Ra quyết định kinh doanh
Việc ra các quyết định này không phải là điều dễ dàng. Hãy xem các ông lớn
doanh nghiệp Việt Nam đã từng ra quyết định như thế nào?
Nền kinh tế Việt Nam đang ở trong giai đoạn khủng hoảng, nhiều doanh nghiệp bắt
đầu bước vào quá trình tái cấu trúc doanh nghiệp, thay đổi và chọn lựa lại ngành
kinh doanh. Việc ra các quyết định này không phải là điều dễ dàng. Hãy xem các
ông lớn doanh nghiệp Việt Nam đã từng ra quyết định như thế nào?
Từ những quyết định cảm tính
Có thể bắt đầu từ câu chuyện ra quyết định của 2 doanh nhân khá đình đám là
trong ông Đoàn Nguyên Đức (bầu Đức), Chủ tịch Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai (
HAG ) và ông Đặng Thành Tâm, Chủ tịch Tập đoàn Đầu tư Sài Gòn.
Khởi đầu từ lĩnh vực chế biến gỗ và sau đó là bất động sản. Năm 2007 mặc dù lĩnh
vực bất động sản đang ăn nên làm ra, bầu Đức lại sang Lào xin đất trồng cao su.
Không chỉ cao su, bầu Đức cũng thể hiện tầm nhìn chiến lược khi tiếp tục đầu tư
sang các lĩnh vực khác như khai khoáng hay thủy điện.
Các lĩnh vực kinh doanh này đều thuộc hạng hái ra tiền trong tương lai. Tuy nhiên,
khi trả lời giới truyền thông về những quyết định này, ông Đức thường chỉ đưa
những phép tính đơn giản và căn cứ vào đó để ra các quyết định kinh doanh. Kiểu
như, vốn đầu tư trồng cao su vào khoảng 100 triệu đồng/ha. Trồng 6 năm khai thác
25 năm. 1 ha cao su cho 2,4 tấn mủ cao su/năm và giá cao su khoảng 60 triệu
đồng/tấn, thì doanh thu từ mỗi ha cao su là 147 triệu đồng/năm.
Hay như đối với quặng sắt, theo bầu Đức, với trữ lượng gần 60 triệu tấn, tập đoàn
này sẽ thu được khoảng 7,2 tỉ USD (dựa trên giá bán bình quân ước tính là 120
USD/tấn quặng tinh) trong suốt quá trình khai thác.
Với cách tính nhẩm này, mọi người có thể cho rằng, bầu Đức đưa ra quyết định
một cách cảm tính, thế nhưng thực tế ông là người khá hiểu bản chất của các lĩnh
vực kinh doanh. Nếu có dịp tiếp xúc với bầu Đức, có thể thấy, ông kể vanh vách
những kỹ thuật trong việc trồng cao su, tưới nước, diễn biến giá cao su trên thị
trường thế giới. Hay với lĩnh vực quặng sắt, ông có thể nói về hàm lượng sắt bao
nhiêu phần trăm trước khi mỗi mũi khoan được đưa lên mặt đất...
Sự nhanh nhạy của Bầu Đức có thể là điểm mạnh trong cách ra những quyết định
kinh doanh của ông trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Nhưng việc phân sức đầu tư
có làm giảm sức cạnh tranh của Hoàng Anh Gia Lai so với các đối thủ chỉ có một
lĩnh vực cốt lõi vẫn là câu hỏi lớn đang đặt ra cho doanh nhân này.
Trong khi đó, khởi đầu và thành công với lĩnh vực khu công nghiệp, sau đó, Đặng
Thành Tâm đã phát triển và đầu tư thêm vào nhiều lĩnh vực khác như tài chính -
ngân hàng, năng lượng, khoáng sản, viễn thông. Trong lĩnh vực tài chính, Tập đoàn
Đầu tư Sài Gòn, do ông Tâm làm Chủ tịch Hội đồng Quản trị có tầm ảnh hưởng
lớn đến 2 ngân hàng là Navibank và Western Bank.
Cả 2 ngân hàng này đều khá nhỏ trong hệ thống ngân hàng. Mới đây Western Bank
đã phải chuyển nhượng lại cho Công ty Tài chính Cổ phần dầu khí ( PVF ). Chưa
có một phát ngôn chính thức nào về cơ sở cho việc ra quyết định đầu tư vào những
lĩnh vực này của ông Tâm, nhưng mới đây, trả lời trên báo chí ông Đặng Thành
Tâm đã thừa nhận rằng, việc quyết định đầu tư vào ngân hàng, và tài chính là sự
thất bại của ông. Và sự thất bại này, theo ông Tâm là do mình không am hiểu và
nhảy vào đầu tư theo kiểu bầy đàn.
“Ở Việt Nam ai nghe tới ngân hàng cũng thích lắm, mình cũng thế thôi, cứ thấy
người ta ăn khoai thì mình vác mai đi đào. Có một thời kỳ người ta đổ xô mua cổ
phiếu ngân hàng, cổ phiếu chứng khoán và cứ nhắm mắt mua là lãi. Đến giờ thì
không ai dám tham gia nữa, cả nền kinh tế hôm nay gánh hậu họa vì đã mù quáng
lao như vậy, tôi cũng thế thôi”, ông Tâm nói.
Cách ra quyết định kiểu đầy cảm tính như vậy hiện diện ở rất nhiều ở những ông
chủ các doanh nghiệp Việt Nam. Mới nhất có lẽ là câu chuyện ông chủ của Ngân
hàng Cổ phần Sài Gòn - Hà Nội ( SHB ), Đỗ Quang Hiển (bầu Hiển), quyết định
mua lại Ngân hàng Habubank ( HBB ) và Công ty Cổ phần Thủy sản Bình An.
Mặc dù Habubank đang là một ngân hàng với những khoản nợ xấu đầm đìa, nhưng
với việc thành công ở Ngân hàng Cổ phần Sài Gòn - Hà Nội, quyết định mua lại
ngân hàng này của bầu Hiển vẫn được nhiều người tán đồng. Tuy nhiên, với
Bianfishco lại là một câu chuyện hoàn toàn khác.
Thủy sản là một lĩnh vực hoàn toàn mới với bầu Hiển. Ông Hiển là doanh nhân đi
lên từ thương mại, sau đó là sản xuất xe máy và tiếp đến là ngân hàng. Những gì
bầu Hiển đánh giá về Bianfishco như: có nhà máy chế biến hiện đại, thị trường đầu
ra rất tốt chỉ là bề nổi và một phần trong kinh doanh thủy sản.
Thực tế, nếu những ai theo dõi kỹ ngành thủy sản, có thể thấy rằng việc kinh doanh
trong lĩnh vực chế biến cá tra đã không còn hấp dẫn như trước. Xét 5 doanh nghiệp
có kim ngạch xuất khẩu tra, basa lớn nhất năm 2011 (Vĩnh Hoàn, Hùng Vương,
Thủy sản An Giang, Việt An và Nam Việt) cho thấy, biên lợi nhuận gộp/doanh thu
thuần của hầu hết các doanh nghiệp này đang đi theo chiều hướng giảm xuống.
Theo tính toán, tỉ suất lợi nhuận của ngành nuôi cá chỉ là khoảng 10%. Trong khi
đó, hình thức mua bán nợ là một loại hình đầu tư rủi ro cao, nên nếu muốn đầu tư
vào dạng công ty này tỉ suất lợi nhuận phải trên 50%, thậm chí cao hơn. Tương lai
của Binanfishco cần một thời gian dài nữa mới có thể thấy được, tuy nhiên trong
con mắt của những nhà kinh doanh, đầu tư vào Bianfishco là một thương vụ tồi của
bầu Hiển.
Không chỉ với những ông bầu nổi tiếng, trong các cuộc phỏng vấn mà chúng tôi
thường thực hiện với các CEO, khi hỏi tại sao lại chọn hướng đầu tư đa ngành, rất
nhiều người đã đã trả lời một cách chung chung rằng, vì đi theo phong trào.
Ví dụ như khi chúng tôi thực hiện câu hỏi trên với ông Lê Văn Quang, Chủ tịch
Công ty Cổ phần Thủy Sản Minh Phú ( MPC ), chuyên về chế biến xuất khẩu tôm,
ông ấy đã nói rằng, việc đầu tư vào lĩnh vực bất động sản hay tài chính là do áp lực
từ nhiều phía. “Họ nói rằng làm tôm không bao giờ giàu nhanh, chỉ có đầu tư tài
chính mới có thể gia tăng tài sản lên nhiều lần”, ông Quang kể lại.
Hay như khi được hỏi vì sao lại đầu tư vào lĩnh vực trồng cao su, ông Đỗ Văn
Minh, Tổng Giám đốc Gemadept ( GMD ), cho rằng, nếu một khi các cảng này đi
vào ổn định hết rồi thì câu chuyện tăng trưởng vài chục phần trăm mỗi năm là rất
khó. Nếu kiên định theo đuổi ngành nghề kinh doanh lõi là đại lý vận tải, doanh
thu mỗi năm cao nhất cũng chỉ khoảng 100 tỉ đồng và lợi nhuận khoảng hơn 10 tỉ
đồng. “Tính đi tính lại chỉ thấy cách làm cao su là ổn nhất,” ông Minh nói.
Tuy nhiên khi được hỏi về chiến lược kinh doanh với cây cao su, ông Minh chỉ trả
lời ngắn gọn: “Cứ nghe bầu Đức (Chủ tịch Hoàng Anh Gia lai) nói thì biết”.
Cho đến những quyết định hiệu quả
Nếu như phần lớn các quyết định kiểu cảm tính của phần lớn các CEO cho thấy, nó
không mang lại kết quả như mong muốn, thì những quyết định tạm dừng kinh
doanh hoặc đóng một lĩnh vực nào đó cho thấy, đã xuất hiện những quyết định
thành công của CEO Việt.
Trường hợp của Nguyễn Kim chẳng hạn. Giữa năm ngoái, Nguyễn Kim đã rầm rộ
khai trương 5 siêu thị mang tên Thế giới số 24G. Nguyễn Kim giới thiệu 24G là
kênh bán lẻ kỹ thuật số do các Tập đoàn công nghệ hàng đầu như Nokia, Samsung,
LG, HTC, HP, hợp tác đầu tư tại TP.HCM với mô hình “trải nghiệm trước, mua
sắm sau”. Thậm chí mô hình này còn được Nguyễn Kim dự định phát triển thành
chuỗi 100 cửa hàng trên toàn quốc với một chiến lược kinh doanh bài bản trong vài
năm tới.
Tuy nhiên, chỉ sau vài tháng hoạt động không hiệu quả, để tránh thua lỗ, Nguyễn
Kim đã buộc phải dọn dẹp nhanh chóng mô hình này để quay về mảng kinh doanh
cốt lõi là buôn bán hàng điện tử gia dụng.
Mặc dù những chiến lược đầu tư mới không đạt đến kết quả, nhưng chính nhờ loại
bỏ kịp thời những khoản đầu tư thiếu hiệu quả để dồn toàn lực phát triển cho thế
mạnh, hệ thống siêu thị điện máy Nguyễn Kim đã đạt doanh thu 7.000 tỉ đồng
trong năm 2011, tăng trưởng 30% so với năm 2010, bất chấp thảm cảnh của ngành
kinh doanh điện máy với hiện tượng phá sản và thu hẹp quy mô hàng loạt. Không
