Luận văn thạc sĩ Nông nghiệp: Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ học, đánh giá thiệt hại và đề xuất biện pháp phòng hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp (bệnh tai xanh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN

ĐÀO XUÂN QUỲNH

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC, ĐÁNH GIÁ

THIỆT HẠI VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG HỘI CHỨNG RỐI

LOẠN SINH SẢN VÀ HÔ HẤP (BỆNH TAI XANH - PRRS) TRÊN

ĐÀN HEO NUÔI TẠI TỈNH ĐĂK LĂK

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

ĐĂK LĂK, NĂM 2011

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN

ĐÀO XUÂN QUỲNH

NGHIÊN CỨU MỐT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC, ĐÁNH

GIÁ THIỆT HẠI VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG HỘI CHỨNG

RỐI LOẠN SINH SẢN VÀ HÔ HẤP (BỆNH TAI XANH - PRRS)

TRÊN ĐÀN HEO NUÔI TẠI TỈNH ĐĂK LĂK

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành: Thú y

Mã số: 60.62.50

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN TẤN VUI

Đăk Lăk, tháng 12 năm 2011

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu luận văn Thạc sĩ ngành Thú

y của tôi.

Các số liệu, kết quả có trong luận văn này là trung thực và chưa ñược ai

công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.

Người cam ñoan

Đào Xuân Quỳnh

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành ñề tài này, tôi xin chân thành cảm ơn:

Lãnh Đạo Trường Đại học Tây Nguyên, Lãnh Đạo Phòng Đào tạo Sau Đại

học Trường Đại Học Tây Nguyên. Lãnh Đạo Khoa Chăn nuôi Thú y, cùng các

thầy cô trong khoa Chăn nuôi Thú y Trường Đại học Tây Nguyên.

Trạm thú y, phòng thống kê TP.BMT, huyện Buôn Đôn, huyện Eakar tỉnh

Đăk Lăk.

Phòng chẩn ñoán, xét nghiệm Công ty Nam Lâm – TP.HCM,

Kỹ thuật viên phòng thí nghiệm Bộ môn thú y Chuyên ngành và Bộ môn Cơ

sở thú y ñã tạo ñiều kiện giúp ñỡ tạo ñiều kiện thuận lợi nhất cho tôi thực hiện ñề

tài này.

Tôi xin bày tỏ lòng chân thành cảm ơn tới sự giúp ñỡ hướng dẫn tận tình

của thầy Tiến sĩ Nguyễn Tấn Vui, Tiến sĩ Cao Văn Hồng ñã giúp ñỡ tôi trong

suốt quá trình thực hiện ñề tài.

Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia ñình, người thân cùng bạn bè (Th.S Nguyễn

Như Trung, BSTY Nguyễn Văn Nho, BSTY Nguyễn Hoài Bảo,...) ñã giúp ñỡ ñộng

viên tôi trong suốt quá trình học và thực hiện ñề tài.

Xin trân trọng cảm ơn!

Đăk Lăk, ngày tháng 12 năm 2011

Đào Xuân Quỳnh

MỤC LỤC

NỘI DUNG Trang

Lời cam ñoan .................................................................................................. i

Lời cảm ơn ................................................................................................... ii

Mục lục ........................................................................................................ iii

Danh sách các từ viết tắt ............................................................................ vii

Danh mục bảng biểu ................................................................................. viii

Danh mục biểu ñồ sơ ñồ và hình ................................................................. ix

MỞ ĐẦU ........................................................................................................1

1. Đặt vấn ñề ..................................................................................................1

2. Mục tiêu của ñề tài .....................................................................................2

3. Ý nghĩa của ñề tài.......................................................................................2

3.1. Ý nghĩa khoa học ....................................................................................2

3.2. Ý nghĩa thực tiễn .....................................................................................2

4. Giới hạn của ñề tài .....................................................................................2

CHƯƠNG 1 ...................................................................................................3

TỔNG QUAN TÀI LIỆU ..............................................................................3

1.1. Sơ lược về PRRS.....................................................................................3

1.2. Những nghiên cứu về PRRS ...................................................................3

1.2.1. Những nghiên cứu về PRRS trên thế giới ...........................................3

1.2.2. Những nghiên cứu về PRRS trong nước .............................................5

1.2.3. Sơ lược về tình hình dịch PRRS trong những năm qua tại ..................7

1.3. Căn bệnh học ...........................................................................................8

1.3.1. Phân loại ...............................................................................................8

1.3.2. Một số ñặc ñiểm về hình thái và cấu trúc ............................................8

1.3.3. Đặc ñiểm nuôi cấy ............................................................................ 10

iii

1.3.4. Cơ chế sinh bệnh ............................................................................... 12

1.3.5. Sức ñề kháng của PRRSV ................................................................. 14

1.4. Dịch tễ học PRRS ................................................................................ 15

1.4.1. Loài mắc bệnh ................................................................................... 15

1.4.2. Phương thức lây lan .......................................................................... 15

1.4.3. Đường xâm nhập ............................................................................... 16

1.5.Triệu chứng PRRS ................................................................................ 17

1.6. Bệnh tích .............................................................................................. 19

1.6.1. Bệnh tích ñại thể ............................................................................... 19

1.6.2. Bệnh tích vi thể ................................................................................. 20

1.7. Chẩn ñoán ............................................................................................ 21

1.7.1. Chẩn ñoán lâm sàng .......................................................................... 21

1.7.2. Chuẩn ñoán huyết thanh học ............................................................. 21

CHƯƠNG 2 ................................................................................................ 26

ĐỐI TƯƠNG – NỘI DUNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............ 26

2.1. Đối tượng, thời gian và ñịa ñiểm nghiên cứu ...................................... 26

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................... 26

2.1.2. Địa ñiểm nghiên cứu ......................................................................... 26

2.1.3. Thời gian nghiên cứu ........................................................................ 26

2.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................ 26

2.2.1. một số ñặc ñiểm tự nhiên kinh tế xã hội ........................................... 26

2.2.2. Nghiên cứu một số ñặc ñiểm dịch tễ học PRRS ............................... 26

2.2.3. Nghiên cứu phân lập bằng phản ứng ELISA .................................... 26

2.2.4. Nghiên cứu ñánh giá thiệt hại do PRRS gây ra ................................ 26

2.2.5. Đề xuất biện pháp phòng PRRS ....................................................... 26

2.3. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 26

2.3.1. Nghiên cứu dịch tễ học ..................................................................... 26

2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu ............................................................ 27

2.3.3. Phương pháp chọn mẫu ..................................................................... 27

2.3.4. Phương pháp ñánh giá sự tổn thất do dịch bệnh ............................... 27

2.3.5. Các phương pháp chẩn ñoán bệnh .................................................... 27

2.4. Phương pháp tính toán số liệu .............................................................. 28

2.4.1. Một số tỷ lệ tính toán ........................................................................ 28

2.4.2. Xử lý số liệu ...................................................................................... 28

CHƯƠNG 3 ............................................................................................... 29

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUÂN ................................................................... 29

3.1. Đặc ñiểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của ............................................... 29

3.1.1. Đặc ñiểm tự nhiên ............................................................................. 29

3.1.2. Đặc ñiểm kinh tế - xã hội ................................................................. 30

3.1.3. Kết quả ñiều tra tnh hình chăn nuôi heo và công tác thú y tại.......... 32

3.2. Kết quả nghiên cứu trên ñàn heo mắc bệnh ......................................... 37

3.2.1. Tỷ lệ mắc PRRS tại ñịa ñiểm ñiều tra ............................................... 37

3.2.1.1. Kết quả nghiên cứu xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS ............................... 37

3.2.1.2. Kết quả xác ñịnh tốc ñộ mới mắc của PRRS ................................. 39

3.2.1.3. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS theo lứa tuổi ............................ 41

3.2.1.4. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ chết và tỷ lệ tử vong theo lứa tuổi ............ 43

3.2.1.5. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS theo giống ................................ 44

3.2.1.6. Xác ñịnh triệu chứng PRRS trên heo ............................................. 46

3.2.1.7. Xác ñịnh bệnh tích PRRS trên heo ................................................ 50

3.2.1.8. Kết quả xét nghiệm ELISA ............................................................ 52

3.2.2. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS theo không gian .......................... 53

3.3. Kết quả nghiên cứu xác ñịnh thiệt hại do PRRS tại ñịa ñiểm ............. 56

3.3.1. Đánh giá thiệt hại trực tiếp ................................................................ 56

3.3.2. Đánh giá thiệt hại gián tiếp ............................................................... 57

3.4. Đề xuất biện pháp phòng trị ................................................................. 58

3.4.1. Phòng bệnh ........................................................................................ 59

3.4.1.1. Khi chưa có dịch ............................................................................ 59

3.4.1.2. Khi có dịch sảy ra .......................................................................... 59

3.4.2. Trị bệnh ............................................................................................. 60

KẾT LUẬN ĐỀ NGHỊ ............................................................................... 62

Kết luận ....................................................................................................... 62

Đề nghị ....................................................................................................... 63

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 64

DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT

vii

: Acid ribonucleic : Baby Hamster Kidney line 21 : Case fatality rate : Cell line 2621 : Crandall Rees feline kidney : Enzyn linked immuno sorbent assay : Florescent antibody staining : Fluorescent antibody cell culture technique : Fuorescent antibody tissue section technique : Fluorescein isothiocynate : Horseradish peroxidase : Heparan sulfate : Indirect Immunhofloresence Assay : Immunohistochemistry staining : Immuno peroxidase Monolayer Assay : Macrophages African monkey kidney cell line 145 : Open reading frames : Porcine Alveolar Macrophage : Polymerasa chain reaction : Porcine Reproductive and Respiratory Sydrom : Porcine Reproductive and Respiratory Sydrom Virus : Porcine Epidemic Abortion and Respiratory Syndrome : Swine Infertility and Respiratory Disease : Swine Infertility and Respiratory Disease : Serum Neutralizing : Sialoadhesin : Sample/Position : Tissue Culture Infectious Dose50 : Thành Phố Buôn Ma Thuột : Thành Phố Hồ Chí Minh : World Referrence Laboratory ARN BHK-21 CFE CL2621 CRFK ELISA FA FACCT FATST FITC HRPO HS IFA IHC IPMA MARC-145 ORFs PAM PCR PRRS PRRSV PEARS SIRD SIRD SN Sn S/P TCID50 Tp.BMT Tp.HCM WRL

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 3.1. Tổng ñàn heo nuôi từ 2006 ñến 2011 ................................... 32

Bảng 3.2. Kết quả ñiều tra mạng lưới thú y ........................................... 34

Bảng 3.3. Tình hình và thiệt hại do PRRS ở heo năm2010 ................... 36

Bảng 3.4. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS năm 2010 ....................... 37

Bảng 3.5. Kết quả nghiên cứu xác ñịnh tốc ñộ mắc mới của PRRS .... 39

Bảng 3.6. Tỷ lệ mắc PRRS theo lứa tuổi heo ....................................... 41

Bảng 3.7. Tỷ lệ chết và tỷ lệ tử vong do PRRS theo lứa tuổi ............... 43

Bảng 3.8. Tỷ lệ mắc PRRS trên heo theo giống ................................... 45

Bảng 3.9. Kết quả xác ñịnh biểu hiện triệu chứng PRRS trên heo ....... 47

Bảng 3.10. Tỷ lệ biểu hiện bệnh tích PRRS trên heo ........................... 50

Bảng 3.11. Bảng kết quả xét nghiệm ELISA trên heo nghi PRRS .......... 52

Bảng 3.12. Thiệt hại trực tiếp do PRRS gây ra ở ñịa bàn ñiều tra........ 56

Bảng 3.13. Thiệt hại gián tiếp do PRRS gây ra ở ñịa bàn ñiều tra ....... 57

viii

Bảng 3.14. Tham khảo một số kháng sinh trị phụ nhiễm ..................... 61

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, BẢN ĐỒ, SƠ ĐỒ VÀ HÌNH

Biểu ñồ 1. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS tại TP.BMT, huyện ...... 38

Biểu ñồ 2. Tỷ lệ mắc bệnh theo lứa tuổi ............................................... 42

Biểu ñồ 3. Tỷ lệ chết, tỷ lệ tử vong do PRRS theo lứa tuổi ................. 44

Biểu ñồ 4. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS theo giống ..................... 45

Bản ñồ 3.1. bản ñồ dịch tễ PRRS của Tp. BMT ................................... 53

Bản ñồ 3.2 . bản ñồ dịch tễ PRRS của huyên Ea Kar ........................... 54

Bản ñồ 3.3. bản ñồ dịch tễ PRRS của huyện Buôn Đôn ...................... 55

Sơ ñồ 1. Sơ ñồ cơ chế sinh bệnh của virus PRRS ................................ 14

Hình 1.1. Mô hình cấu trúc của PRRSV ................................................. 9

Hình 1.2. PRRSV gây bênh trên ñại thực bào ...................................... 14

Hình 1.3(a,b,c,d). Triệu chứng heo bị PRRS ........................................ 19

Hình 1.4(a,b,c). Bệnh tích ở phổi do PRRS .......................................... 20

Hình 1.5. Bệnh tích trên biểu mô phổi .................................................. 21

Hình 1.6. Bệnh tích trên tế bào nuôi cây .............................................. 21

Hình 3.1(a,b). Triệu chứng PRRS trên heo con. ................................... 49

Hình 3.2(a,b). Triệu chứng PRRS trên heo thịt .................................... 49

Hình 3.3. Triệu chứng tai chuyển xanh trên heo bị PRRS ................... 49

Hình 3.4(a,b). Triệu chứng PRRS trên heo nái. .................................... 50

Hình 3.5(a,b). Mổ khám kiểm tra bệnh tích trên heo bị PRRS ........... 51

Hình 3.6(a,b). Kiểm tra bệnh tích trên heo bị PRRS. .......................... 52

MỞ ĐẦU

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế, nền nông nghiệp Việt Nam nói chung và

ngành chăn nuôi nói riêng có nhiều chuyển biến và thách thức mới, ñể theo kịp

với những nước có nền chăn nuôi phát triển trong khu vực và trên thế giới.

Những năm gần ñây do nhu cầu phát triển của thị trường, ngành chăn nuôi

có những chuyển biến về mặt chất lượng như con giống, chất lượng thịt và năng

xuất chăn nuôi. Song song với sự phát triển ñó thì bệnh trên gia súc ngày càng

nhiều và là mối quan tâm của các nhà chăn nuôi cũng như những người làm

công tác thú y. Một trong những bệnh có khả năng lây lan nhanh và gây thiệt hại

nhiều cho chăn nuôi heo ñó là hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp (Porcine

Reproductive and Respiratory Sydrome - PRRS) hay bệnh tai xanh ở heo. Bệnh

làm ảnh hưởng trực tiếp ñến khả năng sinh sản ở heo nái gây sảy thai hoặc ñẻ

sớm, heo con sơ sinh yếu, chết thai, thở khó ñôi khi có triệu chứng thần kinh, tỷ

lệ chết cao, heo thịt sốt giảm ăn, sút cân, heo ñực chất lượng tinh giảm,…

Từ 2007 - 2010 PRRS ñã phát triển mạnh và gây thành dịch ở nước ta gây thiệt

hại lớn cho nền chăn nuôi trong nước [39]. Riêng ở tỉnh Đăk Lăk năm 2010 dịch

ñã xảy ra ở 14/15 huyện và thành phố gây thiệt hại hơn 70 tỷ ñồng.

Những vấn ñề trên cho thấy việc nghiên cứu dịch tễ bệnh PRRS ở ñàn heo

nuôi là việc làm rất cần thiết. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn của người chăn

nuôi ñồng thời bổ sung thêm những tư liệu nghiên cứu về PRRS chúng tôi tiến

hành nghiên cứu ñề tài: “Nghiên cứu một số ñặc ñiểm dịch tễ học, ñánh giá thiệt

hại và ñề xuất biện pháp phòng hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp (Bệnh tai

xanh - PRRS) trên ñàn heo nuôi tại tỉnh Đăk Lăk”.

2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI

- Xác ñịnh một số ñặc ñiểm dịch tễ học của hội chứng rối loạn sinh sản và

hô hấp trên ñàn heo nuôi tại tỉnh Đăk Lăk.

- Xác ñịnh sự có mặt của virus PRRS trên ñàn heo nuôi trong khu vực bằng

phương pháp ELISA.

- Đánh giá thiệt hại do PRRS gây ra trên heo nuôi tại tỉnh Đăk Lăk.

- Đề xuất một số phác ñồ phòng hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp.

3. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI

3.1. Ý nghĩa khoa học

Kết quả nghiên cứu PRRS và một số yếu tố lên quan ñến sự phát triển

bệnh trên heo là cơ sở khoa học quan trọng ñể nghiên cứu các phác ñồ phòng trị,

ứng dụng trong chăn nuôi heo trên ñịa bàn.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

Nghiên cứu dịch tễ của PRRS, sơ bộ ñánh giá thiệt hại do PRRS gây ra,

ñưa ra một số phác ñồ phòng PRRS, khuyến cáo cho người dân giảm thiệt hại

trong chăn nuôi heo, ổn ñịnh kinh tế hộ gia ñình và chăn nuôi trang trại.

4. Giới hạn của ñề tài

Đánh giá ảnh hưởng của PRRS, một số yếu tố liên quan ñến sự phát triển

của PRRS trên heo, ñánh giá thiệt hại tại một số khu vực nghiên cứu và ñề xuất

biện pháp phòng PRRS.

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. SƠ LƯỢC VỀ PRRS

Trong những năm gần ñây một trong những bệnh mới xuất hiện ñược nhắc

ñến nhiều ñó là hội chứng rối loạn sinh sản hô hấp trên heo (Porcine

reproductive and respiratory syndrome - PRRS). Bệnh xuất hiện lần ñầu tiên ở

Bắc Mỹ vào ñầu những năm 1980, sau ñó bệnh xuất hiện ở Châu Âu, Châu Á.

Bệnh ñược xác ñịnh là do một loại virus thuộc họ Arteriviridae, có khả năng

xâm nhiễm vào ñại thực bào và mô bào (Bùi Quang Anh, Nguyễn Văn Long

2007) [01], thông thường ñại thực bào sẽ tiêu diệt tất cả vi khuẩn, virus xâm

nhập vào cơ thể. Nhưng ñối với virus PRRS có thể nhân lên trong ñại thực bào,

sau ñó phá huỷ và giết chết ñại thực bào (tới 40%). Đại thực bào bị giết sẽ làm

giảm chức năng của hệ thống bảo vệ cơ thể và làm tăng nguy cơ bị nhiễm các

bệnh kế phát. Điều này có thể thấy rõ ở những ñàn heo vỗ béo hoặc chuẩn bị

giết thịt có sự tăng ñột biến về tỷ lệ viêm phổi.

PRRSV là một virus RNA có vỏ bọc, gây thiệt hại về sinh sản trong ñàn

heo giống và hô hấp trong ñàn heo thịt. Khi mắc PRRS heo nái thường có biểu

hiện sốt, kém ăn, thở khó, sảy thai. Đặc biệt là cuối kỳ mang thai làm tăng số

lượng con chết khi ñẻ hoặc vẹo chân, yếu và xảy ra tử vong ở heo con. Ở heo

nuôi thịt, mức ñộ bệnh hô hấp tăng lên, thường kết hợp với các bệnh khác

(Thành Thuận, 2002) [19]. Ở ổ dịch cấp tính, ước tính giảm sản lượng ñàn 5 -

20%, heo nái ñẻ giảm từ 1 - 3,8 heo con/nái/năm, thiệt hại khoảng 100 -

155$/nái/năm (Hoàng Văn Năm,2002) [12]. Thể mãn tính làm cho heo thịt chậm

lớn, tăng chi phí thuốc ñể ñiều trị các bệnh kế phát.

1.2. NHỮNG NGHIÊN CỨU VỀ PRRS

1.2.1. Những nghiên cứu về PRRS trên thế giới

Năm 1987, bệnh ñược phát hiện lần ñầu tiên ở Mỹ với tên gọi “bệnh thần

bí trên heo” (Mystery Swine Disease - MSD), [42].

Tháng 11 năm 1990, ổ dịch PRRS ñầu tiên xảy ra ở Đức và lan tràn nhanh

chóng sang các quốc gia khác ở Châu Âu.

Mùa ñông năm 1990 - 1991, lần lượt các quốc gia Châu Âu như Hà Lan,

Bỉ, Pháp và Tây Ban Nha ñã báo cáo về hội chứng này với nhiều tên gọi khác

nhau: “Bệnh tai xanh” (Blue-eared Pig Disease), “Hội chứng hô hấp và sảy thai

trên heo” (PEARS), hay “Hội chứng hô hấp và vô sinh” (SIRD), (T. Stadejek1, A. Stankeviciusb,1).

Năm 1991, lần ñầu tiên Wenvoort và cộng sự ñã phân lập ñược căn bệnh ở

Viện thú y trung ương Lelytad – Hà Lan ñã phân lập ñược căn bệnh và ñặt tên

cho loại virus này là “Lelystad”, (Nguyễn Văn Thanh 2008).

Năm 1992, Collins và cộng sự ở Mỹ cũng báo cáo về việc phân lập ñược

virus gây bệnh và sử dụng tên gọi VR-2332 ñể chỉ các chủng phân lập ở Bắc Mỹ

[23], cũng trong năm 1992, hội nghị quốc tế và tổ chức dịch tễ thế giới (OIE) ñã

nhất trí ñặt tên cho bệnh này là “Hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp trên heo”

(porcine reproductive and respiratory syndrome - PRRS) [44].

Morison và ctv (1990) kiểm tra 396 ñàn, trong ñó 141 ñàn có heo dương

tính với virus PRRS (dẫn liệu của William và Han, 1994) [36].

Theo ñiều tra của Straw và ctv (1999), 100% ñàn heo ñược kiểm tra ở Bỉ (n

= 50) có heo dương tính với virus PRRS với tỷ lệ nhiễm là 96% (dẫn liệu của

Benfield D.A., Collins J.E,…) [23].

Vài nghiên cứu về tế bào trong dịch phổi ñã ñược tiến hành trên heo, bò,

ngựa và gà nhằm khảo sát các tế bào bảo vệ ñường hô hấp và sự biến ñộng khi

có viêm nhiễm.

Theo khảo sát của Escobar và ctv (2006) [24] có sự gia tăng tổng số bạch

cầu trong máu heo sau 14 ngày nhiễm virus PRRS. Trong ñó, tỷ lệ bạch cầu

lympho và trung tính ñều tăng có ý nghĩa. Ngoài ra, số lượng bạch cầu trong khí

quản, phế quản của heo bị nhiễm PRRSV tăng có ý nghĩa. Cũng theo tác giả

này, hàm lượng Interferon và hàm lượng Interleukin -1β trên heo sau 7 ngày gây

nhiễm virus PRRS ñều tăng .

1.2.2. Những nghiên cứu về PRRS trong nước

Ở Việt Nam, bệnh ñược phát hiện vào năm 1997 trên ñàn heo nhập từ Mỹ

(10/51 con có huyết thanh dương tính) [38]. Các nghiên cứu về bệnh trên những

trại heo giống tại các tỉnh phía Nam cho thấy tỷ lệ heo có huyết thanh dương

tính với bệnh là khác nhau, từ 1,3% cho tới 68,29%. Ở các nước khác, tỷ lệ ñàn

trong vùng bệnh có huyết thanh dương tính cao hơn như: 60 - 75% ở Anh, Mỹ là

36% .

Năm 1997, Trung tâm thú y Tp.HCM sử dụng phương pháp ELISA phát

hiện kháng thể virus PRRS ở một số ñàn heo nhập vào Việt Nam, kết quả này ñã

ñược công bố tại hội nghị khoa học Huế tháng 6/1999. Từ tháng 1/1999 ñến

tháng 6/2000, Trung Tâm Thú Y Tp.HCM ñã xét nghiệm tìm kháng thể kháng

virus PRRS của 17 trại heo công nghiệp thuộc tỉnh Đồng Nai, Bình Dương,

Tp.HCM, Tiền Giang và Vĩnh Long. Kết quả xét nghiệm có 596 mẫu dương tính

trên 2.308 heo nái, tỷ lệ 25,82%.

Theo Trần Thị Bích Liên và Trần Thị Dân (2003) [06], tỷ lệ nhiễm PRRSV

tại một trại chăn nuôi là 7,5% trên heo nái và 4% trên heo con, ngoài ra một số

biểu hiện lâm sàng cũng ñược ghi nhận như: heo nái dương tính với virus PRRS

có biểu hiện sảy thai trước khi sinh 1 - 2 tuần, nhiều thai chết khô và heo sơ sinh

chết tươi. Heo con 4 - 7 ngày sau khi sinh có triệu chứng thở khó, tỷ lệ chết cao.

Trọng lượng bình quân heo con dương tính (17,5 kg) kém hơn heo con âm tính

(22 kg). Heo 40-50 ngày tuổi có biểu hiện ho, ốm còi, xù lông.

Theo Trần Thị Bích Liên và ctv (2005) [07] ñã có một số ñánh giá khi

kháng thể mẹ truyền bệnh tích phổi ñại thể và vi thể trên heo mẹ ñược giết mổ.

Tác giả nhận thấy khả năng nhiễm virus PRRS có thể xảy ra ở giai ñoạn sau cai

sữa, sự tụ tập bạch cầu trong lòng ống phế nang và xâm nhiễm của ñại thực bào

ở vách phế nang và xâm nhiễm của ñại thực bào ở vách phế nang trên heo nhiễm

virus PRRS. Ngoài ra có sự tăng sinh tế bào lympho quanh tiểu phế quản trên

heo nhiễm mycoplasma.

Trần Thị Dân và ctv (2005), khảo sát ba trại chăn nuôi, thông báo tỷ lệ

nhiễm Mycoplasma là 74,36% và virus PRRS là 29,69% (n = 433) trong ñó

riêng nhóm heo thịt có 87,96% nhiễm Mycoplasma và 18,52% nhiễm virus

PRRS[03]. Hồ Thị Nga (2006) [13] bổ sung 80 và 120 ppm beta-glucan có thể

làm giảm tỷ lệ dương tính virus PRRS trên heo nuôi thịt, bổ sung beta-glucan có

thể giúp hạn chế số con bệnh và mức ñộ hư hại phổi, hàm lượng 120 ppm cải

thiện tình trạng hô hấp (ho, thở thể bụng) trên heo thí nghiệm.

Kết quả nghiên cứu phối hợp thực hiện tại Phòng Thí Nghiệm Thú Y

Quốc gia Hoa Kỳ: Kết quả chẩn ñoán, phân lập virút và vi khuẩn từ 10 mẫu

bệnh phẩm ở Việt Nam mang sang cho thấy: Có 9/10 mẫu bệnh phẩm phân lập

ñược virus PRRS trong ñó có 10/10 mẫu dương tính với Escherichia coli

và Streptococcus equi, có 6/10 mẫu phát hiện có Circovirus và 1/10 mẫu dương

tính với Streptococcus suis, như vậy có thể thấy khi heo mắc PRRS thì sự bội

nhiễm là rất cao.

Kết quả nghiên cứu giải trình tự bộ gen của virus PRRS phân lập từ mẫu

bệnh phẩm của Việt Nam ñược so sánh với database nucleotide hoàn chỉnh của

Ngân hàng Gen khẳng ñịnh sản phẩm PCR có mức ñộ tương ñồng 77% so với

chủng VR-2332 và 71% so với chủng MN184 (ñây là 2 chủng virút của Bắc

Mỹ) nhưng ñặc biệt có mức ñộ tương ñồng từ 98,6 - 99,6% so với các chủng

virus thể ñộc lực cao của Trung Quốc như HUN4, JX0612, JXA1, HUB2,

HUB1, HUN, HEB1 [37].

Qua một số ñề tài nghiên cứu trong và ngoài nước ñã nêu ở trên, cho thấy

tỷ lệ nhiễm bệnh ñường hô hấp do virus PRRS trên heo ở nước ta cũng như trên

thế giới hiện nay là cao và luôn là vấn ñề quan tâm trong nghiên cứu cũng như

thực tế.

1.2.3. Sơ lược về tình hình dịch PRRS trong những năm qua tại ñịa bàn

tỉnh Đăk Lăk

Theo thống kê của Chi cục Thú y tỉnh thì từ 2005 trở lại ñây trên ñịa bàn

tỉnh Đăk Lăk xảy ra hai ñợt dịch PRRS là vào năm 2009 và 2010

Năm 2009: Dịch xảy ra từ ngày 26/6/2009 tại một số trại chăn nuôi của

trung ñoàn 95, thuộc xã Cư Bao, sau ñó lây lan sang một trại chăn nuôi khác của

trung ñoàn thuộc ñịa bàn xã Bình Thuận, cùng thời gian UBND tỉnh ñã ban hành

quyết ñịnh công bố dịch số1721/QĐ-UBND ngày 7/7/2009 về việc công bố dịch

hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp ở heo (bệnh tai xanh) và quyết ñịnh số

2369/QĐ-UBND ngày 07/9/ 2009 về công bố hết dịch tai xanh.

Tổng số heo ốm chết và thiêu hủy: chết 66 con, thiêu hủy 147 con

(3.471kg), giết mổ bắt buộc tiêu hủy tại chỗ 100 con.

Năm 2010: từ ngày 20/7/2010 hiện tượng heo ốm chết ñã xảy ra ở một số

ñịa phương như xã Cư Ebur, thành phố Buôn Ma Thuột, xã Ea Kly, xã Ea Phê

huyện Krông Păk và nhiều xã ở huyện EaKar. Do các trạm thú y huyện nghi ngờ

heo bị ghép giữa phó thương hàn với tụ huyết trùng và dịch tả nên ñã không báo

với chi cục Thú Y. Đến ngày 29/7/2010 bệnh phát triển nhanh, số heo bệnh và

chết nhiều các trạm thú y mới báo cho Chi cục thú y.

Ngày 4/8/2010 Phân viện thú y miền Trung trả lời kết quả xét nghiệm số

43/BPĐL-PVTY-PCĐ ñã phát hiên vi rút PRRS trên các mẫu gửi chẫn ñoán xét

nghiệm.

Ngày 05/08/2011 UBND tỉnh ra quyết ñịnh số: 1970/QĐ- UBND về việc

công bố dịch hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp trên heo (bệnh tai xanh) ở

các ñịa phương: huyện Krông Păk, huyện Eakar và thành phố Buôn Ma Thuột.

Ngày 12/8/2010 UBND tỉnh ra quyết ñịnh 2028/QĐ-UBND về việc công

bố dịch hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp trên heo (bệnh tai xanh) ở các ñịa

bàn tỉnh Đăk Lăk

Do dịch tai xanh bùng phát trên diện rộng nên lây lan rất nhanh. Toàn tỉnh có

1/9/184 xã, phường của 14 huyện, thị xã và thành phố có dịch heo tai xanh (chỉ

riêng huyện Lăk là không có dịch xảy ra) với tổng số 106.103 con mắc bệnh,

trong ñó chết và thiêu hủy là 49.830 con với tổng trọng lượng thiêu hủy lên tới

2.017.926 kg (Sở NN&PT Nông Thôn Tỉnh Đăk Lăk, năm 2011) [02].

1.3. CĂN BỆNH HỌC

1.3.1. Phân loại

Virus PRRS thuộc:

Bộ Nidovirales,

Họ Arteriviridae,

Giống Arterivirus,

1.3.2. Một số ñặc ñiểm về hình thái và cấu trúc

Virus PRRS có cấu trúc RNA mạch ñơn, có ñường kính 40-70 nm, có vỏ

bọc, kích thước genome dài 14,5 kb mã hoá cho việc tái tạo virus (Jeong-Ki Kim

và cs, 2005) [34]. Chuỗi hệ gen ñầy ñủ của virut PRRS ñược xác lập vào năm

1993, nó có kích thước khoảng 15,1 ñến 15,5 kb và chứa ít nhất 8 khoang ñọc

mở (ORFs) ñể mã hóa 20 protein ñã ñịnh sẵn của virus. Tuy nhiên chỉ có 3

khung ORFs có ý nghĩa quan trọng trong ñịnh danh virus, ñó là ORFs 7,6 và 5

quy ñịnh tổng hợp các protein tương ứng: nucleocapsid (N) 15-kDa, matrix (M)

19-kDa và glycoproteins envelope (protein GP5) 25-kDa. Đây là những protein

cấu trúc quan trọng nhất, chúng chiếm 90 - 95% lượng protein cấu trúc của

virus.

Protein N là một protein nhân capsit nhỏ (15 kDa) và có tính kiềm cao,

ñiều này có thể giúp nó tương tác dễ dàng hơn với bộ gen RNA. Protein N hiện

diện ở mức ñộ cao trong những tế bào bị nhiễm virus PRRS và chiếm từ 20 -

40% lượng protein của phân tử virus. Hiện nay protein N ñược dùng như là một

kháng nguyên ñể phát hiện kháng thể trong huyết thanh của heo.

Protein M có trọng lượng phân tử khoảng 18 kDa. Mặc dù chức năng của

nó ñược biết rất ít nhưng nó ñược xem như có vai trò trong sự kết hợp với thụ

thể trên tế bào ñích, vì protein M kết hợp GP5 tạo phức hợp M-GP5 ñể kết hợp

với thụ thể trên tế bào ñích (Delputte và cs, 2001) [31].

Protein GP5 có trọng lượng phân tử khoảng 25 kDA, là nguyên nhân gây

ra hiện tượng apoptosis và ñóng vai trò quan trọng trong việc nhận diện thụ thể

trên tế bào ñích (Nathalie và cs, 2003).

Các Protein này ñều ñược dịch từ một 39 UTR ñược ñịnh vị cố ñịnh trên

các bộ gen ARN thông tin (sgmRNAs) (dẫn liệu Grebennikova Tv va cs, 2004)

[25].

Hình 1.1. Mô hình cấu trúc của PRRSV, nguồn trích [41]

Về mặt di truyền, khi phân tích gene của các dòng virus PRRS gây bệnh

khác nhau, người ta xác ñịnh ñược 2 dòng virus riêng biệt: dòng Châu Âu

(Lelystad) và dòng Châu Mỹ (VR-2332), hai dòng virus này không những khác

biệt về ñặc tính gây bệnh mà khác nhau về mức ñộ nhất ñịnh về kiểu gene

(Allende Rvà cs) [20]. Qua phân tích gene và theo dõi sự thay ñổi trình tự

Nucleotit của các dòng PRRS, người ta ñã xác ñịnh rằng ở dòng Châu Mỹ, các

ORFs 7 và 6 có tính ổn ñịnh rất cao, chúng gần như không thay ñổi trong suốt

quá trình tiến hoá của dòng virus này. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa dòng virus

Châu Âu và Châu Mỹ ở 2 khung ñọc mở này là rất rõ, chẳng hạn sự tương ñồng

về trình tự axit amin của ORFs 7 giữa 2 dòng virus này chỉ vào khoảng 57 - 59%

và của ORFs 6 là 70 - 81%. Trong khi ñó, khung ñọc mở ORFs 5 lại biến ñổi

nhiều giữa các chủng trong cùng 1 dòng Châu Mỹ và chỉ tương ñồng với dòng

Châu Âu khoảng 51 - 59%. Sự tương ñồng về trình tự axit amin quy ñịnh do các

khung ñọc mở ORFs 2, 3 và 4 giữa các dòng Châu Mỹ và Châu Âu tương ứng

chỉ ở từ 63,58% và 68%. Phân tích trình tự cho thấy các virus ñang tiến hoá do

ñột biến ngẫu nhiên và tái tổ hợp trong gen. Sự khác biệt về kiểu gene ñương

nhiên sẽ liên quan ñến sự khác biệt về kiểu hình và như vậy có thể dựa vào ñặc

ñiểm gene ñể chẩn ñoán dòng virus và ngược lại.

Như vậy, trên cơ sở về kiểu gene, dịch tễ học phân tử cho phép xác ñịnh

chính xác bản ñồ dịch tễ của một căn bệnh, quá trình xuất hiện, sự phát triển của

virus PRRS (Nguyễn Ngọc Hải, 2007) [04].

Nghiên cứu virus ở mức ñộ phân tử còn cho phép xác ñịnh ñược khả năng

sản xuất và sử dụng virus nhược ñộc ñể làm vaccin. Người ta ñã ghi nhận nhiều

trường hợp hội chứng PRRS trở nên trầm trọng hơn sau khi ñàn heo ñược tiêm

vaccin virus PRRS nhược ñộc vì cấu trúc gene của virus nhược ñộc thay thế

glycine bằng arginine ở vị trí 151 của ORFs 5 sẽ hoàn nguyên rất nhanh bộ gene

của chúng so với bộ gene của virus nguyên thuỷ ngay sau khi xâm nhập vào cơ

thể vật chủ, và như thế ñộc lực của chúng cũng ñược phục hồi (Thomas Blaha và

cs) [36].

1.3.3. Đặc ñiểm nuôi cấy

Môi trường tế bào trong phòng thí nghiệm

PRRSV là virus có tính hướng tế bào cao cả ở invivo và invitro. PRRSV

ưu tiên gây nhiễm vào dòng tế bào ñại thực bào ñặc biệt là ñại thực bào phế

nang (PAM) của heo. Bình thường ñại thực bào sẽ tiêu diệt tất cả vi khuẩn, virus

xâm nhập vào cơ thể. Riêng ñối với virus PRRS, virus có thể nhân lên trong ñại

thực bào, sau ñó phá huỷ và giết chết ñại thực bào (tới 40%) [40].

Các dòng tế bào thường ñược chọn ñể nuôi cấy PRRSV là dòng tế bào

MA-104; MARC-145; tế bào PAM hoặc dòng tế bào BHK-21 và CRFK,...

Trên môi trường nuôi cấy phải có sự hỗ trợ của vimentin thì virus mới cảm

nhiễm với tế bào nuôi cấy. Vimentin là một yếu tố quan trọng trong việc làm ổn

ñịnh cấu trúc của tế bào chất trong nhiều loại tế bào khác nhau. Kháng thể kháng

vimentin ngăn cản sự gây nhiễm của virus ở dòng tế bào MARC-145, khi

chuyển vimentin tái tổ hợp vào 2 dòng tế bào BHK-21 và CRFK không nhạy

cảm với virus PRRS thì 2 dòng tế bào này trở nên nhạy cảm với PRRSV (Hoàng

Thanh Hải, 2005), [05].

Virus ñạt ñỉnh cao lúc 24 - 48 giờ và có thể duy trì tới 60- 70 giờ sau nuôi

cấy (Meng và cs, 1996). Theo Kim và cs (1993) [27], trong quá trình nhân lên

của virus PRRS trên môi trường tế bào MA-104; MARC-145, hiệu giá virus có

thể ñạt tối ña 108,5 TCID50/0, 1 ml sau 48 - 72 giờ nuôi cấy.

Trên môi trường tế bào, hầu hết các chủng virus PRRS ñều gây bệnh tích tế

bào nhưng vẫn có một số chủng virus PRRS thì không (Võ Thị Đan Thanh,

2006), [15], (Kim H.S., Kwang J.và cs, 1993) [27].

Bệnh tích tế bào do PRRSV gây ra là: tế bào co tròn, tập trung lại, sau ñó dày

lên, nhân co lại và cuối cùng là tách ra khỏi bề mặt nuôi cấy . Benfield và cs (1992)

[23] cũng mô tả bệnh tích tế bào do virus PRRS gây ra như: các tế bào co tròn, trở

nên thoái hoá (nhân kết ñặc lại) và tách khỏi tế bào một lớp sau 2 - 4 ngày nuôi cấy.

Toàn bộ lớp tế bào bong ra sau 6 ngày. Kết quả cũng tương tự trên dòng tế bào

PAM khi gây nhiễm virus PRRS; Pol và Wagenaar, (1992); Wensvoort, (1992);

[32]. Các dòng PRRSV của Bắc Mỹ phát triển khá tốt trên MARC-145 trong khi

các dòng PRRSV của Châu Âu phát triển nhanh hơn trên PAM. Nhiều phòng thí

nghiệm ở Hàn Quốc và Bắc Mỹ chỉ sử dụng MARC-145 vì khó khăn khi phải nuôi

cấy PAM; (dẫn liệu Han-Kook Chung và cs, 2002) [26].

1.3.4. Cơ chế sinh bệnh

Virus xâm nhập vào tế bào bằng con ñường nhập nội bào (endocytosis) qua

trung gian receptor. Người ta ñã xác ñịnh HS và Sn là thụ thể (receptor) thực sự

của virus của ñại thực bào phế nang (PAM), theo Delputte và cs, 2001; Nathalie

và cs, (2003) [34].

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus nhân lên trong ñại thực bào ở tiểu phế

nang và trong tế bào nội mô của hệ thống lưới võng nội. Tế bào biểu mô ñường

hô hấp trên cũng là nơi thích hợp cho sự nhân lên của virus PRRS. Quá trình

virus nhân lên và phá hủy ñại thực bào gây ra bệnh tích ở thành mạch, làm thủy

thũng tế bào nội mô của tĩnh mạch, giảm hàm lượng protein huyết tương ñến các

mô và tạo các cục huyết khối gây nhiều hậu quả bệnh lý khác nhau. Những biểu

hiện khác nhau của bệnh tuỳ thuộc vào khả năng nhân lên hay phá hủy, tiểu phế

nang, tế bào nội mô và tế bào lympho (dẫn liệu Trần Thanh Phong, 1996) [14].

Tác ñộng phá huỷ ñại thực bào phế nang, ñặc biệt trên heo con, làm giảm khả

năng ñề kháng của vật chủ chống lại vi khuẩn kế phát hoặc xâm nhập của các virus

khác. Hầu hết sự nhiễm kế phát ñược quan sát sau ổ dịch PRRS là bệnh ñường hô

hấp.

Rõ ràng là nếu những tế bào bảo vệ ñầu tiên như PAM bị phá huỷ thì nó sẽ

ảnh hưởng rất lớn ñến khả năng của vật chủ chống lại vi khuẩn và virus gây bệnh (

dẫn liệu Hoàng Văn Năm, 2002)[12].

Theo Trần Thanh Phong (1996) [14], do gây suy giảm miễn dịch, bệnh

PRRS mở ñường cho những vi sinh vật cơ hội như: Pasteurella multosida,

Haemophilus parasuis, Streptococcus suis, A. pleuropneumoniae, Chlamydia

psittaci, Leptospira interrogans, virus giả dại, virus cúm, Enterovirus,

Parvovirus,…

Trên nái mang thai, virus ở dạng tự do hay kết hợp với các tế bào bạch cầu,

tế bào ñơn nhân trong dòng máu ñể ñến cơ quan sinh sản. Cảm nhiễm có thể xảy

ra ở bất cứ giai ñoạn nào của quá trình mang thai nhưng biểu hiện lâm sàng phụ

thuộc phần lớn vào giai ñoạn nhiễm trùng của bào thai và ñộc lực của chủng

virus gây bệnh. Nhiễm trùng ở giai ñoạn ñầu và giai ñoạn giữa của kỳ mang thai

không có hay chỉ có tác ñộng nhẹ so với cảm nhiễm ở giai ñoạn sau. Cảm nhiễm

xảy ra trong thời kỳ phôi thường có mức ñộ biểu hiện bệnh rất thấp vì tế bào

phôi chưa biệt hoá, không thích hợp cho sự nhân lên của virus. Mặt khác, lúc

này trứng thụ tinh chưa gắn chặt chẽ với nội mạc tử cung nên sự truyền virus từ

mẹ sang phôi bị hạn chế. Trong khi ở giai ñoạn sau của kỳ có mang, nhau thai và

mạch máu nuôi thai rất phát triển, nhau thai trở thành bộ phận trao ñổi chất cần

thiết, ñồng thời là cầu nối truyền virus và kháng thể chống virus từ mẹ sang thai.

Virus có thể qua nhau ở dạng tự do hay kết hợp với các tế bào khác của heo mẹ.

Nhiễm trùng giai ñoạn này tạo ra nhiều vết bong tróc nhỏ trên tế bào biểu

mô nhau thai và bệnh tích hoại tử ñộng mạch cuống rốn, từ ñó làm cho bào thai

bị thiếu dưỡng chất, thiếu O2, gây sảy thai kỳ cuối, heo con sinh ra yếu ớt, dị tật

và tăng tỷ lệ thai chết khi sinh; Prieto và cs, (2000). Nhiễm bệnh dai dẳng cũng

là một ñặc trưng của Arterivirus, sự tồn tại dai dẳng gây ra nhiễm bệnh âm ỉ,

virus hiện diện ở mức ñộ thấp trong cơ thể thú và giảm dần theo thời gian. Theo

R.Allende và cs (2000) [21] vào ngày 150 sau gây nhiễm thực nghiệm không

phân lập ñược virus bằng nuôi cấy tế bào và không phát hiện ñược RNA của

virus bằng phương pháp RT-PCR.

Sơ ñồ 1.1. Sơ ñồ cơ chế sinh bệnh của virus PRRS. Nguồn trích Rosssow;

(1998)

PRRSV gây bệnh tích trên ñại thực bào

Hình 1.2. PRRSV gây bênh trên ñại thực bào, nguồn trích [41]

1.3.5. Sức ñề kháng của PRRSV

Virus PRRS không bền với nhiệt ñộ và pH, virus PRRS chỉ tồn tại ñược trong thời gian dài hơn 4 tháng ở âm 700C ñến âm 200C, có khoảng 90% khả

năng gây nhiễm của virus bị mất trong vòng 1 tuần ở 40C. Khả năng hồi phục của virus kéo dài 20 phút ở 560C, 24 giờ ở 370C và 6 ngày ở 210C. Virus bền

vững ở pH từ 6,5 -7,5 nhưng chết nhanh khi pH < 6 hay pH >7,65; Benfield và

cs, (1999) [23].

Ngoài ra, virus dễ bị diệt bởi chất sát trùng và tia cực tím; dẫn liệu Trần

Thanh Phong, (1996) [14]. Các chất tẩy uế có tác dụng làm giảm khả năng lây

nhiễm của virus và các chất tan dầu mỡ như chloroform và eter ñặc biệt hữu

hiệu trong việc phá vỡ cấu trúc vỏ ngoài của virus và làm ngừng sự tái sản.

Trong các ñợt dịch PRRS, nước vôi ñặc 10 - 20%, vôi bột hoặc NaOH 2%,

formol 2%, Crezin 5%, Virkou, Bencocid, Biokide,... có tác dụng tốt trong

phòng chống bệnh, tuy nhiên chưa có ñược nghiên cứu và ñánh giá chính xác

hàm lượng và thời gian sử dung.

1.4. Dịch tễ học PRRS

1.4.1. Loài mắc bệnh

Trong tự nhiên loài heo ở mọi lứa tuổi, cả heo nhà lẫn heo rừng ñược cho

là loài mắc bệnh duy nhất, bệnh không lây lan sang người [43]. Tuy nhiên, vịt

trời bài thải virus qua phân khi gây nhiễm thực nghiệm với virus PRRS bằng

nước uống, chứng tỏ vịt trời cũng mẫn cảm với virus PRRS (dẫn liệu

Ausvetplan, 2004) [22].

Trong phòng thí nghiệm người ta sử dụng heo ñể gây bệnh thực nghiệm.

Các loài khác như chuột bạch, chuột lang, thỏ, bồ câu,... không ñược sử dụng và

cũng chưa thấy công trình nghiên cứu nào công bố.

1.4.2. Phương thức lây lan

* Lây lan trực tiếp:

Việc tiếp xúc trực tiếp giữa heo bệnh và heo khỏe bằng con ñường hô hấp

trên, qua giao phối hoặc truyền qua bào thai là con ñường truyền lây phổ biến

[14].

Ở heo mẹ mắc bệnh hoặc mang trùng, virus sẽ ñược truyền cho heo con

qua tử cung, cũng từ heo mẹ virus có thể lây nhiễm cho bào thai ở giai ñoạn giữa

thai kỳ trở ñi và virus ñược bài thải qua nước bọt và sữa [43].

Heo lớn có thể bài thải virus trong vòng 14 ngày trong khi ñó heo con và

heo choai có thể bài thải virus trong 1 - 2 tháng có khi ñến 157 ngày (Theo

Jeong-Ki Kim và cs, 2005) [34].

* Lây lan gián tiếp:

Heo có thể mắc bệnh qua chất bài tiết như dịch mũi, phân hoặc qua không

khí (có thể ñi xa 3 km) ở môi trừng xung quanh một cách hiệu quả ñặc biệt khi

ẩm ñộ cao, nhiệt ñộ thấp và tốc ñộ gió mạnh (Thomas Blaha và ctv )[36].

Ngoài việc vận chuyển heo bệnh vào ñàn cảm nhiễm và lây lan qua không

khí thì ít có bằng chứng nói về cách truyền lây khác. Tuy nhiên, người ta còn

thấy việc lây lan trong ñàn giống còn theo con ñường truyền tinh dịch (thụ tinh

nhân tao). Ở những heo ñực giống nhiễm bệnh, tinh dịch có thể gây bệnh cho

ñàn chưa có miễn dịch với mức ñộ biểu hiện tuỳ thuộc vào kích cỡ ñàn, mật ñộ

nuôi và tình trạng vệ sinh. Có tài liệu cho thấy virus có thể tồn tại trong tinh

dịch của ñực giống ñến 93 ngày sau cảm nhiễm. Như vậy, heo ñực giống cũng là

ñối tượng truyền lây virus quan trọng trong ñàn.

Qua dụng cụ chăn nuôi và dụng cụ bảo hộ lao ñộng virus có thể lây truyền

bệnh cho những heo khỏe mạnh khác. Heo rừng hoặc thậm chí là một số loài

chim hoang dã (vịt trời), các loài côn trùng như muỗi (Aedes vexans) và ruồi

(Musca domestica) cũng có thể bài tiêt virus ra môi trường (Tô Long Thành

2007) [18], (Jeong-Ki Kim và cs, 2005) [34].

1.4.3. Đường xâm nhập

Sau khi virus xâm nhập vào cơ thể heo bằng các con ñường hô hấp, phối

giống, tiêu hoá,... Một ñặc trưng của Arterivirus là phương pháp và vị trí của

sao bản sơ cấp, chúng sinh sản trong bào chất quanh nhân của các tế bào chủ.

Những virion mới ñược giải phóng bởi exocytosis từ bề mặt của tế bào. Tế bào

ñích sơ cấp của virus là ñại thực bào túi phôi của heo. Virus rất thích hợp với ñại

thực bào ñặc biệt là ñại thực bào hoạt ñộng ở vùng phổi (dẫn liệu Trần Thanh

Phong 1996), [14].

Bình thường, ñại thực bào sẽ tiêu diệt tất cả vi khuẩn, virus xâm nhập vào

cơ thể, riêng ñối với vi rút PRRS, virus có thể nhân lên trong ñại thực bào, sau

ñó phá huỷ và giết chết ñại thực bào (tới 40%). Do vậy, khi ñã xuất hiện trong

ñàn, chúng thường có xu hướng duy trì sự tồn tại và hoạt ñộng âm thầm. Đại

thực bào bị giết sẽ làm giảm chức năng của hệ thống bảo vệ cơ thể và làm tăng

nguy cơ bị nhiễm các bệnh kế phát. Điều này có thể thấy rõ ở những ñàn vỗ béo

hoặc chuẩn bị giết thịt có sự tăng ñột biến về tỷ lệ viêm phổi [42].

1.5. TRIỆU CHỨNG PRRS

Heo mắc bệnh tai xanh thì sự biến ñổi lâm sàng ñầu tiên là sốt cao, heo

mang bệnh nhưng vẫn còn béo và mạnh khoẻ hoặc biểu hiện ốm và suy nhược,

có triệu chứng sảy thai, chết lưu, heo con ñẻ ra yếu, co giật có triệu chứng khập

khễnh và phát ban ñỏ ở tai hoặc triệu chứng nổi mụn nhọt và xuất huyết da.

Triệu chứng bệnh thể hiện cũng rất khác nhau, theo ước tính, cứ 3 ñàn lần

ñầu tiên tiếp xúc với mầm bệnh thì một ñàn không có biểu hiện, một ñàn có biểu

hiện mức ñộ vừa và ñàn còn lại có biểu hiện bệnh ở mức ñộ nặng. Lý do cho

việc này vẫn chưa có lời giải, tuy nhiên, với những ñàn khoẻ mạnh thì mức ñộ

bệnh cũng giảm nhẹ hơn, và cũng có thể do vi rút tạo nhiều biến chủng với ñộc

lực khác nhau. Thực tế, nhiều ñàn có huyết thanh dương tính nhưng không có

dấu hiệu lâm sàng.

* Những biểu hiện triệu chứng thường gặp trên heo nái

Heo nái ở giai ñoạn mang thai:

Trong tháng ñầu tiên khi bị nhiễm virus, heo biếng ăn từ 7 - 14 ngày (10 - 15% ñàn), sốt 39 - 400C, sảy thai thường vào giai ñoạn cuối thai kỳ (1 - 6%), tai

chuyển màu xanh trong khoảng thời gian ngắn (2%), ñẻ non (10 - 15%), ñộng

ñực giả (3 - 5 tuần sau khi thụ tinh), ñình dục hoặc chậm ñộng dục trở lại sau khi

ñẻ, ho và có dấu hiệu của viêm phổi.

Heo nái ở giai ñoạn ñẻ và nuôi con:

Biếng ăn, lười uống nước, mất sữa và viêm vú (triệu chứng ñiển hình), ñẻ

sớm khoảng 2 - 3 ngày, da biến màu, lờ ñờ hoặc hôn mê, thai gỗ (khoảng 10 -

15% thai chết trong 3 - 4 tuần cuối của thai kỳ), heo con chết ngay sau khi sinh

(khoảng 30%), heo con yếu, tai chuyển màu xanh (khoảng dưới 5%) và duy trì

trong vài giờ, những trường hợp này ñược xem là cấp tính và kéo dài trong ñàn

tới 6 tuần, ñiển hình là ñẻ non, tăng tỷ lệ thai chết hoặc yếu, tăng số thai gỗ, chết

lưu trong giai ñoạn 3 tuần cuối trước khi sinh, ở một vài ñàn con số này có thể

tới 30% tổng số heo con sinh ra. Tỷ lệ chết ở ñàn con có thể tới 70% ở tuần thứ

3 - 4 sau khi xuất hiện triệu chứng.

Rối loạn sinh sản có thể kéo dài 4 - 8 tháng trước khi trở lại bình thường.

Ảnh hưởng dài lâu của PRRS tới việc sinh sản rất khó ñánh giá, ñặc biệt với

những ñàn có tình trạng sức khoẻ kém. Một vài ñàn có biểu hiện tăng số lần phối

giống lại, sảy thai. Ảnh hưởng của PRRS tới sản xuất như sau: Tỷ lệ sinh giảm

khoảng 10 - 15% (90% ñàn trở lại bình thường), giảm số lượng con sống sót sau

sinh, tăng lượng con chết khi sinh, heo hậu bị có thể sinh sản kém, ñẻ sớm, tăng

tỷ lệ sảy thai (2 - 3%), bỏ ăn giai ñoạn sinh con.

* Những biểu hiện triệu chứng thường gặp trên heo con theo mẹ

Heo con theo mẹ khi bị nhiễm bệnh thể trạng gầy yếu, nhanh chóng rơi vào

trạng thái tụt ñường huyết do không bú ñược, mắt có dử (ghè mắt) màu nâu, trên

da có vết phồng rộp, tiêu chảy nhiều, giảm số heo con sống sót, tăng nguy cơ

mắc các bệnh về hô hấp, chân choãi ra, ñi run rẩy,..

* Những biểu hiện triệu chứng thường gặp trên heo sau cai sữa và heo thịt

Heo con cai sữa và heo thịt triệu chứng rõ nhất là chán ăn, ho nhẹ, lông xác

xơ,.. tuy nhiên, ở một số ñàn có thể không có triệu chứng. Ngoài ra, trong trường

hợp ghép với bệnh khác có thể thấy viêm phổi lan toả cấp tính, thể trạng gầy

yếu, da xanh, tiêu chảy, hắt hơi, chảy nước mắt, thở nhanh, tỷ lệ chết trong ñàn

mắc có thể tới 15% (Phạm Sỹ Lăng, Phan Đăng Kỳ, 2007) [09].

* Những biểu hiện triệu chứng thường gặp trên heo ñực giống:

Heo ñực giống thường bỏ ăn, sốt, ñờ ñẫn hoặc hôn mê, giảm hưng phấn hoặc

mất tính dục, lượng tinh dịch ít, chất lượng tinh kém và cho heo con sinh ra nhỏ.

Hình 1.3(a,b,c,d). Triệu chứng heo bị PRRS (nguồn trích, [42] ).

1.6. BỆNH TÍCH

1.6.1. Bệnh tích ñại thể

PRRS ảnh hưởng nghiêm trọng ñến những heo mắc bệnh và ñể lại nhiều

bệnh tích trên các bộ phận như:

Da có thể xuất huyết, thâm tím do chảy máu trong mô, lách nhồi máu, hóa gỗ

và giãn nở tạo nhiều bọt khí [42].

Thận có nhiều ñốm máu, tim có nhiều dịch ở màng bao, gan hoại tử, chảy

dịch màu trắng ngà. Các mạch máu não mềm và mỏng, hạch não rỉ máu. Hạch bạch

huyết có những ñốm xuất huyết.

Ở phổi xuất huyết, phù thũng, viêm phổi hoại tử và thâm nhiễm ñặc trưng

bởi những ñám chắc, ñặc trên các thuỳ phổi. Thuỳ bị bệnh có màu xám ñỏ, có

mủ và ñặc chắc (nhục hoá). Trên mặt cắt ngang của thuỳ bệnh lồi ra, khô. Nhiều

trường hợp viêm phế quản phổi hoá mủ ở mặt dưới thuỳ ñỉnh (dẫn liệu Trần

Thanh Phong, 1996) [14]. Ở heo nái có những ổ hoại tử trên nhau thai.

Hình 1.4(a,b,c). Bệnh tích ở phổi do PRRS

1.6.2. Bệnh tích vi thể

Trên bệnh phẩm của heo mắc PRRS, thường thấy dịch thẩm xuất và hiện

tượng thâm nhiễm, trong phế nang chứa ñầy dịch viêm và ñại thực bào, một số

trường hợp hình thành tế bào khổng lồ nhiều nhân.

Một bệnh tích vi thể ñặc trưng nữa của PRRS là sự thâm nhiễm của tế bào

phế nang loại II (Pneumocyte) làm cho phế nang nhăn lại, thường bắt gặp ñại

thực bào bị phân huỷ trong phế nang ñặc biệt là tiểu phế nang.

Trên môi trừng nuôi cấy PRRSV cũng thể hiện bệnh tích bằng sự phá vỡ

các tổ chức tế bào nuôi cây.

Hình 1.5. Bệnh tích trên biểu mô phổi Hình 1.6. Bệnh tích trên tế bào nuôi

cây

1.7. CHẨN ĐOÁN

1.7.1. Chẩn ñoán lâm sàng

Theo Benfiled (1999), khi trong ñàn heo có dấu hiệu rối loạn hô hấp trên

các lứa tuổi, sinh sản bất ổn và năng suất ñàn giảm hơn bình thường thì có thể

nghi ngờ bệnh do virus PRRS. Mặt khác, theo Taylor (1995) và dẫn liệu của

Hoàng Văn Năm (2001) [11] có cơ sở nghi ngờ bệnh khi: tỷ lệ chết lúc sinh

>20%, tỷ lệ sảy thai >8%, tỷ lệ heo con chết trước khi cai sữa >26%, tỷ lệ heo

con chết trong tuần ñầu tiên vượt quá 25%,.

Tuy nhiên, ñể xác ñịnh ñúng căn bệnh cần thực hiện các phương pháp chẩn

ñoán phi lâm sàng khác.

1.7.2. Chẩn ñoán huyết thanh học

1.7.2.1. Phản ứng IPMA (Immuno peroxidase Monolayer Assay)

Đây là phản ứng ñầu tiên ñược sử dụng ñể phát hiện kháng thể kháng virus

PRRS ñược gọi là kỹ thuật miễn dịch peroxidase một lớp. Kỹ thuật này có thể

thực hiện trên các dòng tế bào PAM, CL2621, MARC-145. Tế bào sau khi nuôi cấy 24 giờ sẽ ñược gây nhiễm với PRRSV và ñược ủ ở 370C trong 24 giờ. Sau

ñó tế bào ñược gây nhiễm sẽ ñược cố ñịnh và tác dụng với huyết thanh mẫu, ủ khoảng 1 giờ ở 370C và ñược cho tác dụng tiếp tục với kháng kháng thể heo

cộng hợp HRPO. Nếu mẫu huyết thanh có chứa kháng thể kháng virus thì 30 -

50% tế bào sẽ có màu ñỏ khi cho lớp tế bào tác dụng với dung dịch chromogen

trong 30 phút. Không có sự thay ñổi màu của tế bào khi kết quả là âm tính.

IPMA ñược sử dụng nhiều ở châu âu. Trong chẩn ñoán phát hiện thú nhiễm

sớm, người ta thường sử dụng IPMA vì xét nghiệm này cho phép xác ñịnh thú

nhiễm sau 7 - 15 ngày và có thể phát hiện kháng thể ñến 3 tháng sau khi nhiễm

PRRSV. Nhược ñiểm của phương pháp này là không thể xác ñịnh trực tiếp hàm

lượng kháng thể bảo vệ (Nguyễn Ngọc Hải, 2007) [04].

1.7.2.2. Phản ứng IFA (Indirect Immunhofloresence Assay)

Giống như trong kỹ thuật IPMA, kỹ thuật IFA (kỹ thuật miễn dịch huỳnh

quang gián tiếp) cũng sử dụng nuôi cấy tế bào. Quá tŕnh thực hiện IFA cũng

giống với IPMA, chỉ khác là kháng kháng thể heo sử dụng không cộng hợp với

HRPO mà cộng hợp với chất phát huỳnh quang FITC. Việc ñọc kết quả cần phải

có kính hiển vi huỳnh quang. Sự hiện diện của màu huỳnh quang trong mẫu xét

nghiệm chứng tỏ mẫu có kháng thể kháng virus. Phản ứng có ñộ ñặc hiệu cao

99,5% và cho phép phát hiện kháng thể kháng virus ñến 3 tháng sau khi nhiễm

[04]. Nhược ñiểm của IFA và IPMA là không thể làm tự ñộng nên khó thực hiện

với quy mô lớn.

1.7.2.3. Phản ứng SN (Serum Neutralizing)

Đây là phản ứng trung hòa virus, phản ứng này có ñộ ñặc hiệu cao nhất,

ñược sử dụng ñể phát hiện và ñịnh hiệu giá kháng thể kháng virus. Nhược ñiểm

của phản ứng này là ñắt tiền, khó thực hiện và tốn thời gian vì kháng thể trung

hoà xuất hiện chậm (1 - 2 tháng sau khi nhiễm). Tuy nhiên ñây là phản ứng rất

tốt ñể xác ñịnh miễn dịch bảo hộ.

1.7.2.4. Phản ứng ELISA (Enzyme Linked Immunosorbent Assay)

Xét nghiệm ELISA (xét nghiệm miễn dịch hấp phụ gắn kết enzyme) có ñộ

nhạy và ñộ ñặc hiệu cao và thực hiện ñơn giản hơn so với IFA và IPMA, có thể

phát hiện kháng thể trong vòng 3 tuần sau khi nhiễm bệnh. Tuy nhiên hạn chế lớn

nhất của phương pháp này là dễ cho kết quả dương tính giả. Tỷ số S/P ≥ 0,4 thì kết

quả ñược ghi nhận là dương tính. Các phản ứng IFA, SN, ELISA ñược sử dụng

nhiều trong các phòng thí nghiệm ở miền Nam nước Mỹ (Nguyễn Ngọc Hải,

2007) [04].

1.7.3. Chẩn ñoán phi lâm sàng khác

1.7.3.1. Các phương pháp phát hiện kháng nguyên

Phương pháp FA và IHC có thể ñược sử dụng ñể phát hiện kháng nguyên

virus trong mẫu mô.

Phương pháp FA có thể thực hiện trực tiếp trên các mẫu ñông lạnh, phương

pháp này cho kết quả nhanh và chi phí thấp, tuy nhiên lại có ñộ nhạy và ñộ ñặc

hiệu không cao ñể ñảm bảo kết quả chẩn ñoán, mẫu cần ñược lấy và làm lạnh

nhanh.

Phương pháp IHC cũng ñược thực hiện trên mẫu mô cắt lát, tuy nhiên

phương pháp này có thể thực hiện với các mẫu mô ñã ñược cố ñịnh bằng formol,

ñiều này là khá quan trọng vì rất thuận lợi trong việc bảo quản mẫu bệnh phẩm.

IHC có ñộ nhạy cao hơn so với FA nhưng mất nhiều thời gian và tốn chi phí hơn

(Nguyễn Ngọc Hải, 2007) [04].

1.7.3.2. Phát hiện gen của virus PRRS

Kỹ thuật PCR ñược phát triển ñể phát hiện RNA của virus PRRS trong các

mẫu bệnh phẩm. Kỹ thuật này không những có ñộ ñặc hiệu và ñộ nhạy cao mà

thời gian cần thiết thực hiện xét nghiệm cũng ngắn hơn so với phương pháp nuôi

cấy tế bào vì thế nó ñược sử dụng khá rộng rãi trong chẩn ñoán phát hiện virus.

Nhiều dạng khác nhau của PCR ñược sử dụng, hầu hết chúng ñược sử dụng ñể

phát hiện các vùng ORFs 7, ORFs 6 hay ORFs 1b của virus.

Để gia tăng ñộ nhạy trong chẩn ñoán PRRSV, nhất là ñể phân biệt 2 dòng

virus thì Han-Kook Chung và cs (2002) [26] ñã sử dụng phương pháp multiplex

reverse transcription-nested PCR (RT-nPCR). Fun in wang (1994) ñã sử dụng

kỹ thuật RT-PCR trực tiếp ñể phát hiện sự tồn tại của virus PRRS trong xác heo

thương phẩm và trong tinh dịch con ñực. Tuy nhiên kết quả chẩn ñoán chưa ñủ

làm cơ sở ñể kết luận bệnh mà chỉ cho phép xác ñịnh tình trạng nhiễm của ñàn

và kỹ thuật này ñòi hỏi kỹ thuật viên phải có trình ñộ kỹ thuật cao. Các quy trình

thu nhận và trữ mẫu, quy trình chiết tách và tinh sạch RNA phải ñược thực hiện

một cách nghiêm ngặt. Do ñó kết quả của phản ứng PCR giữa các phòng thí

nghiệm khác nhau có thể sẽ khác nhau.

1.7.3.3. Phân lập virus trên môi trường tế bào

Trong phân lập virus, cũng như các phương pháp chẩn ñoán khác, khâu

ñầu tiên và quan trọng nhất ñó là cách lấy mẫu và bảo quản mẫu. Mẫu xét

nghiệm có thể là huyết thanh, dịch tràn ổ bụng, dịch phế nang, dịch mẫu mô

(hạch, phổi, lách).

Trong số ñó thì dịch phế nang và huyết thanh ñược ñánh giá là mẫu tốt

nhất cho việc phân lập virus khi dịch bùng phát. PRRSV tồn tại trong huyết

thanh lâu hơn trong mô, nhưng ñối với heo già thì lại có nhiều PRRSV trong mô

hơn trong máu. Đối với các trường hợp sảy thai ở thời kỳ cuối hay sinh sớm thì

nên lấy mẫu ở những heo con sinh ra yếu, trước khi cho bú hơn là thai khô, thai

chết lưu.

Việc phân lập virus ñối với những heo nhiễm bệnh mãn tính thì hạch

amidan, dịch rữa khí quản là những mẫu có khả năng nuôi cấy tốt hơn so với

mẫu huyết thanh và phổi. Một ñiểm quan trọng khác cần chú ý là nhiệt ñộ bảo

quản mẫu trong quá trình vận chuyển và phân lập virus. Các mẫu bệnh phẩm cần phải ñược bảo quản ở 40C hay thấp hơn trong quá trình vận chuyển mẫu ñến

phòng thí nghiệm và thời gian giữ mẫu ở nhiệt ñộ này tốt nhất là không quá 48

giờ. Những mẫu bệnh phẩm lưu giữ trong một thời gian dài bắt buộc phải ñược bảo quản ở âm 700C, không ñược ñông và rã ñông mẫu nhiều lần. Việc phân lập

virus gặp nhiều khó khăn vì virus chỉ có thể nhân lên trên hai loại tế bào, ñó là:

ñại thực bào phế nang heo PAM và tế bào thận khỉ (MARC-145, CL2621). Tuy

nhiên theo (Benfield D.A., Collins J.E và cs, 1999) [23] thì không phải tất cả

virus PRRS ñều phát triển ở cả hai loại tế bào này mà PAM nhạy cảm với virus

hơn so với CL2621, ñặc biệt khi mẫu ñược dùng là huyết thanh. Còn Han-Kook

Chung và cs (2002) [26] cho rằng PRRSV chủng Châu Mỹ phát triển tốt hơn

trên MARC-145, ngược lại PRRSV chủng Châu Âu lại phát triển nhanh hơn trên

PAM.

CHƯƠNG 2

ĐỐI TƯỢNG – NỘI DUNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu

Heo con ≤ 2 tháng tuổi (là những heo ñang theo mẹ, tập ăn và cai sữa), Heo

thịt > 2 tháng tuổi (heo từ sau cai sữa ñến xuất chồng), Heo nái (gồm nái hậu bị,

nái chửa và nái ñang nuôi con). Ở các giống nội, ngoại và lai.

2.1.2. Địa ñiểm nghiên cứu

Đề tài ñược thực hiện tại TP Buôn Ma Thuột, huyện Buôn Đôn và huyện

Ea Kar tỉnh Đăk Lăk.

2.1.3. Thời gian nghiên cứu

Đề tài ñược thực hiện từ tháng 12 năm 2010 ñến tháng 12 năm 2011.

2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

2.2.1. Một số ñặc ñiểm tự nhiên, kinh tế xã hội của ñịa bàn nghiên cứu có

ảnh hưởng tới dịch PRRS.

2.2.2. Nghiên cứu một số ñặc ñiểm dịch tễ học PRRS ở heo tại TP Buôn

Ma Thuột, huyện Buôn Đôn và huyện Ea Kar tỉnh Đăk Lăk.

- Nghiên cứu ñàn heo mắc bệnh qua các chỉ tiêu (Tỷ lệ mắc chung, tỷ lệ

mắc theo lứa tuổi, tỷ lệ mắc theo giống, tỷ lệ chết, tỷ lệ tử vong, triệu chứng,

bệnh tích...)

- Nghiên cứu tình hình PRRS theo không gian

2.2.3. Nghiên cứu chuẩn ñoán virus bằng phản ứng ELISA

2.2.4. Nghiên cứu ñánh giá thiệt hại do PRRS gây ra

2.2.5. Đề xuất biện pháp phòng PRRS

2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.3.1. Nghiên cứu dịch tễ học (Nguyễn Như Thanh, 2001) [16].

- Dịch tễ học mô tả: Nghiên cứu ñược tiến hành theo phương pháp nghiên

cứu hồi cứu và cắt ngang.

- Dịch tễ học phân tích (Nguyễn Như Thanh, 2001) [16].

2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu

Sử dụng số liệu lưu trữ tại Chi cục Thú y Đăk Lăk và ở Trạm Thú y huyện,

thành phố ñiều tra. và số liệu thu ñược trong quá trình nghiên cứu ñiều tra.

2.3.3. Phương pháp chọn mẫu

Chọn mẫu theo phương pháp ngẫu nhiên phân tầng (Nguyễn Như Thanh,

2001) [16].

2.3.4. Phương pháp ñánh giá sự tổn thất do dịch bệnh 2.3.4.1. Thiệt hại trực tiếp Những thiệt hại trực tiếp do dịch bệnh gây ra là: Gia súc chết phải huỷ bỏ ñi. Do phải giết mổ bắt buộc vật nuôi bệnh, nhiễm bệnh. Chi phí cho việc chôn, ñốt, giết mổ bắt buộc. Chi phí hoá chất sát trùng tiêu ñộc. Chi phí cho việc tiêm phòng. Chi phí cho chữa bệnh, chẩn ñoán, công tác kiểm dịch, công tác tổ chức tuyên truyền, hội họp, ñi lại phòng chống dịch và các chi phí trong khi thực hiện lệnh công bố dịch bệnh. Chi phí cho tiêu tốn thức ăn so với khi không có dịch. Thiệt hại về giảm năng suất chăn nuôi

2.3.4.2. Thiệt hại gián tiếp Thiệt hại do giảm giá trị của các sản phẩm chăn nuôi trên thị thường. Thiệt hại do mất các hợp ñồng buôn bán gia súc, sản phẩm gia súc ñã ký hoặc sắp ký kết trong sản phẩm kinh doanh. Thiệt hại do không xuất khẩu ñược sản phẩm chăn nuôi. Thiệt hại sa sút của ngành chăn nuôi, sự mất công ăn việc làm của nhiều người làm công tác chăn nuôi, chế biến sản phẩm gia súc, giết mổ, vận chuyển.

2.3.5. Các phương pháp chẩn ñoán bệnh

- Chẩn ñoán qua triệu chứng lâm sàng, bệnh tích.

- Xét nghiệm sự có mặt của virus PRRS bằng kỹ thuật ELISA gián tiếp (bộ

kít do công ty IDEXX sản xuất). Lấy 30 mẫu máu tĩnh mạch của heo thuộc ñối

tượng nghiên cứu nghi nhiễm PRRSV ñược bảo quản lạnh và gửi về phòng thí

nghiệm ñể làm phản ứng ELISA.

2.4. PHƯƠNG PHÁP TÍNH TOÁN SỐ LIỆU

maéc

100

2.4.1. Một số tỷ lệ tính toán

con Soá

ñieàu

tra

cheát

100

- Tính tỷ lệ mắc (%) =

con Soá ñieàu

con Soá

tra

- Tính tỷ lệ chết (%) =

100×

- Tỷ lệ tử vong hay tỷ lệ chết của ca bệnh (CFE)

con Soá cheát soá maéc Toång

beänh

CFE =

- Tốc ñộ mới mắc

vò Ñôn

Tyû leä môùi maéc gian nghieân thôøi

trong thôøi kyø nghieân cöùu (ngaøy, cöùu tuaàn, thaùng, quyù, naêm)

2.4.2. Xử lý số liệu

- Các số liệu ñiều tra và thu thập ñược xử lý trên Excel 2007.

- Vẽ bản ñồ dịch tễ bằng ứng dụng piant của Windows.

CHƯƠNG 3

KẾT QUẢ THẢO LUẬN

3.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI TP. BUÔN MA

THUỘT, HUYỆN BUÔN ĐÔN VÀ EA KAR CÓ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

DỊCH TỄ PRRS

3.1.1. Đặc ñiểm tự nhiên

3.1.1.1. Buôn Ma Thuột

+ Vị trí ñịa lý: Phía Đông giáp huyên Krông Păk, phía Tây giáp huyện

Buôn Đôn và huyện Cư Jút (Đăk Nông), phía Nam giáp huyện Cư Kuin và

Huyện Krông Ana, phía Bắc giáp huyện Cư M’Gar. Với tổng diện tích tự nhiên là 177,88 km2, gồm 13 phường và 8 xã, nằm trên cao nguyên Đăk Lăk có ñộ cao

536 m so với mực nước biển.

+ Khí hậu: Nhiệt ñộ trung bình năm 250C, nhiệt ñộ cao nhất là 390C, thấp nhất là 70C, chênh lệch nhiệt ñộ giữa các mùa không cao, biên ñộ dao ñộng ngày và ñêm khá lớn (9 - 100C). Khí hậu có hai mùa rõ rệt, mùa mưa và mùa khô,

lượng mưa trung bình hàng năm 1.600 - 1.800 mm. Mùa mưa: Từ tháng 5 - 10

hàng năm, lượng mưa chiếm 80 - 85% lượng mưa cả năm. Nhiệt ñộ trung bình khoảng 23 - 250C, ñộ ẩm trung bình cao 87 - 90%. Mùa mưa rất thuận lợi cho

thảm thực vật như cỏ và các loại rau tạo ñiều kiện khá tốt cho chăn nuôi phát

triển ở mùa này và ñây cũng là ñiều kiện tốt cho một số dịch bệnh phát sinh.

Mùa khô: Bắt ñầu từ tháng 11 cho ñến tháng 4 năm sau, lượng mưa tương ñối ít

chiếm 15 - 20% lượng mưa cả năm, khí hậu mùa này khô hạn và nóng nên các

loại thực vật, rau, của quả,… phát triển kém ảnh hưởng tới nguồn thức ăn chăn

nuôi năng suất cũng giảm, nguồn nước khan hiếm làm ảnh hưởng nhiều tới sự

phát triển cũng như sức khỏe ñàn gia súc, gia cầm.

3.1.1.2. Huyện Buôn Đôn

Nằm phía Bắc của tỉnh Đăk Lăk, trên trục tỉnh lộ 1, với tổng diện tích tự

nhiên là 1.410,40 km2, gồm 1 thị trấn và 7 xã.

+ Vị trí ñịa lý: Phía Đông giáp huyện Cư M’gar và Tp. Buôn Ma Thụôt,

phía Tây giáp biên giới Campuchia, phía Nam giáp huyện Cư Jút (Đăk Nông),

phía Bắc giáp huyện Ea Suop. Nằm trên cao nguyên Đăk Lăk có ñộ cao trung

bình 500 m so với mực nước biển.

+ Khí hậu: nhiệt ñộ trung bình năm từ 230C - 240C. Trong ñó nhiệt ñộ cao nhất trung bình năm khoảng 29,50C thấp nhất là 16,60C và nhiệt ñộ cao tuyệt ñối là 37,90C, nhiệt ñộ thấp tuyệt ñối là 8,60C. Lượng mưa trung bình khoảng 1.400

- 1.600 mm, cao nhất 2.334 mm, thấp nhất 1.166 mm. Mùa khô có lượng mưa

chiếm 4 - 5% lượng nước cả năm, mùa mưa lượng nước chiếm 90% lượng nước

cả năm.

3.1.1.3. Huyện Ea Kar

+ Vị trí ñịa lý: Nằm phía Đông Nam tỉnh, trên trục quốc lộ 26. Phía Đông

giáp huyện M’Đrắk, phía Tây giáp Krông Pắk, phía Nam giáp huyện Krông

Bông, phía Bắc giáp tỉnh Gia Lai, Phú Yên và huyện Krông Năng. Huyện gồm 2 thị trấn và 14 xã. Với tổng diện tích tự nhiên là 1.037,47 km2, gồm 2 thị trấn và

13 xã, nằm trên cao nguyên Đăk Lăk có ñộ cao 500 m so với mực nước biển.

+ Khí hậu có hai mùa như TP Buôn Ma Thuột và huyện Buôn Đôn.

3.1.2. Đặc ñiểm kinh tế - xã hội

3.1.2.1. Buôn Ma Thuột

Là trung tâm hành chính của tỉnh, với tổng dân số năm 2009 là 321.370 người, mật ñộ dân cư 852,03 người/km2, thành phần dân tộc ña dạng. Địa bàn

tương ñối bằng phẳng, có quốc lộ 14, 26, 27 ñi qua, có nhiều hệ thống kênh rạch

và hồ nước lớn nên thuận lợi cho việc chăn nuôi gia súc cũng như giao thương

trao ñổi với bên ngoài. Do nằm trên ñịa bàn trung tâm nên người chăn nuôi cũng

ñược tiếp xúc với những tiến bộ khoa học và áp dụng nhạy bén hơn, Ngoài

những nền kinh tế mũi nhọn, chăn nuôi cũng là thế mạnh và ñem lại thu nhập

cao cho người dân ñặc biệt là các xã phường lân cận trung tâm.

3.1.2.2. Huyện Buôn Đôn

Tính ñến năm 2009, toàn huyện có tổng dân số 59.266 người, mật ñộ ñân

cư 42,02 người/km2, huyện có nhiều dân tộc chung sống,

Là một huyện có mật ñộ dân cư thưa, thành phần dân tộc ña dạng với

những tập quán sinh hoạt ñặc trưng khác nhau, nên việc tiếp thu những tiến bộ kỹ

thuật cho chăn nền nuôi thú y còn nhiều hạn chế. Huyện vẫn còn phụ thuộc nhiều

vào nguồn con giống bên ngoài, hàng năm người chăn nuôi trong huyện vẫn nhập

một số lượng lớn giống vật nuôi, việc này ảnh hưởng tới công tác phòng chống

một số bệnh cho ñàn gia súc và thực tế ñã xảy ra một số dịch lớn như LMLM,

PRRS,...

Trên ñịa bàn huyện có dòng sông Serepôk chảy cắt ngang theo hướng

Đông Nam - Tây Bắc và có vườn Quốc Gia Yok Đôn có nhiều loại ñộng vật rừng

sinh sống trong ñó có heo rừng, ñó cũng là ñộng vật cảm nhiễm với PRRS, huyện

cũng có thế manh về du lịch, tuy nhiên việc du khách qua lại thường xuyên nhất

là ñến từ những vùng có dịch sẽ là mối nguy hiểm cho ñàn heo nuôi trong huyện.

3.1.2.3. Huyện Ea Kar

Theo thống kê ñến năm 2009, huyện có 148.118 người, mật ñộ dân cư 136,99 người/km2, phần ñông dân số của huyện ñược di cư từ các tỉnh phía Bắc

vào, Ea Kar không phải là một huyện có tiềm năng về ñất hay cây công nghiệp

nhưng lại rất mạnh về công nghiệp chế biến, nền chăn nuôi phát triển nên các

trang trại chăn nuôi lớn của tỉnh ñược xây dựng và phát triển nhiều ở huyện.

Huyện có tuyến quốc lộ 26 ñi qua và có 2 thị trấn trung tâm nên rất thuận

lợi cho việc giao thương trao ñổ với bên ngoài.

Huyện có diện tích ñất rộng và có khu bảo tồn thiên nhiên Ea Sô với

27.000 ha, có nhiều loại ñộng vật rừng sinh sống, tuy chưa chứng minh nhưng

cũng thể nhận thấy ñây là một nguồn lưu chuyển mầm bệnh ngoài thiên nhiên.

3.1.3. Kết quả ñiều tra tình hình chăn nuôi heo và công tác thú y tại

Tp. Buôn Ma Thuôt - huyện Buôn Đôn và Ea Kar

3.1.3.1. Tình hình chăn nuôi heo

Kết quả nghiên cứu xác ñịnh tổng ñàn heo nuôi của các ñịa ñiểm ñiều tra

ñược trình bày ở bảng 3.1.

Bảng 3.1. Tổng ñàn heo nuôi từ 2006 ñến năm 2011

Năm 2007 2008 2009 2010 2011 Địa ñiểm

TP.BMT 58.888 81.843 91.597 87.254 37.518

H. Buôn Đôn 19.922 28.604 30.642 33.673 14.480

H. Ea Kar 87.764 68.540 78.498 68.293 34.148

Cộng 166.574 178.987 200.737 189.220 86.145

Qua bảng 3.1 cho thấy:

Tổng ñàn heo nuôi ở 03 khu vực ñiều tra trong hơn bốn năm qua có sự

tăng giảm ñàn rõ rệt, cao nhất năm 2009 tổng ñàn là 200.737 con và thấp nhất

năm 2007 tổng ñàn 166.574 con.

Cụ thể trong 3 năm từ 2007 ñến 2009 tốc ñộ tăng ñàn heo nuôi của cả 3

ñơn vị ñiều tra, ñặc biệt là TP. Buôn Ma Thuột và Buôn Đôn từ 58.888 lên

91.597 con và từ 19.922 lên 30.642 con, với huyện Ea Kar tốc ñộ tăng ñàn

không ổn ñịnh.

Riêng năm 2010 cả 3 khu vực trên ñều có sự giảm số lượng ñàn heo rõ

rệt.

Theo chúng tôi, nguyên nhân của sự giảm ñàn heo là do ñây cũng là một

hệ lụy do dịch bệnh không kiểm soát ñược trên ñàn heo trong thời gian qua như

dịch PRRS, LMLM, ñã ảnh hưởng tới nguồn con giống và gây thiệt hại lớn tới

người chăn nuôi nên sự ñầu tư cho chăn nuôi và tăng ñàn không ổn ñịnh.

3.1.3.2. Kết quả ñiều tra về mạng lưới thú y ở huyện Buôn Đôn, TP.

Buôn Ma Thuột và huyện Ea Kar

Mạng lưới thú y cơ sở nên ñược hiểu là những thú y viên ở cấp

xã/phường/thị trấn (gọi tắt là thú y xã) và thú y thôn/bản/ấp (gọi tắt là thú y thôn)

ñược cơ quan có thẩm quyền hợp ñồng ñể làm công tác thú y.

Mạng lưới thú y cơ sở này có vai trò hết sức quan trọng ñối với việc bảo

vệ sự phát triển của ñàn vật nuôi, họ là những người trực tiếp phòng, chống và

khai báo dịch bệnh.

Nhiệm vụ thú y cơ sở bao gồm :

+ Dịch vụ công : Dịch vụ công là những việc nằm trong phạm trù quản lý

nhà nước chuyên ngành như kiểm dịch ñộng vật, giám sát dịch tễ, khai báo dịch

tễ, kiểm soát sát sinh vv… Nhân viên thú y cơ sở ñược cơ quan quản lý nhà nước

ủy nhiệm thực hiện các dịch vụ công và sẽ ñược hưởng tiền phụ cấp từ ngân sách

nhà nước. Những người này phải có chức danh do UBND xã và Trạm thú y

huyện hợp ñồng thống nhất tuyển chọn và quản lý.

+ Dịch vụ kinh tế : Dịch vụ kinh tế là những việc khám, chữa bệnh, thiến

hoạn, dẫn tinh cho vật nuôi, tư vấn thú y cho các chủ trang trại, bán thuốc thú y

cho người chăn nuôi…

Để ñánh giá về hoạt ñộng của thú y, trong thời gian thực hiện ñề tài, chúng

tôi tiến hành nghiên cứu về mạng lưới thú y cơ sở, kết quả ñược trình bày ở bảng

3.2.

Bảng 3.2. Kết quả ñiều tra mạng lưới thú y

Cán bộ Thú y Trình ñộ chuyên môn

Đơn vị Cao Đại Cao Trun Sơ Trạm Cơ sở học học ñẳng g cấp cấp

1 12 2 15 1 6 25 TP.Buôn Ma Thuột

0 4 0 8 6 4 14 Buôn Đôn

0 5 0 24 17 5 41 Ea Kar

Tổng 1 21 2 47 24 15 80

Tỷ lệ (%) 15,79 84,21 1,05 22,10 2,11 49,47 25,26

Kết quả ở bảng 3.2 cho thấy:

Đội ngũ những người làm công tác thú y của 3 ñịa ñiểm nghiên cứu

không ñồng ñều về số lượng cũng như chất lượng. Tổng số cán bộ thú y là 95

người trong ñó làm công tác tại các trạm thú y 15 người, chiếm tỷ lệ 15,79%. Số

cán bộ thú y thuộc cơ quan quản lý nhà nước (công tác tại các Trạm Thú y) là

chưa cao về số người lẫn trình ñộ chuyên môn. Họ thường xuyên có số lượng

người mỏng, phải thực hiện nhiều công việc (vệ sinh phòng trị bệnh, kiểm dịch,

kiểm soát giết mổ, tập huấn về kỹ thuật,....) tất yếu sẽ ảnh hưởng ñến kết quả

phòng chống dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe cho ñàn gia súc gia cầm trên ñịa bàn.

Số cán bộ làm công tác thú y cơ sở 80 người, tỷ lệ 84,21%. Đây là một hệ

thống thú y hoạt ñộng trực tiếp trong sản xuất chăn nuôi ở trang trại, phường xã.

Nhiệm vụ chức năng của họ là bảo vệ an toàn dịch bệnh, bảo vệ sức khoẻ cho

ñộng vật nuôi làm tăng lợi ích kinh tế trực tiếp cho chủ vật nuôi, bảo ñảm sản

phẩm chăn nuôi sạch, an toàn vệ sinh thực phẩm và bảo vệ môi trường khỏi bị ô

nhiểm bởi chất thải chăn nuôi theo nghĩa rộng.

Về tính chất hoạt ñộng, họ là những người hành nghề tự do nên nhiều

nước gọi họ là những nhà thú y tự do (Veterinaires libres). Mọi hoạt ñộng của họ

ñược nhà nước quản lý theo luật nghề nghiệp và các luật cơ bản chung của xã

hội. Những người làm thú y tự do này không hưởng lương từ ngân sách nhà

nước, nguồn thu nhập của họ là từ việc làm dịch vụ chuyên môn bao gồm dịch

vụ kinh tế và dịch vụ công.

Dịch vụ kinh tế là những việc khám, chữa bệnh cho vật nuôi, thiến hoạn,

gieo tinh, tư vấn, thú y chăn nuôi cho các trang trại, bán thuốc thú y, thức ăn

chăn nuôi cho người sử dụng. Người sử dụng dịch vụ trả công dịch vụ cho người

làm dịch vụ, ở những nước có tổ chức quản lý tốt, tiền dịch vụ ñược tính theo

tiêu chuẩn do Hội nghề nghiệp qui ñịnh và giám sát. Dịch vụ công là những việc

nằm trong phạm trù quản lý nhà nước chuyên ngành như kiểm dịch ñộng vật,

giám sát dịch tễ, khai báo dịch tễ, kiểm soát sát sinh v.v … người thú y tự do

ñược cơ quan quản lý nhà nước uỷ nhiệm thực hiện các dịch vụ công này sẽ

ñược hưởng tiền dịch vụ công từ ngân sách nhà nước chi trả.

Do tính ñặc thù của màng lưới thú y cơ sở (Thú y thực hành, thú y tự do)

nên những người thú y này ñược coi như là con mắt, bàn tay của ngành.

Thực vậy mọi sự giám sát, giám sát dịch tễ, kiểm dịch vận chuyển, tăng

giảm ñàn ở ñịa phương, việc giết mổ sử lý cụ thể ở ñịa phương ñều không thể

qua con mắt của màng lưới này ñược. Việc giám sát dịch bệnh, thông báo dịch

do ñó chỉ có ñược thực hiện từ cơ sở do màng lưới này hoạt ñộng thì mới kịp

thời, chặt chẽ và thông suốt ñược. Mọi hoạt ñộng nghiệp vụ từ tiêm phòng, chẩn

ñoán, chữa trị, tư vấn thú y v.v… ñều do những người thú y cơ sở mới ñược thực

hiện. Với kết quả ñiều tra cho thấy, tỷ lệ cán bộ thú y có trình ñộ từ cao ñẳng trở

lên chưa cao, chiếm tỷ lệ dưới 26%. Yêu cầu phát triển của sản xuất chăn nuôi,

người hành nghề thú y tự do cũng cần ñược nâng cao kiến thức khoa học và tay

nghề thường xuyên. Thực tế hàng năm vẫn có một số dịch bệnh xảy ra trên gia

súc gia cầm như LMLM, PRRS, Cúm gia cầm,... xuất hiện trên ñàn vật nuôi là

ñiều không thể tránh khỏi. Để nâng cao hiệu quả của công tác thú y ở cơ sở, cần

phải có ñược sự quan tâm của nhà nước ñến việc tổ chức, ñào tạo và có chính

sách ñãi ngộ thích hợp khuyến khích người làm thú y.

3.1.3.2. Tình hình dịch PRRS tại Đăk Lăk năm 2010

Chúng tôi tiến hành nghiên cứu xác ñịnh tình hình dịch PRRS tại tỉnh Đăk

Lăk trong năm 2010. Kết quả ñược trình bày ở bảng 3.3.

Bảng 3.3. Tình hình và thiệt hại do PRRS ở heo năm 2010

STT Nội dung Kết quả

1 Tổng ñàn heo (con) 658.031

2 Số con mắc bệnh 106.103

3 Tỷ lệ mắc bệnh (%) 16,12

4 Số tiêu hủy (con) 49.830

5 Trọng lượng (kg) 2.017.926

6 Đơn giá (ñ) 25.000

7 Thiệt hại ước tính do tiêu hủy (ñ) 50.448.150.000

Kết quả ở bảng 3.3 cho thấy:

PRRS ở heo tại Đăk Lăk ñã xảy ra gây thiệt hại không nhỏ cho chăn nuôi

heo của tỉnh. Trong năm 2010 có 106.103 heo mắc bệnh chiếm tỷ lệ 16,12%.

Trong ñó phải tiêu hủy bắt buộc 49.830 con với tổng trọng lượng tiêu hủy là

2.017.926 kg. Thiệt hại ước tính chỉ do tiêu hủy heo là 50.448.150.000 ñồng.

Mức tính thiệt hại mới chỉ tính là một phần kinh phí Nhà nước hỗ trợ cho

người chăn nuôi ñể khống chế dịch bệnh, trên thực tế nó chưa ñánh giá hết ñược

những thiệt hại to lớn do dịch gây ra mà người chăn nuôi phải gánh chịu. Ngoài

ra cần phải tính ñến những thiệt hại do thời gian nuôi kéo dài, chi phí thêm về

thức ăn, công chăm sóc do không xuất chuồng ñược, chi phí trên chưa tính ñến

công chống dịch, thuốc thú y...

3.2. MỘT SỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU DỊCH TỄ HỌC PRRS TẠI

TP.BUÔN MA THUỘT, HUYỆN BUÔN ĐÔN VÀ EA KAR

3.2.1. Kết quả nghiên cứu trên ñàn heo mắc bệnh

3.2.1.1. Kết quả nghiên cứu xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS

Để xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS trên heo, chúng tôi tiến hành ñiều tra trên

1.000 hộ chăn nuôi trên 3 ñịa ñiểm TP. Buôn Ma Thuột, huyện Buôn Đôn và Ea

Kar, kết quả ñược thể hiện ở bảng 3.4.

Bảng 3.4. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS năm 2010

Số Tổng ñàn Số ổ Số mắc Tỷ lệ Địa ñiểm TT (con) dịch bệnh (con) (%)

1 TP. Buôn Ma Thuột 87.254 19 10.438 11,96

2 Huyên Buôn Đôn 33.673 07 1.327 3,94

3 Huyện Ea Kar 68.293 16 31.744 46,48

4 189.220 42 43.509 22,99 Cộng

Qua bảng 3.4 và biểu ñồ 3.1 cho thấy:

Trong năm 2010, PRRS xảy ra mạnh tại các ñịa ñiểm nghiên cứu. Trong số

198.220 heo nuôi có 43.509 con mắc bệnh, tỷ lệ mắc bệnh 22,99%. Số heo mắc

bệnh tại TP BMT, huyện Buôn Đôn và Ea Kar chiếm 41,01% số heo mắc PRRS

tại tỉnh Đăk Lăk.

Tỷ lệ mắc bệnh ở Ea Kar 46,48% là cao nhất gấp 11,80 lần số heo mắc

PRRS tại huyện Buôn Đôn và gấp 3,89 lần số heo mắc bệnh tại tp. Buôn Ma

Thuột.

Tại tp. Buôn Ma Thuột, trong số 87.254 heo nuôi có 10.438 heo mắc PRRS

chiếm tỷ lệ 11,96%.

Tại huyện Buôn Đôn, trong số 33.673 heo nuôi, có 1.327 heo mắc bệnh, tỷ

lệ mắc 3,94% là thấp nhất.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, năm 2010 trên các ñịa ñiểm nghiên cứu

ñều xuất hiện PRRS. Tuy nhiên tỉ lệ mắc xảy ra ở các mức ñộ khác nhau và

46,48

50,00

40,00

30,00

11,96

20,00

3,94

10,00

0,00

Tp. BMT

Buôn Đôn

Ea Kar

phù hợp với công bố dịch năm 2010 của tỉnh Đăk Lăk.

Biểu ñồ 3.1. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS tại TP. BMT, huyện Buôn

Đôn và Ea Kar năm 2010

Kết quả nghiên cứu còn cho thấy, trong năm 2010, tại 3 ñịa phương ñã

xảy ra 42 ổ dịch PRRS trung bình trong một ổ dịch PRRS có 1.036 heo mắc

bệnh. Tính riêng từng ñịa phương năm 2010 cho thấy:

- Tại TP Buôn Ma Thuột xảy ra 19 ổ dịch PRRS, trung bình có 549,4 heo

mắc bệnh trong một ổ dịch.

- Tại huyện Buôn Đôn xảy ra 07 ổ dịch PRRS, trung bình có 190 heo mắc

bệnh trong một ổ dịch.

- Tại huyện Ea Kar có 16 ổ dịch PRRS, trung bình có 1.984 heo mắc bệnh

trong một ổ dịch.

Theo chúng tôi, sở dĩ có sự chênh lệch giữa tỷ lệ mắc ở các ñịa ñiểm ñiều

tra là do những nguyên nhân sau: Do ñặc ñiểm ñịa lý khác nhau, sự phân bố dân

cư cũng như mật ñộ chăn nuôi heo ở các ñịa ñiểm không ñồng ñều, tập quán

sinh hoạt ña dạng ở các vùng nên phương thức chăn nuôi của mỗi vùng khác

nhau chủ yếu chăn nuôi theo hình thức hộ gia ñỉnh mang tính chất tự phát, tạo

ñiều kiện thuận lợi cho mầm bệnh phát triển.

Đối với huyện Buôn Đôn, mật ñộ chăn nuôi thấp, số lượng heo nuôi

không nhiều việc giao thương với bên ngoài con hạn chế (không thuận lợi về

mặt giao thông so với TP. Buôn Ma Thuột và huyện Ea Kar) nên khi có dịch,

mức ñộ lây lan thấp hơn.

3.2.1.2. Kết quả xác ñịnh tốc ñộ mới mắc của PRRS

PRRS là một trong những bệnh có tỷ lệ lây lan nhanh, mạnh ở ñàn heo gây

thiệt hại lớn cho chăn nuôi. Để ñánh giá mức ñộ lây lan dịch, chúng tôi tiến hành

nghiên cứu ñánh giá tốc ñộ mới mắc của PRRS tại 03 ñịa ñiểm nghiên cứu trong

năm 2010.

Kết quả ñược trình bày ở bảng 3.5

Bảng 3.5. Kết quả nghiên cứu xác ñịnh tốc ñộ mới mắc của PRRS

Tổng số Tốc ñộ Tổng Số con Tỷ lệ Huyện có Thời gian ngày mới ñàn dễ mới mới mắc dịch nghiên cứu nghiên (%) mắc/ngày mắc mắc cứu

168 68.293 31.744 46,48 Ea Kar 0,277

71 33.673 1.327 3,94 0,055 Buôn Đôn

TP. BMT 126 87.254 10.438 11,96 0,095

Cộng 168 189.220 43.509 22,99 0,137 01/7 ñến 15/12/2010 16/8 ñến 25/10/2010 20/7 ñến 23/11/2010 01/7 ñến 15/12/2010

Qua bảng 3.5 cho thấy:

Tại 3 ñịa phương nghiên cứu, trong năm 2010 có 168 ngày dịch PRRS, tốc

ñộ mới mắc 0,137 con/ngày. Như vậy trong 100 con heo tại 3 ñịa phương nghiên

cứu có 0,137 con heo mắc PRRS trong một ngày. Hay cứ 10.000 heo, trong một

ngày tại 3 ñịa ñiểm nghiên cứu trung bình có 137 con mắc bệnh PRRS.

Tại huyện Ea Kar, dịch PRRS xảy ra từ ngày 01 tháng 7 ñến ngày 15

tháng 12 năm 2010. Trong thời gian 168 ngày có 31.744 con heo mắc bệnh, tỷ lệ

mới mắc 46,48%, tốc ñộ mới mắc 0,277 con/ngày. Kết quả cho thấy trong 100

con heo có 0,277 con con mắc PRRS trong một ngày. Hay cứ 10.000 con heo,

trong một ngày có 277 con mắc bệnh PRRS.

Tại huyện Buôn Đôn, thời gian có dịch 71 ngày từ 16/8 ñến 25/10/2010 với

1.327 con heo mắc bệnh PRRS, tỷ lệ mới mắc 3,94%, tốc ñộ mới mắc 0,055

con/ngày. Như vậy cứ 100 con heo có 0,055 con heo mắc bệnh PRRS trong một

ngày. Hay cứ 10.000 heo có 55 con heo mắc bệnh PRRS trong một ngày.

Tại TP. Buôn Ma Thuột, dịch xảy ra từ ngày 27 tháng 7 ñến 23 tháng 11

năm 2010, có 10.438 con heo mắc bệnh, tỷ lệ mới mắc 11,96%; tốc ñộ mới mắc

0,095 con/ngày. Trong 100 con heo có 0,095 con heo mắc bệnh PRRS trong một

ngày. Hay cứ 10.000 heo có 95 con heo mắc bệnh PRRS trong một ngày. Tốc ñộ

mới mắc trong ngày ở thành phố Buôn Ma Thuột là cao nhất.

Kết quả còn cho thấy: Tốc ñộ lây lan của bệnh PRRS trong năm 2010 ở

huyện Ea Kar gấp 2,92 lần tốc ñộ lây lan PRRS ở heo nuôi tại TP. Buôn Ma

Thuột và nhanh hơn tốc ñộ lây lan ở huyện Buôn Đôn là 5,04 lần.

Theo chúng tôi tốc ñộ lây lan PRRS ở mỗi ñịa phương khác nhau là do

khu vực ñịa lý khác nhau, mật ñộ chăn nuôi khác nhau. Tại huyện Ea Kar và TP.

Buôn Ma Thuột, là trung tâm kinh tế chính trị của tỉnh, có dân số cao, nhu cầu

thực phẩm cao, là nơi tập trung nhiều cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm, nơi gia súc

ở các huyện ñược ñưa về giết mổ, và cũng từ ñây gia súc ñược vận chuyển ñi

các tỉnh khác do ñó có tốc ñộ lây lan dịch PRRS nhanh hơn huyện Buôn Đôn.

3.2.1.3. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS theo lứa tuổi

Chúng tôi tiến hành nghiên cứu tỷ lệ mắc bệnh cùa ñàn heo nuôi tại ba ñịa

ñiểm theo lứa tuổi. Dựa vào ñặc ñiểm chăn nuôi, ñặc tính sinh lý của heo và tính

chất của bệnh PRRS chúng tôi chia ñộ tuổi của heo thành các nhóm:

Heo ≤ 2 tháng tuổi, Heo >2 - 10 tháng tuổi và heo > 10 tháng tuổi ñể

nghiên cứu.

Qua ñiều tra thu thập số liệu từ 70 thôn thuộc 14 xã phường của 3 ñơn vị

nghiên cứu, kết quả ñược trình bày ở bảng 3.6.

Bảng 3.6. Tỷ lệ mắc PRRS theo lứa tuổi heo

≤ 2 tháng > 2 - 10 tháng > 10 tháng Tuổi

Địa ñiểm Số mắc bệnh (con) Tỷ lệ (%) Tỷ lệ (%) Tỷ lệ (%) Số mắc bệnh (con) Số ñiều tra (con) Số mắc bệnh (con) Số ñiều Tra (con) Số ñiều tra (con)

BMT 994 46,54 2145 763 35,57 524 361 68,89

2136 Buôn Đôn 1657 136 8,21 2657 75 2,82 489 25 5,11

Ea Kar 1399 348 24,87 1416 189 13,35 568 115 20,25

Tổng 5192 1478 28,47 6218 1027 16,52 1581 501 31,69

Qua bảng 3.6 và biểu ñồ 3.2 cho thấy:

Lứa tuổi heo khác nhau, tỷ lệ mắc PRRS khác nhau. Heo ở các lứa trên 10

tháng tuổi và heo con dưới 2 tháng tuổi có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn heo ở lứa tuổi

từ 2 - 10 tháng.

Heo ở lứa tuổi > 10 tháng, tỷ lệ mắc bệnh là 31,69% là cao nhất. Tiếp theo

là heo ở lứa tuổi ≤ 2 tháng có 1478 con mắc bệnh trong tổng số 5.192 ñiều tra

chiếm tỷ lệ 28,47%. Thấp nhất là heo ở lứa tuổi >2 - 10 tháng tỷ lệ mắc là

16,52%.

Tính riêng từng ñịa ñiểm nghiên cứu, tại Buôn Ma Thuột, tỷ lệ mắc bệnh ở

lứa tuổi trên 10 tháng là cao nhất (68,89%), tiếp theo là heo dưới 2 tháng tuổi

(46,54%) thấp nhất là heo từ 2 - 10 tháng tuổi (35,57%). Tại Buôn Đôn có tỷ lệ

mắc tương ứng ở từng lứa tuổi là 8,21%; 2,82% và 5,11%. Tại huyện Ea Kar,

heo ở lứa tuổi dưới 2 tháng có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất (24,87%), tiếp theo là heo

31,69

28,47

16,52

ệ l

ỷ T

≤ 2 tháng

> 2 - 10 tháng

> 10 tháng

trên 10 tháng tuổi (20,25%), thấp nhất là heo ở lứa tuổi từ 2 - 10 tháng.

Tuổi

Kết quả nghiên cứu cho thấy, heo ở các lứa tuổi ñều có thể cảm nhiễm

virus. Các cơ sở chăn nuôi công nghiệp với quy mô lớn, bệnh thường lây lan

rộng tồn tại lâu dài trong ñàn nái, rất khó thanh toán. Heo nái thường truyền

mầm bệnh cho bào thai. Heo rừng ở các lứa tuổi khác nhau ñều có thể cảm

nhiễm virus, có thể phát bệnh, nhưng thường không có triệu chứng lâm sàng và

trở thành nguồn tàng trữ mầm bệnh trong tự nhiên.

Đối với heo > 2 - 10 tháng có tỷ lệ mắc thấp là do ở ñộ tuổi này ñang

trong thời gian tăng trưởng, sức ñề kháng với các bệnh nói chung cao nên khả

năng mắc bệnh thấp.

Biểu ñồ 3.2. Tỷ lệ mắc bệnh theo lứa tuổi

Với heo con ≤ 2 tháng tuổi và heo trên 10 tháng tuổi có tỷ lệ mắc bệnh cao

theo chúng tôi do ở heo con sức ñề kháng với các mầm bệnh ngoài môi trường

kém, hệ hô hấp vẫn ñang phát triển nên dễ bị tổn thương bởi các yếu tố gây

bệnh, bên cạnh ñó virus PRRS có tính ñịnh hướng tế bào cao như tế bào phế

nang nên khi có mầm bệnh xâm nhập thì ñộ tuổi này sẽ là môi trường thuận lợi

cho mầm bệnh phát triển và gây bệnh. Với heo trên 10 tháng tuổi thể nguyên

nhân cũng từ tính chất của virus PRRS là có tính ñịnh hướng tế bào cao ở cả tế

bào tử cung nên chúng gây bệnh cũng tập trung trên heo nái cao.

Chúng tôi tiến hành nghiên cứu xác ñịnh tỷ lệ chết và tỷ lệ tử vong do

bệnh tai xanh ở các ñịa ñiểm nghiên cứu. Kết quả ñược trình bày ở bảng 3.7 và

biểu ñồ 3.3.

3.2.1.4. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ chết và tỷ lệ tử vong theo lứa tuổi

Bảng 3.7. Tỷ lệ chết và tỷ lệ tử vong do PRRS theo lứa tuổi

(tháng)

(con)

Số nghiên Tỷ lệ Tỷ lệ tử Tuổi heo Số mắc Số chết cứu chết vong

(%)

≤ 2

5192

91,81

1357

26,14

1478

> 2 - 10

6218

5,90

35,74

1027

367

> 10

1581

0,95

2,99

501

Qua bảng 3.6 và biểu ñồ 3.3 cho thấy:

Tỷ lệ chết và tỷ lệ tử vong cao nhất ở heo dưới 2 tháng tuổi (26,14% và

91,18%). ñây cũng là ñộ tuổi có tỷ lệ mắc cao nhất, như vậy cho thấy mức ñộ

nguy hiểm của PRRSV ñối với ñộ tuổi này là cao.

Tiếp theo là ở heo từ 2 ñến 10 tháng tuổi tỷ lệ chết (5,90%) và tỷ lệ tử

vong (35,74%). Heo ở lứa tuổi trên 10 tháng có tỷ lệ chết (0,95%) và tỷ lệ tử

(%)

vong (2,99%) là thấp nhất.

91,81

100

Tỷ lệ chết

Tỷ lệ tử vong

35,74

26,14

5,9

0,95 2,99

ệ l ỷ T

≤ 2 tháng

> 2 - 10 tháng

> 10 tháng

Theo chúng tôi, tỷ lệ chết và tỷ lệ tử vong ở heo trên 10 tháng tuổi thấp là do

bệnh mà không chết chúng có thể truyền bệnh cho heo con trong thời gian mang

thai (ở những cá thể ñang mang thai và sinh sản bình thường) hoặc trong thời

gian nuôi con.

Hoàng Văn Năm (2001) [11] cho biết ở heo con có tỷ lệ chết do PRRS là

cao nhất. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi về tỷ lệ tử vong do PRRS ở heo là

tương ñương với các tác giả trên.

Biểu ñồ 3.3. Tỷ lệ chết, tỷ lệ tử vong do PRRS theo lứa tuổi

Chúng tôi tiến hành nghiên cứu tỷ lệ mắc PRRS theo giống heo. Các

giống nghiên cứu là heo nội, heo ngoại và heo lai (con lai tuy chưa ñược coi là

một giống nhưng ñể phù hợp chúng tôi ñưa vào tiêu chí ñể xác ñịnh vì ñối tượng

này cũng có sự khác biệt với 2 giống trên), kết quả ñược trình bày tại bảng 3.8 và

biểu ñồ 3.4.

3.2.1.5. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS theo giống

Bảng 3.8. Tỷ lệ mắc PRRS trên heo theo giống

(%)

(con)

Heo nội

1.405

6,90

Heo ngoại

4.689

1.575

33,59

Heo lai

6.897

1.334

19,34

23,14

Số ñiều tra Số mắc Tỷ lệ Giống heo

Tổng cộng 12.991 3.006

Tỷ lệ mắc PRRS theo giống

33,59

40,00

30,00

19,78

% ệ l

20,00

ỷ T

4,77

10,00

0,00

Heo nội

Heo ngoại

Heo lai

Qua bảng 3.8 và biểu ñồ 3.4, cho thấy:

Các giống heo khác nhau thì tỷ lệ mắc cũng khác nhau.

Heo nội có 97 con mắc bệnh trong tổng số 1.405 con ñiều tra, tỷ lệ mắc

Biểu ñồ 3.4. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS theo giống

bệnh 4,77% là thấp nhất.

Tiếp theo là heo lai có tỷ lệ mắc bệnh 19,78%. Heo ngoại có tỷ lệ mắc

bệnh 33,59% là cao nhất.

Tỷ lệ mắc PRRS của heo ngoại cao gấp 7,04 lần tỷ lệ mắc bệnh của heo

nội và gấp 1,7 lần tỷ lệ mắc PRRS ở heo lai.

PRRS chủ yếu gặp ở heo ngoại và heo lai, trong quá trình nghiên cứu

chúng tôi có cả heo nội mắc PRRS.

Theo chúng tôi, sở dĩ có hiện tượng trên là do phần lớn heo nội là các

giống heo ñịa phương thích hợp với ñiều kiện tự nhiên của bản ñịa, sức ñề kháng

cao với mầm bệnh, hình thức chăn nuôi ñơn giản không tập trung do ñó ít bị ảnh

hưởng các yếu tố xâm nhập của mầm bệnh nên tỷ lệ mắc của giống

này thấp. Những heo nội mắc PRRS thường thấy ở những ñàn heo nội nuôi gần

với heo ngoại.

Với heo giống ngoại, số lượng tuy chưa nhiều chủ yếu là heo nái hoặc ñực

giống nhưng mức ñộ chăn nuôi tập trung cao, con giống phải nhập từ nhiều cơ sở

từ nơi khác về mà không thể ñảm bảo về ñộ an toàn sạch bệnh, ñiều kiện môi

trường sinh sống không phù hợp khi có mầm bênh lây lan trên toàn ñàn thì tỷ lệ

mắc bệnh của giống này là sẽ cao. Do PRRS là bệnh xuất hiện từ các giống heo

ngoại vì vậy tỷ lệ mắc ở nhóm heo này cao là hợp lý.

Với heo lai chiếm tỷ lệ nhiều trong cơ cấu ñàn heo, heo ñược nuôi tập

trung cao, số lượng nuôi nhốt nhiều, con lai cũng là ñối tượng có những tính chất

di truyền không ổn ñịnh nên sức ñề kháng với mầm bệnh cũng không cao do ñó

khi mầm bệnh tấn công thì tỷ lệ mắc cao.

Do thời gian nghiên cứu ngắn, bệnh mới xuất hiện, do ñó cần có các

nghiên cứu kỹ hơn về tình hình bệnh trên các giống heo.

Để có thể xác ñịnh bệnh việc nghiên cứu triệu chứng và bệnh tích của

3.2.1.6. Xác ñịnh triệu chứng của PRRS trên heo

bệnh có ý nghĩa lớn trong chẩn ñoán lâm sàng, giúp cho việc xác ñịnh bệnh

nhanh, chính xác ñể ñưa ra những biện pháp khống chế bệnh kịp thời.

Chúng tôi tiến hành ñiều tra nghiên cứu trên 3.006 con heo có triệu chứng

của bệnh ở 3 lứa tuổi khác nhau. Kết quả ñược trình bày ở bảng 3.9.

Bảng 3.9. Kết quả xác ñịnh biểu hiện triệu chứng PRRS trên heo

1.018

68,88

≤ 2

1.478

830 979 574 989 1.017

56,16 66,24 38,84 66,91 99,03

621

60,47

> 2 - 10

1.027

371 480 780 403

36,12 46,74 75,95 80,44

18,76

> 10

501

Sốt, chán ăn, lông xù, nằm chồng lên nhau, ngồi thở Heo chết ngay sau khi sinh Tiêu chảy Tai chuyển từ ñỏ sang tím xanh Sưng mí mắt, kết mạc Sốt, lừ ñừ, bỏ ăn Vật ủ rũ, viêm phổi làm vật thở nhanh và khó Ho nhẹ, lông xác xơ Tai chuyển từ ñỏ sang tím xanh Lông cứng và giảm tăng trọng Sốt, ho, bỏ ăn Sảy thai vào giai ñoạn cuối, ñẻ non ở heo nái chửa Viêm vú Lên giống giả

387 36

77,25 7,19

Qua bảng 3.9 cho thấy:

Ở lứa tuổi ≤ 2 tháng, heo có các biểu hiện các triệu chứng như sốt 39 - 40oC, chán ăn, lông xù, nằm chồng lên nhau, ngồi thở có tỷ lệ 68,88%. Tỷ lệ heo

con chết ngay sau khi sinh là 56,16%. Heo bị tiêu chảy không thể ñiều trị ñược

có tỷ lệ 66,24%. Số heo có triệu chứng tai có màu tím xanh chiếm tỷ lệ 38,84%.

Một triệu chứng của heo con khi mắc PRRS thường gặp là sưng mí mắt, kết mạc

Triệu chứng biểu hiện Tuổi heo (tháng) Số theo dõi (con) Tỷ lệ (%) Số biểu hiện (con)

chiếm tỷ lệ 66,91%.

Ở heo > 2 - 10 tháng tuổi cũng có các triệu chứng sốt 39 - 40oC, lừ ñừ, bỏ

ăn chiếm tỷ lệ 99,03%. Vật ủ rũ, viêm phổi làm vật thở nhanh và khó tỷ lệ

60,47%. Tỷ lệ heo có triệu chứng ho nhẹ, lông xác xơ là 36,12%. Heo có triệu

chứng lông cứng và giảm tăng trọng chiếm 75,95%. tỷ lệ heo có biểu hiện tai

xanh là 46,74%.

Ở heo < 10 tháng tuổi, triệu chứng sốt sốt 39 - 40oC, ho, bỏ ăn chiếm tỷ lệ

80,44%. Heo nái chửa sảy thai vào giai ñoạn cuối, ñẻ non có tỷ lệ 18,76%. Heo

nái giai ñoạn ñẻ và nuôi con có biểu hiện biếng ăn, lười uống nước, mất sữa và

viêm vú (77,25%), ñẻ sớm khoảng 2-3 ngày, da biến màu, lờ ñờ hoặc hôn mê,

thai gỗ (thai chết trong 3-4 tuần cuối của thai kỳ).

Nguyên nhân sảy thai do thiếu oxy nên gây rối loạn chuyển hóa của thai,

thai bị suy dinh dưỡng và gây chết thai, xảy thai. Heo chửa kỳ cuối thì nhu cầu

oxy tăng cao vì phải nuôi thai, ở thời kỳ cuối thai tăng trưởng rất nhanh nên nhu

cầu về oxy tăng gấp bội, vì vậy lượng thiếu hụt oxy càng nghiêm trọng, nên thai

hay xảy vào kỳ cuối. Sau xảy thai tế bào nội mạc tử cung bị thoái hóa, hoại tử

nên làm chậm các quá trình sinh lý khác.

Theo giáo trình bệnh truyền nhiễm cho biết pha cấp tính này kéo dài trong

ñàn tới 6 tuần, ñiển hình là ñẻ non, tăng tỷ lệ thai chết hoặc yếu, tăng số thai gỗ,

chết lưu trong giai ñoạn 3 tuần cuối trước khi sinh, ở một vài ñàn con số này có

thể tới 30% tổng số lợn con sinh ra. Rối loạn sinh sản có thể kéo dài 4-8 tháng

trước khi trở lại bình thường. Ảnh hưởng dài lâu của PRRS tới việc sinh sản rất

khó ñánh giá, ñặc biệt với những ñàn có tình trạng sức khoẻ kém. Một vài ñàn có

biểu hiện tăng số lần phối giống lại, sảy thai. Ảnh hưởng của PRRS tới sản xuất

là làm giảm tỷ lệ sinh 10-15% (90% ñàn trở lại bình thường), giảm số lượng con

sống sót sau sinh, tăng lượng con chết khi sinh, lợn hậu bị có thể sinh sản kém,

ñẻ sớm, tăng tỷ lệ sảy thai (2-3%), bỏ ăn giai ñoạn sinh con. Phổi chắc ñặc chính

là nguyên nhân gây khó thở và gây hiện tượng xanh tím ở nhiều vùng da của cơ

thể, phổ biến nhất là mỏm tai, âm môn và các vùng da mỏng, các vùng da có

nhiều mạch quản. Vì vậy heo bệnh có biểu hiện xanh tai.

Kêt quả nghiên cứu về triệu chứng của bệnh cho thấy tại các ñịa ñiểm

nghiên cứu khi heo mắc PRRS có triệu chứng ñiển hình của bệnh.

Qua mổ khám ñể kiểm tra bệnh tích trên 30 heo có những triệu chứng

PRRS, kết quả thu ñược tại bảng 3.10.

3.2.1.7. Xác ñịnh bệnh tích PRRS trên heo

Bảng 3.10. Tỷ lệ biểu hiện bệnh tích PRRS trên heo

Hạch lâm ba sưng xuất huyêt

100

Phổi xuất huyết phù thủng viêm hoại tử

100

Da xuất huyết, thâm tim

86,67

Lách nhồi máu

56,67

Thân xuất huyết

50,00

Gan hoại tử

40,00

Tích nước xoang bao tim

36,67

Số Số con Bệnh tích theo dõi Tỷ lệ (%) mẫu biểu hiện

Qua bảng 3.10 cho thấy:

Khi mổ khám 30 heo bệnh có tỷ lệ biểu hiện bệnh tích ở các cơ quan là có

sự khác nhau.

Biểu hiện hạch lâm ba sưng xuất huyết và phổi xuất huyết phù thũng viêm

phổi hoại tử và thâm nhiễm ñặc trưng bởi những ñám chắc, ñặc trên các thuỳ

phổi. Thuỳ phổi bị bệnh có màu xám ñỏ, có mủ và ñặc chắc (nhục hoá). Trên

mặt cắt ngang của thuỳ bệnh lồi ra, khô. Nhiều trường hợp viêm phế quản phổi

hoá mủ ở mặt dưới thuỳ ñỉnh. Trong phế nang chứa ñầy dịch viêm. Tỷ lệ gặp

bệnh tích này là 100%.

Da xuất huyết, thâm tím cũng là bệnh tích khá ñiển hình mà chúng tôi thu

ñược với tỷ lệ 86,67%.

Các bệnh tích lách nhồi máu và thận xuất huyết có tỷ lệ biểu hiện tương

ứng là 56,67% và 50%.

Có 12/30 heo gan sưng, tụ huyết và hoại tử chiếm tỷ lệ 40,00%. Số heo có

biểu hiện tích nước xoang bao tim chiếm 36,67%.

Theo chúng tôi, với bệnh PRRS bệnh tích tập trung ở hạch lâm ba và phổi

là có cơ sở vì virus có tính hướng tế bào cao ñặc biệt là PAM.

Kết quả nghiên cứu cho thấy biểu hiện bệnh tích của bệnh trên ñàn heo

nuôi tại TP. Buôn Ma Thuột, huyện Buôn Đôn và huyện Ea Kar có bệnh tích ñặc

trưng của PRRS như các tài liệu kinh ñiển ñã nêu.

Để khẳng ñịnh PRRS ở ñàn heo, chúng tôi tiến hành xác ñịnh sự có mặt của

mầm bệnh trong những heo có triệu chứng, chúng tôi tiến hành lấy 30 mẫu từ

những heo có triệu chứng và bệnh tích rõ của PRRS ñem xét nghiệm. Kết quả

chẩn ñoán xét nghiệm bằng kỹ thuật ELISA trình bày ở bảng 3.11.

3.2.1.8. Kết quả xét nghiệm ELISA tìm PRRS Virus

Bảng 3.11. Bảng kết quả xét nghiệm ELISA trên heo nghi PRRS

(%)

Heo ≤ 2 tháng

80.00

Heo > 2 – 10 tháng

60,00

Heo > 10 tháng

70,00

Số mẫu kiểm Số mẫu Tỷ lệ Heo tra dương tính

Qua bảng 3.11 cho thấy:

Trong số 30 mẫu xét nghiệm có 21 mẫu cho kết quả dương tính, tỷ lệ

30 Cộng 70,00 21

70%. Đối với từng lứa tuổi cho tỷ lệ dương tính dao ñộng trong khoảng 60 -

80%.

Ở lứa tuổi heo ≤ 2 tháng có tỷ lệ dương tính là 80%.

Heo ở lứa tuổi > 2 - 10 tháng có tỷ lệ dương tính 60%.

Heo ở lứa tuổi > 10 tháng có tỷ lệ dương tính là 70%.

Để xác ñịnh tỷ lệ mắc prrs theo không gian chúng tôi tiến hành xây dựng

bản ñồ dịch tễ PRRS trên ñịa bàn nghiên cứu. Kết quả lập bản ñồ dịch tễ của TP

Buôn Ma Thuột, huyện Ea Kar và huyện Buôn Đôn ñược trình bày ở bản ñồ 3.1,

3.2, 3.3 và 3.4.

Trong bản ñồ dịch tễ các xã có dịch ñược ký hiệu bằng dấu bằng

3.2.2. Kết quả xác ñịnh tỷ lệ mắc PRRS theo không gian

Bản ñồ 3.1. Bản ñồ dịch tễ PRRS của Tp. BMT

Tại thành phố Buôn Ma Thuột, năm 2010, dịch PRRS ñã xảy ra ở tất cả 19

xã phường (100%). Thời gian có dịch xảy ra từ ngày 27 tháng 7 ñến 23 tháng 11

năm 2010, có 10.438 con heo mắc bệnh. Trong số ñó phải xử lý tiêu hủy 6.316

con heo.

Tại huyện Ea Kar, dịch PRRS xảy ra từ tháng 8 ñến tháng 12 năm 2010.

Tổng số xã có dịch là 16/16 xã của huyện. Số thôn, buôn xảy ra dịch PRRS là

Bản ñồ 3.2. Bản ñồ dịch tễ PRRS của huyện Ea Kar

202/238. Số hộ phải tiêu hủy heo là 1.298.

Tổng số heo có bệnh là 31.307 con, số phải tiêu hủy 9.082 con.

Để chống dịch huyện thành lập Ban chống dịch và lập 3 chốt kiểm dịch

với số lượng 30 người.

Tại huyện Buôn Đôn có 7/7 xã thị trấn có dịch. Tổng số heo mắc bệnh là 1.327

con, trung bình có 190 mắc bệnh trong một ổ dịch. Tổng số heo phải tiêu hủy là

310 con (trọng lượng 19.875,5kg).

Thời gian có dịch 70 ngày từ 16/8 ñến 25/10/2010 với 1.327 con heo mắc

bệnh PRRS, tỷ lệ mới mắc 3,94%, tốc ñộ mới mắc 0,056 con/ngày. Như vậy cứ 100

Bản ñồ 3.3. Bản ñồ dịch tễ PRRS của Huyện Buôn Đôn

con heo có 0,056 con heo mắc bệnh PRRS trong một ngày. Hay cứ 10.000 heo có

56 con heo mắc bệnh PRRS trong một ngày.

3.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH THIỆT HẠI DO PRRS

Để ñánh giá thiệt hại, chúng tôi dựa trên những tiêu chí ñánh giá thiệt hại

về kinh tế trong dịch tễ học thú y và trên các văn bản báo cáo của Chi Cục Thú y

tỉnh. Từ những số liệu thu thập ñược trong quá trình thực hiện ñề tài chúng tôi

ñánh giá ñược mức thiệt hại trực tiếp và gián tiếp về dịch PRRS.

TẠI ĐỊA ĐIỂM ĐIỀU TRA

3.3.1. Đánh giá thiệt hại trực tiếp

Bảng 3.12. Thiệt hại trực tiếp do PRRS gây ra ở ñịa bàn ñiều tra

1 Chi phí hỗ trợ mua gia

674023

25000 16.850.575.000,00

súc tiêu hủy

2 Chi phí công tiêu hủy heo

công

200

50000

10.000.000,00

bệnh

công

6500

50000

325.000.000,00

Con

4975

65000

323.375.000,00

3 Chi phí công kiểm dịch, sát trùng, tiêm phòng 4 Chi phí thú y ñiều trị cho heo bị bệnh trong dịch 5 Công chăm sóc heo bệnh

Ngày

480

75000

36.000.000,00

(4.975 con)

6 Thức ăn cho heo bi bệnh

31343

11000

344.773.000,00

chêt

lit

4568

20000

91.360.000,00

7 Thuốc sát trùng 8 Chi phí khác (họp, làm tờ

100.000.000,00

rơi,…)

18.081.083.000,00

Stt Nội dung Số lượng Đơn giá (Đ) Thành tiền (Đ) Đơn vị tính

Qua bảng 3.12 cho thấy: Thiệt hại trực tiếp do PRRS tại 3 ñịa phương ước tính là 18.081.083.000ñ

(mười tám tỷ không trăm tám mốt triệu tám ba ngàn ñồng).

Tổng

Đánh giá thiệt hại gián tiếp do PRRS gây ra cho ñàn heo tại khu vực

nghiên cứu giúp làm rõ những thiệt hại về kinh tế do bệnh gây ra cho người chăn

nuôi, kết quả ñánh giá ñược trình bày ở bảng 3.13.

3.3.2. Đánh giá thiệt hại gián tiếp

Bảng 3.13. Thiệt hại gián tiếp do PRRS gây ra ở ñịa bàn ñiều tra

Thiệt hại về tăng trọng

của 2.747 heo con và

30.914

33.000 1.019.823.750

heo thịt khỏi bệnh

(15%)

Thiệt hại về giá trị sinh

sản của 678 nái sống

con

2.034

120.000

244.080.000

sau dịch (30% theo ñiều

tra)

Lãi xuất ngân hàng

phải trả cho vốn vay

vnñ

5.055.000.000

1,6%

80.880.000

ñầu tư (1,6%)

Thiệt hại do mất việc

làm của người chăn

công

600

75.000

45.000.000

nuôi trên lứa heo

(137/1.000 hộ ñiều tra)

Đơn Những tiêu chí ñánh Số lượng Đơn giá Thành tiền vị Stt giá thiệt hại (vnñ) (vnñ) tính

Qua bảng 3.11 cho thấy:

Tổng thiệt hại gián tiếp 1.389.783.750 “

- Thiệt hại về tăng trọng của 2.747 heo con và heo thịt khỏi bệnh; Số

sống sau dịch (4.032 – 1.285 = 2.747) với thể trọng bình quân 75kg/con khi xuất

chuồng, tính giảm tăng trọng 15% mức hao hụt là 2.034kg và theo giá chung 33.000ñ/kg thì thiệt hại lên ñến 1.019.823.750ñ

- Thiệt hại về giá trị sinh sản của 678 nái sống sau dịch (30% theo ñiều tra

gồm 5% lên giống giả, 12,22% ñẻ non, 13,27% sảy thai giai ñoạn cuối) tính theo

năng suất sinh sản một nái bình quân sinh 10 con/lứa ta có 2.034 x 120.000 = 244.080.000ñ.

- Lãi xuất ngân hàng phải trả cho vốn vay ñầu tư mức (16%); số tiền vay

5.055.000.000ñ mức lãi xuất phải trả là 80.880.000ñ.

- Thiệt hại do mất việc làm của người chăn nuôi của 137/1.000 hộ ñiều tra;

(con số bình quân một hộ nuôi 9 heo ñược 1.233 con và thời gian nuôi là 120

ngày), tính toán theo cách sau: một công chăm sóc tương ñương với 250 heo với

1.233 heo mất 5 công nếu tính trên chu kỳ nuôi một lứa ta có 120 x 5 = 600 công, theo giá tiền ngày công 75.000ñ/ngày thì mức thiệt hại là 45.000.000 ñ.

Như vậy, tổng thiệt hại gián tiếp do PRRS gây ra là 1.389.783.750 (một

tỷ ba trăm tám chín triệu bảy trăm tám ba ngàn bảy trăm năm mươi ñồng).

Tổng số thiệt hại do PRRS gây là: 18.081.083.000ñ + 1.389.783.750ñ = 19.470.866.750ñ

Đây quả là con số không nhỏ.

Trong quá trình nghiên cứu về dịch tễ học, ñánh giá thiệt hại do PRRS

gây ra chúng tôi thấy: PRRSV gây suy giảm miễn dịch trên heo tạo ñiều kiện

thuận lợi cho các virus, vi khuẩn kế phát phát triển gây thiệt hại. Dựa trên những

yếu tố trên chúng tôi ñề xuất một số biên pháp phòng bệnh PRRSV

3.4. ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ PRRS

3.4.1. Phòng bệnh

Chủ ñộng phòng bệnh bằng cách áp dụng các biện pháp:

- Quản lý: Thường xuyên kiểm tra phát hiện những dấu hiệu của bệnh,

kiểm soát chặt khâu bán heo, nhập giống từ những cơ sở ñảm bảo, thực hiện

“cùng nhập, cùng xuất” heo, thiết lập hệ thống chuồng nuôi cách ly heo bệnh,

hạn chế khách tham quan, sử dụng bảo hộ lao ñộng, không mượn dụng cụ chăn

nuôi của các trại khác, lấy mẫu máu ñi xét nghiệm ñịnh kỳ.

- Vệ sinh sát trùng: thường xuyên tiêu ñộc, khử trùng chuồng nuôi, an toàn

sinh học, chủ yếu là vệ sinh ñịnh kỳ và chăm sóc tốt, chuồng trại phải thoáng

mát về mùa hè, ấm vào mùa ñông.

- Tăng sức ñề kháng: Những trại có nguy cơ nhiễm PRRS cần tăng cường

cung cấp dinh dưỡng nhằm nâng cao khả năng ñề kháng cho heo, Có thể kết hợp

tiêm vaccin với Interferon α theo liều: 1ml/100kg thể trọng, ñồng thời sử dụng

vitamin C kết hợp với Beta - Glucan trước và sau khi tiêm phòng ñể tăng hiệu

quả phòng bệnh của vaccin

- Tiêm phòng vaccin: ñể an toàn và phòng bệnh có hiệu quả là tiêm phòng

vaccin, hiện nay vaccin nhược ñộc dùng cho heo con sau cai sữa, heo nái không

mang thai, heo hậu bị và vaccin chết dùng cho heo ñực giống [08].

3.4.1.1. Khi chưa có dịch

- Công bố và khoanh vùng dịch, qui ñịnh vùng dịch và vùng bị uy hiếp an

toàn ñể áp dụng các biện pháp thú y cần thiết.

- Đình chỉ giết mổ, mua bán vận chuyển heo thịt ra ngoài vùng dịch, có các

trạm kiểm dịch ñể kiểm tra.

- Tổng vệ sinh chồng trại, cơ sở chăn nuôi, giết mổ, sát trùng tẩy uế, chôn

hoặc ñốt xác chết.

- Chỉ công bố hết dịch khi con chết hoặc khỏi bệnh sau 21 ngày [40].

3.4.1.2. Khi có dịch xảy ra

PRRS là do virus gây ra nên không có thuốc ñiều trị ñặc hiệu, ñối với heo

ñã nhiễm bệnh hoặc có triệu chứng bệnh cần ñược cách ly ñể ñiều trị những

triệu chứng bằng cách sử dụng một số thuốc tăng cường sức ñề kháng và ngăn

ngừa nhiễm bệnh kế phát.

Một số biện pháp nhằm hạn chế thiệt hại do PRRS

- Cách ly toàn bộ heo nuôi ñã mắc bệnh và có triệu chứng bệnh ñể tránh

lấy lan và tiện cho việc chăn sóc và ñiều trị. Đảm bảo chuồng trại luôn khô

thoáng và sạch sẽ, ñồng thời giữ ấm cho heo.

- Điều trị triệu chứng bằng cách sử dụng các chế phẩm như: Sắt (Fe-B12)

ñể tăng cường tái tạo hồng cầu, Canxi (Ca) ñể ñiều hòa canxi huyết, compho

(bromhexine) giãn phế quản giúp giảm ho, anagin hoặc paracetamol ñể giảm sốt,

bổ sung các chất khoáng vi lượng (Oresol) ñể chống mất nước khi heo bị tiêu

chảy.

- Phục hồi hệ vi sinh vật ñường ruột bằng các chế phẩm men vi sinh, ñồng

thời giúp khả năng tiêu hóa bằng cách sử dụng hệ enzym ñường ruột. Sử dụng

liệu trình trong suốt thời gian heo mắc bệnh. Tăng khả năng ñề kháng và kích

thích tính thèm ăn bằng cách bổ sung các vitamin nhóm C, nhóm B và acid

amin,...

- Sử dụng một số loại kháng sinh trị phụ nhiễm. Tuỳ theo mức ñộ phụ

nhiễm của bệnh mà chọn kháng sinh cho phù hợp có thể chia các ñối tượng phụ

nhiễm thành những kiểu dạng sau:

3.4.2. Trị bệnh

Thuốc

Nhóm thuốc

Tên kháng sinh

Bệnh ghép

Macrolide,

Erythromycin,Timicoscine, Tylosin,

Bệnh ở phổi

β-Lactam...

Spiramycin, Lincomycin, Amoxillin,…

Flumequin, Norfloxacin, Enrofloxacin,

Bệnh ở ñường

Quinolon

Pefloxacin, Rosoxacin,

Tiêu hóa

Ciprofloxacin,...

Bảng 3.14. Tham khảo một số kháng sinh trị phụ nhiễm

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

1. Mạng lưới thú y của 3 ñịa phương còn quá mỏng về số lượng, chất

lượng còn chưa cao.

2. Kết quả nghiên cứu dịch tễ học cho thấy:

2.1. Trong năm 2010, PRRS xảy ra mạnh tại các ñịa ñiểm nghiên cứu.

- Tỷ lệ mắc PRRS là 22,99%. Số heo mắc bệnh tại TP BMT, huyện Buôn

Đôn và Ea Kar chiếm 41,01% số heo mắc PRRS tại tỉnh Đăk Lăk.

- Tỷ lệ mắc bệnh ở huyện Ea Kar 46,48% là cao nhất gấp 11,80 lần số heo

mắc PRRS tại huyện Buôn Đôn và gấp 3,89 lần số heo mắc bệnh tại TP BMT.

- Tại TP BMT tỷ lệ mắc PRRS là 11,96%.

- Tại huyện Buôn Đôn tỷ lệ mắc 3,94% là thấp nhất.

2.2. Tại 3 ñịa phương nghiên cứu, trong năm 2010 có 168 ngày dịch

PRRS, tốc ñộ mới mắc 0,137 con/ngày.

Tốc ñộ lây lan của bệnh PRRS trong năm 2010 ở huyện Ea Kar gấp 2,92

lần tốc ñộ lây lan PRRS ở heo nuôi tại thành phố Buôn Ma Thuột và 5,04 lần tốc

ñộ lây lan PRRS ở heo nuôi tại huyện Buôn Đôn.

2.3. Tỷ lệ mắc bệnh cao nhất là ở heo nái > 10 tháng tuổi là 31,69%. Tiếp

theo là heo ở lứa tuổi ≤ 2 tháng chiếm tỷ lệ 28,47%. Thấp nhất là heo ở lứa tuổi

>2 - 10 tháng tỷ lệ mắc là 16,52%.

2.4. Các giống heo khác nhau thì tỷ lệ mắc cũng khác nhau. Heo nội có tỷ

lệ mắc bệnh 4,77% là thấp nhất. Tiếp theo là heo lai có tỷ lệ mắc bệnh 19,78%.

Heo ngoại có tỷ lệ mắc bệnh 33,59% là cao nhất.

3. Tổng số thiệt hại do PRRS gây là 19.470.866.750ñ (mười chín tỷ bốn

trăm bảy mươi triệu tám trăm sáu mươi sáu ngàn bảy trăm năm chục ñồng.

KẾT LUẬN

ĐỀ NGHỊ

1. Tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về ñịnh chủng, type virus PRRS.

2. Nghiên cứu sâu về các loại vaccin PRRS

bản ñồ dịch tễ về PRRS.

4. Thực hiện các biện pháp phòng chống dịch theo quy ñịnh của Cục Thú

3. Nghiên cứu các nội dung trên ở phạm vi rộng các tỉnh ñể có cơ sở tạo

[01]. Bùi Quang Anh, Nguyễn Văn Long, “Một số ñặc ñiểm dịch tễ của hội

TÀI LIỆU THAM KHẢO

chứng rối loạn sinh sản và hô hấp lợn (bệnh tai xanh) và tình hình dịch

tháng 8/2007.

[02]. Báo cáo công tác phòng chống dịch bệnh gia súc, gia cầm năm 2010. Sở

NN&PT Nông Thôn Tỉnh Đăk Lăk, năm 2011.

[03]. Trần Thị Dân, Trần Thị Bích Liên, Nguyễn Thị Phước Ninh, Nguyễn Ngọc

Tuân, Đỗ Tiến Duy, Nguyễn Ngọc Hải, Nguyễn Văn Khanh (2005). ‘‘Xác

tại Việt Nam”. Diễn ñàn khuyến nông và công nghệ - Bộ NN & PTNT

ñịnh tuổi nhiễm và các phương pháp phát hiện Mycoplasma

thuật Nông Lâm nghiệp số 2 và 3, trang 257 – 260. ĐHNL TP.HCM.

[04]. Nguyễn Ngọc Hải (2007), “Công nghệ sinh học trong thú y”, NXB Nông

Nghiệp Tp.HCM.

[05]. Hoàng Thanh Hải (2005), “Thử nghiệm nuôi cấy tế bào MARC-145, ứng

hyopneumoniae, virus PRRS ở trại chăn nuôi heo”. Tạp chí khoa hoc kỹ

dụng kỹ thuật ELISA và nuôi cấy tế bào ñể chẩn ñoán bệnh do vius PRRS

Đại Học Nông Lâm Tp. HCM.

[06]. Trần Thị Bích Liên, Trần Thị Dân (2003)‘‘Tỷ lệ nhiễm PRRS và một số

trên heo”, Luận văn tốt nghiệp Đại Học, Khoa Chăn Nuôi Thú Y, Trường

biểu hiện lâm sàng về rối loạn sinh sản - hô hấp trên heo tại một trại chăn

[07]. Trần Thị Bích Liên, Nguyễn Thị Kiều Anh, Trần Thị Dân, Nguyễn Thị

Phước Ninh, Nguyễn Ngọc Tuân(2005) ‘‘Khảo sát sự biến ñộng của

nuôi’’ Tạp chí khoa học kỹ thuật thú y, tập X, số 4 – 2003, trang 89 - 91.

khoa học kỹ thuật thú y tập XV, Số 3 – 2008, trang 15 - 20.

[08]. Hội thú y Việt Nam. “Giới thiệu một số loại vacxin PRRS” . Tạp chí khoa

học kỹ thuật thú y tập XIV số 3 – 2007.

kháng thể mẹ truyền trên heo con của nái nhiễm virut PRRS’’ Tạp chí

[09]. Phạm Sỹ Lăng, Phan Đăng Kỳ, “Hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp ở

Triển Nông Thôn, tháng 8/2007.

[10]. Trần Đức Minh (2006), “Virus gây hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp

lợn”. Dễn ñàn khuyến nông và công nghệ - Bộ Nông Nghiệp và Phát

3/2001. Tạp chí khoa học kỹ thuật thú y số 1 – 2002, Trang 76.

[11]. Hoàng Văn Năm (2001) “Hội chứng sinh sản và hô hấp ở lợn” . Bản dịch

tổng hợp, Tạp chí khoa học kỹ thuật thú y số 1 – 2001, trang 74 - 84.

[12]. Hoàng Văn Năm (2002) “Hội chứng sinh sản và hô hấp ở lợn” . Bản dịch

tổng hợp, Tạp chí khoa học kỹ thuật thú y số 2 – 2002, trang 65 - 75.

[13]. Hồ Thị Nga, Trần Thị Dân (2006) ‘‘Khảo sát sinh lý sinh hóa trên heo

ở lơn”, bài dịch từ bài báo Intenational Pig Health Conference – Bangkok

nuôi thịt nhiễm virut gây rối loạn hô hấp và sinh sản ñược bổ sung bêta –

[14]. Trần Thanh Phong (1996), “Giáo trình bênh truyền nhiễm do virus trên

Glucan trong khẩu phần’’

[15]. Võ Thị Đan Thanh (2006), “Phân lập virus PRRS trên môi trường tế bào

heo”, Trường Đại Học Nông Lâm, Tp. HCM.

Đại Học, Khoa Chăn Nuôi Thú Y, Trường Đại Học Nông Lâm Tp. HCM.

[16]. Nguyễn Như Thanh (2001), “Dịch tễ học Thú y”, NXB Nông Nghiệp HN.

[17]. Nguyễn Văn Thanh, “Một số quá trình bệnh lý ở cơ quan sinh dục gia súc

MARC-145, và xác ñịnh bằng kỹ thuật RT - PCR”, Luận văn tốt nghiệp

[18]. Tô Long Thành, “Hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp lợn”. Tạp chí

khoa học kỹ thuật Thú y, tập XIV, số 3/2007.

[19]. Thành Thuận (2002), “Bệnh hô hấp của lơn”, bài dịch từ bài báo

Intenational Pig Health Conference – Bangkok 3/2001. Tạp chí khoa học

kỹ thuật thú y số 1 – 2002, Trang 76.

cái ” Tài liệu dùng cho cao học chuyên ngành thú y, ĐH NN HN, 2008.

[20]. Allende R, Lewis TL, Lu Z, Rock DL, Kutish GF, et al. “North American

and European porcine reproductive and respiratory syndrome viruses

2):307–315.

[21]. R.Allende, W.W.Laegreid, G.F.Kutish, J.A.Galeota, R.W.Wills and

F.A.Osorio, 2000. “Porcine Reproductive And Respiratory Syndrome

differ in non-structural protein coding regions”. J Gen Virol. 1999;80(Pt

Virus: Description Of Persistence In Individual Pigs Upon Experimental

[22]. Ausvetplan. (2004), “Disease stratery porcine reproductive and

Infection”. Journal of Virology. p. 10834 – 10837.

[23]. Benfield D.A., Collins J.E., Dee S.A., Halbur P.G., Joo H.S., Lager K.M.,

Mengelling W.L., Murtaugh M.P., Rossow K.D., Stevenson G.W., and

(1999) “Porcine Reproductive and Respiratory Zimmerman J.J., Syndrome” In disease of swine, 8th edition. Ed.Straw E.B., D’Alleire S.D.,

Mengeling W.L., Taylor D.J., Iowa State University Press. Ames – Iowa,

USA. P.201 – 220.

[24]. Escobar, Jeffery, William G. Van Alstine, David H. Baker, and Rodney W.

Johnson (2007) “Behaviour of pigs with viral and bacterial pneumonia”

Department of Animal Sciences, University of Illinois, Urbana 61801,

United States & Animal Disease and Diagnostic Laboratory, Purdue

University.

[25]. Grebennikova TV, Clouser DF, Vorwald AC, Musienko MI, Mengeling

WL, et al. “Genomic characterization of virulent, attenuated, and

respiratory syndrome” AUSVETPLAN - Animal Health Australia.

revertant passages of a North American porcine reproductive and

[26]. Han-Kook Chung, Changsun Choi, Junghyun Kim, Chanhee Chae, 2002.

Detection and differentiation of North American and European genotypes

respiratory syndrome virus strain”. Virology. 2004;321:383–390.

of porcine reproductive and respiratory syndrome virus in formalin-fixed,

paraffin-embedded tissues by multiplex reverse transcription-nested PCR.

p59

[27]. Kim H.S., Kwang J., Yoom I.J., Joo H.S., Frey M.L., (1993) “Enhanced

replication of porcine reproductive and respiratory syndrome (PRRS)

Virol.113 p.477 – 483.

[28]. Meulenberg JJ, Hulst MM, de Meijer EJ, Moonen PL, den Besten A, et al.

virrus a homogenous subpopulation of MA – 140 cell line”. Arche.

“Lelystad virus, the causative agent of porcine epidemic abortion and

1992;1993: 62–72.

[29]. Nelsen CJ, Murtaugh MP, Faaberg KS. “Porcine reproductive and

respiratory syndrome (PEARS), is related to LDV and EAV”. Virology.

respiratory syndrome virus comparison: divergent evolution on two

[30]. Nelson EA, Christopher-Hennings J, Benfield DA. “Structural proteins of

continents”. J Virol. 1999;73:270–280.

Med Biol. 1995;380:321–323.

[31]. Phani B. Das (2010) “The glycoproteins of porcine reproductive and

porcine reproductive and respiratory syndrome virus (PRRSV)”. Adv Exp

University of Nebraska-Lincoln.

[32]. Pol, JM, Wagenaar, F., Reus, JE, (1997). “Changes of leukocyte phenotype

respiratory syndrome virus and their role in infection and immunity”

and function in the broncho-alveolar lavage fluid of pigs infected with

porcine reproductive and respiratory syndrome virus: a role for CD8M

[33]. T. Stadejek1, A. Stankeviciusb,1, T. Storgaardc,2, M. B. Oleksiewiczd,2, S. Belák3, T. W. Drew4 and Z. Pejsak1 .“Identification of radically different

cells” Journal of General Virology (2000), P497–505

variants of porcine reproductive and respiratory syndrome virus in

Eastern Europe: towards a common ancestor for European and American

viruses”.

[34]. Theo Jeong-Ki Kim và cs, (2005) “Defining the cellular target(s) of

Journal of General Virology (2002).

Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome virus blocking

[35]. Thiel HJ, Meyers G, Stark R, Tautz N, Rumenapf T, et al. “Molecular

Monoclonal Antibody 7G10”

characterization of positivestrand RNA viruses: pestiviruses and the

Virol Suppl. 1993;7:41–52.

[36]. Thomas Blaha, Prof. Dr. med. sc.; Robert B. Morrison, DVM, PhD, MBA;

Thomas Molitor, PhD; and Gert. Wensvoort, DVM, PhD “Update on

porcine reproductive and respiratory syndrome virus (PRRSV) ”. Arch

and Production - Volume 3. Number 6

[37]. http://www.aphis.usda.gov/animal_health/nahln/

[38]. http://www.chicucthuyhcm.org.vn

[39]. http://www.cucchannuoi.gov.vn/

[40]. http://www.cucthuy.gov.vn/

[41]. http://www.porcilis-prrs.com/microbiology-prrsv-structure.asp

[42]. http://www.pork.org/pig

[43]. http://www.khoahocchonhanong.com.vn/csdlkhcn/modules.php?name

=News&op=viewst&sid=918

[44]. http://www.oie.int/eng/en_index.htm

porcine reproductive and respiratory syndrome (PRRS)” Swine Health

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

PHIẾU ĐIỀU TRA (phiếu ñiều tra này sử dụng dữ liệu cho nghiên cứu khoa học ngành Thú Y)

thể ghi hoặc

1. Ngày tháng ......... năm ........................ 2. Họ và tên chủ gia súc: ......................................................................... (có không) ...................................................................................................... 3. Địa chỉ: thôn .................. xã ....................... huyện ............................... tỉnh ........................ 4. Xin cho biết số lượng heo có trong tổng ñàn gia súc của Ông (bà) hiện có: ............... (con). Trong ñó: Nái:.........(con); heo con:...........con, heo thịt.......... (con) Giống nội: ..................................... (con); heo lai: ....................... (con); heo ngoại: ........ (con.) Ông ,bà vui lòng cho biết thêm tổng ñàn heo của gia ñình qua các năm: + Năm 2006: số nuôi: ........... Giống nội:..........(con); heo lai............(con); heo ngoại: .... (con.) + Năm 2007: số nuôi: ........... Giống nội:..........(con); heo lai............(con); heo ngoại: ... (con.) + Năm 2008: số nuôi: ........... Giống nội:..........(con); heo lai............(con); heo ngoại: ... (con.) + Năm 2009: số nuôi: ........... Giống nội:..........(con); heo lai............(con); heo ngoại: ... (con.) + Năm 2010: số nuôi: ........... Giống nội:..........(con); heo lai............(con); heo ngoại: ... (con.) 5. Nguồn giống heo nuôi: Tự có (cid:1), Mua ở trang trại nuôi (cid:1), Mua từ hộ khác (cid:1), cấp dự án (cid:1) 6. Chuồng trại nuôi heo của ông (bà) ñược làm bằng vật liệu gì: (xin vui lòng chọn các hình thức phù hợp): Chuồng xây (cid:1); chuồng gổ (cid:1); Không có chuồng (cid:1); Khác .............................. 7. heo nuôi có ñược tiêm phòng vaccin không? Có (cid:1) , không (cid:1). Loại vaccin tiêm: Dịch tả (cid:1),LMLM (cid:1), THT (cid:1),PTH (cid:1), PRRS (cid:1) 8. Người tiêm: Thú y xã, huyện (cid:1), DV thú y tư nhân (cid:1), Gia ñình tự tiêm (cid:1). 9. Heo nuôi của Ông (bà) ñã từng mắc bệnh PRRS trong những năm nào sau ñây? Năm: 2006 (cid:1), năm: 2007 (cid:1), năm: 2008 (cid:1), năm: 2009 (cid:1), năm: 20010(cid:1), năm: 2011 (cid:1). Xin cho biết số con mắc, số con chết và tháng mắc bệnh của năm có bệnh PRRS sảy ra? + Năm 2006: Số mắc:..................... , số chết: ................... ., những tháng mắc: .......................... + Năm 2007: Số mắc:..................... , số chết: ................... ., những tháng mắc: .......................... + Năm 2008: Số mắc:..................... , số chết: ................... ., những tháng mắc: .......................... + Năm 2009: Số mắc:..................... , số chết: ................... ., những tháng mắc: .......................... + Năm 2010: Số mắc:..................... , số chết: ................... ., những tháng mắc: .......................... + Năm 2011: Số mắc:..................... , số chết: ................... ., những tháng mắc: .......................... 10. Khi có heo bị PRRS cách xử lý của gia ñình ông (Bà) là: + Nhưng con mắc bệnh có cách ly với con khỏe mạnh không: Có (cid:1); Không (cid:1). + Điều trị (cid:1); Giết thịt (cid:1); Bán ñi nơi khác (cid:1); tiêu hủy (cid:1). 8. Heo của Ông (bà) ñược nuôi thuộc ñịa hình nào sau: Vùng trũng thâp (cid:1), Vùng bằng phẳng (cid:1), Vùng ñồi núi (cid:1).

PHẦN ĐIỀU TRA ĐÁNH GIA THỆT HẠI

I - Thiệt hại trực tiếp: 1. Trị giá tiền trên sô heo chết do PRRS trong các năm ñiều tra: Heo con: Số chết: ....................... (con), ước tính: ................. .(Kg), giá tiền: .................... (vnñ). Heo thịt: Số chết: ....................... (con), ước tính: ................. .(Kg), giá tiền: .................... (vnñ). Heo nái: Số chết: ........................ (con), ước tính: ................. .(Kg), giá tiền: .................... (vnñ). 2. Chi phí thuốc ñiều trị: Heo con: Số mắc: ..................... (con), tiền thuốc & DVTY cho 1 ca bệnh: ................... (vnñ/Ca), tổng tiền thanh toán là: ........................................................................... (vnñ). Heo thịt: Số mắc: ..................... (con), tiền thuốc & DVTY cho 1 ca bệnh: ................... (vnñ/Ca), tổng tiền thanh toán là: ........................................................................... (vnñ). Heo nái: Số mắc: ...................... (con), tiền thuốc & DVTY cho 1 ca bệnh: ................... (vnñ/Ca), tổng tiền thanh toán là: ........................................................................... (vnñ). 2. Chi phí khác cho ñàn heo khi có dịch: Tiền mua thuốc sát trùng, dụng cụ, vaccin dùng và nhân công chăm sóc: Heo con: tổng ñàn: ..................... (con), chi phí: ..................... (vnñ), thành tiền: .............. (vnñ). Heo thịt: tổng ñàn: ..................... (con), chi phí: ..................... (vnñ), thành tiền: .............. (vnñ). Heo nái: tổng ñàn: ...................... (con), chi phí: ..................... (vnñ), thành tiền: .............. (vnñ). 3. Công chăm sóc hộ lý cho ñàn heo mắc bệnh và tiêu hủy hoặc xử lý con chết: - Thời gian bỏ ra chăm sóc cho một ca bệnh là: ....................... (giờ) trong thời gian mắc bệnh - Số tiền bỏ ra tiêu hủy hoặc xử lý khác một ca chết là: ............................................ (vnd) II – Thiệt hại gián tiếp: 1. Giảm giá trị ñàn heo thịt và heo con khi có dịch sảy ra (tính theo % từng năm) Heo con:: giảm: .................... % trên tổng ñàn. Heo thịt :giảm: ..................... % trên tổng ñàn. 2. Giảm giá trị sinh sản ñàn heo nái khi có dịch sảy ra (tính theo % từng năm) - Năng suất chăn nuôi giảm: Heo nái: ...................................................................... % trên tổng ñàn. - Khã năng sinh sản: Đẻ non giảm: .............................................................. % trên tổng ñàn. Sảy thai giai ñoạn cuối giảm: ..................................... % trên tổng ñàn. Lên giống dã giảm: .................................................... % trên tổng ñàn. 3. Thiệt hại do chi trả lãi xuất vốn vay ñầu tư chăn nuôi: Xin vui lòng cho biêt nguồn vốn ñâu tư chăn nuôi heo của ông bà có từ ñầu? Tự có (cid:1), Vay ngân hàng (cid:1), Vay nguồn khác (cid:1) Nếu vốn vay thì lãi xuất phải chi tra là bao nhiêu % .................................. (tháng hoặc năm). - Tiền vốn ñầu tư, lải suất cho tổng ñàn heo nuôi của gia ñinh trong các năm là: + Năm 2009: tổng tiền vay ñầu tư: ....................... (vnñ), lải suất chi trả: ..................... (vnñ). + Năm 2010: tổng tiền vay ñầu tư: ....................... (vnñ), lải suất chi trả: ..................... (vnñ). 4. Thiệt hại do chi trả tiền thức ăn chăn nuôi mà sô heo chết tiêu thụ: Số Kg thức ăn bị mất: ................................................ trên tổng ñàn chết. 5. Thiệt hại do người chăn nuôi không tái ñầu tư sau dịch: Sau dịch Ông (bà) nuôi tiếp (cid:1), giảm nuôi (cid:1), Bỏ trống chuồng (cid:1).

Luận văn thạc sĩ Nông nghiệp: Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ học, đánh giá thiệt hại và đề xuất biện pháp phòng hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp (bệnh tai xanh - prrs) trên đàn heo nuôi tại tỉnh Đăk Lăk

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC, ĐÁNH GIÁ

THIỆT HẠI VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG HỘI CHỨNG RỐI

LOẠN SINH SẢN VÀ HÔ HẤP (BỆNH TAI XANH - PRRS) TRÊN

ĐÀN HEO NUÔI TẠI TỈNH ĐĂK LĂK

NGHIÊN CỨU MỐT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC, ĐÁNH

GIÁ THIỆT HẠI VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG HỘI CHỨNG

RỐI LOẠN SINH SẢN VÀ HÔ HẤP (BỆNH TAI XANH - PRRS)

TRÊN ĐÀN HEO NUÔI TẠI TỈNH ĐĂK LĂK

Đăk Lăk, tháng 12 năm 2011

vò Ñôn

Tyû leä môùi maéc gian nghieân thôøi

trong thôøi kyø nghieân cöùu (ngaøy, cöùu tuaàn, thaùng, quyù, naêm)

Tuổi

Tỷ lệ mắc PRRS theo giống

33,59

40,00

30,00

19,78

20,00

4,77

10,00

0,00

Heo nội

Heo ngoại

Heo lai

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN

PHIẾU ĐIỀU TRA (phiếu ñiều tra này sử dụng dữ liệu cho nghiên cứu khoa học ngành Thú Y)

PHẦN ĐIỀU TRA ĐÁNH GIA THỆT HẠI

Người ñiều tra

Có thể bạn quan tâm

Luận văn Thạc sĩ: Quản lý hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non, huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang

Luận văn Thạc sĩ tóm tắt: Pháp luật về điều kiện đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo ở Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Sự nghiệp nghiên cứu phê bình văn học của Hoài Thanh

Luận văn Thạc sĩ: Tiểu thuyết của Đỗ Phấn từ góc nhìn sinh thái

Luận văn Thạc sĩ: Giải pháp ứng phó với nhập cư ở Liên minh Châu Âu

Luận văn Thạc sĩ: Diễn ngôn về giới nữ trong văn xuôi nữ Việt Nam đương đại (khảo sát sáng tác của Dạ Ngân, Y Ban, Lý Lan, Nguyễn Thị Thu Huệ)

Luận văn Thạc sĩ: Xây dựng mức phát thải tham chiếu rừng khu vực huyện Bảo Lâm tỉnh Lâm Đồng

Luận văn Thạc sĩ: Đặc điểm nhân vật chính trong ba tác phẩm của Franz Kafka: Lâu đài, Vụ án, Hóa thân

Kháo luận tốt nghiệp: Vận dụng lí thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học Thống kê - Xác suất ở lớp Hai

Luận văn Thạc sĩ: Xây dựng hệ thống điều khiển và thu nhận dữ liệu cho Robot dịch vụ

Luận văn Thạc sĩ: Thế giới nhân vật trong truyện ngắn Lê Minh Khuê sau năm 1975

Luận văn Thạc sĩ: Tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Kiểm soát rủi ro tín dụng bán lẻ tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam chi nhánh Thủ Thiêm

Luận văn Thạc sĩ: Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng dịch vụ ngân hàng điện tử tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Thủ Đức

Luận văn Thạc sĩ: Các yếu tố tác đồng đến nợ xấu tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Chi nhánh Tiền Giang

Luận văn Thạc sĩ: Yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (Vietinbank)

Luận văn Thạc sĩ tóm tắt: Pháp luật về du lịch biển, thực tiễn tại tỉnh Bình Định

Luận văn Thạc sĩ: Ảnh hưởng của các yếu tố thương hiệu với vai trò trung gian của Marketing truyền miệng đến quyết định chọn việc làm của nhân viên GenZ tại chuỗi nhà hàng gà rán Popeyes khu vực Thành Phố Hồ Chí Minh

Luận văn Thạc sĩ: Ảnh hưởng của Marketing mix đến ý định học cao học của sinh viên khối ngành kinh tế thuộc Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh

Tài liêu mới

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng thuật toán thích nghi và học tăng cường cấu trúc Actor - Critic điều khiển bám quỹ đạo cho robot di động đa hướng mecanum

Luận án Tiến sĩ: Cơ cấu bệnh tim mạch và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi mắc suy tim, rung nhĩ điều trị tại Bệnh viện Thống Nhất, thành phố Hồ Chí Minh

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng giải pháp đảm bảo an toàn thông tin cho quá trình học liên kết dựa trên mật mã

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Phát triển năng lực đánh giá công nghệ cho học sinh trong dạy học môn Công nghệ 11 ở trường trung học phổ thông

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phân loại chi cầu diệp – Bulbophyllum Thouars (Orchidaceae) ở vùng Tây Nguyên bằng phương pháp hình thái và phân tử

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu đặc điểm phân bố và dinh dưỡng của các loài lưỡng cư ở Vườn Quốc gia Bến En và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa

Luận án Tiến sĩ: Tổng hợp luật dẫn và điều khiển cho một lớp tên lửa đối hải trên cơ sở ứng dụng mạng nơ ron và hệ mờ

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hệ điều khiển góc Pitch tua bin gió trong điều kiện có nhiễu tác động

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hóa học lipid của hai loài san hô thủy tức Millepora dichotoma và Millepora platyphylla ở Việt Nam

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu kiểm soát phân phối công suất kéo trên cầu chủ động của ô tô con bằng ABS

Luận án Tiến sĩ: Ứng dụng phản ứng Domino vào tổng hợp các dẫn xuất Podophyllotoxin, Pyrimidine và đánh giá hoạt tính sinh học của các chất tổng hợp được

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và một số hoạt tính sinh học của cây chùm ngây (Moringa oleifera)

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và ứng dụng ức chế ăn mòn cho thép của cao chiết xuất từ cây Lộc vừng thuộc họ Lecythidaceae

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật