Kiến thức lớp 12
Hồn Trương Ba, da hàng thịt –Lưu
Quang Vũ-phần1
Cuộc đối thoại giữa Hồn và Xác
(Về trích đoạn vở "Hồn Trương Ba da hàng thịt" trong SGK
lớp 12)
Lưu Quang Vũ được đánh giá là nhà viết kịch xuất sắc trong thời
kỳ hiện đại. Ьương thời khi còn sống, kịch của anh luôn có mặt
trên sàn diễn của nhiều đoàn nghệ thuật trong cả nước. Trong
lịch sử sân khấu nước ta, thời kỳ kịch của Lưu Quang Vũ có lẽ là
thời kỳ sôi động, giàu sức sống nhất. Những năm 80, kịch của
Lưu Quang Vũ xuất hiện đã làm thay đổi t¬ư duy của người biểu
diễn cũng như của công chúng yêu sân khấu. Nhiều bài viết của
các nhà nghiên cứu phê bình đã đánh giá cao tài năng, tâm huyết
và những đóng góp của Lưu Quang Vũ đối với nền sân khấu nói
riêng và với nền văn học nói chung. Anh cũng là một trong những
"người đi trước” trong phong trào đổi mới văn hoá văn nghệ,
dùng ngòi bút của mình góp phần đem lại những điều tốt đẹp cho
con người và xã hội.
Kịch bản của Lưu Quang Vũ dù được sáng tác nhanh với một số
lượng lớn: hơn 50 vở kịch trong khoảng thời gian ch¬ưa đầy 10
năm, nhưng hầu hết đều đạt đến một chất lượng nghệ thuật nhất
định. Ngay cả những vở được coi là không thành công khi đã lên
sàn diễn cũng có một giá trị văn học không thể phủ nhận. Chúng
ta đều biết rằng vở diễn nếu tách rời khỏi hoạt động sân khấu sẽ
mất đi phần “động" chỉ còn lại phần “tĩnh”. Sân khấu đem đến cho
kịch một đời sống thứ hai, sống động, hấp dẫn và sân khấu cũng
quy định cho kịch những đặc tính nhất định, nên kịch có những
đặc tr¬ưng riêng khác hẳn với thơ và tiểu thuyết. Trước khi đến
với sân khấu Lưu Quang Vũ đã là người làm thơ, viết văn có
phong cách riêng. Anh đã kết hợp và phát huy được những thế
mạnh của mình khi đến với loại hình nghệ thuật có ý nghĩa tổng
hợp như sân khấu. Từ thơ và chất thơ trong văn xuôi, rồi từ chất
văn xuôi của đời sống, Lưu Quang Vũ đã chuyển sang viết kịch
và đã gặt hái được những thành công rực rỡ. Ở đó vẫn tiếp tục
những nguồn mạch được khai mở từ khá sớm nhưng Lưu Quang
Vũ đã chín chắn, tỉnh táo hơn. Kịch là nơi Lưu Quang Vũ có thể
bộc lộ trực tiếp hơn những khám phá và nhận thức của anh, là
nơi anh có thể đóng góp tích cực hơn cho đời sống. Lưu Quang
Vũ đã nói lên những suy nghĩ của mình trong lời tự bạch, trước
khi mất: “Trong quan niệm của tôi, thơ và kịch rất gần nhau. Đó là
hai thể loại lớn của văn học, là cuộc sống và thế giới tinh thần
của con người được biểu hiện ở dạng tinh chất nhất, mạnh mẽ
nhất, tuy ngôn ngữ nghệ thuật của chúng có những điểm khác
biệt. Tôi say mê sân khấu từ nhỏ và làm thơ cũng từ nhỏ, nhưng
chỉ mãi đến khi hơn ba mươi tuổi, tôi mới dám cầm bút viết vở
kịch đầu tiên. Tôi cho rằng nghề viết kịch đòi hỏi người ta phải có
sự từng trải khá dày dạn về đời sống và một sự am tường nhất
định về sân khấu. Đã có khá nhiều thi sĩ thành đạt từ thuở thiếu
niên nhưng hình như khó có ai thành công về viết kịch khi chưa
đến 30 tuổi… Động lực xui giục tôi viết kịch cũng là những động
lực khiến tôi làm thơ, đó là khát vọng muốn được bày tỏ, muốn
được thể hiện tâm hồn mình và thế giới xung quanh, muốn được
tham dự vào dòng chảy mãnh liệt của đời sống, được trao gửi và
dâng hiến”(1).
Kịch của Lưu Quang Vũ khai thác nhiều đề tài, đi vào khám phá
mọi mặt của đời sống xã hội và con người. Có thể phân chia, sắp
xếp kịch Lưu Quang Vũ ra làm nhiều loại căn cứ vào cốt truyện
của kịch bản. Cha ông ta có câu “có tích mới dịch nên trò”. Có thể
hiểu nôm na “tích” chính là cốt truyện, phải có cốt truyện mới tạo
dựng thành tác phẩm, sân khấu mới có kịch để diễn. Kịch của
Lưu Quang Vũ thường được xây dựng trên một cốt truyện chắc
chắn, chủ yếu tập trung vào các vấn đề, các sự kiện quan trọng
trong đời sống. Việc khai thác các mô típ dân gian, dựa vào đó để
viết kịch bản mang đậm dấu ấn cá nhân và phong cách của mình