Giải quyết tranh chấp trong kinh
doanh nên chọn cách nào?
Khi các quan hệ kinh doanh càng phát triển, những tranh
chấp xảy ra là điều không tránh khỏi những lựa chọn hình
thức giải quyết tranh chấp nào vừa đảm bảo có lợi cho
thương nhân vừa duy trì được mối quan hệ làm ăn là việc
mà các thương nhân cần cân nhắc.
Pháp luật hiện hành công nhận các phương thức giải quyết tranh
chấp trong kinh doanh sau: Thương lượng, hòa giải, trọng tài và
tòa án. Theo đó, khi xảy ra tranh chấp kinh doanh các bên có thể
giải quyết tranh chấp thông qua việc trực tiếp thương lượng với
nhau. Trong trường hợp không thương lượng được, việc giải
quyết tranh chấp có thể được thực hiện với sự trợ giúp của bên
thứ ba thông qua phương thức hòa giải, trọng tài hoặc tòa án.
Việc giải quyết các tranh chấp trong kinh doanh dựa trên nguyên
tắc quan trọng là quyền tự định đoạt của các bên. Cơ quan nhà
nước và trọng tài thương mại chỉ can thiệp theo yêu cầu của các
bên tranh chấp.
Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường, hoạt động kinh doanh,
thương mại ngày càng đa dạng và không ngừng phát triển trong
tất cả mọi lĩnh vực sản xuất, thương mại, dịch vụ, đầu tư... Vấn
đề lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh,
thương mại phải được các bên cân nhắc, lựa chọn phù hợp dựa
trên các yếu tố như mục tiêu đạt được, bản chất của tranh chấp,
mối quan hệ làm ăn giữa các bên, thời gian và chi phí dành cho
việc giải quyết tranh chấp. Chính vì vậy, khi lựa chọn phương
thức giải quyết tranh chấp, các bên cần hiểu rõ bản chất và cân
nhắc các ưu điểm, nhược điểm của một phương thức để có
quyết định hợp lý.
Thương lượng
Là phương thức được các bên tranh chấp lựa chọn trước tiên và
trong thực tiễn phần lớn các tranh chấp trong kinh doanh, thương
mại được giải quyết bằng phương thức này. Nhà nước khuyến
khích áp dụng phương thức tự thương lượng để giải quyết tranh
chấp trên tinh thần hoàn toàn tôn trọng quyền thỏa thuận của các
bên.
Hòa giải
Là việc các bên tiến hành thương lượng giải quyết tranh chấp với
sự hỗ trợ của bên thứ ba là hòa giải viên. Kết quả hòa giải phụ
thuộc vào thiện chí của các bên tranh chấp và uy tín, kinh
nghiệm, kỹ năng của trung gian hòa giải, quyết định cuối cùng
của việc giải quyết tranh chấp không phải của trung gian hòa giải
mà hoàn toàn phụ thuộc các bên tranh chấp.
Hình thức giải quyết này có nhiều ưu điểm: hủ tục hòa giải được
tiến hành nhanh gọn, chi phí thấp, các bên có quyền tự định đoạt,
lựa chọn bất kỳ người nào làm trung gian hòa giải cũng như địa
điểm tiến hành hòa giải. Họ không bị gò bó về mặt thời gian như
trong thủ tục tố tụng tại tòa án. Hòa giải mang tính thân thiện
nhằm tiếp tục giữ gìn và phát triển các mối quan hệ kinh doanh vì
lợi ích của cả hai bên. Hòa giải là mong muốn của các bên dàn
xếp vụ việc sao cho không có bên nào bị thua cuộc, không dẫn
đến tình trạng đối đầu, thắng thua như quá trình kiện tụng tại tòa
án.
Hình thức giải quyết này đặc biệt hiệu quả khi giải quyết những
tranh chấp kinh doanh, thương mại mang tính chất kỹ thuật (xây
dựng, tài chính ... ). Vì rằng, các bên trong vụ việc tranh chấp
hoàn toàn có quyền chủ động trong việc tìm kiếm một hòa giải
viên có đủ hiểu biết để tham gia giải quyết tranh chấp. Nhưng
trong thực tiễn kiện tụng tại tòa thì các bên không có quyền lựa
chọn cán bộ giải quyết trừ một số trường hợp phải thay đổi hội
đồng xét xử theo quy định của pháp luật. Một điều quan trọng
khác mà các nhà kinh doanh cũng rất quan tâm là khi giải quyết
bằng con đường này các bên kiểm soát được các tài liệu chứng
cứ có liên quan (những bí mật kinh doanh) trong khi giải quyết tại
tòa án thì các yêu cầu này không được đảm bảo do tòa án thực
hiện xét xử theo nguyên tắc công khai.
Bên cạnh những ưa điểm trên, giải quyết tranh chấp bằng
phương pháp hòa giải vẫn còn tồn tại những nhược điểm nhất
định: Việc hòa giải có được tiến hành hay không phụ thuộc vào
sự nhất trí của các bên, hòa giải viên không có quyền đưa ra một
quyết định ràng buộc hay áp đặt bất cứ vấn đề gì đối với các bên
tranh chấp thỏa thuận hòa giải không có tính bắt buộc thi hành
như phán quyết của trọng tài hay của tòa án. Thủ tục này ít được
sử dụng nếu các bên không có sự tin tưởng với nhau.
Trọng tài