi quaân söï ñeå ñaøn aùp caùch maïng. Döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Boânseâvích, nhaân daân Peâtoâroâgraùt ñaõ nhanh choùng ñaäp tan aâm möu baïo ñoäng phaûn caùch maïng cuûa Coocniloáp. Sau vuï Coocniloáp, uy tín cuûa Ñaûng Boânseâvích ngaøy caøng leân cao. Quaàn chuùng ñaõ thaáy roõ chaân töôùng cuûa nhöõng ngöôøi Mensevích vaø Xaõ hoäi – caùch maïng, neân ñuoåi hoï ra khoûi caùc Xoâ vieát. Moät quaù trình Boânseâvích hoùa caùc Xoâ vieát dieãn ra nhanh choùng trong caû nuôùc, caùc Xoâ vieát ñöôïc chuyeån sang tay nhöõng ngöôøi Boânseâvích. Khaåu hieäu Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  10. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 10 – “Taát caû chính quyeàn veà tay Xoâ vieát!” taïm gaùc laïi sau söï kieän thaùng Baûy vì söï phaûn boäi cuûa Mensevích vaø Xaõ hoäi – caùch maïng luùc ñoù, nay laïi ñöôïc ñöa ra, nhöng vôùi noäi dung môùi: giaønh chính quyeàn veà tay caùc Xoâ vieát baêng khôûi nghóa vuõ trang. Ñieàu kieän khôûi nghóa ñaõ chín muoài. Ngaøy 7-10 (20-10), Leânin bí maät töø Phaàn lan trôû veà Peâtôroâgraùt. Ngaøy 10-10, hoäi nghò Trung öông Ñaûng Boânseâvích hoïp, quyeát ñònh seõ tieán haønh khôûi nghóa vuõ trang ngaøy 25-10, töùc ngaøy khai maïc Ñaïi hoäi Xoâ vieát toaøn Nga laàn thöù II. Trong hoäi nghò, moät soá ngöôøi khoâng taùn thaønh chuû tröông khôûi nghóa vuõ trang vì cho raèng nöôùc Nga chöa coù ñieàu kieän chín muoài ñeå laøm caùch maïng XHCN. Sau ñoù hoï ñaõ ñaêng leân baùo “Ñôøi soáng môùi” baûn tuyeân boá cuûa hoï choáng laïi nghò quyeát veà khôûi nghóa vuõ trang cuûa hoäi nghò Trung öông Ñaûng. Do ñoù, keû thuø ñaõ bieát roõ keá hoaïch vaø thôøi gian cuûa cuoäc khôûi nghóa vuõ trang. Chuùng ñieàu nhöõng ñôn vò ñaëc bieät veà thuû ñoâ, traán giöõ caùc ñòa ñieåm xung yeáu vaø chuaån bò ñaøn aùp caùch maïng. Tình hình Peâtôreâgraùt trôû neân heát söùc caêng thaúng. Tröôùc tình theá khaån caáp, Leânin ñaõ quyeát ñònh khôûi nghóa ngay ngaøy 24-10. Ñeâm 24-10, Leânin ñeán vieän Xmoânnöi tröïc tieáp chæ huy cuoäc khôûi nghóa. Theo keá hoaïch cuûa Leânin ñaõ vaïch ra töø tröôùc, caùc ñôn vò Caän veä ñoû cuûa coâng nhaân vaø binh lính caùch maïng ñaõ ñaùnh chieám caùc khu vöïc ñaàu moái, truï sôû caùc boä, toång ñaøi ñieän thoaïi, caùc nhaø ga, caùc caàu baéc qua soâng Neâva … Löïc löôïng haàu nhö khoâng bò toån thaát, quaân khôûi nghóa ñaõ chieám ñöôïc toaøn boä Peâtôreâgraùt vaø bao vaây Cung ñieän Muøa Ñoâng, nôi aån naùu cuoái cuøng cuûa chính phuû tö saûn. Toái 25-10, chieám haïm Raïng Ñoâng noå haøng loaït suùng leänh baùo hieäu cuoäc taán coâng Cung ñieän Muøa Ñoâng baét ñaàu. Cuoäc chieán ñaáu dieãn ra ñeán 2 giôø saùng ngaøy 26-10 thì chaám döùt. Toaøn boä Chính phuû laâm thôøi tö saûn (tröø töôùng Keârenxki) bò baét. Ngaøy 25-10 (7-11) trôû thaønh ngaøy thaéng lôïi cuûa cuoäc Caùch maïng XHCN thaùng Möôøi Nga vó ñaïi. Tieáp ñoù, khôûi nghóa thaéng lôïi ôû Matxcôva (2-11) vaø ñeán ñaàu 1918, caùch maïng ñaõ giaønh ñöôïc thaéng lôïi hoaøn toaøn treân ñaát nöôùc Nga. II. CUOÄC ÑAÁU TRANH ÑEÅ BAÛO VEÄ CAÙCH MAÏNG (1918 – 1920): XAÂY DÖÏNG CHÍNH QUYEÀN XOÂ VIEÁT VAØ CHOÁNG THUØ TRONG GIAËC NGOAØI Ngay trong ñeâm 25-10, Ñaïi hoäi Xoâ vieát toaøn Nga laàn thöù II ñaõ khai maïc troïng theå taïi vieän Xmoânöi. Ñaïi hoäi long troïng tuyeân boá nöôùc Nga laø nöôùc Coäng hoøa xoâ vieát cuûa coâng nhaân vaø noâng daân, thaønh laäp Chính phuû Xoâ vieát do Leânin laøm Chuû tòch vaø thoâng qua hai saéc leänh lòch söû: Saéc leänh hoøa bình vaø Saéc leänh veà ruoäng ñaát. Saéc leänh hoaø bình coi “chieán tranh laø moät toäi aùc lôùn nhaát ñoái vôùi loaøi ngöôøi”, keâu goïi caùc nöôùc chaám döùt chieán tranh, kí moät hoøa öôùc coâng baèng daân chuû, khoâng thoân tính, khoâng coù boài thöôøng. Saéc leänh veà ruoäng ñaát quyeát ñòng tòch thu toaøn boä ruoäng ñaát cuûa ñòa chuû giao cho noâng daân coù quyeàn söû duïng khoâng phaûi traû tieàn. Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  11. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 11 – Ngaøy 2-11 (15-11), chính phuû Xoâ vieát ra baûn “Tuyeân ngoân veà quyeàn cuûa caùc daân toäc trong nöôùc Nga”, khaúng ñònh quyeàn töï do, bình ñaúng vaø quyeàn töï quyeát cuûa caùc daân toäc, coù quyeàn taùch ra khoûi nöôùc Nga neáu hoï muoán, xoùa boû moïi aùch aùp böùc daân toäc cuûa cheá ñoä cuõ. Thöïc hieän Tuyeân boá naøy, Chính phuû Xoâ vieát coâng nhaän neàn ñoäc laäp quoác gia cuûa Phaàn lan vaø Ba lan. Vôùi thaéng lôïi cuûa Caùch maïng thaùng Möôøi, giai caáp coâng nhaân Nga ñaõ giaønh ñöôïc chính quyeàn. Nhöng vieäc giöõ chính quyeàn coøn khoù khaên hôn nhieàu. Caùc löïc löôïng thuø ñòch beân trong vaø ñeá quoác beân ngoaøi vaãn tìm moïi caùch laät ñoå Nhaø nöôùc voâ saûn ñaàu tieân treân theá giôùi. Chính quyeàn caùch maïng ñöùng tröôùc tình theá voâ cuøng khoù khaên, töôûng chöøng khoâng theå ñöùng vöõng ñöôïc. Noù phaûi giaûi quyeát ba nhieäm vuï quan troïng vaø caáp baùch: - Xaây döïng moät nhaø nöôùc kieåu môùi, chöa coù tieàn leä trong lòch söû - Baèng moïi caùch ra khoûi chieán tranh ñeá quoác ñeå cuûng coá chính quyeàn môùi coøn non yeáu vaø xaây döïng laïi neàn kinh teá bò ñoå naùt - Ñaáu tranh choáng caùc löïc löôïng phaûn caùch maïng beân trong vaø beân ngoaøi 1. Nhieäm vuï thöù 1 Ñaây laø moät söï nghieäp ñaày khoù khaên vaø phöùc taïp. Phaûi ñaäp tan boä maùy nhaø nöôùc cuõ cuûa tö saûn vaø ñòa chuû, thieát laäp moät boä maùy nhaø nöôùc voâ saûn môùi: Nhaø nöôùc Xoâ vieát. Coâng nhaân vaø noâng daân, nhöõng ngöôøi coøn thieáu vaên hoùa vaø kinh nghieäm quaûn lyù, ñöôïc cöû ra ñaûm nhieäm nhöõng chöùc vuï chuû choát trong chính quyeàn môùi. Trong heä thoáng chính quyeàn môùi naøy, toøa aùn nhaân daân thay cho toøa aùn cuûa Nga hoaøng; coâng an nhaân daân thay cho caûnh saùt, maät vuï cuõ; giaûi theå quaân ñoäi cuõ vaø toå chöùc quaân ñoäi caùch maïng – Hoàng quaân (thaønh laäp 1 –1918). Chính phuû Xoâ vieát tuyeân boá xoùa boû caùc ñaúng caáp xaõ hoäi, caùc töôùc vò phong kieán, nhöõng ñaëc quyeàn cuûa nhaø thôø, vaø taùch nhaø thôø ra khoûi Nhaø nöôùc, tröôøng hoïc Chính quyeàn Xoâ vieát coøn coâng boá nam nöõ bình quyeàn, thöïc hieän roäng raõi caùc quyeàn töï do daân chuû vôùi moïi coâng daân Xoâ vieát. Thöïc hieän saéc leänh veà ruoäng ñaát, Chính phuû ñaõ tieán haønh nhöõng caûi taïo noâng nghieäp cô baûn; noâng daân ñaõ ñöôïc nhaän hôn 150 trieäu ha ruoäng ñaát cuûa ñòa chuû; nhöõng moùn nôï cuûa noâng daân vôùi toång soá khoaûng 1,5 tyû ruùp vaøng bò xoùa boû; moät soá noâng tröôøng quoác doanh ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp. Töø cuoái naêm 1917, chính quyeàn Xoâ vieát baét ñaàu tieán haønh quoác höõu hoùa caùc xí nghieäp lôùn, giao thoâng vaän taûi, caùc ngaân haøng vaø naém naém ñoäc quyeàn veà ngoaïi thöông. Ngöôøi ta goïi laø “cuoäc taán coâng cuûa Ñoäi caän veä ñoû ôû thaønh thò”. Nhaø nöôùc Xoâ vieát ñaõ naém laáy nhöõng vò trí chæ huy cuûa neàn kinh teá quoác daân. Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  12. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 12 – 2. Nhieäm vuï thöù 2 Luùc naøy phaûi ruùt nöôùc Nga ra khoûi cuoäc chieán tranh ñeá quoác, 3-3-1918, sau nhöõng cuoäc thöông löôïng gay go (Ñöùc gaây aùp löïc naëng neà baèng nhöõng cuoäc taán coân quaân söï), Chính phuû Xoâ vieát ñaõ kyù vôùi Ñöùc hoøa öôùc Bôreùt Litoáp. Tuy phaûi chòu nhöõng ñieàu kieän naëng neà, song hoøa öôùc ñaõ taïo cho nöôùc Nga moät thôøi gian hoøa hoaõn ñeå cuûng coá chính quyeàn vaø xaây döïng löïc löôïng veà moïi maët. Ñeå traùnh söï uy hieáp cuûa Ñöùc, chính quyeàn Xoâ vieát dôøi thuû ñoâ veà Maùtxcôva. Thaùng 7-1918, baûn Hieán phaùp Xoâ vieát ñaàu tieân ra ñôøi. 3. Nhieäm vuï thöù 3 Töø naêm 1918, chính quyeàn Xoâ vieát ñaõ phaûi ñöông ñaàu vôùi cuoäc noäi chieán khoác lieät do boïn phaûn caùch maïng trong nöôùc gaây ra. Cuoái naêm 1918, sau khi chieán tranh theá giôùi chaám döùt, quaân ñoäi caùc nöôùc ñeá quoác (Anh, Phaùp, Mó, Nhaät, Ñöùc, Thoå Nhó Kyø…) ñaõ caâu keát vôùi boïn baïch veä trong nöôùc môû cuoäc taán coâng can thieät vuõ trang vaøo nöôùc Nga Xoâ vieát. Nöôùc Nga Xoâ vieát bò chia caét, phong toûa, laâm vaøo tình theá heát söùc nguy ngaäp veà moïi maët, ñaëc bieät laø veà kinh teá. Tröôùc tình theá ñoù, Chính phuû Xoâ vieát buoäc phaûi thöïc hieän “chính saùch Coäng saûn thôøi chieán”: - Tröng thu löông thöïc thöøa cuûa noâng daân - Quoác höõu hoùa heát thaûy caùc xí nghieäp - Nhaø nöôùc naêm ñoäc quyeàn veà kinh teá, quaûn lí vaø phaân phoái löông thöïc, thöïc phaàm vaø haøng tieâu duøng - Thöïc hieän cheá ñoä lao ñoäng cöôõng böùc (ai khoâng laøm thì khoâng aên) Nhôø aùp duïng chính saùch naøy, chính phuû Xoâ vieát ñaõ huy ñoäng cuûa caûi vaø nhaân löïc ñeå xaây döïng Hoàng quaân ñoâng tôùi 3 trieäu ngöôøi, ñuû söùc ñaùnh baïi quaân thuø. Hoàng quaân laàn löôït ñaùnh tan caùc cuoäc taán coâng cuûa caùc ñeá quoác vaø boïn baïch veä. Naêm 1919, ñaùnh baïi quaân cuûa ñoâ ñoác Coânsaéc ôû maët traän phía ñoâng; naêm 1920, ñaùnh tan ñaïo quaân cuûa töôùng Ñeânikin ôû phía nam vaø töôùng Iuñeâních ôû phía baéc; tieáp ñoù ñaùnh tan ñaïo quaân cuûa chính phuû tö saûn Ba lan vaø ñaïo quaân cuûa töôùng Vôraêngghen. Naêm 1920, Hoàng quaân ñaõ ñaùnh tan ñöôïc caùc cuoäc taán coâng cuûa 14 nöôùc ñeá quoác vaø caùc cuoäc noåi loaïn cuûa boïn töôùng taù baïch veä. Nhaø nöôùc Xoâ vieát ñaõ ñöôïc baûo veä vaø giöõ vöõng. Nhö theá traûi qua ba naêm chieán ñaáu gian khoå vaø khoác lieät, giai caáp coâng nhaân vaø nhaân daân lao ñoäng Xoâ vieát ñaõ baûo veä thaønh coâng Nhaø nöôùc XHCN ñaàu tieân treân theá giôùi. Chính quyeàn Xoâ vieát ñöôïc giöõ vöõng, neàn ñoäc laäp vaø töï chuû cuûa ñaát nöôùc ñöôïc khaúng ñònh. Ñoù laø thaéng lôïi coù yù nghóa lòch söû vaø quoác teá saâu saéc, coå vuõ maïnh meõ giai Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  13. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 13 – caáp coâng nhaân vaø caùc daân toäc bò aùp böùc trong cuoäc ñaáu tranh choáng chuû nghóa tö baûn theá giôùi. Nguyeân nhaân coù coù tính chaát quyeát ñònh laøm cho nöôùc Nga Xoâ vieát ñaùnh baïi thuø trong giaëc ngoaøi laø söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Boânseâvích do Leânin ñöùng ñaàu. Laø ngöôøi toå chöùc vaølaõnh ñaïo cuoäc chieán ñaáu, Ñaûng Coäng saûn ñaõ ñoäng vieân, loâi cuoán vaø toå chöùc giai caáp coâng nhaân, noâng daân lao ñoäng vaø caùc nhaân daân caùc daân toäc thieåu soá ñöùng leân ñaáu tranh vôùi keû thuø. Ñaûng coù ñöôøng loái laõnh ñaïo ñuùng ñaén , khai thaùc vaø phaùt huy cao nhaát moïi söùc maïnh, moïi nguoàn cuûa caûi cuûa nhaân daân vaø ñaát nöôùc ñeå giaønh chieán thaéng. Söùc maïnh cuûa khoái lieân minh coâng noâng, tình ñoaøn keát höõu nghò giöõa caùc daân toäc Xoâ vieát, cuoäc chieán ñaáu voâ cuøng ngoan cöôøng cuûa Hoàng quaân vaø caùc ñoäi du kích, söï ñoaøn keát vaø uûng hoä maïnh meõ cuûa giai caáp coâng nhaân quoác teá vaø nhaân daân bò aùp böùc treân toaøn theá giôùi laø nhöõng nhaân toá quan troïng, khoâng theå thieáu ñöôïc ñaõ ñöa tôùi thaéng lôïi veû vang cuûa Chính quyeàn Xoâ vieát. III. YÙ NGHÓA LÒCH SÖÛ TROÏNG ÑAÏI CUÛA CAÙCH MAÏNG THAÙNG MÖÔØI Laàn ñaàu tieân trong lòch söû, treân moät ñaát nöôùc roän lôùn chieám 1/6 dieän tích theá giôùi laøm caùch maïng thaéng lôïi, ñöa coâng nhaân vaø noâng daân leân naém chính quyeàn, xaây döïng cheá ñoä môùi XHCN, xoùa boû cheá ñoä ngöôøi boùc loät ngöôøi, thöïc hieän öôùc mô ngaøn ñôøi cuûa caùc daân toäc. Chính vì vaäy, Caùch maïng thaùng Möôøi ñaõ thöùc tænh nhaân daân lao ñoäng vaø caùc daân toäc treân theá giôùi trong cuoäc ñaáu tranh giaûi phoùng giai caáp vaø daân toäc. Chuû tòch Hoà Chí Minh noùi: “Gioáng nhö maët trôøi choùi loïi, Caùch maïng thaùng Möôøi chieáu saùng khaép naêm chaâu, thöùc tænh haøng trieäu, haøng trieäu ngöôøi bò aùp böùc, boùc loät treân traùi ñaát. Trong lòch söû loaøi ngöôøi chöa coù cuoäc caùch maïng naøo coù yù nghóa to lôùn vaø saâu xa nhö theá!”. Ngaøy nay, maëc duø tình hình theá giôùi coù nhieàu dieãn bieán phöùc taïp, nhöng nhöõng tö tuôûng cuûa Caùch maïng thaùng Möôøi vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm cuûa Caùch maïng Nga vaãn laø ngoâi sao daãn ñöôøng cho caùc daân toäc trong cuoäc ñaáu tranh vì hoaø bình, ñoäc laäp daân toäc, daân chuû vaø tieán boä xaõ hoäi – laø nhöõng muïc tieâu cô baûn cuûa thôøi ñaïi chuùng ta. Vôùí yù nghóa ñoù, Caùch maïng thaùng Möôøi laø söï kieän troïng ñaïi trong lòch söû nhaân loaïi, môû ñaàu moät thôøi ñaïi môùi – thôøi kyø lòch söû theá giôùi hieän ñaïi. Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  14. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 14 – CHÖÔNG II COÂNG CUOÄC XAÂY DÖÏNG CHUÛ NGHÓA XAÕ HOÄI ÔÛ LIEÂN XOÂ (1921-1941) I. CHÍNH SAÙCH KINH TEÁ MÔÙI (NEP) VAØ COÂNG CUOÄC KHOÂI PHUÏC KINH TEÁ (1921 – 1925) Naêm 1921, sau khi noäi chieán chaám döùt, nöôùc Nga Xoâ vieát böôùc vaøo thôøi kyø hoøa bình xaây döïng cheá ñoä môùi. Nöôùc Nga Xoâ vieát baét tay vaøo xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi trong moät hoaøn caûnh khoù khaên ñaëc bieät: Nöôùc Nga laø nöôùc ñaàu tieân xaây döïng CNXH, khai phaù con ñöôøng hoaøn toaøn môùi vaøo lòch söû. Nöôùc Nga xaây döïng CNXH trong voøng vaây thuø ñòch cuûa chuû nghóa ñeá quoác, chuùng luoân bao vaây veà kinh teá vaø ñe doïa taán coâng veà quaân söï. Ñieåm xuaát phaùt veà kinh teá cuûa nöôùc Nga raát thaáp – moät nöôùc tö baûn laïc haäu hôn nhieàu so vôùi Taây AÂu , laïi bò baûy naêm chieán tranh taøn phaù ñeán kieät queä. Hoaøn caûnh ñoù ñaõ quyeát ñònh ñöôøng loái, bieän phaùp,hình thöùc vaø nhòp ñoä xaây döïng CNXH ôû Lieân Xoâ. V.I Leânin ñaõ ñeà ra coâng thöùc noåi tieáng: “Chuû nghóa Coäng saûn laø chính quyeàn Xoâ vieát coäng vôùi ñieän khí hoùa toaøn quoác, coäng vôùi traät töï ñöôøng saét Phoå, coäng vôùi quaûn lí cuûa caùc tôrôùt Mó…”, coù nghóa laø moät neàn chuyeân chính voâ saûn (veà cheá ñoä chính trò), coäng vôùi moät cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cao, tieân tieán, khoa hoïc. Ñeå thöïc hieän coâng thöùc naøy, ngay töø naêm 1920, töùc laø khi noäi chieán coøn chöa keát thuùc, Leânin ñaõ ñeà ra keá hoaïch GOELRO. Ñaây khoâng nhöõng laø moät keá hoaïch vó ñaïi, ñieän khí hoùa nöôùc Nga maø coøn laø moät döï aùn “keát hôïp haøi hoøa” noâng nghieäp, coâng nghieäp vaø giao thoâng vaän taûi. Leânin ñaõ goïi keá hoaïch naøy laø cöông lónh thöù hai cuûa Ñaûng. Nhöng nhöõng naêm 1921-1925, vieäc ñaàu tieân phaûi laøm laø khoâi phuïc laïi neàn kinh teá bò chieán tranh taøn phaù naëng neà. Naêm 1920, saûn xuaát noâng nghieäp chæ baèng ½ möùc chieán tranh, 20 trieäu ha ñaát bò boû hoang, muøa maøng nhieàu nôi bò maát, vaán ñeà löông thöïc trôû neân caêng thaúng. Coâng nghieäp coøn ôû tình traïng suy suïp, khoù khaên hôn caû noâng nghieäp, saûn löôïng chæ coøn baèng 1/7 möùc tröôùc chieán tranh. Nhieàu saûn phaåm chuû yeáu coøn giaûm suùt nhieàu hôn: saét chæ coøn 2,25%, ñieän 15%, than 23%… Boïn ñeá quoác vaø baïch veä ñaõ phaù hoaïi ngaønh giao thoâng vaän taûi ñöôøng saét, ñöôøng boä, taøn phaù phaàn lôùn haàm moû ôû Ñoânbaùt, vuøng daàu löûa ôû Bacu, phaù nhieàu nhaø maùy. Caùc xí nghieäp ngöøng hoaït ñoäng vì thieáu nguyeân, nhieân lieäu. Ñieän khoâng ñuû, thaønh phoá toái taêm, Nhöõng haøng hoùa caàn thieát cho ñôøi soáng haèng ngaøy heát söùc thieáu thoán: baùnh mì, thòt muoái, daàu hoûa, xaø phoøng… Nhöõng ngöôøi coäng saûn ñaõ keá thöøa keá moät nöôùc Nga trung coå, vôùi nhöõng Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  15. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 15 – ñoàng ruoäng hoang taøn, nhöõng nhaø maùy bò phaù huûy, vaän taûi bò ngöøng treä, nhaân daân muø chöõ, moät ñaát nöôùc bò phaù huûy vì naïn ñoùi vaø beänh taät. Keû thuø lôïi duïng tình theá kinh teá bi ñaùt ñoù, kích ñoäng söï baát maõn, gaây roái loaïn veà chính trò. ÔÛ moät soá vuøng ñaõ noå ra nhöõng cuoäc noåi loaïn cuûa noâng daân choáng laïi chính saùch tröng thu löông thöïc thöøa. Khoâng chæ noâng daân, maø caû coâng nhaân vaø binh lính – laø cô sôû xaõ hoäi cuûa chính quyeàn Xoâ vieát – cuõng baát maõn. Nhöõng cuoäc baõi coâng noå ra ôû Peâtôroâgraùt ñeàu xuaát phaùt töø nhöõng yeâu saùch cuûa coâng nhaân nhieàu khi raát chính ñaùng nhöng khoù coù theå giaûi quyeát vì ñaát nöôùc quaù ngheøo. Nghieâm troïng nhaát laø cuoäc noåi loaïn ôû Croângxtaùt, moät quaân caûng cuûa Peâtôroâgraùt, ngaøy 28-2-1921. Thuûy thuû ôû ñaây laø moät trong nhöõng ñoäi nguõ quan troïng thôøi Caùch maïng thaùng Möôøi, nhöng sau noäi chieán, moät soá lôùn ñaõ chuyeån ñi nôi khaùc. Bò boïn phaûn caùch maïng kích ñoäng, thuûy thuû Croângxtaùt ñaõ noäi daäy chieám giöõ phaùo ñaøi, gieát haïi nhöõng ngöôøi Boânseâvích. Sau 10 ngaøy cuoäc noåi loaïn bò daäp taét. Nöôùc Nga luùc naøy laâm vaøo cuoäc khuûng hoaûng chính trò heát söùc nghieâm troïng, Trong boái caûnh ñoù, thaùng 3-1921, Ñaïi hoäi X Ñaûng Coäng Saûn (Boânseâvích) Nga hoïp, quyeát ñònh chuyeån töø chính saùch Coäng saûn thôøi chieán sang chính saùch Kinh teá môùi (NEP). Chính saùch kinh teá môùi laø chính saùch cuûa caû thôøi kyø quaù ñoä töø CNTB leân CNXH, nhaèm taïo ñieàu kieän cho thaønh phaàn kinh teá XHCN chieán thaéng caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc, baéc nhöõng “chieác caàu” ñöa caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc daàn daàn töøng böôùc ñi leân CNXH (ñoái vôùi saûn xuaát nhoû ñoù laø con ñöôøng hôïp taùc hoùa; ñoái vôùi thaønh phaàn kinh teá tö baûn tö nhaân laø thoâng qua con ñöôøng tö baûn Nhaø nöôùc). Nhöng trong thôøi kì ñaàu, ñeå khoâi phuïc kinh teá vaø kích thích saûn xuaát phaùt trieån, chính quyeàn Xoâ vieát cho pheùp caùc thaønh phaàn kinh teá ñoù toàn taïi vaø phaùt trieån trong moät chöøng möïc nhaát ñònh. Vì vaäy, nhöõng bieän phaùp ñeà ra ôû Ñaïi hoäi cuûa Ñaûng laø: baõi boû tröng thu löông thöïc thöøa vaø thay theá baèng thueá löông thöïc coá ñònh (thueá ñöôïc quy ñòng tröôùc vuï gieo haït muøa xuaân, ngöôøi noâng daân sau khi noäp ñuû thueá ñöôïc töï do baùn soá löông thöïc thöøa ñeå mua haøng coâng nghieäp), cho töï do buoân baùn trong nöôùc, môû ra caùc chôï; nhöõng xí nghieäp khoâng quaù 20 coâng nhaân ñöôïc traû laïi cho tö nhaân, tö nhaân ñöôïc pheùp thueâ xí nghieäp, thueâ ruoäng ñaát aø töï do mua nguyeân lieäu, baùn haøng hoùa; cho tö baûn nöôùc ngoaøi thueâ xí nghieäp, khai thaùc haàm moû (döôùi hình thöùc toâ nhöôïng) ñeå lôïi duïng voán, kó thuaät cuûa hoï; nhaø nöôùc naém caùc maïch maùu kinh teá: coâng nghòeâp, ngaân haøng, giao thoâng vaän taûi, noäi vaø ngoaïi thöông… Thöïc chaát cuûa nhöõng bieän phaùp naøy laø chuyeån töø kinh teá nhaø nöôùc naém ñoäc quyeàn veà moïi maët, döïa treân cô sôû cöôõng böùc lao ñoäng, tröng thu vaø cung caáp theo kieåu “coäng saûn thôøi chieán” sang neàn kinh teá haøng hoùa coù söï ñieàu tieát cuûa nhaø nöôùc, coâng nhaän söï cuøng toàn taïi vaø phaùt trieån trong moät thôøi gian nhaát ñònh cuûa nhieàu thaønh phaàn kinh teá khaùc nhau, vaø söû duïng voán, kyõ thuaät, kinh nghieäm cuûa tö baûn trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå thuùc ñaåy linh teá phaùt trieån. Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  16. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 16 – Trong thôøi kyø khoâi phuïc kinh teá, chính saùch kinh teá môùi laáy vieäc khoâi phuïc vaø phaùt trieån noâng nghieäp laøm caên baûn, qua ñoù thuùc ñaåy coâng nghieäp vaø caùc ngaønh kinh teá khaùc phaùt trieån. Chính saùch thueá noâng nghieäp ñaõ kích thích maïnh meõ ngöôøi tieåu noâng trong vieäc laøm aên cuûa hoï; thöïc chaát cuûa chính saùch naøy laø söï lieân minh giöõa coâng nhaân vaø noâng daân treân cô sôû môùi veà kinh teá. Cuoái naêm 1922, toaøn theå laõnh thoå Xoâ vieát ñöôïc giaûi phoùng. Luùc naøy, coâng cuoäc xaây döïng CNXH vaø cuûng coá quoác phoøng ñoøi hoûi caùc daân toäc trong ñaát nöôùc Xoâ vieát phaûi lieân minh khaêng khít hôn nöõa, veà moïi maët. Ngaøy 20-12-1922, vieäc thoáng nhaát caùc daân toäc töï nguyeän saùp nhaäp thaønh moät quoác gia duy nhaát ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Lieân bang Coäng hoøa XHCN Xoâ vieát (goïi taét laø Lieân Xoâ) chính thöùc ñöôïc thaønh laäp. Luùc ñaàu goàm boán nöôùc: Ucraina, Beâlaruùt, Nga, Ngoaïi Capcadô. Ñaàu naêm 1924, hieán phaùp cuûa Lieân Xoâ ñöôïc ban haønh. Nhôø coù ñöôøng loái ñuùng ñaén, ñeán cuoái naêm 1925, chæ trong moät thôøi gian ngaén, coâng cuoäc khoâi phuïc kinh teá sau chieán tranh ñaõ hoaøn thaønh veà cô baûn. Noâng nghieäp ñaït 87% möùc saûn xuaát tröôùc chieán tranh, ñaïi coâng nghieäp ñaït 75%; ñôøi soáng coâng nhaân, noâng daân vaø nhaân daân lao ñoäng ñöôïc caûi thieän roõ reät. Nhaân daân lao ñoäng Lieân Xoâ baét ñaàu böôùc vaøo thôøi kì xaây döïng cô sôû vaät chaát – kó thuaät cuûa CNXH. II. BÖÔÙC ÑAÀU COÂNG NGHIEÄP HOÙA XHCN (1926 –1929) Theo keá hoaïch cuûa Leânin, vieäc xaây döïng CNXH ôû Lieân Xoâ baét ñaàu baèng coâng nghieäp hoùa ñaát nöôùc. Naêm 1925, maëc duø kinh teá ñaõ khoâi phuïc laïi möùc xaáp xæ möùc tröôùc chieán tranh, nhöng Lieân Xoâ vaãn laø moät nöôùc noâng nghieäp laïc haäu so vôùi caùc nöôùc tö baûn phöông Taây. Noâng nghieäp chieám treân 2/3 toång saûn phaåm quoác daân. Coâng nghieäp vaãn döïa treân cô sôû cuõ, kó thuaät laïc haäu, thieáu coâng nghieäp naëng. Naèm trong voøng vaây cuûa chuû nghóa tö baûn, Lieân Xoâ luoân luoân bò bao vaây veà kinh teá ñoäc laäp, töï saûn xuaát laáy nhöõng thieát bò caàn thieát vaø laø vaán ñeà soáng coøn ñoái vôùi nhaø nöôùc XHCN ñaàu tieân treân theá giôùi. Tröôùc tình hình aáy, Ñaïi hoäi XIV Ñaûng Coäng Saûn (B) Lieân Xoâ hoïp cuoái naêm 1925 ñaõ ñeà ra nhieäm vuï coâng nghieäp hoùa XHCN nhaèm bieán Lieân Xoâ töø moät nöôùc noânh nghieäp thaønh moät nöôùc coâng nghieäp, coù theå töï saûn xuaát laáy nhöõng maùy moùc vaø trang thieát bò caàn thieát cho toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. Caên cöù vaøo tình hình ñaát nöôùc, Ñaïi hoäi Ñaûng cuõng ñaõ chæ roõ neàn coâng nghieäp XHCN Lieân Xoâ chuû yeáu phaûi goàm: coâng nghieäp naêng löôïng (ñieän, than, daàu hoûa…) ñeå cung caáp naêng löôïng cho neàn kinh teá quoác daân vaø ñôøi soáng cuûa nhaân daân; coâng nghieäp cheá taïo maùy moùc ; coâng nghieäp giao thoâng vaïn taûi; coâng nghieäp hoùa chaát; coâng nghieäp quoác phoøng… Vieäc coâng nghieäp hoùa trong ñieàu kieän cuûa Lieân Xoâ luùc naøy phaûi tieán haønh vôùi toác ñoä nhanh. “Ñuoåi kòp vaø vöôït” caùc nöôùc tö baûn tieân tieán neáu khoâng muoán bò “nghieàn naùt”, ñoù laø tö töôûng chæ ñaïo cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo Xoâ vieát luùc ñoù. Do ñoù, ñöôøng loái coâng nghieäp hoùa XHCN laø öu Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  17. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 17 – tieân phaùt trieån coâng nghieäp naëng, saûn xuaát ra caùc tö lieäu saûn xuaát. Coâng nghieäp naëng seõ laø ñoøn baåy ñeå thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa noâng nghieäp vaø coâng nghieäp nheï, cuûng coá quoác phoøng, vaø laø ñieàu kieän cô baûn ñeå thöïc hieän taùi saûn xuaát môû roäng, naâng cao naêng suaát lao ñoäng. Vieäc phaùt trieån coâng nghieäp naëng ñaõ ít lôïi nhuaän, voøng quay chaäm, laïi ñoøi hoûi voán ñaàu tö lôùn, kó thuaät cao. Hôn nöõa khoâng theå giaûi quyeát vaán ñeà voán gioáng nhö caùc nöôùc tö baûn baèng caùch boùc loät quaàn chuùng lao ñoäng, cöôùp boùc thuoäc ñòa baèng chieán lôïi phaåm vaø tieàn boài thöôøng chieán tranh, hoaëc baèng vay möôïn nöôùc ngoaøi (voøng vaây phong toûa cuûa CNTB khieán Lieân Xoâ khoâng theå vay möôïn ai, troâng mong vaøo ai ñöôïc), neân Lieân Xoâ chæ coù theå döïa vaøo chính baûn thaân mình. Nhaân daân Lieân Xoâ ñaõ laáy phöông chaâm töï löïc caùnh sinh, phaán ñaáu gian khoå, “thaét löng buoäc buïng”, ñeå tieán haønh coâng nghieäp hoùa ñaát nöôùc. Caû ñaát nöôùc nhö moät coâng tröôøng lôùn. Nhieàu nhaø maùy môùi moïc leân, caùc nhaø maùy cuõ ñöôïc khoâi phuïc laïi treân cô sôû kó thuaät môùi. Nhôø lao ñoäng nhieät tình, ñaày hi sinh cuûa nhaân daân lao ñoäng Lieân Xoâ, coâng cuoäc hoùa tieán trieån nhanh choùng. Naêm 1928, tæ troïng coâng nghieäp chieám 54,5% toång saûn löôïng coâng noâng nghieäp. Naêm 1929, coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa XHCN ôû Lieân Xoâ ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu quan troïng vaø böôùc ngoaët quan troïng vaø böôùc ñaàu giaûi quyeát ñöôïc ba vaán ñeà cô baûn: vaán ñeà tích luõy voán; vaán ñeà xaây döïng moät neàn coâng nghieäp naëng coù theå töï saûn xuaát laáy nhöõng maùy moùc vaø thieát bò caàn thieát; vaán ñeà naâng cao naêng suaát lao ñoäng (vöôït möùc chieán tranh hôn 1,3 laàn). Nhöõng coâng trình khoång loà ñaõ ñöôïc xaây döïng: nhaø maùy thuûy ñieän Ñônhieùp, nhaø maùy oâ toâ Matxcôva, nhaø maùy keùo Xtalingrat, tuyeán ñöôøng saét Tuyeâckextan – Xibia. III. COÂNG CUOÄC TAÄP THEÅ HOÙA NOÂNG NGHIEÄP VAØ HOAØN THAØNH KEÁ HOAÏCH 5 NAÊM LAÀN THÖÙ NHAÁT (1928 –1933) Ñeán naêm 1929. coâng nghieäp ñaõ coù nhöõng böôùc tieán cô baûn vaø mang tính chaát XHCN, nhöng noâng nghieäp vaãn döïa treân cô sôû saûn xuaát caù theå phaân taùn vôùi kó thuaät canh taùc thoâ sô. Laïc haäu neân phaùt trieån raát chaäm chaïp, coù nhieàu maët haïn cheá vaø khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu xaây döïng CNXH. Tröôùc tình hình naøy, cuoái 1927, Ñaïi hoäi XV cuûa Ñaûng Coäng saûn (B) Lieân Xoâ, ñeà ra nhieäm vuï taäp theå hoùa noâng nghieäp. Naêm 1928 vaø 1929, Chính phuû Xoâ vieát thöïc hieän nhöõng bieän phaùp nhaèm haïn cheá kinh teá phuù noâng. Naêm 1930, Chính phuû Xoâ vieát quyeát ñònh chuyeån töø chính saùch haïn cheá sang chính saùch tieâu dieät giai caáp phuù noâng (veà maët giai caáp), ñoàng thôøi môû roäng vieäc taäp theå hoùa toaøn boä neàn noâng nghieäp. Ñaïi hoäi Ñaûng ñaõ chæ ra raèng hình thöùc hôïp taùc thích hôïp nhaát luùc ñoù laø aùcten noâng nghieäp, trong ñoù chæ taäp theå hoùa caùc tö lieäu saûn xuaát chuû yeáu vaø thu nhaäp ñöôïc phaân phoái theo lao ñoäng. Trong aùcten, beân caïnh kinh teá taäp theå (chuû yeáu) vaãn coù kinh Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  18. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 18 – teá phuï gia ñình (nguoàn saûn phaåm vaø thu nhaäp phuï cuûa noâng noâng trang vieân). Ñoù laø hình thöùc deã tieáp thu nhaát ñoái vôùi noâng daâ, nhöõng ngöôøi bao ñôøi nay vaãn quen vôùi loái laøm aên caù theå vôùi ñaàu oùc tö höõu. Veà nhòp ñoä taäp theå hoùa noâng nghieäp, Ñaûng Coäng saûn (b) tính ñeán nhöõng ñieàu kieän chín muoài khaùc nhau cuûa caùc vuøng trong nöôùc, ñaõ chia ñaát nöôùc laøm 3 vuøng vôùi thôøi haïn taäp theå hoùa khaùc nhau, döï tính seõ hoaøn thaønh cô baûn taäp theå hoùa noâng nghieäp vaøo naêm 1933 (cuoái keá hoaïch 5 naêm). Khi tieán haønh taäp theå hoùa noâng nghieäp, noâng daân ñöôïc pheùp tòch thu ruoäng ñaát, suùc vaät, noâng cuï vaø taøi saûn cuûa phuù noâng (culaéc) ñeå chuyeån thaønh sôû höõu cuûa noâng trang taäp theå. Phuù noâng bò ñuoåi ra khoûi caùc khu vöïc taäp theå hoùa vaø ñöa ñi khai khaån, caûi taïo taïi caùc vuøng xa xoâi. Nhöõng teân ngoan coá choáng phaù bò tröøng trò. Phuù noâng laø giai caáp boùc loät cuoái cuøng vaø ñoâng ñaûo nhaát vaø cuõng hung haõn nhaát ôû Lieân Xoâ. Do ñoù, ñaõ dieãn ra cuoäc ñaáu tranh giai caáp quyeát lieät ôû noâng thoân Xoâ vieát. Phuù noâng ñoát phaù muøa maøng, nhaø cöûa, ñaàu ñoäc gia suùc, gieát caùn boä, gaây ra nhöõng vuï roái loaïn ôû noâng thoân. Maët khaùc, nhieàu ñòa phöông ñaõ maéc moät soá sai laàm khuyeát ñieåm: ñeå chaïy theo toác ñoä, ngöôøi ta ñaõ vi phaïm nghieâm troïng nguyeân taéc töï nguyeän cuûa Leânin, duøng phöông phaùp cöôõng böùc, meänh leänh baét noâng daân phaûi gia nhaäp noâng tranh taäp theå; ñaùnh traøn lan caû vaøo ñoâng ñaûo taàng lôùp trung noâng; vi phaïm hình thöùc aùcten, nhaûy sang hình thöùc coâng xaõ, coù nôi taäp theå hoùa caø nhaø cöûa, gia suùc nhoû, gaø vòt…Cuõng vì theá, noâng daân bò kích ñoäng, gieát heát caû gia suùc ñeå aên tröôùc khi vaøo noâng trang taäp theå, Rieâng naêm 1929-1930, noâng daân ñaõ gieát 14 trieäu 60 vaïn suùc vaät lôùn coù söøng, laøm cho ngaønh chaên nuoâi bò thieät haïi naëng neà. Thaùng 3-1930, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Xoâ vieát ñaõ coù nhöõng bieän phaùp söûa chöõa, uoán naén nhöõng sai laàm, khuyeát ñieåm naøy. Nhôø ñoù, coâng cuoäc taäp theå hoùa daàn daàn ñi vaøo quyõ ñaïo ñuùng. Naêm 1931, noâng trang taäp theå vaø noâng tröôøng ñaõ chieám 2/3 dieän tích troàng troït vaø gaàn 53% toång soá noâng hoä toaøn quoác. Tôùi cuoái naêm 1932, coâng cuoäc taâp theå hoùa noâng nghieäp caên baûn hoaøn thaønh. Ñaïi hoäi Ñaûng naêm 1927 cuõng thoâng qua keá hoaïch 5 naêm laàn thöù nhaát (1928- 1932), vôùi nhieäm vuï tieáp tuïc ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa XHCN, hoaøn thaønh taäp theå hoùa noâng nghieäp, ñaåy maïnh coâng cuoäc caùch maïng vaên hoùa, ñaåy luøi vaø tieán tôùi tieâu dieät hoaøn toaøn thaønh phaàn kinh teá TBCN ôû thaønh thò vaø noâng thoân. Keá hoaïch 5 naêm laàn thöù nhaát hoaøn thaønh tröôùc thôøi haïn (4 naêm 3 thaùng). Töø moät nöôùc noâng nghieäp, Lieân Xoâ ñaõ trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp. Saûn löôïng coâng nghieäp chieám 70% toång saûn löôïng kinh teá quoác daân. Trong hôn 4 naêm ñaõ xaây döïng môùi 1500 xí nghieäp. Neàn coâng nghieäp Lieân Xoâ luùc naøy ñaõ coù khaû naêng trang bò kó thuaät môùi khoâng chæ trong coâng nghieäp maø caû trong caùc ngaønh giao thoâng vaän taûi, xaây döïng vaø noâng nghieäp. Cuoäc caùch maïng vaên hoùa ñaõ ñöôïc tieán haønh saâu roäng trong toaøn quoác. Naêm 1930, chính phuû Lieân Xoâ ñaõ thöïc hieän cheá ñoä giaùo duïc phoå thoâng cô sôû baét buoäc. Trong thôøi gian keá hoaïch 5 naêm, soá tröôøng cao ñaúng coâng nghieäp ñaõ taêng 10 laàn, soá Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  19. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 19 – tröôøng kó thuaät trung caáp taêng 4 laàn, ngaønh ñaïi hoïc ñaõ cung caáp 10 vaïn kó sö vaø caùn boä ñaïi hoïc. Nhö vaäy, trong khi caùc nöôùc tö baûn laâm vaøo cuoäc khuûng hoaûng king teá 1929- 1930 traàm troïng nhaát trong lòch söû, nhaân daân Lieân Xoâ vaãn tieáp tuïc giöõ vöõng vaø phaùt trieån kinh teá moät caùch vöõng chaéc. IV. HOAØN THAØNH KEÁ HOAÏCH 5 NAÊM LAÀN THÖÙ 2 (1933-1937) LIEÂN XOÂ BÖÔÙC ÑAÀU XAÂY DÖÏNG ÑÖÔÏC NHÖÕNG NEÀN MOÙNG CUÛA CNXH. HIEÁN PHAÙP 1936 Naêm 1933, nhaân daân Lieân Xoâ thöïc hieän keá hoaïch 5 naêm laàn thöù hai(1933- 1937). Nhieäm vuï cô baûn cuûa keá hoaïch naøy laø tieáp tuïc ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa XHCN ñeå thöïc hieän ñoåi môùi kó thuaät toaøn boä neàn kinh teá quoác daân, xoùa boû nhöõng taøn dö cuûa CNTB trong xaõ hoäi Lieân Xoâ, naâng cao hôn moät böôùc ñôøi soáng nhaân daân Lieân Xoâ. Keá hoaïch quy ñònh saûn löôïng coâng nghieäp seõ taêng leân gaàn 8 laàn möùc tröôùc chieán tranh, naêng suaát lao ñoäng taêng leân 63%, xaây döïng theâm 4500 xí nghieäp coâng nghieäp lôùn, töùc laø gaáp 3 laàn keá hoaïch 5 naêm laàn thöù nhaát. Nhöõng keá hoaïch naøy thaät to lôùn vaø khoâng deã thöïc hieän. Ñaûng ñöa ra khaåu hieäu “Taát caû phuï thuoäc vaøo caùn boä!”. Phong traøo hoïc taäp vaø caûi tieán kó thuaät cuûa coâng nhaân phaùt trieån maïnh meõ. Thi ñua XHCN ñaït tôùi moät trình ñoä cao hôn, trôû thaønh phong traøo phaùt minh saùng cheá vaø vöôït möùc keá hoaïch : “Phong traøo Xtakhanoáp”. Keá hoaïch 5 naêm laàn thöù hai hoaøn thaønh tröôùc thôøi haïn. Muøa heø naêm 1937, saûn xuaát coâng nghieäp cuûa Lieân Xoâ vöôït 42% so vôùi naêm 1929 vaø baèng 8 laàn naêm 1913, naêm cao nhaát cuûa cheá ñoä Nga hoaøng. Luùc naøy toång saûn löôïng coâng nghieäp cuûa Lieân Xoâ ñaõ vöôït qua Phaùp, Anh, Ñöùc, vöôn leân ñöùng ñaàu Chaâu Aâu vaø thöù hai theá giôùi (sau Mó), chieám 14% saûn löôïng coâng nghieäp toaøn theá giôùi. Töø moät nöôùc noâng nghieäp, Lieân Xoâ ñaõ trôû thaønh moät cöôøng quoác coâng nghieäp treân theá giôùi. Vieäc taäp theå hoùa noâng nghieäp ñaõ hoaøn thaønh trong caû nöôùc. Treân 90% ñaát ñai troàng troït ñöôïc caøy caáy baèng maùy moùc noâng nghieäp. Qua cuoäc caùch maïng vaên hoùa, Lieân Xoâ ñaõ thanh toaùn ñöôïc naïn muø chöõ (tröôùc caùch maïng 76% daân soá muø chöõ), thöïc hieän xong neàn giaùo duïc caáp I baét buoäc cho taát caû moïi ngöôøi vaø phoå caäp giaùo duïc phoå thoâng caáp II ôû caùc thaønh phoá. Soá hoïc sinh töø 8 trieäu naêm 1913 taêng leân 23 trieäu naêm 1937, soá sinh vieân cuõng taêng töø 112.000 leân 542.000 ngöôøi; ñoäi nguõ trí thöùc Xoâ vieát ñoâng tôùi 10 trieäu ngöôøi. Veà maët xaõ hoäi, caùc giai caáp boùc loät ñaõ bò thuû tieâu, luùc naøy chæ coøn laïi hai giai caáp lao ñoäng laø coâng nhaân, noâng daân vaø taàng lôùp trí thöùc môùi XHCN. Moái quan heä giöõa caùc daân toäc gaén boù hôn tröôùc. Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
  20. Lòch söû theá giôùi hòeân ñaïi 1917 –1945 - 20 – Nhöõng thaønh töïu to lôùn veà moïi maët treân ñaõ chöùng toû nhaân daân Lieân Xoâ ñaõ hoaøn thaønh hai nhieäm vuï cô baûn cuûa thôøi kì quaù ñoä töø CNTB leân CNXH laø : - Xaây döïng cô sôû vaät chaát – kó thuaät cuûa CNXH - Thöïc hieän nhöõng caûi taïo XHCN coù nghóa laø ñaõ böôùc ñaàu xaây döïng ñöôïc nhöõng neàn moùng kinh teá, chính trò vaø xaõ hoäi cuûa XHCN - Treân cô sôû ñoù, söï nghieäp xaây döïng CNXH coøn phaûi traûi qua moät quaù trình laâu daøi, phaûi tieáp tuïc khoâng ngöøng cuûng coá, phaùt trieån vaø hoaøn thieän noù Ñeå phaùn aùnh nhöõng thaønh quaû ñoù, cuoái naêm 1936, Hieán phaùp môùi ñöôïc thoâng qu atahy cho Hieán phaùp 1924. Ñaûng Coäng Saûn(B) Lieân Xoâ goïi hieán phaùp môùi laø “Hieán phaùp cuûa CNXH thaéng lôïi”, ñaùnh daáu söï keát thuùc cuûa thôøi kì quaù ñoä töø CNTB leân CNXH ôû Lieân Xoâ. Söï phaùt trieån nhanh choùng phi thöôøng cuûa Lieân Xoâ, trong moät thôøi gian raát ngaén töø moät nöôùc noâng nghieäp laïc haäu vöôn leân ñuoåi kòp vaø vöôït caùc nöôùc tö baûn tieân tieán trôû thaønh moät ñaïi cöôøng quoác coâng nghieäp ñöùng ñaàu Chaâu AÂu, coù moät söùc maïnh kinh teá, chính trò, quaân söï to lôùn ñeø beïp ñöôïc boä maùy chieán tranh khoång loà cuûa Phaùt xít Ñöùc sau naøy, ñoù laø söï thaät lòch söû khoâng ai coù theå phuû nhaän ñöôïc, ñoù laø tính öu vieät cuûa CNXH. Nhöng maët khaùc, coâng cuoäc xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi ôû Lieân Xoâ cuõng chöùa ñöïng moät soá sai laàm thieáu soùt. Sau khi Leânin qua ñôøi (1924), nhöõng tö töôûng vaø nguyeân taéc maø Leânin vaïch ra trong coâng cuoäc xaây döïng CNXH bò vi phaïm. Chính saùch kinh teá môùi (NEP) sôùm bò xoùa boû. Nhaû nöôùc naém ñoäc quyeàn veà kinh teá vaø hình thaønh cheá ñoä nhaø nöôùc bao caáp veà kinh teá, xoùa boû sôùm neàn kinh teá thuï tröôøng nhieàu thaønh phaàn trong khi chuùng coøn coù taùc duïng phaùt trieån kinh teá. Nhöõng sai laàm vaø noùng voäi trong vieäc taäp theå hoùa noâng nghieäp ñaõ ñeå laïi nhöõng haäu quaû tai haïi cho neàn noâng nghieäp Lieân Xoâ. Nghieâm troïng hôn caû laø nguyeân taéc taäp trung daân chuû vaø neàn phaùp cheá XHCN ñaõ bò coi thöôøng, thay vaøo ñoù laø teä suøng baùi caù nhaân vaø naïn quan lieâu ñoäc ñoaùn maø sinh thôøi Leânin ñaõ kòch lieät pheâ phaùn. Nhöõng sai laàm vaø thieáu soùt treân ñaây khoâng phaûi do baûn thaân cheá ñoä XHCN gaây neân, maø do Lieân Xoâ laø nöôùc ñaàu tieân khai phaù con ñöôøng xaây döïng CNXH, neân khoù traùnh khoûi nhöõng sai laàm thieáu soùt. Noù coøn do hoaøn caûnh ñaëc bieät cuûa Lieân Xoâ xaây döïng CNXH trong voøng vaây thuø ñòch cuûa CNÑQ, chuùng phong toûa veà kinh teá vaø luoân ñe doïa taán coâng veà quaân söï, neân nhieàu chính saùch, bieän phaùp cuûa Lieân Xoâ bò baét buoäc phaûi aùp duïng (raát caàn thieát luùc ñoù), neáu khoâng seõ bò tieâu dieät. Naêm 1938, nhaân daân Lieân Xoâ thöïc hieän keá hoaïch 5 naêm laàn thöù 3 (1938-1942). Nhöng keá hoaïch ñang hoaøn thaønh toát ñeïp thì thaùng 6-1941, Phaùt xít Ñöùc taán coâng xaâm löôïc Lieân Xoâ. Nhaân daân Lieân Xoâ buoäc phaûi ngöøng coâng cuoäc hoøa bình xaây döïng ñaát nöôùc ñeå tieán haønh cuoäc “Chieán tranh giöõ nöôùc vó ñaïi”, Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2009-2019 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2