TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM
KHOA: NGỮ VĂN & CTXH
----------
LÊ THỊ KHÁNH HỒNG
GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC
SINH LỚP 10 QUA GIỜ ĐỌC HIỂU
VĂN BẢN VĂN HỌC DÂN GIAN
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Quảng Nam, tháng 5 năm 2016
MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................... 1
2. Mục tiêu ............................................................................................................. 3
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 3
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................. 3
5. Lịch sử vấn đề ................................................................................................... 3
6. Dự kiến đóng góp của đề tài ............................................................................ 5
7. Cấu trúc khóa luận ........................................................................................... 6
B. NỘI DUNG ....................................................................................................... 7
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI ................................................. 7
1.1. Một số lí luận về kĩ năng sống ...................................................................... 7
1.1.1. Thuật ngữ kĩ năng sống .............................................................................. 7
1.1.2. Phân loại kĩ năng sống ............................................................................... 8
1.1.3. Vai trò của giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 10 ở trường THPT . 9
1.1.4. Hệ thống các kĩ năng sống cần trang bị cho học sinh lớp 10 ................. 10
1.1.5. Cách thức tiến hành bài dạy kĩ năng sống .............................................. 12
1.2. Giờ Đọc hiểu văn bản Văn học dân gian liên quan đến kĩ năng sống .... 12
1.2.1. Khả năng giáo dục kĩ năng sống qua giờ Đọc hiểu văn bản Văn học dân
gian lớp 10 ........................................................................................................... 12
1.2.2. Các kĩ năng sống thể hiện qua giờ Đọc hiểu văn bản Văn học dân gian
lớp 10 .................................................................................................................... 13
1.2.3. Cách thức tiến hành bài Giáo dục kĩ năng sống qua giờ Đọc hiểu văn
bản Văn học dân gian lớp 10 .............................................................................. 16
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG, NGUYÊN NHÂN, GIẢI PHÁP GIÁO DỤC
KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH LỚP 10 QUA GIỜ ĐỌC HIỂU VĂN
BẢN VĂN HỌC DÂN GIAN ............................................................................ 18
2.1. Thực trạng giáo dục kĩ năng sống qua giờ Đọc hiểu văn bản Văn học
dân gian ở một số trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ (trƣờng
THPT Phan Bội Châu và THPT Trần Cao Vân) ............................................ 18
2.1.1. Khảo sát thực trạng ................................................................................... 18
2.1.2. Nhận xét, đánh giá .................................................................................... 20
2.2. Nguyên nhân của thực trạng ...................................................................... 24
2.2.1. Về phía học sinh ........................................................................................ 24
2.2.2. Về phía giáo viên ....................................................................................... 24
2.3. Một số giải pháp nâng cao chất lƣợng giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh lớp 10 qua giờ Đọc hiểu văn bản Văn học dân gian ................................ 25
2.3.1. Về phía học sinh ........................................................................................ 25
2.3.1.1. Đọc tác phẩm, tìm ra những kĩ năng thể hiện trong tác phẩm ............ 25
2.3.1.2. Tích cực rèn luyện các kĩ năng sống cần thiết ..................................... 26
2.3.2. Về phía giáo viên ....................................................................................... 26
2.3.2.1. Lồng ghép giáo dục kĩ năng sống vào nội dung từng bài học cụ thể .. 26
2.3.2.2. Đa dạng hóa các loại hình tổ chức hoạt động dạy học trên lớp .......... 27
2.3.2.3. Sử dụng linh hoạt nhóm các phương pháp dạy học tích cực trong hoạt
động dạy học ........................................................................................................ 28
2.3.2.4. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng rèn luyện kĩ năng sống cho
học sinh ................................................................................................................ 31
CHƢƠNG 3: THIẾT KẾ GIÁO ÁN THỂ NGHIỆM ..................................... 33
3.1.Giáo án thể nghiệm: Truyện An Dƣơng Vƣơng, Mị châu và Trọng Thủy
.............................................................................................................................. 33
3.2. Thiết kế giáo án thể nghiệm: Tấm Cám .................................................... 45
3.3. Thiết kế giáo án thể nghiệm: Ca dao yêu thƣơng, than thân tình nghĩa58
C. KẾT LUẬN .................................................................................................... 68
D. TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 69
1
A. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Bàn về vai trò của kĩ năng sống, Lewis L.dunning Ton đã từng nói rằng:“ý
nghĩa của cuộc sống không phải nó đem đến cho ta điều gì, mà ở chỗ điều gì
xảy ra với ta, mà ở chỗ ta phản ứng với điều ấy như thế nào”. Đúng vậy, trong
cuộc sống để có thể tồn tại và phát triển con người cần trang bị cho mình những
kĩ năng cần thiết để nâng cao chất lượng cuộc sống. Đặc biệt trong giai đoạn
hiện nay, khi mà đất nước ta đang trên đường đổi mới và hội nhập, xã hội đang
có sự thay đổi lớn và toàn diện về kinh tế, văn hóa, giáo dục và lối sống với tốc
độ nhanh đã làm nảy sinh những vấn đề mà trước đây con người chưa gặp,
chưa trải nghiệm, chưa phải ứng phó, đương đầu. Sự thay đổi đó tác động mạnh
mẽ đến nhận thức, tư tưởng, tình cảm của con người đặc biệt là thế hệ trẻ. Các
em còn thiếu khả năng thích ứng với cuộc sống trong khi xung quanh các em
còn đầy rẫy những biến cố, những tệ nạn, những tác động tiêu cực làm mờ nhân
cách, bào mòn ý chí và nghị lực của các em. Do đó việc giáo dục kĩ năng sống
cho các em học sinh trường THPT là rất cần thiết. Trước tình hình đó, từ năm
học 2010 đến nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo tổ chức giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh trong nhà trường thông qua việc lồng ghép trong các môn
học, trong đó có môn Ngữ văn.
Là một trong những môn học có vị trí và tầm quan trọng số một ở nhà
trường phổ thông, ngoài chức năng công cụ, môn Ngữ văn còn góp phần rất lớn
hình thành và phát triển các năng lực chung cũng như góp phần bồi dưỡng tư
tưởng, tình cảm và các phẩm chất cao đẹp của người học. Trong thực tế, một
giờ học văn không chỉ đơn thuần là khám phá vẻ đẹp của tâm hồn mà còn là
một giờ học bồi dưỡng nhân cách, lối sống, rèn luyện kĩ năng sống, kĩ năng ứng
xử trước những vấn đề nóng bỏng mang tính thời đại, giúp các em có bản lĩnh
thích ứng với nhịp điệu phát triển của đất nước, sự đổi thay của xã hội.
Điều đó thể hiện rất rõ trong kho tàng Văn học dân gian của dân tộc. Các
tác phẩm Văn học dân gian chứa đựng phần lớn các giá trị tri thức, đạo đức
cũng như các giá trị văn hóa của dân tộc. Văn học dân gian được chắt lọc, mài
2
giũa qua không gian và thời gian, khi đến với chúng ta, đã trở thành một viên
ngọc sáng. Nhờ những giá trị tinh thần ấy mà Văn học dân gian đã trở thành
ngọn nguồn nuôi dưỡng tâm hồn của biết bao thế hệ người Việt. Chắc có lẽ
không một ai trong chúng ta khi lớn lên mà không được một lần ngồi nghe bà
kể chuyện, không một lần được nghe mẹ hát ru…Những tiếng lời ca tiếng hát
ân tình ngày ấy vẫn còn làm say đắm lòng người hôm nay và cả mai sau. Nhiều
tác phẩm đạt đến đỉnh cao về nội dung và nghệ thuật rất xứng đáng để chúng ta
học tập.
Qua khảo sát chương trình ngữ văn THPT, ta thấy Văn học dân gian, ẩn
chứa nhiều bài học về kĩ năng sống mà chúng ta có thể vận dụng nó vào tiết
học, khơi dậy hứng thú học tập của HS, đồng thời phát huy tính năng động sáng
tạo của học sinh. Thông qua việc tiếp cận các tác phẩm Văn học dân gian trong
nhà trường HS sẽ phát triển năng lực thẩm mĩ và các kĩ năng khám phá bản
thân, thấu hiểu giá trị nhân bản và thân phận con người. Giờ đọc hiểu tác phẩm
Văn học dân gian còn giúp HS phát triển năng lực tư duy phản biện, sự tự tin,
tính tự lập và tinh thần cộng đồng. Bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương
đất nước và lòng tự hào với các giá trị văn hóa, tinh thần mà nhân dân ta đã để
lại. Đối với học sinh lớp 10, các em vừa có sự thay đổi lớn về môi trường học
tập, do vậy còn bỡ ngỡ rụt rè, thiếu tự tin, chưa thích nghi với môi trường mới.
Các em đang trong độ tuổi mới lớn chưa có đủ kinh nghiệm để đương đầu với
những khó khăn, thử thách, chưa biết cách để thể hiện bản thân, chưa có kĩ
năng ứng xử với những tình huống phức tạp trong giao tiếp hằng ngày. Trong
khi xã hội ngày càng hiện đại đòi hỏi các em không chỉ được đầu tư tốt về nền
tảng tri thức mà còn cần được trang bị những kĩ năng sống cần thiết. Các em
phải là những con người có bản lĩnh sống và kĩ năng sống, biết nhận thức về
giá trị của bản thân, giá trị cuộc sống và phấn đấu hoàn thiện mình. Chính vì
thế, mà chúng tôi đã chọn đề tài: “ Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 10
qua giờ đọc hiểu văn bản Văn học dân gian”
