Luận án Tiến sĩ: Đặc điểm cú pháp - ngữ nghĩa của kết cấu chuyển thái tiếng Anh (có so sánh với tiếng Việt)

Trong nghiên cứu ngôn ngữ học, ngữ pháp kết cấu đóng vai trò thiết yếu để thấu hiểu cách ngôn ngữ vận hành. Trong số đó, các kết cấu chuyển thái (KCCT), biểu thị sự thay đổi trạng thái, là một lĩnh vực quan trọng thu hút nhiều sự quan tâm. Tuy nhiên, các nghiên cứu chuyên sâu, đối chiếu toàn diện về KCCT trong tiếng Anh và tiếng Việt vẫn còn hạn chế. Luận án này nhằm lấp đầy khoảng trống đó, làm rõ cơ chế tổ chức hình thức và biểu đạt ý nghĩa của KCCT, đồng thời nhận diện những điểm tương đồng và khác biệt trong cách hai ngôn ngữ này thể hiện quan hệ nhân quả và quá trình thay đổi trạng thái, góp phần bổ sung vào lĩnh vực đối chiếu ngôn ngữ.

Các nhà ngôn ngữ học, nghiên cứu sinh, giảng viên và sinh viên chuyên ngành ngôn ngữ Anh và Việt, đặc biệt quan tâm đến ngữ pháp so sánh và dịch thuật.

Luận án này tập trung nghiên cứu đặc điểm cú pháp và ngữ nghĩa của kết cấu chuyển thái (KCCT) trong tiếng Anh, với sự so sánh đối chiếu cùng tiếng Việt. Nghiên cứu phân loại các vị từ chuyển thái (VTCT) dựa trên nguyên nhân bên ngoài và bên trong, vốn là hạt nhân của KCCT, để làm rõ cơ chế hình thành và ý nghĩa của các cấu trúc này. Bằng việc áp dụng khung lý thuyết của Ngữ pháp Kết cấu (NPKC) và Ngữ pháp Chức năng (NPNC), kết hợp với phương pháp đối chiếu ngôn ngữ và loại hình học cú pháp, luận án phân tích sâu sắc mối quan hệ giữa cấu trúc và ý nghĩa, cũng như vai trò tham thể và quan hệ nhân quả trong KCCT. Ngữ liệu được thu thập từ các kho dữ liệu web lớn tiếng Anh và tiếng Việt thông qua công cụ Sketch Engine, sau đó được lọc thủ công và phân tích định tính, định lượng. Kết quả nghiên cứu không chỉ làm sáng tỏ đặc trưng ngữ nghĩa và cú pháp của KCCT trong từng ngôn ngữ, mà còn chỉ ra những điểm tương đồng và dị biệt quan trọng. Về mặt lý luận, luận án bổ sung khung lý thuyết và kiến thức về các loại hình KCCT. Về mặt thực tiễn, những phát hiện này có giá trị ứng dụng cao cho người dạy, người học tiếng Anh và tiếng Việt, giúp nâng cao khả năng sử dụng và dịch thuật các kết cấu chuyển thái một cách chính xác và hiệu quả.