KỊCH BẢN KỸ NĂNG SƯ PHẠM (KỊCH BẢN 3)

Ch ng II: ươ

CÁC QUÁ TRÌNH NH N TH CẬ Ứ

BÀI 3 M C TIÊUỤN I DUNGỘ

C M GIÁCẢ

VÀ

TRI GIÁC

Sau bài h c này, h c sinh có th :ọ ọ ể

1. Phát bi u đ nh nghĩa c m giác và tri giácể ị ả

2. So sánh đ c s gi ng nhau và khác nhau c a c m giác và tri giácượ ự ố ủ ả

3. Trình bày đ c các quy lu t c a c m giác và tri giácượ ậ ủ ả

4. V n d ng nh ng hi u bi t vào th c ti nậ ụ ữ ể ế ự ễ

1. C m giác ả

a. Đ nh nghĩa ị

b. Đ c đi m ặ ể

c. Các lo i c m giác ạ ả

d. Các quy lu t c a c m giácậ ủ ả

2. Tri giác

a. Đ nh nghĩa ị

b. So sánh c m giác và tri giác ả

c. Các lo i tri giác ạ

d. Các quy lu t c a tri giácậ ủ

1. C m giácả

N I DUNG-THÔNG TINỘS KI NỰ Ệ HO T Đ NGẠ Ộ

a. Đ nh nghĩa:ị Cg là quá

trình tâm lý p/á t ng thu cừ ộ

tính bên ngoài c a svhtủ

đang tr c ti p tác đ ngự ế ộ

vào ta

•Là quá trình TL

•Ph n ánh t ng thu cả ừ ộ

tính bên ngoài

•Tr c ti p tác đ ngự ế ộ

Các yêu c u:ầ

•Chà tay lên m t bàn ho c tặ ặ ờ

gi y tr c m t b nấ ướ ặ ạ

•Ng i t a l ng vào gh t aồ ự ư ế ự

•Nhìn ô màu này:

•L y ngòi bút đâm nh vàoấ ẹ

cánh tay

B n hãy th c hi n các yêu c u r i tr l i các câu h i, các nh n xét, k tạ ự ệ ầ ồ ả ờ ỏ ậ ế

lu n sau:ậ

1. C m nh n c a b n khi … ả ậ ủ ạ

oChà tay lên m t bàn thì th y ặ ấ (nh n / sù sì)ẵ

oNg i t a l ng vào thành gh th y ồ ự ư ế ấ (s c ép m nh / s c ép nh )ứ ạ ứ ẹ l ngở ư

oNhìn ô màu tr c m t th y nó màu ướ ặ ấ (xanh / đ )ỏ

oL y ngòi bút đâm nh vào cánh tay b n th y ấ ẹ ạ ấ (đau / h i đau)ơ

2. Hi n t ng b n c m nh n đ c khi th c hi n các yêu c u trên th ng di nệ ượ ạ ả ậ ượ ự ệ ầ ườ ễ

ra trong th i gian ng n, có m đ u và k t thúc r t rõ ràng, nên đó là ờ ắ ở ầ ế ấ ( quá trình /

tr ng thái / thu c tính)ạ ộ tâm lý

3. T ng thu c tính b n c m nh n đ c b ng các giác quan nh : nh n, sù sì; s cừ ộ ạ ả ậ ượ ằ ư ẵ ứ

ép m nh, s c ép nh ; màu xanh, màu đ ; đau, h i đau là nh ng thu c tính ạ ứ ẹ ỏ ơ ữ ộ ( bên

ngoài / b n ch t bên trong)ả ấ c a s v t hi n t ng khi chúng ủ ự ậ ệ ượ (tr c ti p / giánự ế

ti p)ế tác đ ng ộ

4. Nh ng hi n t ng trên là bi u hi n c a c m giác, hãy hoàn t t k t lu n sau:ữ ệ ượ ể ệ ủ ả ấ ế ậ

C m giác là ả( quá trình / tr ng thái / thu c tính)ạ ộ tâm lý ph n ánh t ng thu c tínhả ừ ộ

(bên ngoài / b n ch t bên trong)ả ấ c a s v t hi n t ng khi chúng ủ ự ậ ệ ượ ( tr c ti pự ế /

gián ti p)ế tác đ ng vào taộ

K t lu n:ế ậ

Đ nh nghĩa c m giác:ị ả Là quá trình nh n th c ph n ánh m t cách riêng l t ng thu c tính bên ngoài, không b n ch t c a s v t hi n t ngậ ứ ả ộ ẻ ừ ộ ả ấ ủ ự ậ ệ ượ

trong hi n th c khách quan đang tr c ti p tác đ ng vào taệ ự ự ế ộ

N I DUNG-THÔNG TINỘS KI NỰ Ệ HO T Đ NGẠ Ộ

b. Đ c đi m c a c m giác:ặ ể ủ ả

•Là quá trình tâm lý.

•Ph n ánh t ng thu c tính ả ừ ộ

•Ph n ánh thu c tính bên ngoàiả ộ

•Ph n ánh khi có s tác đ ng tr c ti p. ả ự ộ ự ế

•Là m c đ nh n th c c m tính ứ ộ ậ ứ ả

•Li n h tr c ti p v i giác quan.ệ ệ ự ế ớ

Đ nh nghĩaịĐ c và làm bài t p: ọ ậ

1. Đ c l i đ nh nghĩa c m giác đ t đó xác đ nh các đ c đi m sauọ ạ ị ả ể ừ ị ặ ể

đây c a c m giác:ủ ả

a. Là ( quá trình / thu c tínhộ ) tâm lý

b. Ph n ánh ả( t ngừ / nhi uề ) thu c tính c a s v tộ ủ ự ậ

c. Ph n ánh thu c tính ả ộ ( bên ngoài / b n ch tả ấ ) c a s v t hi n t ngủ ự ậ ệ ượ

d. Ph n ánh khi s v t, hi n t ng ả ự ậ ệ ượ ( tr c ti pự ế / gián ti pế ) tác đ ngộ

e. Là m c đ nh n th c ứ ộ ậ ứ ( c m tínhả / lý tính ) và liên h v i ho t đ ngệ ớ ạ ộ

c a các giác quan ủ

2. Bài t p: nh ng hi n t ng nào sau đây là c m giác:ậ ữ ệ ượ ả

a. Nghe th y ti ng n ấ ế ổ / chính xác, vì s ph n ánh là riêng l thu c tínhự ả ẻ ộ

“n ”ổ

b. Nghe th y bài hát Qu c ca ấ ố / không chính xác, đ bi t đây là bàiể ế

Qu c ca ph i ph n ánh m i quan h c a chu i âm thanh khác nhauố ả ả ố ệ ủ ỗ

c. Nhìn th y màu xám ấ/ chính xác vì ch ph n ánh m t thu c tínhỉ ả ộ ộ

d. Th y cái h p màu đ ấ ộ ỏ / không chính xác, vì đ nh n ra là cái h p để ậ ộ ỏ

b n ph i ph n ánh c hình dáng l n màu s c c a nóạ ả ả ả ẫ ắ ủ

K t lu n:ế ậ

Đ c đi m c a c m giác:ặ ể ủ ả

•Là quá trình tâm lý.

•Ph n ánh t ng thu c tính riêng l c a s v t hi n t ng. ả ừ ộ ẻ ủ ự ậ ệ ượ

•Ch ph n ánh nh ng thu c tính bên ngoài, không b n ch t.ỉ ả ữ ộ ả ấ

•Ch ph n ánh nh ng s v t hi n t ng đang tr c ti p tác đ ng. ỉ ả ữ ự ậ ệ ượ ự ế ộ

•Là m c đ nh n th c c m tính và li n h tr c ti p v i ho t đ ng c a các giác quanứ ộ ậ ứ ả ệ ệ ự ế ớ ạ ộ ủ

N I DUNG-THÔNG TINỘS KI NỰ Ệ HO T Đ NGẠ Ộ

c. Các lo i c m giácạ ả

•Các c m giác bên ngoài:ả

kích thích t bên ngoàiừ

c thơ ể

C m giác nhìn.ả

C m giác nghe. ả

C m giác ng i. ả ử

C m giác n m. ả ế

•Tên các lo i c mạ ả

giác

•Các đ c đi m t ngặ ể ươ

ng ứ

c. Các lo i c m giác: ạ ả đ c và ghép đ c đi m c t bên ph i v i các lo i c mọ ặ ể ở ộ ả ớ ạ ả

giác t ng ng c t bên trái:ươ ứ ở ộ

•Các c m giác bên ngoài: kích thích t bên ngoài c thả ừ ơ ể

C m giác da.ả

•Các c m giác bên trong:ả

kích thích t bên trongừ

c thơ ể

C m giác c th . ả ơ ể

C m giác thăngả

b ng. ằ

C m giác v nả ậ

đ ngộ

Các cg bên

ngoài

Đ c đi mặ ể

C m giác ngheảph n ánh thu c tính v màu s c, hình dáng, kho ng cách ả ộ ề ắ ả

C m giác nhìn.ảph n ánh thu c tính v âm thanhả ộ ề

C m giácả

n m. ếph n ánh thu c tính v nhi t đ , áp su t …ả ộ ề ệ ộ ấ

C m giác da.ảph n ánh thu c tính v mùiả ộ ề

C m giácả

ng i. ửph n ánh thu c tính v vả ộ ề ị

•Các c m giác bên trong: ph n ánh tình tr ng bên trong c thả ả ạ ơ ể

Các cg bên trong Đ c đi mặ ể

C m giác c th . ả ơ ể Cho bi t v trí c th : đ ng, ng i, th ng hayế ị ơ ể ứ ồ ẳ

nghiêng

C m giác thăng b ng. ả ằ Cho bi t tình tr ng c đ ng c a h VĐ c a c thế ạ ử ộ ủ ệ ủ ơ ể

…

C m giác v n đ ngả ậ ộ Cho bi t tình tr ng c th : no, đói, d ch u, đauế ạ ơ ể ễ ị

……

K t lu nế ậ

Các lo i c m giác: ạ ả

•Các c m giác bên ngoài: ngu n kích thích gây ra c m giác t bên ngoài c th , bao g m: ả ồ ả ừ ơ ể ồ

C m giác nhìn: ph n ánh các thu c tính v màu s c, hình dáng, kho ng cách … c a đ i t ngả ả ộ ề ắ ả ủ ố ượ

C m giác nghe: ph n ánh các thu c tính v âm thanh c a đ i t ng ả ả ộ ề ủ ố ượ

C m giác ng i: ph n ánh thu c tính v mùi c a đ i t ng ả ử ả ộ ề ủ ố ượ

C m giác n m: ph n ánh thu c tính v v c a đ i tu ng ả ế ả ộ ề ị ủ ố ợ

C m giác da: ph n ánh các thu c tính v nhi t đ , áp su t … lên daả ả ộ ề ệ ộ ấ

•Các c m giác bên trong: ngu n kích thích gây ra c m giác t bên ngoài c thả ồ ả ừ ơ ể

C m giác c th : cho ta bi t tr ng thái c th (no, đói,d ch u, khó ch u …)ả ơ ể ế ạ ơ ể ễ ị ị

C m giác thăng b ng: cho ta bi t v trí c a ta trong không gian ả ằ ế ị ủ

C m giác v n đ ng: Cho bi t tình tr ng c đ ng c a c thả ậ ộ ế ạ ử ộ ủ ơ ể

N I DUNG-THÔNG TINỘS KI NỰ Ệ HO T Đ NGẠ Ộ

d. các quy lu t c a c m giácậ ủ ả

ND:

Khoa h c đã ch ng minh: ọ ứ

•Gi i h n c a âm thanhớ ạ ủ

Đ c, nh n xét, phát bi u, làm bài t pọ ậ ể ậ

1. N u t n s t 16 Hz đ n 20.000 Hz là gi i h n c a kích thích âmế ầ ố ừ ế ớ ạ ủ

đ nghe đ c. Và b c sóng t 360 µm đ n 780 µm đ nhìn đ cể ượ ướ ừ ế ể ượ

•QL1: QL v ng ng:ề ưỡ là gi i h nớ ạ

mà đó kích thích gây ra đ c c mở ượ ả

giác

Ng ng phía d iưỡ ướ : là đ kíchộ

thích t i thi u đ có c m giácố ể ể ả

Ng ng phía trên:ưỡ là đ kích thíchộ

t i đa v n còn c m giácố ẫ ả

Ng ng sai bi t:ưỡ ệ đ chênh l chộ ệ

t i thi u v c ng đ hay tính ch tố ể ề ườ ộ ấ

gi a 2 kích thích đ ta th y s khácữ ể ấ ự

bi tệ

TT:

oGi i h n kích thíchớ ạ

oKích thích t i thi uố ể

oKích thích t i đaố

oChênh l ch t i thi uệ ố ể

mà tai th ng có th ngheườ ể

đ c là t 16 Hz đ nượ ừ ế

20.000 Hz

•Gi i h n c a ánh sáng đớ ạ ủ ể

m t th ng có th nhìnắ ườ ể

đ c là sóng ánh sáng cóượ

b c sóng t 360 µm đ nướ ừ ế

780 µm

– là ng ng.ưỡ

Hãy hoàn t t phát bi u:ấ ể

Ng ng c m giác là ưỡ ả ( gi i h nớ ạ / c ng đ )ườ ộ mà kích thích gây ra đ cượ

c m giác ả

2. N u: ế

•16 Hz và 20.000 Hz là ng ng tuy t đ i phía d i và phía trên c aưỡ ệ ố ướ ủ

kích thích âm thanh.

•360 µm và 780 µm là ng ng tuy t đ i phía d i và phía trên c aưỡ ệ ố ướ ủ

kích thích ánh sáng.

•1/100 là m c đ chênh l ch t i thi u gi a các kích thích th giác màứ ộ ệ ố ể ữ ị

ta có th nh n bi t, 1/10 là đ i v i các kích thích thính giác - g i làể ậ ế ố ớ ọ

ng ng sai bi t ưỡ ệ

Hãy hoàn t t phát bi u:ấ ể

Ng ng tuy t đ i phía d i là đ kích thích ưỡ ệ ố ướ ộ ( t i đaố / t i thi uố ể ) đ b tể ắ

đ u c m nh n ầ ả ậ

Ng ng tuy t đ i trên là đ kích thích ưỡ ệ ố ộ ( t i đaố / t i thi uố ể ) đ v n cònể ẫ

c m nh nả ậ

Ng ng sai bi t là đ chênh l ch ưỡ ệ ộ ệ (l n nh t / ớ ấ nh nh tỏ ấ ) gi a các kíchữ

thích mà ta có th phân bi t đ cể ệ ượ

Bài t p 1:ậ

1m5 là kho ng cách đ ta b t đ u nghe th y ti ng tích t c c a chi cả ể ắ ầ ấ ế ắ ủ ế

đ ng h bàn g i là ng ng ồ ồ ọ ưỡ (tuy t đ i trên/ệ ố tuy t đ i d iệ ố ướ /sai bi t)ệ

c a c m giác nghe đ c xác đ nh theo đ i l ng t ng đ i v đ dàiủ ả ượ ị ạ ượ ươ ố ề ộ

Bài t p 2:ậ

Trong căn phòng có 5 đèn chi u sáng, ít nh t 2 ng n đèn tăng thêm m iế ấ ọ ớ

giúp ta nh n ra s tăng c a ánh sáng so v i lúc đ u g i là ng ngậ ự ủ ớ ầ ọ ưỡ

(tuy t đ i d i/tuy t đ i trênệ ố ướ ệ ố /sai bi tệ )

K t lu n:ế ậ

Quy lu t v ng ng c m giác: ậ ề ưỡ ả

Ng ng c m giác: là gi i h n mà đó các giác quan có th thu nh n đ c kích thích đ có c m giác. Có các lo i ng ng: ưỡ ả ớ ạ ở ể ậ ượ ể ả ạ ưỡ

oNg ng tuy t đ i phía d i: là c ng đ t i thi u c a kích thích đ con ng i b t đ u có c m giác. ưỡ ệ ố ướ ườ ộ ố ể ủ ể ườ ắ ầ ả

oNg ng tuy t đ i phía trên: là c ng đ t i đa c a kích thích đ con ng i v n còn c m giác. ưỡ ệ ố ườ ộ ố ủ ể ườ ẫ ả

oNg ng sai bi t: kh năng phân bi t đ c s khác nhau nh nh t gi a 2 kích thích có l ng tác đ ng khác nhau lên cùng m t giácưỡ ệ ả ệ ượ ự ỏ ấ ữ ượ ộ ộ

quan.

L u ý: trong gi i h n ph n ánh đ c, còn có vùng ph n ánh t t nh t, ví d : v i âm thanh là 1000 Hz, v i ánh sáng là 565 µmư ớ ạ ả ượ ả ố ấ ụ ớ ớ

ND:

QL2: QL v tính thích ng:ề ứ là

Đo n phim v các tìnhạ ề

hu ng:ố

Xem phim và hoàn t t các nh n xét và phát bi u sau:ấ ậ ể

1. Đèn đang sáng chuy n sang t i: lúc này kích thích ánh sáng ể ố (m nh lên / ạ y uế

đ i) , m i đ u nhìn không rõ, sau rõ h n, khi đó đ nh y c m c a th giácớ ầ ơ ộ ậ ả ủ ị

s tăng hay gi m tính nh y c mự ả ạ ả

v i nh ng kích thích y u, m nhớ ữ ế ạ

hay kéo dài

TT:

oTăng/gi m nh y c mả ạ ả

oKích thích y uế

oKích thích m nh ạ

oKích thích kéo dài

oL p h c đèn đang sáng -ớ ọ

t i ố

oĐang t i – sáng l iố ạ

oNg i t a l ng gh lúc lâuồ ự ư ế

( tăng / gi m)ả

2. Đèn đang t i l i sáng: lúc này kích thích ánh sáng ố ạ (m nh lênạ /y u đi)ế , m iớ

đ u h i lóa nhìn không rõ, sau rõ h n, khi đó đ nh y c m c a th giácầ ơ ơ ộ ậ ả ủ ị

(tăng/ gi mả )

3. T a l ng vào thành gh , lúc đ u c m nh n v s c ép phía l ng làm ta khóự ư ế ầ ả ậ ề ứ ư

ch u, m t lúc lâu h u nh không còn c m nh n v đi u đó n a. Khi này doị ộ ầ ư ả ậ ề ề ữ

kích thích kéo dài làm đ nh y c m c a xúc giác ộ ạ ả ủ (tăng/ gi mả )

C 3 hi n t ng trên đ u là quy lu t thích ng, hãy hoàn t t phát bi uả ệ ượ ề ậ ứ ấ ể

Thích ng c a c m giác là hi n t ng tăng đ nh y c m khi kích ứ ủ ả ệ ượ ộ ạ ả ( y uế /m nh)ạ

và gi m đ nh y c m khi kích thích ả ộ ạ ả (y u/ế m nhạ ) ho c kéo dàiặ

K t lu n:ế ậ

Quy lu t v tính thích ng c a c m giác: ậ ề ứ ủ ả Là kh năng thay đ i đ nh y c m cho phù h p v i s thay đ i c a c ng đ kích thích: gi m đả ổ ộ ậ ả ợ ớ ự ổ ủ ườ ộ ả ộ

nh y c m khi g p kích thích m nh và lâu, tăng đ nh y c m khi g p kích thích y u.ạ ả ặ ạ ộ ạ ả ặ ế

H u h t các giác quan đ u có kh năng thích ng, nh t là th giác, kh u giác và xúc giác.ầ ế ề ả ứ ấ ị ứ

Trong m t s tr ng h p, thích ng làm ph n ánh đ i t ng rõ h n, tr ng h p khác l i ph n ánh sai l ch điộ ố ườ ợ ứ ả ố ượ ơ ườ ợ ạ ả ệ

C n l u ý hi n t ng đó khi c l ng b ng giác quanầ ư ệ ượ ướ ượ ằ

ND:

QL 3: QL v tác đ ng l nề ộ ẫ

nhau c a c m giácủ ả : Là s bi nự ế

đ i tính nh y c m c a c m giácổ ạ ả ủ ả

này d i nh h ng c a c mướ ả ưở ủ ả

giác khác

TT:

oBi n đ i tính nh y c mế ổ ạ ả

oDo nh h ng c a c m giácả ưở ủ ả

khác

1. B ng màu: ả

Xám – tr ngắ

H.a

Và Tr ng - đenắ

H.b

2. Phim:

Ăn k o - khẹ ế

Ăn chè l nh – chè nóngạ

Quan sát, nh n xét, phát bi u:ậ ể

Ô màu tr ng trên n n ghi sáng hình H.a đ c c m nh n không tr ng b ngắ ề ở ượ ả ậ ắ ằ

trên n n đen hình H.b, vì:ề ở

oTính nh y c m v i màu tr ng ạ ả ớ ắ ( tăng /gi m) ả do nh h ng c a màu đenả ưở ủ

t ng ph n v i nóươ ả ớ

oTính nh y c m v i màu tr ng ạ ả ớ ắ (tăng/ gi m)ả do nh h ng c a màu ghi sángả ưở ủ

ít t ng ph n h n ươ ả ơ

oĂn k o song ăn kh th y kh r t chua, khi này tính nh y c m v i v chuaẹ ế ấ ế ấ ậ ả ớ ị

( tăng / gi mả ) do nh h ng c a v ng t tr c đóả ưở ủ ị ọ ướ

oCùng chén chè, khi ăn l nh s th y ng t h n ăn nóng, vì khi đó đ nh yạ ẽ ấ ọ ơ ộ ạ

c m v i v ng t ả ớ ị ọ ( tăng /gi mả ) do nh h ng c a nhi t đ l nh vàả ưở ủ ệ ộ ạ

(tăng/ gi mả ) do nh h ng c a nhi t đ nóng ả ưở ủ ệ ộ

T t c nh ng hi n t ng trên đ u là bi u hi n c a quy lu t tác đ ngấ ả ữ ệ ượ ề ể ệ ủ ậ ộ

qua l i c a c m giác, hãy hoàn t t phát bi u sau:ạ ủ ả ấ ể

Quy lu t tác đ ng qua l i c a c m giác là s ậ ộ ạ ủ ả ự ( bi n đ iế ổ / không thay đ iổ ) tính

nh y c m c a c m giác này d i nh h ng c a ạ ả ủ ả ướ ả ưở ủ (giác quan khác/ c m giácả

khác )

K t lu n:ế ậ

•Quy lu t v s tác đ ng l n nhau c a c m giác: là s bi n đ i tính nh y c m c a c m giác này d i nh h ng c a c m giác khácậ ề ự ộ ẫ ủ ả ự ế ổ ạ ả ủ ả ướ ả ưở ủ ả

•S bi n đ i này có th theo các h ng: tăng hay gi m đ nh y c m, ho c cũng có th gây ra s lo n c m giác (nh hi n t ng: nghe ti ngự ế ổ ể ướ ả ộ ạ ả ặ ể ự ạ ả ư ệ ượ ế