Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực

Chia sẻ: Nguyễn Đức Nghĩa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:210

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn quản lý đánh giá KQHT của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực và đề xuất các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng quản lý đánh giá KQHT. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực

i BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ĐÀO THANH HẢI QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2019
ii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ĐÀO THANH HẢI QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Xác nhận của tập thể cán bộ hướng dẫn PGS.TS Phan Văn Nhân PGS.TS Nguyễn Đức Trí HÀ NỘI, 2019
iii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, những vấn đề viết trong luận án là tự tìm hiểu và nghiên cứu của bản thân. Các thông tin trích dẫn đều được ghi rõ nguồn gốc cụ thể. Các số liệu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan, kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào khác. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những gì đã cam đoan ở trên. Tác giả luận án Đào Thanh Hải
iv LỜI CẢM ƠN Luận án được hoàn thành đã nhận được nhiều sự giúp của quý thầy cô giáo, các nhà khoa học, gia đình, đồng nghiệp và bạn bè. Tác giả xin trân trọng cảm ơn PGS.TS Phan Văn Nhân, PGS.TS Nguyễn Đức Trí, cùng quý thầy cô đã tận tình định hướng, hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện luận án. Tác giả xin trân trọng cảm ơn Phòng Quản lí khoa học, Đào tạo và Hợp tác quốc tế, Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục Đại học của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam đã nhiệt tình tạo điều kiện và giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận án. Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn các đồng nghiệp, nghiên cứu sinh và gia đình đã luôn ủng hộ và giúp đỡ, đồng hành trong suốt quá trình nghiên cứu luận án. Tác giả luận án Đào Thanh Hải
v MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ............................................................... x DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. xi DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... xi MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu.............................................................................................. 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................. 5 6. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................ 5 7. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 5 8. Luận điểm bảo vệ ................................................................................................... 7 9. Đóng góp mới của luận án ..................................................................................... 7 10. Cấu trúc của luận án ............................................................................................ 7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................. 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu các vấn đề về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ........................................................ 8 1.1.1. Hướng nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập .............................................. 8 1.1.2. Hướng nghiên cứu về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận năng lực ........................................................................................... 13 1.2. Một số khái niệm liên quan .............................................................................. 19 1.2.1. Quản lí ........................................................................................................... 19 1.2.2. Đánh giá ........................................................................................................ 20 1.2.3. Kết quả học tập ............................................................................................. 21 1.2.4. Năng lực ........................................................................................................ 22 1.2.5. Trung cấp ...................................................................................................... 24 1.2.6. Đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực .......................................... 25 1.2.7. Quản lý đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực ............................. 26 1.3. Đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ........ 30 1.3.1. Vị trí, vai trò và nguyên tắc đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ................................................................................... 30 1.3.1.1. Vị trí đánh giá ......................................................................................... 30
vi 1.3.1.2. Vai trò đánh giá ...................................................................................... 31 1.3.1.3. Nguyên tắc đánh giá ............................................................................... 32 1.3.2. Sự khác nhau giữa đánh giá kết quả học tập theo truyền thống và theo tiếp cận năng lực .................................................................................................. 33 1.3.3. Các loại hình, phương pháp và công cụ đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực .................................................................................................. 36 1.3.3.1. Các loại hình đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực .............. 36 1.3.3.2. Các phương pháp đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực ....... 39 1.3.3.3. Công cụ đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực ...................... 43 1.4. Quản lí đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực .............................. 47 1.4.1. Lập kế hoạch đánh giá kết quả học tập ......................................................... 48 1.4.2. Chỉ đạo đánh giá kết quả học tập .................................................................. 50 1.4.3. Tổ chức thực hiện đánh giá kết quả học tập ................................................. 51 1.4.4. Kiểm tra/giám sát đánh giá kết quả học tập .................................................. 55 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực................................................................................................ 56 1.5.1. Nhận thức của học sinh, giáo viên và cán bộ quản lý ................................... 56 1.5.2. Tinh thần trách nhiệm, chủ động đổi mới đánh giá ...................................... 58 1.5.3. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và kinh phí phục vụ ........................ 59 1.5.4. Mối quan hệ giữa mục tiêu, chương trình, chuẩn đầu ra với năng lực người học 60 CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ....................... 64 2.1. Định hướng và chủ trương, chính sách, văn bản qui định về việc tổ chức đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực .... 64 2.1.1. Định hướng phát triển đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp ...... 64 2.1.2. Chủ trương, chính sách, văn bản qui định về việc tổ chức đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp ...................................................................... 66 2.2. Khái quát qui hoạch mạng lưới và đào tạo trình độ trung cấp trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp .............................................................................. 72 2.2.1. Qui hoạch mạng lưới cơ sở GDNN .............................................................. 72 2.2.2. Qui mô tuyển sinh và đào tạo ....................................................................... 73 2.3. Khái quát về quá trình khảo sát ...................................................................... 73 2.3.1. Mục đích khảo sát ......................................................................................... 73 2.3.2. Nội dung khảo sát ......................................................................................... 74 2.3.3. Đối tượng, địa bàn kháo sát .......................................................................... 74 2.3.4. Phương pháp điều tra, khảo sát ..................................................................... 74 2.4. Kết quả khảo sát ................................................................................................ 74
vii 2.4.1. Thực trạng đội ngũ giáo viên của trường trung cấp ...................................... 74 2.4.2. Thực trạng đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ......................................................................................................... 79 2.4.2.1. Vị trí, vai trò của đánh giá kết quả học tập ............................................ 79 2.4.2.2. Các loại hình, phương pháp và công cụ đánh giá kết quả học tập ......... 81 2.4.2.3. Công cụ đánh giá kết quả học tập .......................................................... 84 2.4.3. Thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực .................................................................................................. 87 2.4.3.1. Lập kế hoạch đánh giá kết quả học tập .................................................. 88 2.4.3.2. Chỉ đạo đánh giá kết quả học tập ........................................................... 91 2.4.3.3. Tổ chức thực hiện đánh giá kết quả học tập ........................................... 94 2.4.3.4. Thực trạng việc kiểm tra/giám sát đánh giá kết quả học tập .................. 99 2.4.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực..................................................................... 100 2.4.4.1. Nhận thức và tinh thần trách nhiệm của học sinh, giáo viên và cán bộ quản lý .................................................................................................. 100 2.4.4.2. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và kinh phí phục vụ ................ 104 2.4.4.3. Mối quan hệ giữa mục tiêu, chương trình, chuẩn đầu ra với năng lực người học .............................................................................................. 108 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ........................................................... 109 2.5.1. Điểm mạnh ........................................................................................... 109 2.5.2. Điểm yếu .............................................................................................. 110 2.5.3. Thời cơ và thách thức ........................................................................... 110 2.5.4. Nguyên nhân......................................................................................... 111 Kết luận chương 2 .................................................................................................. 114 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .............................. 116 3.1. Nguyên tắc căn bản để xây dựng các giải pháp ............................................ 116 3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ............................................................................... 116 3.1.2. Đảm bảo tính hệ thống ................................................................................ 117 3.1.3. Đảm bảo tính cần thiết và khả thi ............................................................... 118 3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ ................................................................................. 119 3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả ................................................................................ 120 3.2. Các giải pháp quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực.............................................................................................. 121
viii 3.2.1. Bồi dưỡng nâng cao trình độ kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ................................................................... 121 3.2.1.1. Mục tiêu ................................................................................................ 121 3.2.1.2. Nội dung ............................................................................................... 121 3.2.1.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 124 3.2.1.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 128 3.2.2. Xây dựng kế hoạch thực hiện đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ........................................................................... 129 3.2.2.1. Mục tiêu ................................................................................................ 129 3.2.2.2. Nội dung ............................................................................................... 129 3.2.2.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 129 3.2.2.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 130 3.2.3. Tăng cường chỉ đạo đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ......................................................................................... 131 3.2.3.1. Mục tiêu ................................................................................................ 131 3.2.3.2. Nội dung của biện pháp ........................................................................ 131 3.2.3.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 132 3.2.3.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 133 3.2.4. Tổ chức triển khai đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ................................................................................................ 133 3.2.4.1. Mục tiêu ................................................................................................ 133 3.2.4.2. Nội dung ............................................................................................... 133 3.2.4.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 134 3.2.4.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 137 3.2.5. Thường xuyên giám sát hỗ trợ, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực.......................................................... 137 3.2.5.1. Mục tiêu ................................................................................................ 137 3.2.5.2. Nội dung ............................................................................................... 137 3.2.5.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 138 3.2.5.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 140 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp đánh giá kêt quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực .................................................................... 140 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ................... 142 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm................................................................................ 142 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ................................................................................ 142 3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm .............................................................................. 142
ix 3.4.4. Công cụ và tiêu chí đánh giá ....................................................................... 143 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm .................................................................................. 145 3.4.6. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của giải pháp ..................... 148 3.5. Thử nghiệm giải pháp ..................................................................................... 149 3.5.1. Mục đích, đối tượng và phạm vi thử nghiệm .............................................. 149 3.5.2. Nội dung thử nghiệm .................................................................................. 150 3.5.3. Qui trình tổ chức thử nghiệm ...................................................................... 150 Kết luận chương 3 .................................................................................................. 156 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 157 1. Kết luận ............................................................................................................ 157 2. Khuyến nghị ..................................................................................................... 158 2.1. Đối với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội ........................................... 158 2.2. Đối với các trường trung cấp ...................................................................... 158 2.3. Đối với đội ngũ cán bộ, giáo viên ............................................................... 159 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ........................................... 160 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 161 PHỤ LỤC ................................................................................................................ 167
x DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CNH Công nghiệp hóa DN Doanh nghiệp ĐG Đánh giá ĐT Đào tạo GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HĐH Hiện đại hóa HS Học sinh KQHT Kết quả học tập KT Kiểm tra NXB Nhà xuất bản NLTH Năng lực thực hiện QL Quản lý PP Phương pháp TCCN Trung cấp chuyên nghiệp TCNL Tiếp cận năng lực TS Tiến sỹ ThS Thạc sỹ CN Cử nhân
xi DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. So sánh đánh giá kết quả học tập (thực hành nghề) theo truyền thống và theo tiếp cận năng lực ................................................................................................34 Bảng 1.2. Các cấp độ mục tiêu nhận thức ..................................................................45 Bảng 1.3. Các cấp độ mục tiêu về kỹ năng ................................................................46 Bảng 1.4. Các cấp độ mục tiêu về thái độ ..................................................................47 Bảng 1.5. Mô hình quản lí đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực ..........................48 Bảng 2.1. Số lượng đội ngũ cán bộ ............................................................................75 Bảng 2.2. Nhiệm vụ giảng dạy hiện nay ....................................................................77 Bảng 2.3. Mẫu bảng đánh giá quy trình .....................................................................86 Bảng 2.4. Số lượng và diện thích cơ sở vật chất ......................................................105 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các giải pháp ............................145 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp ...............................146 Bảng 3.3. Tính tương quan của mức độ cần thiết và mức độ khả thi ......................148 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Quản lí đánh giá KQHT theo chức năng....................................................26 Hình 1.2. Quản lí đánh giá KQHT theo quá trình ......................................................28 Hình 1.3. Vị trí hoạt động đánh giá KQHT trong quá trình dạy-học.........................31 Hình 1.4. Phương pháp đánh giá kết quả học tập ......................................................40
xii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Chức vụ của đội ngũ cán bộ ................................................................. 76 Biểu đồ 2.2. Trình độ học vấn ................................................................................... 76 Biểu đồ 2.3. Thâm niên giảng dạy và quản lý ........................................................ 105 Biểu đồ 2.4. Mức độ sử dụng thường xuyên các loại hình và phương pháp đánh giá KQHT của CBQL & GV .......................................................................................... 81 Biểu đồ 2.5. Mức độ sử dụng thường xuyên các loại hình và phương pháp đánh giá KQHT của HS ........................................................................................................... 81 Biểu đồ 2.6. Mức độ sử dụng thường xuyên các phương pháp đánh giá KQHT của HS .............................................................................................................................. 82 Biểu đồ 2.7. Mức độ quan trọng trong quản lý nội dung đánh giá KQHT của HSTC theo TCNL ................................................................................................................ 88 Biểu đồ 2.8. Mức độ quan trọng của việc xây dựng mục tiêu trong lập kế hoạch đánh giá KQHT .................................................................................................................. 89 Biểu đồ 2.9. Mức độ quan trọng của chuẩn đầu ra – môn học trong lập kế hoạch đánh giá KQHT ......................................................................................................... 89 Biểu đồ 2.10. Mức độ quan trọng của việc xây dựng tiêu chí trong lập kế hoạch đánh giá KQHT .................................................................................................................. 90 Biểu đồ 2.11. Mức độ chỉ đạo thực hiện đánh giá KQHT ........................................ 91 Biểu đồ 2.12. Mức độ tổ chức thực hiện đánh giá KQHT của HS TC theo TCNL .. 94 Biểu đồ 2.13. Mức độ quan trọng của các khâu đánh giá KQHT của HS TC theo TCNL (CBQL&GV) ................................................................................................. 95 Biểu đồ 2.14. Mức độ quan trọng các khâu đánh giá KQHT của HS TC theo TCNL (Học sinh) .................................................................................................................. 95 Biểu đồ 2.15. Mức độ kiểm tra/ giám sát đánh giá KQHT của HSTC theo TCNL .. 99 Biểu đồ 2.16. Mức độ nhận thức của CBQL, GV về việc đánh giá KQHT của HS TC theo TCNL .............................................................................................................. 101 Biểu đồ 2.17. Mức độ nhận thức của HS về việc đánh giá KQHT ......................... 101 Biểu đồ 2.18. Số lượng cơ sở vật chất .................................................................... 105 Biểu đồ 2.19. Diện tích cơ sở vật chất .................................................................... 106 Biểu đồ 2.20. Nguyên nhân và hạn chế trong việc quản lý đánh giá KQHT của HS TC theo TCNL ........................................................................................................ 111 Biểu đồ 2.21. Nguyên nhân và hạn chế trong việc quản lý đánh giá KQHT của HS TC theo TCNL ........................................................................................................ 113 Biểu đồ 3.1. Giá trị trung bình của mức độ cần thiết và mức độ khả thi của giải pháp ................................................................................................................................. 147 Biểu đồ 3.2. Giá trị trung bình của các tiêu chí đầy đủ thông tin ........................... 152 Biểu đồ 3.3. Giá trị trung bình của các tiêu chí kịp thời ......................................... 153 Biểu đồ 3.4. Giá trị trung bình của các tiêu chí chính xác ...................................... 154
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Kể từ cách mạng tháng Tám 1945, giáo dục nghề nghiệp ở nước ta đã đi qua một chặng đường dài hơn nửa thế kỷ, trải qua một số giai đoạn, ngày càng đa dạng và tiến bộ hơn. Tuy nhiên phải đến gần 65 năm sau (từ khi Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo được thành lập), công tác đánh giá học lực của học sinh mới được chú trọng hơn, đặc biệt có sự quan tâm tích cực từ các cấp lãnh đạo đến các chuyên gia (trong và ngoài nước) nghiên cứu về lĩnh vực đánh giá chất lượng giáo dục. Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 cũng khẳng định “Tập trung vào quản lý chất lượng giáo dục”. Bên cạnh đó phải đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, thi, kiểm tra và đánh giá chất lượng giáo dục: “Trên cơ sở đánh giá chương trình GD phổ thông hiện hành và tham khảo chương trình tiên tiến các nước, thực hiện đổi mới chương trình và sách giáo khoa từ sau năm 2015 theo định hướng phát triển năng lực học sinh, đảm bảo tính thống nhất trong toàn quốc” [tr11,8]. “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học... Đổi mới kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng theo hướng đảm bảo thiết thực, hiệu quả, khách quan và công bằng; kết hợp kết quả kiểm tra đánh giá trong quá trình giáo dục với kết quả thi.” [tr12,8] Trong những năm gần đây, Bộ GD&ĐT và Bộ LĐ, TB&XH đã quan tâm và chú trọng nhiều đến công tác đánh giá kết quả học tập học sinh, việc ứng dụng phương pháp trắc nghiệm khách quan trong thi cử được triển khai rộng khắp trong hầu hết các kỳ thi từ tuyển sinh đầu vào đến các đề thi học kỳ và thi tốt nghiệp (đầu ra). Năm 2006, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quyết định số 13/2006/QĐ-BGDĐT ngày 18/4/2006 về việc Ban hành Quy chế đào tạo trung
2 cấp chuyên nghiệp theo hình thức vừa làm vừa học; Tiếp đó, năm 2007 Bộ Giáo dục và đào tạo ban hành Quyết định 40/2007/QĐ-BGDĐT ngày 1/8/2007 về việc ban hành Quy chế đào tạo trung cấp chuyên nghiệp hệ chính quy. Theo đó, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thực hiện đào tạo theo học chế mềm dẻo, kết hợp niên chế với môn học, niên chế với học phần, môn học với module... Đây có thể được xem là bước khởi đầu cho việc định hướng chuyển sang đào tạo theo học chế tín chỉ trong các trường TC sắp tới. Công tác kiểm tra đánh giá học lực học sinh cũng được chú trọng cho phù hợp với sự thay đổi này. Theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI ngày 4/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã khẳng định: "Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan: “Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong quá trình học với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học; đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và của xã hội. Đổi mới phương thức thi và công nhận tốt nghiệp trung học phổ thông theo hướng giảm áp lực và tốn kém cho xã hội mà vẫn bảo đảm độ tin cậy, trung thực, đánh giá đúng năng lực học sinh, làm cơ sở cho việc tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học; Đổi mới phương thức đánh giá và công nhận tốt nghiệp giáo dục nghề nghiệp trên cơ sở kiến thức, năng lực thực hành, ý thức kỷ luật và đạo đức nghề nghiệp. Có cơ chế để tổ chức và cá nhân sử dụng lao động tham gia vào việc đánh giá chất lượng của cơ sở đào tạo.”; “Hoàn thiện hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục. Định kỳ kiểm định chất lượng các cơ sở giáo dục, đào tạo và các chương trình đào tạo; công khai kết quả kiểm định. Chú trọng kiểm tra, đánh giá, kiểm soát chất lượng giáo dục và đào tạo đối với các cơ sở ngoài công lập, các cơ sở có yếu tố nước ngoài. Xây dựng phương thức kiểm tra, đánh giá phù hợp với các loại hình giáo dục cộng đồng.” [tr6,44]. Đổi mới cách tuyển dụng, sử dụng lao động đã qua đào tạo theo hướng chú trọng năng lực, chất lượng, hiệu quả công việc thực tế, không quá nặng về bằng cấp, trước hết là trong các cơ quan thuộc hệ thống chính trị. Coi sự chấp nhận của thị trường
3 lao động đối với người học là tiêu chí quan trọng để đánh giá uy tín, chất lượng của cơ sở giáo dục đại học, nghề nghiệp và là căn cứ để định hướng phát triển các cơ sở giáo dục, đào tạo và ngành nghề đào tạo." [tr7,44] Hiện nay, hầu hết các trường đã chuyển đổi mục tiêu đào tạo trung cấp theo hướng thực hành. Trong đó, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu quan trọng và cần thiết trong quy trình đào tạo học sinh đang học tập tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Thông qua đánh giá, nhà quản lý giáo dục, thầy cô giáo biết được họ đang làm tốt cái gì và cần thay đổi cái gì để có thể đào tạo học sinh tốt hơn. Đồng thời qua đó, học sinh cũng biết được họ tiếp thu được cái gì và cái gì chưa tiếp thu được. Kết quả học tập giúp cho học sinh hiểu được họ đạt chuẩn đào tạo và mục tiêu đào tạo ở mức độ nào. Ngoài ra kết quả này còn nói lên khả năng và chất lượng đào tạo của một trường, cũng như khả năng đáp ứng nhu cầu sử dụng lao động của các doanh nghiệp... Tuy nhiên công tác thi, kiểm tra, đánh giá trên thực tế chậm được đổi mới. Do nội dung chương trình giảng dạy vẫn còn nặng về lý thuyết, phương pháp dạy học chưa được cải tiến nhiều, chưa phù hợp với đặc thù của giáo dục nghề nghiệp, mặt khác do chưa có khung trình độ quốc gia về giáo dục thống nhất trên toàn quốc, nên hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh còn nhiều bất cập, các thang đo (tiêu chí, chỉ số…), cách tiến hành thi, kiểm tra còn có chỗ tuỳ tiện, thậm chí có nơi giáo viên vừa là người giảng dạy vừa là người trực tiếp ra đề thi, coi thi, nên phần nào chưa đảm bảo tính khách quan trong đánh giá, thêm vào đó là việc công nhận kết quả đánh giá của các cơ sở đào tạo giáo dục nghề nghiệp cũng khác nhau, hầu hết đều dựa vào điểm số môn học chứ chưa chú trọng đến kỹ năng của học sinh. Điều này cho thấy điểm số của học sinh đóng vai trò rất quan trọng. Nếu các điểm số cho thấy kết quả cuối cùng không phản ánh đúng được năng lực thực sự của người học sẽ là một vấn đề nghiêm trọng đối với công tác giáo dục, đào tạo và việc sử dụng nhân lực trong xã hội. Hiện nay, mạng lưới cơ sở giáo dục TC phân bổ rộng khắp các tỉnh thành của cả nước, đa dạng hóa về loại hình trường, ngành nghề, phương thức đào tạo và về nguồn lực.... theo hướng hội nhập với xu thế chung của thế giới. Quy mô
4 đào tạo tăng nhanh, từng bước đáp ứng nhu cầu học tập của người dân. Chất lượng đào tạo đã có những chuyển biến tốt về nhiều mặt. Các hoạt động đánh giá, đảm bảo chất lượng bước đầu đã có những tác động tích cực trong công tác quản lí và đào tạo của các trường trên cả nước. Nhưng hệ thống giáo dục TC của nước ta hiện nay vẫn chưa tiếp cận nhiều với trình độ tiên tiến của các nước trong khu vực và trên thế giới, chưa theo kịp yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, chưa thực sự gắn với nhu cầu sử dụng nguồn nhân lực có trình độ TC của các ngành, địa phương trên cả nước. Chính vì vậy, vấn đề đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo TC đang được các cấp, các ngành và xã hội đặc biệt quan tâm. Để HSTC sau khi tốt nghiệp ra trường có thể làm việc được ngay tại vị trí sản xuất của doanh nghiệp thì chương trình đào tạo của nhà trường cần phải đáp ứng được các yêu cầu đối với các vị trí công việc ở DN. Để có thể thực hiện được điều đó, nhà trường cần xác định mục tiêu, xây dựng chương trình, tổ chức đào tạo đến kiểm tra đánh giá chất lượng đào tạo. Chính vì lý do đã trình bày ở trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn quản lý đánh giá KQHT của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực và đề xuất các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng quản lý đánh giá KQHT. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1 Khách thể nghiên cứu Hoạt động đánh giá KQHT của học sinh trường trung cấp theo tiếp cận năng lực. 3.2 Đối tượng nghiên cứu Quản lý đánh giá KQHT của học sinh trường trung cấp theo tiếp cận năng lực. 4. Giả thuyết khoa học Thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp còn nhiều hạn chế trong các khâu như: lập kế hoạch đánh giá KQHT, tổ chức chỉ đạo đánh giá KQHT, kiểm tra/giám sát việc đánh giá KQHT, sao lưu và quản lý thông tin hậu đánh giá do các trường vẫn triển khai quản lý theo phương thức truyền
5 thống, chưa chi tiết kế hoạch đánh giá hàng năm và toàn khóa, chưa thiết lập được một cơ cấu tổ chức đánh giá mang tính chuyên nghiệp, việc đánh giá được giao khoán cho tổ môn và giáo viên, chưa chặt chẽ trong việc thanh tra, kiểm tra kết quả đánh giá… Nếu đề xuất được các giải pháp quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực phù hợp và có tính khả thi thì sau khi kết thúc khóa học, học sinh sẽ dễ đạt được chuẩn đầu ra của chuyên ngành đào tạo. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực. - Nghiên cứu thực tiễn về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực. - Đề xuất các giải pháp quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực - Tổ chức khảo nghiệm các giải pháp kiểm tra tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất. - Tổ chức thử nghiệm giải pháp. 6. Phạm vi nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu, phân tích thực trạng về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường trung cấp ở Hà Nội theo tiếp cận năng lực theo qui định đánh giá về học chế tín chỉ để có cơ sở đề xuất các giải pháp cho phù hợp. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1 Phương pháp luận - Phương pháp tiếp cận hệ thống Hệ thống QL đánh giá KQHT của học sinh trung cấp theo TCNL là một hệ thống có tính đồng bộ, giải quyết các vấn đề QL đánh giá KQHT dựa trên quan điểm phát triển, mang tính khoa học, hiệu quả và thực tiễn. Do vậy, công tác QL đánh giá KQHT phải được xây dựng theo quan điểm hệ thống, không chồng chéo và mâu thuẫn lẫn nhau.
6 - Phương pháp tiếp cận chức năng Các công việc của QL đánh giá KQTH của học sinh trung cấp theo TCNL được thực hiện trong một chỉnh thể thống nhất, đảm bảo thực hiện theo các chức năng của quản lý đánh giá KQHT. - Phương pháp tiếp cận lịch sử Quá trình nghiên cứu đối tượng, tìm hiểu để phát triển QL đánh giá KQHT qua thời gian, không gian cụ thể và với những điều kiện phù hợp nhưng vẫn đảm bảo được các qui luật tất yếu và giữ được những giá trị truyền thống. 7.2 Phương pháp nghiên cứu * Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết, hồi cứu tư liệu Nghiên cứu sách, tài liệu, các văn bản pháp quy có liên quan đến luận án, trên cơ sở đó phân tích, tổng hợp, khái quát hóa phục vụ cho cơ sở lý luận và kế thừa các kết quả nghiên cứu của các công trình có liên quan để có các cứ liệu giải quyết các vấn đề lý luận mà Luận án đặt ra. * Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra: Xây dựng bộ phiếu hỏi để tiến hành khảo sát thực trạng của vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp điều tra phỏng vấn: Trao đổi trực tiếp một số cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về những vấn đề liên quan đến vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp chuyên gia: Tổng hợp các ý kiến chuyên gia giáo dục để xem xét đánh giá, nhận định về tính khả thi và hiệu quả của quản lý đánh giá kết quả của học sinh trung cấp. * Phương pháp thử nghiệm Tiến hành thử nghiệm nhằm kiểm định tính khả thi và hiệu quả của quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp để kiểm chứng một biện pháp quản lý cụ thể. * Phương pháp thống kê và xử lý số liệu Thu nhận thông tin và xử lý bằng các phần mềm SPSS.
7 8. Luận điểm bảo vệ - Đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực là một trong những nội dung quan trọng thúc đẩy sự phát triển của hoạt động QL đánh giá KQHT. - QL đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực là phương thức quản lý hiệu quả, giúp các nhà QLGD đạt được hiệu quả mong muốn. Nó tác động tới nhà trường phải thực hiện để đạt được các mục tiêu quản lý đánh giá và nâng cao chất lượng dạy và học. 9. Đóng góp mới của luận án - Luận án đã tổng quan được một số vấn đề cơ bản về đối tượng nghiên cứu, góp phần phát triển cơ sở lý luận về quản lý đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực. - Hệ thống hóa cơ sở lí luận về quản lý đánh giá KQHT của học sinh trung cấp theo TCNL. - Dựa trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng QL đánh giá KQHT của học sinh trung cấp theo TCNL, góp phần đổi mới phương thức quản lý đánh giá KQHT vào công tác QLGD. - Đề xuất các giải pháp và thử nghiệm giải pháp quản lý đánh giá KQHT để đổi mới phương thức và tư duy quản lý đánh giá. - Những kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chính sách QLGD mang tính thực tiễn trong việc quản lý đánh giá KQHT của ngành giáo dục. 10. Cấu trúc của luận án - Phần mở đầu - Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý đánh giá kết quả học của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực - Chương 2: Thực tiễn về quản lý đánh giá kết quả học của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực - Chương 3: Giải pháp quản lý đánh giá kết quả học của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực - Kết luận và kiến nghị
8 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC 1.1. Tổng quan nghiên cứu các vấn đề về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực Có thể nói phân hệ giáo dục nghề nghiệp đóng vai trò rất quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, là cầu nối giữa giáo dục phổ thông với giáo dục bậc cao và là nơi đào tạo và cung cấp nguồn lao động trực tiếp cho thị trường lao động nên có rất nhiều nghiên cứu về giáo dục nghề nghiệp: như phát triển giáo dục nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động, dự báo nguồn nhân lực quốc gia... Nghiên cứu về giáo dục nghề nghiệp trong bối cảnh phát triển của nền kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa, xu thế hội nhập sâu rộng cùng với sự tiến bộ mạnh mẽ của khoa học công nghệ đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cấp thiết cần được giải quyết bằng các giải pháp khoa học mang tính khả thi, một trong các vấn đề đó là công tác kiểm tra đánh giá chất lượng trong giáo dục nghề nghiệp nói chung và đặc biệt là đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung cấp nói riêng: Từ khâu ra đề, tổ chức thi, chấm và công nhận kết quả học tập của học sinh với xu thế như vậy có thể kể ra một vài hướng nghiên cứu như sau: 1.1.1. Hướng nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập Hoàng Đức Nhuận, Lê Đức Phúc “Cơ sở lý luận của việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh phổ thông” [38] đã đưa ra cách hiểu về kết quả học tập là một khái niệm thường được hiểu theo hai quan niệm khác nhau trong thực tế cũng như trong khoa học. KQHT là mức độ thành tích mà một chủ thể học tập đã đạt, được xem xét trong mối quan hệ với công sức, thời gian đã bỏ ra, với mục tiêu xác định; KQHT còn là mức độ thành tích đã đạt của một học sinh so với các bạn học khác. Theo quan niệm thứ nhất, kết quả học tập là mức thực hiện tiêu chí (criterion) và với quan niệm thứ hai, đó là mức thực hiện chuẩn (norm); Trần Bá Hoành “Đánh giá trong giáo dục” [26]: Tác giả cho rằng Đánh giá là quá trình hình thành những nhận định, phán đoán về kết quả công việc, dựa vào sự phân tích những thông tin thu được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra nhằm đề xuất những quyết định thích hợp để cải thiện thực