DOWNLOAD» AGRIVIET.COM
I. GIÔÙI THIEÄU
1.1 Ñaët Vaán Ñeà
Theo ñeà aùn phaùt trieån nuoâi caù roâ phi 2003 – 2010 cuûa boä Thuûy saûn, saûn löôïng
caù roâ phi seõ taêng töø 30.000 taán naêm 2003 leân 100.000 taán naêm 2005 vaø 200.000 taán
naêm 2010. Giaù trò xuaát khaåu caù roâ phi trong 6 naêm tôùi döï kieán seõ leân tôùi 160 trieäu
USD, töông ñöông 1.500 tyû ñoàng.
Vôùi muïc tieâu ñöa dieän tích nuoâi caù roâ phi seõ taêng leân ñeán 10.000 ha vaø 1 trieäu
m3 loàng vaøo naêm 2010, toång möùc ñaàu tö daønh cho ñeà aùn phaùt trieån nuoâi caù roâ phi öôùc
tính caàn 12.840 tyû ñoàng. Vaø theo nhaän ñònh, tröôùc heát khaâu ñaàu tö gioáng vaãn laø quan
troïng nhaát. Öôùc tính 250 trieäu con gioáng côõ 5 – 10 gam vaøo naêm 2005 vaø 500 trieäu
con vaøo naêm 2010.
Ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu treân cuøng vôùi söï môû roäng quy moâ, aùp duïng nhieàu
moâ hình nuoâi tieân tieán ñoù laø vieäc tìm ra phöông phaùp phoøng vaø trò beänh hieäu quaû laø
vaán ñeà caáp thieát hieän nay. Beänh treân caù roâ phi gaây toån thaát khoâng nhoû ñeán ngöôøi
nuoâi, ñaëc bieät laø beänh do vi khuaån Streptococcus gaây ra. Vi khuaån naøy gaây beänh vôùi
tyû leä cheát raát cao vaø laøm kìm haõm söï phaùt trieån cuûa ngheà nuoâi thuûy saûn noùi chung vaø
ngheà nuoâi caù roâ phi noùi rieâng. Cuøng vôùi vieäc söû duïng thuoác ñieàu trò khoâng ñaït hieäu
quaû cao, gaây toán keùm vaø nghieân cöùu dòch beänh ñoøi hoûi phöông phaùp phöùc taïp, trang
thieát bò hieän ñaïi, vieäc tìm ra moät phöông phaùp chaån ñoaùn taùc nhaân gaây beänh nhanh,
chính xaùc laø nhu caàu caàn thieát hieän nay.
Tröôùc yeâu caàu thöïc teá ñoù, ñöôïc söï phaân coâng cuûa Khoa Thuûy Saûn tröôøng Ñaïi
Hoïc Noâng Laâm Thaønh Phoá Hoà Chí Minh vaø ñöôïc söï höôùng daãn taän tình cuûa thaày
Nguyeãn Höõu Thònh – Chuùng toâi ñaõ tieán haønh ñeà taøi: “Ñieàu cheá khaùng huyeát thanh
thoû khaùng lieân caàu khuaån gaây beänh treân caù roâ phi”.
1.2 Muïc Tieâu Ñeà Taøi
Ñieàu cheá khaùng huyeát thanh thoû khaùng vi khuaån Streptococcus sp. vaø chaån
ñoaùn nhanh beänh naøy gaây treân caù roâ phi.
2
II. TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
2.1 Phaân Loaïi Caù Roâ Phi
Lôùp : Ostichthyes
Lôùp phuï : Actenopterigii
Treân boä : Percomorpha
Boä : Percoidae
Hoï : Cichlidae
Gioáng : Tilapia, Saratherodon, Oreochoromis
2.2 Nguoàn Goác vaø Phaân Boá
Caên cöù vaøo ñaëc tröng veà taäp tính sinh saûn vaø hình thaùi caùc loaøi, ngöôøi ta phaân
loaïi caù roâ phi thaønh 3 gioáng:
Gioáng Tilapia goàm nhöõng loaøi aáp tröùng treân vaät baùm ( giaù theå).
Gioáng Sarotherodon goàm nhöõng loaøi ngaäm tröùng vaø caù con trong mieäng.
Gioáng Oreochromis caù töï ñaøo toå ñeû, chæ coù caù caùi aáp tröùng trong mieäng.
Hieän chuùng ta ñaõ bieát coù tôùi hôn 80 loaøi thuoäc 4 gioáng vaø 10 gioáng phuï. Caù roâ
phi nhaäp vaøo nöôùc ta tröôùc ñaây thuoäc gioáng Oreochromis laø caùc loaøi O. mosambica
(nhaäp vaøo Vieät Nam naêm 1951) vaø O. nilotica (nhaäp vaøo mieàn Nam Vieät Nam 1973),
vaø caùc loaøi caù roâ phi ñoû coù maøu saùng hoàng, nhaäp vaøo ta töø thaäp nieân 90. Caù O.
nilotica (roâ phi Ñaøi Loan, roâ phi vaèn) coù theå voùc lôùn hôn caù roâ phi O. mosambica (roâ
phi thöôøng hay roâ phi coû ). Caù roâ phi vaèn coù thaân maøu hoàng, vaåy saùng, coù 9 - 12 soïc
ñen ñaäm song song töø löng xuoáng buïng, vi ñuoâi coù maøu soïc ñen, vieàn vi ñuoâi vaø vi
löng coù maøu hoàng nhaït. Caù roâ phi thöôøng thaân coù maøu ñen ôû löng, buïng coù maøu saùng.
Toác ñoä taêng tröôûng cuûa caù tuøy thuoäc ñieàu kieän nuoâi vaø thöùc aên. Caù roâ phi vaèn lôùn
nhanh hôn caù roâ phi thöôøng. Sau thôøi gian nuoâi 4 – 5 thaùng, caù roâ phi vaèn coù theå ñaït
kích thöôùc thöông phaåm 200 – 400 gam. Caù ñöïc thöôøng lôùn nhanh hôn caù caùi, nhaát laø
sau khi thaønh thuïc sinh duïc. Vì vaäy neân duøng caù ñöïc ñeå nuoâi taêng saûn. Naêm 1992,
moät coâng ty Ñaøi Loan ñaõ nhaäp caù roâ phi ñoû vaøo Vieät Nam ñeå nuoâi thöû ôû Bình Döông.
Sau ñoù caù ñöôïc ñöa tôùi caùc nhaø haøng ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh vôùi teân goïi khaù haáp
daãn laø caù ñieâu hoàng.
3
2.3 Ñaëc Ñieåm Sinh Hoïc
2.3.1 Ñaëc ñieåm dinh döôõng
Giai ñoaïn ñaàu sau khi heát noaõn hoaøn caù aên caùc thöùc aên coù kích thöôùc nhoû nhö
phuø du ñoäng, thöïc vaät, … Sau moät thaùng caù coù theå aên ñöôïc caùc thöùc aên coù kích thöôùc
lôùn hôn, aên ñöôïc thöùc aên cheá bieán, rau xanh baèm nhoû, beøo taám. Caùc loaïi caù lôùn vaø
tröôûng thaønh aên taïp nhieàu loaïi thöùc aên nhö rau, beøo, muøn baû höõu cô, taûo laéng ôû ñaùy,
aáu truøng coân truøng, thöùc aên nhaân taïo, cheá bieán, thöùc aên coâng nghieäp, …
Phoå thöùc aên cuûa caùc loaøi caù roâ phi khaùc nhau thay ñoåi roäng vaø coù theå chia laøm
3 nhoùm chính: caùc loaøi aên taïp vaø muøn baû höõu cô nhö caù roâ phi ñen (Oreochoromis
mossambicus) vaø caù roâ phi vaèn (O. niloticus), caùc loaøi aên taûo nhö O. macrochir,
Saratherodon esculentus vaø caùc loaøi aên thöïc vaät thöôïng ñaúng nhö Tilapia zillii, T.
rendalli. Ngoaøi ra caù roâ phi coøn coù khaû naêng thích öùng vôùi caùc loaïi thöùc aên toång hôïp
do con ngöôøi cung caáp.
2.3.2 Ñaëc ñieåm sinh tröôûng
Caù roâ phi coù toác ñoä taêng tröôûng khaù nhanh. Loaøi Oreochoromis nilotica (doøng
GIFT) coù theå ñaït troïng löôïng trung bình 600 – 700 gam sau vuï nuoâi 5 – 6 thaùng, cao
nhaát coù theå ñaït tôùi 1,2 – 1,4 kg. Caù ñöïc thöôøng lôùn nhanh hôn caù caùi.
Loaøi caù roâ phi vaèn thích hôïp nhaát cho nuoâi thòt bôûi coù cöôøng ñoä taêng tröôûng
nhanh vaø khaû naêng söû duïng toát thöùc aên töï nhieân vaø boå sung. Caù roâ phi vaèn ñoøi hoûi
haøm löôïng ñaïm trong khaåu phaàn thöùc aên töø 20 – 50% tuøy theo kích thöôùc.
2.3.3 Ñaëc ñieåm sinh saûn
Caù roâ phi ñoû thaønh thuïc sinh duïc chæ sau 4 – 5 thaùng tuoåi. Caù caùi moãi laàn ñeû
khoaûng 1000 – 2000 tröùng, trong buoàng tröùng coù 4 – 5 löùa tröùng, caù ñeû töøng löùa moät.
Caù coù theå ñeû nhieàu laàn trong naêm (8 – 11 laàn). Caù roâ phi vaèn vaø roâ phi ñoû thôøi gian
thaønh thuïc chaäm hôn, tôùi 6 – 8 thaùng. Khi thaønh thuïc caù baét caëp vaø töï ñaøo toå ôû ñaùy ao
ñeû tröùng, caù ñöïc baûo veä vaø giöõ tröùng ñeán khi caù boät nôû ra. Caù caùi coøn giöõ caù con cho
ñeán khi caù boät tieâu heát noaõn hoaøn vaø töï ñi kieám aên ñöôïc thöùc aên beân ngoaøi. Vì caù coù
taäp tính ñeû sôùm vaø ñeû nhieàu neân khoù kieåm soaùt ñöôïc maät ñoä trong ao.
Caù roâ phi noùi chung coù tuoåi thaønh thuïc sôùm, deå thaønh thuïc vaø deå sinh saûn. Ta
coù theå phaân bieät caù ñöïc vaø caù caùi khi caù lôùn côõ 6 – 7 cm baèng caùch quan saùt loã huyeät
cuûa chuùng vaø theo ñoù cuõng deã daøng taùch rieâng caù ñöïc, caù caùi trong moät ñaøn caù roâ phi.
Caù ñöïc chæ coù 2 loã goàm loã haäu moân naèm ôû phía tröôùc vaø loã nieäu sinh duïc naèm
ôû phía sau.
4
Caù caùi coù 3 loã, phía tröôùc laø loã haäu moân, tieáp ñeán laø loã nieäu naèm ôû giöõa vaø loã
sinh duïc naèm ôû phía sau.
Caù roâ phi ñoû coù theå ñeû nhieàu laàn trong naêm, töø 10 – 12 laàn vaø haàu nhö ñeû
quanh naêm. ÔÛ Ñaøi Loan nuoâi trong ñieàu kieän chaêm soùc toát caù coù theå ñeû treân 20 laàn
trong moät naêm. Caù treân hoaëc döôùi moät naêm tuoåi ñeû nhieàu löùa hôn caù töø 2 naêm tuoåi trôû
leân.
Khi baét ñaàu sinh saûn, caù roâ phi ñöïc vaø caùi cuøng hôïp laøm toå baèng caùch duøng
ñuoâi quaäy buøn vaø ñaøo hoá döôùi ñaùy ao, hoá coù hình troøn, doác thoai thoaûi, trôn nhaün,
khoâng coøn buøn laéng ñoäng, ñöôøng kính toå töø 20 – 30 cm, ñoä saâu thích hôïp 0,3 – 0,5 cm.
Caù caùi ñeû tröùng vaøo hoá vaø caù ñöïc töôùi tinh dòch ñeå thuï tinh. Sau khi tröùng thuï
tinh, caù caùi seõ huùt vaø ngaäm taát caû tröùng ñeå aáp cho tôùi khi caù con nôû. ÔÛ nhieät ñoä 300C
thôøi gian aáp tröùng töø 4 – 6 ngaøy. Sau khi nôû khoaûng 3 – 4 ngaøy caù con heát noaõn hoaøn
vaø bôi theo caù meï. Khi gaëp nguy hieåm caù meï haù mieäng thu caû ñaøn con vaøo trong
mieäng. Khi thaáy an toaøn, caù meï haù mieäng cho ñaøn con chui ra. Sau 4 – 5 ngaøy caù con
taùch khoûi meï vaø töï ñi kieám aên, caù meï laïi chuaån bò cho chu kyø sinh saûn môùi.
Thôøi gian giöõa 2 löùa ñeû tuøy thuoäc vaøo thöùc aên, tuoåi caù, nhieät ñoä, … Trung bình
caù ñeû töø 1000 – 2000 tröùng, caù côõ lôùn coù theå ñeû soá löôïng tröùng nhieàu hôn. Vì vaäy
chuùng ta neân choïn caù boá meï coù theå troïng lôùn ñeå naâng cao naêng suaát sinh saûn, cho soá
löôïng caù con nhieàu vaø khoûe maïnh.
2.4 Yeâu Caàu Veà Caùc Yeáu Toá Moâi Tröôøng Nöôùc
2.4.1 Nhieät ñoä
Theo Ballarin vaø Haller, 1982; giôùi haïn nhieät ñoä nöôùc cho sinh tröôûng bình
thöôøng cuûa caùc loaøi caù roâ phi 20 – 350C. Nhieät ñoä toái haûo laø 29 – 310C. Ngöôõng nhieät
ñoä thaáp nhaát gaây cheát laø 10 – 110C. Phaàn lôùn caù roâ phi ngöøng aên hay sinh tröôûng
chaäm ôû nhieät ñoä nöôùc döôùi 16 – 170C vaø khoâng sinh saûn hoaëc ngöng phaùt trieån ôû nhieät
ñoä döôùi 200C. Giôùi haïn nhieät ñoä toái haûo cho sinh saûn töø 26 – 290C cho haàu heát caùc
loaøi caù roâ phi.
2.4.2 pH
Caù roâ phi coù khaû naêng chòu ñöïng giôùi haïn pH roäng töø 4 – 11. Tuy nhieân khi pH
< 5 taùc ñoäng xaáu ñeán söï keát hôïp cuûa maùu vôùi oxygen, caù boû aên vaø aûnh höôûng ñeán söï
phaùt trieån.
pH thích hôïp cho söï phaùt trieån cuûa caù roâ phi töø 6,0 – 8,5 (Wangead vaø ctv.,
1988). Caù roâ phi cheát khi pH taêng cao ñeán 12.
5
2.4.3 Haøm löôïng oxy hoaø tan (DO)
Caù roâ phi doøng GIFT coù khaû naêng chòu ñöïng ñöôïc ôû vuøng nöôùc coù haøm löôïng
oxy thaáp 1 mg/l, ngöôõng gaây cheát caù töø 0,1 – 0,3 mg/l, phaùt trieån toát trong khoaûng 2 –
5 mg/l.
2.4.4 Ammonia (NH3)
Ammonia raát ñoäc cho caù nhöng caù roâ phi coù theå chòu ñöïng ammonia toát hôn
caùc loaøi caù khaùc, döôùi 20mg/l (Ballarin vaø Haller, 1982).
2.4.5
Ñoä maën
Tuy laø loaøi thuûy saûn nöôùc ngoït nhöng chuùng coù theå soáng vaø phaùt trieån caû trong
moâi tröôøng nöôùc lôï, maën coù noàng ñoä muoái tôùi 32 0/00 (thích hôïp nhaát laø 0 – 200/00).
2.5 Tình Hình Nghieân Cöùu Dòch Beänh ôû Caù Roâ Phi
Hieän nay, treân theá giôùi nhöõng coâng trình nghieân cöùu veà beänh caù roâ phi do vi
khuaån nhö:
Miyazaki vaø ctv. (1984) nghieân cöùu moät soá moâ hoïc caù bò nhieãm Pseudomonas
flueorescens vaø Streptococcus sp. Kaige vaø ctv. (1996) nghieân cöùu moâ hoïc cuûa caù
beänh do Edwardsiella sp. Lio – Po vaø Sanvictores (1987) nghieân cöùu nguyeân nhaân
gaây cheát caù boät. Chang vaø Plumb (1996) nghieân cöùu moâ hoïc caù roâ phi vaèn nhieãm
Staphylococcus sp. vaø aûnh höôûng cuûa ñoä maën leân quaù trình nhieãm Staphylococcus cuûa
caù roâ phi vaèn. Bunch vaø Bejerano (1997) nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa nhöõng yeáu toá
moâi tröôøng leân söï nhaïy caûm cuûa caù roâ phi lai ñoái vôùi beänh do Streptococcus sp.
Perera vaø ctv. (1998) nghieân cöùu moâ hoïc cuûa caù roâ phi lai bò nhieãm Streptococcus
iniae. Klesius vaø ctv. (1999) nghieân cöùu hieäu löïc cuûa moät loaïi vaccine ñöôïc baøo cheá
töø teá baøo Streptococcus iniae ñaõ bò dieät baèng formol ñoái vôùi caù roâ phi. Nghieân cöùu
cuûa Evan vaø ctv. (2000) cho thaáy Streptococcus iniae coù theå gaây nhieãm caù roâ phi qua
ñöôøng muõi. Shoemake vaø ctv. (2000) nghieân cöùu maät ñoä caù thaû vaø lieàu löôïng
Streptococcus iniae coù aûnh höôûng ñeán tyû leä cheát cuûa caù khi chuùng tieáp xuùc nhöõng vi
khuaån naøy ( Trích bôûi Nguyeãn Tri Cô, 2004).
Hieän nay ôû Vieät Nam caùc coâng trình nghieân cöùu veà beänh caù roâ phi chöa nhieàu,
chæ coù vaøi coâng trình nghieân cöùu chuû yeáu taäp trung vaøo kí sinh truøng vaø haàu nhö chöa
coù hoaëc coù raát ít coâng trình coù taàm côõ nghieân cöùu veà taùc nhaân virus hay vi khuaån gaây
beänh treân caù roâ phi. Nhöõng coâng trình nghieân cöùu ôû Vieät Nam nhö: nghieân cöùu veà kí
sinh truøng treân moät soá doøng caù roâ phi vaèn ôû Baéc Ninh vaø Quaûng Ninh (Buøi Quang Teà
vaø ctv., 1999). Kí sinh truøng ôû nhöõng giai ñoaïn khaùc nhau treân ba doøng caù roâ phi nuoâi
(O. niloticus) nhö doøng Thaùi, doøng Vieät vaø doøng GIFT taïi mieàn Baéc Vieät Nam (Buøi
Quang Teà vaø Vuõ Thò Luïa, 1999).