Tài liệu về kỹ thuật sản xuất giống ngao Bến Tre
(Meretrix lyrata Sowerby, 1851)
Chu Chí Thiết và Martin S Kumar
Tháng 4 – 2008
Phân viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản Bắc Trung Bộ (ARSINC)
Viện Nghiên cứu và Phát triển Nam Ausstralia (SARDI)
Kỹ thuật sản xuất giống ngao Bến Tre (Meretrix lyrata Sowerby, 1851)
Đây là kết quả của chương trình hợp tác nghiên cứu giữa Viện Nghiên cứu và Phát triển Nam
Australia (SARDI) và Phân Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản Bắc Trung Bộ (ARSINC).
Tài liệu này được viết cho mọi độc giả, đặc biệt là nông dân, các nhà nghiên cứu và sinh viên
ở Việt Nam.
Lời tựa
Các thông tin được sử dụng trong tài liệu này là một trong những kết quả nghiên cứu của dự
án “Phát triển nghề nuôi ngao nhằm cải thiện và đa dạng hoá sinh kế cho cộng đồng ngư dân
nghèo ven biển miền Trung Việt Nam, số hiệu dự án 027/05 – VIE”, thuộc chương trình
CARD (Hợp tác về Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển
Nông thôn Việt Nam và tổ chức AusAID, Australia). Ngoài ra, nội dung của tài liệu còn có
tham khảo một số kết quả nghiên cứu của các tác giả và các tổ chức khác.
Tháng 4/2008
Chu Chí Thiết và Martin S Kumar
Phân Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản Bắc Trung Bộ (ARSINC)
Phường Nghi Hải
Thị Xã Cửa Lò,
Tỉnh Nghệ An,
Việt Nam
Viện Nghiên cứu và Phát triển Nam Australia (SARD)
Intergrated Biosystems Science Program Area
SARDI Livestock and Farming Systems
Aquatic Science Cetre
2 Hamra Avenue, West Beach
South Australia
Tài trợ bởi tổ chức AusAID, thuộc Chính phủ Australia
- 2 -
MỤC LỤC
Phần 1………………………………………………………………………………… 5
Giới thiệu……………………………………………………………………………... 5
1.1. Tính thực tế…………………………………………………………………..…... 5
1.2. Sinh học của ngao………………………………………………………………... 5
1.2.1. Hệ thống phân loại và giải phẫu học……………………………………….. 6
Hệ thống phân loại…………………………………….……………………. 6
Giải phẫu trong……………………………………………………………... 6
Cấu tạo ngoài……………………………………………………………….. 7
1.2.2. Sự phân bố của ngao……………………………………………………..… 8
1.2.3. Tính ăn……………………………………………………………………... 9
1.2.4. Sự phát triển của buồng trứng và sinh sản………………………………..... 9
1.2.5. Sự phát triển của phôi và ấu trùng………………………………………..... 9
Phần 2………………………………………………………………………………… 9
LỰA CHỌN VỊ TRÍ, CẤU TRÚC VÀ THIẾT KẾ TRẠI GIỐNG
2.1. Lựa chọn vị trí……………………………………………………………………. 11
2.1.1. Chất lượng nước……………………………………………………………. 11
2.1.2. Lựa chọn vị trí xây trại giống………………………………………………. 11
2.1.3. Các yêu cầu khác…………………………………………………………… 11
2.2. Thiết kế trại giống………………………………………………………………... 11
2.2.1. Công suất trại giống và kích thước bể……………………………………… 11
2.2.2. Hệ thống nước……………………………………………………………… 13
2.2.3. Các bộ phận của trại giống…………………………………………………. 14
2.2.3.1. Khu vực nuôi cấy tảo………………………………………………… 14
2.2.3.2. Khu vực nuôi vố và sinh sản…………………………………………. 14
2.2.3.3. Khu vực ương nuôi ấu trùng và con giống…………………………… 15
2.2.3.4. Các yêu cầu khác……………………………………………………... 15
Phần 3
HỆ THỐNG NUÔI CẤY TẢO
3.1. Giới thiệu………………………………………………………………………… 16
3.2. Quy trình lưu giữ giống và nuôi cấy tảo sinh khối ……………………………… 18
3.2.1. Xử lý nước…………………………………………………………………. 18
3.2.2. Phương pháp pha chế môi trường nuôi cấy tảo……………………………. 18
3.2.3. Định lượng tảo……………………………………………………………... 21
3.2.4. Lưu giữ tảo gốc và nhân tảo giống………………………………………… 21
3.2.4.1. Lưu giữ giống gốc……………………………………………………. 21
3.2.4.2. Cấy tảo giống cấp 2…………………………………………………... 21
3.3. Nhân tảo giống giai đoạn trung gian……………………………………………... 22
3.4. Nuôi tảo sinh khối………………………………………………………………... 23
Phần 4
VẬN HÀNH TRẠI GIỐNG: NUÔI VỖ NGAO BỐ MẸ, SINH SẢN VÀ THỤ TINH
4.1. Nuôi vỗ ngao bố mẹ ……………………………………………………………... 25
4.1.1. Tổng quan …………………………………………………………………. 25
4.1.2. Phương pháp nuôi vỗ………………………………………………………. 26
- 3 -
4.1.3. Kỹ thuật sinh sản…………………………………………………………… 28
4.1.4. Sự thụ tinh………………………………………………………………….. 29
Phần 5
VẬN HÀNH TRẠI GIỐNG: PHƯƠNG PHÁP ƯƠNG NUÔI ẤU TRÙNG, THU
VÀ ƯƠNG ẤU TRÙNG SỐNG ĐÁY
5.1. Kỹ thuật ương nuôi ấu trùng……………………………………………………... 30
5.1.1. Thay nước và vệ sinh ấu trùng……………………………………………... 30
5.1.2. Thức ăn và chế độ cho ăn…………………………………………………... 31
5.1.3. Định lượng ấu trùng………………………………………………………... 32
5.1.4. Sự tăng trưởng của ấu trùng………………………………………………... 32
5.1.5. Thu ấu trùng xuống đáy và ương con giống spat………………………….. 32
5.2. Quản lý trại giống………………………………………………………………... 33
5.2.1. Hệ thống bể sản xuất……………………………………………………….. 34
5.2.2. Hệ thống xử lý nước cần thiết để bảo đảm chất lượng và tạo nguồn nước
luôn được chủ động về chất lượng và số lượng……………………………..
35
5.2.3. Quản lý chất lượng con bố mẹ……………………………………………... 35
5.2.4. Duy trì số lượng và chất lượng tảo…………………………………………. 35
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………………….. 36
- 4 -
Phần 1
Giới thiệu
1.1.Tính thực tế
Ngao Bến Tre (Meretrix lyrata) là một trong những đối tượng thuỷ sản có giá trị cao
ở Việt Nam. Ở phía Nam, vùng thực tế khai thác và phân bố tự nhiên của ngao khoảng
12.000 ha kéo dài dọc theo vùng ven biển từ huyện Cần Giờ (Thành phố Hồ Chí Minh) tới
Cà Mau, tập trung nhất là vùng ven biển thuộc tỉnh Tiền Giang, Bến Tre và Trà Vinh.
Năm 1998, các nông dân thuộc tỉnh Nam Định đã thử nghiệm chuyển ngao giống từ
Bến Tre ra nuôi ở những vùng bãi triều và thu được kết quả tốt. Thành công của việc di
chuyển này tạo nên sự mở rộng vùng nuôi đối tượng này ra miền Bắc như: Quảng Ninh, Hải
Phòng, Thái Bình, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh. Hiện nay, ngao M. lyrata trở thành đối
tượng nuôi chính ở các tỉnh này. Nguồn ngao giống phục vụ cho nghề nuôi đang dựa vào tự
nhiên, bởi vì chưa có trại sản xuất ngao giống nào ở Việt Nam trước khi dự án này được thực
hiện. Công nghệ sản xuất ngao giống (sản xuất thương mại) chưa được chú trọngở Việt Nam.
Một mục tiêu của dự án này là phát triển công nghệ sản xuất ngao giống và chuẩn bị tài liệu
sản xuất giống theo quy mô sản xuất thương mại.
Dựa vào yêu cầu đầu ra sản phẩm của dự án, công nghệ sản xuất giống ngao được
trình bày theo các nội dung dưới đây:
• Cấu trúc và thiết kế trại giống
• Sự chọn lựa ngao bố mẹ và nuôi vỗ
• Yêu cầu và thức ăn, bao gồm cả việc sản xuất thức ăn tươi sống
• Kỹ thuật sinh sản
• Kỹ thuật ương nuôi ấu trùng và thu ấu trùng xuống đáy
• Quản lý trại giống
- 5 -