VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
NGUYỄN ĐÌNH HƢNG
HÀNH ĐỘNG NGÔN NGỮ “KHEN”, “CHÊ” TIẾNG ANH VÀ
TIẾNG VIỆT TRONG TRUYỆN DÀNH CHO THIẾU NHI
Ngành: Ngôn ngữ học so sánh, đối chiếu
Mã số: 9 22 20 24
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC
HÀ NỘI – 2024
Công trình được hoàn thành tại: Học viện Khoa học xã hội,
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
1. PGS.TS Tạ Văn Thông
2. PGS.TS Nguyễn Đăng Sửu
Phản biện 1: GS.TS. Nguyễn Văn Khang
Phản biện 2: PGS.TS. Lâm Quang Đông
Phản biện 3: PGS.TS. Nguyễn Văn Chính
Luận án sẽ được bảo v trước Hội đồng chấm lun án cấp Học viện họp
ti: Hc viện Khoa hc xã hội, Viện Hàn m Khoa học hội Vit Nam
vào hồi…… giờ…… phút, ngày…… tháng…… năm 2024
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện quốc gia Việt Nam
- Thư viện Học viện Khoa học xã hội
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Hành động ngôn ng H NN - các hành động được thực hiện bằng
lời (speech acts đã được xemđối tượng nghi n c u đáng chú ý vì có liên
quan đến ng cảnh, năng giao tiếp, cảm xúc của người nói, cách ng xử
và nh ng nét văn hóa ri ng biệt của các cộng đồng ngôn ng khác nhau.
Hai H NN khen, ch trái ngược nhau ơng tính và âm tính .
Chúng được nhận biết không đơn thuần chỉ theo cấu trúc còn phải dựa
vào ng cảnh, vai giao tiếp mục đích của cuộc thoại. Tuy nhi n, trong
thực tế giao tiếp thì hai H NN này đôi khi rất khó phân biệt. Người nói
thể dùng một biểu th c ngôn ng để biểu thị H NN khen nhưng mục đích
để ch ngược lại. Ngoài ti u chí hình th c ng dụng, mối li n hệ
gi a các vai giao tiếp hoàn cảnh nói năng,… cũng cần phải được đặt ra
để có cái nhìn đúng về hai H NN trái ngược này.
Trong đời sống, H NN của các thầy phụ huynh thể tính
giáo dc, có vai trò hình tnh thế giới quan và nhân sinh quan, định hướng cách
ng x và phát triển ngôn ng của học sinh, đặc bit là H NN khen, ch . Trẻ em
và TN nói chung như nh ng trang giấy trng, nh ng NLi sẽ hướng dn kĩ
năng sống, đồng thời các em ghi nhn lại và s dụng trong giao tiếp xã hội.
H NN khen đúng lúc sẽ giúp trẻ pt huy tối đa khả năng, s ng tạo; H NN
ch hợp lí cũng gp hc sinh tránh được nh ng sai sót, khuyết điểm và biếtch
hành động, cư xtốt n.
H NN khen ch rất thường gặp đóng một vai trò quan trọng
trong giao tiếp. Hai H NN đối ng nhau này đều y u cầu người nói
chiến lược phù hợp, thể hiện nghệ thuật trong giao tiếp. Nghi n c u chỉ ra
sự tương đồng khác biệt của H NN khen, ch tiếng Anh tiếng Việt
trong truyện dành cho TN có thể đóng góp cho việc dạy học tiếng Anh
tiếng Việt.
Xuất phát từ nh ng do tr n, tác giả đã xác định hướng nghi n c u
2
chỉ ra sự tương đồng khác biệt của H NN khen, ch trong tiếng Anh
và tiếng Việt, qua ng liệu truyện dành cho TN. Từ đó có đề tài nghi n c u
của luận án: Hành động ngôn ngữ khen, chê tiếng Anh và tiếng Việt trong
truyện dành cho thiếu nhi.
2. Mục đích và nhiệm v nghiên cu của đề tài
2.1. Mục đích nghiên cu
Luận án này đã dựa tr n khung thuyết về hành động ngôn ng để
tìm ra, giải, so sánh đối chiếu các biểu th c ng vi ch a H NN khen,
H NN ch trong tiếng Anh và tiếng Vit, qua các truyện dành cho TN, tđó
tập trung vào các mục đích:
i Làm sáng tỏ cung cấp liệu góp phần minh ch ng cho
thuyết của Ng dụng học về H NN, đặc biệt về H NN khen, ch ; ii Xác
định các đặc điểm tương đồng và dị biệt của H NN khen, ch tiếng Anh và
tiếng Việt qua các truyện dành cho TN; iii Kết quả khảo sát thể được
sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc bi n soạn giáo trình, từ điển đối
chiếu Anh-Việt/Việt-Anh, giảng dạy tiếng Anh, cũng như xây dựng, bi n
tập dịch thuật các chương trình đào tạo tiếng Anh, đặc biệt dạy học
cho thiếu nhi.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tổng hợp các i liệu về nh ng vn đề thuyết li n quan tới đề tài
n: thuyết vH NN chủ yếu là H NN khen, H NN ch , lí thuyết hội
thoại, quan niệm về TN và truyn nh cho TN; tập hợp liệu tiếng Anh
tiếng Việt trong truyện dành cho TN về các H NN trực tiếp, H NN gián
tiếp tiếng Anh tiếng Việt, chỉ ra các biểu th c ng vi của hai H NN
khen, ch trong nh ng hành động tại lời phổ quát, các hành động tại lời đặc
ng .
- Mi u t chra các thành tố tạo n n biểu th c ng vi khen và biu
th c ng vi ch . Chỉ ra các chủ đề thường sử dụng để thực hiện hai hành
động này, mục đích ch c năng của chúng qua các lời thoại trong truyện
3
dành cho TN tiếng Anh và tiếng Việt. Từ đó n u l n được các đặc tng ngôn
ng , n a khi thực hiện H NN khen, ch trong truyện tiếng Anh và tiếng
Vit dành cho TN.
- ối chiếu H NN khen, ch trong truyện dành cho TN nhằm chỉ ra
sự tương đồng khác biệt về mục đích, chủ đề, ch c năng biểu th c
ng vi của các H NN này, bằng tiếng Anh và tiếng Vit.
3. Đối tƣợng và phm vi nghiên cu
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
ối tượng nghi n c u của luận án nàyc biểu th c ng vi ch H NN
khen, H NN ch tiếng Anh và tiếng Vit qua các truyện dành cho thiếu nhi.
3.2. Phạm vi, ngữ liệu nghiên cứu:
- Phạm vi nghi n c u trong luận án này tất cả H NN khen, ch
trực tiếp gián tiếp tiếng Anh tiếng Việt trong truyện dành cho thiếu
nhi.
- Ng liệu nghi n c u: Luận án khảo sát được sử dụng ng liệu
gồm 1464 phát ngôn về H NN khen, ch trong tiếng Anh tiếng Việt,
trong đó 296 phát ngôn khen tiếng Anh, 264 phát ngôn khen tiếng Việt,
375 phát ngôn ch tiếng Anh và 529 phát ngôn ch tiếng Việt. Ng liệu được
lọc ra từ 6 quyển truyện tiếng Anh và 6 quyển truyện tiếng Việt đã được in ấn
tại các nhà xuất bản uy tín và được lưu hành toàn quốc n n ng liệu tính
toàn dân, phổ quát.
4. Phƣơng pháp và thủ pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phương pháp: mi u tả, so sánh - đối chiếu, phân
tích hi thoi; thủ pháp thống k , phân loại. Ngoài ra, luận án có tham khảo
các tri th c của Văn học Văn hóa học khi đánh giá, phân tích tổng
hợp các H NN khen, ch đã gặp.
5. Đóng góp mới của luận án
Luận án xác lập cơ sở lí luận và hệ thng hóa thuyết li n quan đến
H NN khen, ch tiếng Anh và tiếng Việt. Luận án cũng chỉ rõ các ch đề, mục