ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN
HÀ VĂN HIẾU
TÌM HIỂU VIỆC SỬ DỤNG KIẾN THỨC BẢN ĐỊA CỦA ĐỒNG BÀO
DÂN TỘC THÁI TRONG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP NHẰM THÍCH
ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TẠI XÃ THÀNH SƠN, HUYỆN BÁ
THƯỚC, TỈNH THANH HÓA
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo : Chính quy
Định hướng đề tài : Hướng nghiên cứu
Chuyên ngành : Kinh tế nông nghiệp
Khoa : Kinh tế và phát triển nông thôn
Khóa : 2015 - 2019
Giáo viên hướng dẫn : Th.S Vũ Thị Hải Anh
Thái Nguyên - 2019
i
LỜI CẢM ƠN
Thực tập tốt nghiệp là khâu rất quan trọng trong quá trình học tập và
rèn luyện. Qua quá trình thực tập giúp cho mỗi sinh viên củng cố lại kiến thức
đã được học trên ghế nhà trường và ứng dụng vào trong thực tế, đồng thời qua
đó giúp nâng cao trình độ chuyên môn cũng như năng lực công tác cho sinh
viên để có thể vững vàng khi ra trường và xin việc.
Được sự nhất trí của Ban giám hiệu nhà trường, Ban chủ nhiệm khoa
KT&PTNT Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, đặc biệt là sự giúp đỡ
tận tình của cô giáo, giảng viên hướng dẫn: Th.s Vũ Thị Hải Anh, em đã tiến
hành nghiên cứu đề tài: “Tìm hiểu việc sử dụng kiến thức bản địa của đồng
bào dân tộc Thái trong sản xuất nông nghiệp nhằm thích ứng với biến đổi
khí hậu tại xã Thành Sơn, huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa”. Em xin bày
tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới ban giám hiệu nhà trường, Ban chủ nhiệm khoa
KT&PTNT - trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, cùng tất cả các thầy,
cô đã tận tình dìu dắt trong suốt thời gian học tập tại trường.
Đặc biệt em bày tỏ lòng biết ơn tới giảng viên hướng dẫn cô giáo, giảng
viên hướng dẫn Th.s Vũ Thị Hải Anh, em xin cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt
tình của cô, đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn để em hoàn thành khóa luận này.
Em xin gửi lời cảm ơn tới cán bộ xã, UBND xã Thành Sơn đã nhiệt
tình chỉ bảo, hướng dẫn em khi em về địa phương thực tập và tạo mọi điều
kiện giúp đỡ em hoàn thành khóa luận này.
Em xin gửi lời cảm ơn tới bạn bè và người thân đã giúp đỡ em tận tình
trong quá trình nghiên cứu khóa luận.
Do điều kiện thời gian và kinh nghiệm còn hạn chế, bài khóa luận của em
không tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của
các thầy, cô giáo và bạn bè để khoá luận của em được hoàn chỉnh hơn.
Em xin chân thành cảm ơn
Thái nguyên, ngày 29 tháng 05 năm 2019
Sinh viên
Hà Văn Hiếu
ii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i
MỤC LỤC ......................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... iv
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................. v
Phần 1: MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1
1. 2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................. 1
1.2.1. Mục tiêu chung ........................................................................................ 1
1.2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................ 2
1. 3. Ý nghĩa của đề tài ...................................................................................... 2
1.3.1. Ý nghĩa trong học tập .............................................................................. 2
1.3.2.Ý nghĩa thực tiễn ...................................................................................... 2
Phần 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................. 3
2.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 3
2.1.1. Những khái niệm về biến đổi khí hậu ..................................................... 3
2.1.2. Những khái niệm liên quan đến thích ứng với biến đổi khí hậu ............. 4
2.1.2.4. Những thích ứng trong sản xuất nông nghiệp ...................................... 8
2.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 12
2.2.1. Biến đổi khí hậu trên thế giới ................................................................ 12
2.1.2. Biến đổi khí hậu ở Việt Nam ................................................................ 17
2.1.3. Tác động của BĐKH đối với đời sống của nông dân đồng bào dân tộc
Thiểu số ........................................................................................................... 18
Phần 3: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...... 20
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 20
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 20
3.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 20
3.1.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 20
3.1.4. Thu thập số liệu thứ cấp ........................................................................ 21
iii
3.3.5. Thu thập số liệu sơ cấp .......................................................................... 21
3.4. Chọn điểm nghiên cứu ............................................................................. 22
3.5. Chọn mẫu nghiên cứu .............................................................................. 22
Phần 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 23
4.1. Đặc điểm của địa bàn nghiên cứu ........................................................... 23
4.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................ 23
4.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 25
4.2. Thực trạng biến đổi khí hậu tại vùng nghiên cứu trong năm 2018 .......... 30
4.2.1. Đánh giá hiện tượng thời tiết cực đoan trên địa bàn xã Thành Sơn .... 30
4.3.2. Tác động của BĐKH đến sản xuất nông nghiệp ................................... 31
4.4. Hoạt động thích ứng với BĐKH của hộ sản xuất nông nghiệp, sử dụng
KTBĐ .............................................................................................................. 36
4.4.1. Hoạt động thích ứng với rét (rét đậm-rét hại) và hạn hán..................... 36
4.4.2. Các hoạt động thích ứng khác ............................................................... 39
4.4.2. KTBĐ được sử dụng để sản xuất nông nghiệp địa bàn xã Thành Sơn . 40
4.4.3. Các KTBĐ trong dự báo thời tiết ......................................................... 43
4.5. Những thuận lợi và khó khăn của người dân trong việc vận dụng các
KTBĐ trong thích ứng với BĐKH .................................................................. 44
4.5.1. Thuận lợi ............................................................................................... 44
4.5.2. Khó khăn ............................................................................................... 45
4.6. Giải pháp phát triển KTBĐ trong thích ứng với BĐKH ......................... 46
Phần 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................ 47
5.1. Kết luận .................................................................................................... 47
5.2. Khuyến nghị ............................................................................................ 48
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 51
iv
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Các hình thức tham gia của cộng đồng địa phương ......................... 7
Bảng 2.2. Tác động của BĐKH trên thế giới .................................................. 13
Bảng 4.1. Cơ cấu cây trồng nông nghiệp trung bình của xã Thành Sơn năm
2018 ................................................................................................................. 25
Bảng 4.2. Số lượng đàn gia súc, gia cầm tại xã Thành Sơn năm 2018 ........... 26
Bảng 4.3: Tác động của biến đổi khí hậu đến trồng trọt ................................. 32
Bảng 4.4. Tác động của biến đổi khí hậu đến chăn nuôi ................................ 35
Bảng 4.5. Kiến thức bản địa về trồng trọt ....................................................... 36
Bảng 4.6: Kiến thức bản địa về chăn nuôi ...................................................... 38
Bảng 4.7: Các hoạt động thích ứng với BĐKH .............................................. 39
Bảng 4.8: Kết quả phân loại nhóm cây trồng xã Thành Sơn .......................... 40
Bảng 4.9. Cây trồng bản địa và khả năng thích ứng của dân tộc Thái ........... 41
Bảng 4.10. Lịch gieo trồng cây nông nghiệp dân tộc Thái ............................. 42
Bảng 4.11. Nhận biết dấu hiệu thời tiết xấu dân tộc Thái .............................. 43