ƯỜ
Ạ Ọ
Ố
Ế
TR
NG Đ I H C KINH T QU C DÂN
Ể
Ả KHOA B O HI M
Ạ Ọ
Ố
Ậ
Ệ
LU N VĂN T T NGHI P Đ I H C
Ề
Đ TÀI
:
ỹ ả
ồ
ể
ộ Qu b o hi m xã h i, ngu n hình thành
ử ụ
ộ
ể
ỹ ả và s d ng qu b o hi m xã h i.
1
Ụ
Ụ
M C L C
Ầ
Ậ Ỹ Ề
ƯƠ NG I: LÝ LU N CHUNG V BHXH VÀ QU BHXH ậ ề
ỹ
ồ Ỹ Ả ỹ ƯƠ Ộ Ệ Ể Ờ L I NÓI Đ U CH I. Lý lu n chung v BHXH. II. Qu BHXH, ngu n hình thành và s d ng qu BHXH. CH ử ụ Ự NG II: QU B O HI M XÃ H I VI T NAM TH C 3 4 4 10 13
Ả Ạ
ờ
ự ỹ
ệ ằ ỹ t Nam.
Ả TR NG VÀ GI I PHÁP ệ t Nam trong th i gian qua. I. Khái quát tình hình BHXH Vi ạ ờ ệ t Nam trong th i gian qua. II. Th c tr ng qu BHXH Vi ố ả i pháp nh m cân đ i qu BHXH Vi III. Các gi Ệ TÀI LI U THAM KH O 13 17 30 32
2
Ờ
Ầ
L I NÓI Đ U
ớ ủ ể ả ả ộ ộ B o hi m xã h i (BHXH) là m t chính sách l n c a Đ ng và Nhà n ướ c
ườ ừ ằ ộ ướ ở ộ ả ả ố ớ đ i v i ng i lao đ ng nh m t ng b ậ c m r ng và nâng cao đ m b o v t
ờ ố ầ ổ ấ ườ ộ ị ch t, góp ph n n đ nh đ i s ng cho ng ư ị ố ặ ủ i lao đ ng khi g p r i ro nh b m
ệ ề ế ạ ẩ ộ ổ ộ ờ ệ đau, tai n n lao đ ng, b nh ngh nghi p, thai s y, h t tu i lao đ ng, qua đ i.
ớ ủ ề ớ ự ổ ừ ờ Cùng v i s đ i m i c a n n kinh t ế ấ ướ đ t n c trong th i gian v a qua,
ượ ổ ể ố ợ ớ ự ề ỉ chính sách BHXH cũng đ ể c đi u ch nh, thay đ i đ ph i h p v i s chuy n
ủ ệ ớ ọ ườ ộ ổ ủ ề đ i c a n n kinh t ế ấ ướ đ t n c, v i nguy n v ng c a ng i lao đ ng.
ộ ộ ể ế ố ỹ ượ ể ậ Qu BHXH là m t b ph n c t lõi không th thi u đ c và có th nói
ạ ộ ọ ệ ả ấ nó là vai trò quan tr ng nh t trong ho t đ ng BHXH. ử ụ Vi c qu n lý s d ng
ả ỹ ỹ ưở ế ớ ự ồ ạ ự qu BHXH (thu chi qu BHXH) nó nh h ng tr c ti p t i s t n t i và
ể ủ ả ỹ ưở ớ ự ổ ủ ị phát tri n c a qu BHXH, nh h ng t i s n đ nh c a chính sách BHXH.
ề ế ể ể ấ ậ ượ ệ ệ ả V y v n đ làm th nào đ có th nâng cao đ c hi u qu trong vi c thu
ỏ ượ ỹ ố ớ ặ ỗ ế chi qu BHXH đây là câu h i đ c đ t ra đ i v i m i nhà kinh t ữ , nh ng
ườ ạ ộ ng ứ i quan tâm nghiên c u ho t đ ng BHXH.
ể ả ườ ạ ọ ế ố Là sinh viên Khoa B o Hi m Tr ng Đ i h c Kinh t Qu c dân, đ ể
ứ ự ủ ệ ể ầ ộ đóng góp m t ph n s c l c c a mình cho vi c phát tri n các chính sách
ụ ể ự ổ ệ ệ ỹ ị ả ủ BHXH và s n đ nh Qu BHXH mà c th là vi c nâng cao hi u qu c a
ậ ỹ công tác thu chi qu BHXH. Qua bài lu n văn này em xin nêu lên và đóng góp
ộ ố ộ ố ủ ế ệ ả m t s ý ki n, m t s suy nghĩ c a mình trong vi c qu n lý thu chi qu ỹ
ế ề ứ ư ệ ạ ộ ế BHXH. Do còn h n ch v trình đ ki n th c cũng nh các tài li u tham
ề ế ắ ắ ả ạ ấ ầ ế kh o nên ch c ch n còn có nhi u thi u sót, h n ch . Em r t mong các th y
3
ỉ ả ữ ế ế ậ cô đóng góp ý ki n ch b o nh ng thi u sót trong bài lu n văn ầ ể này đ các l n
ế ấ ượ ề ệ ủ ế vi t sau c ó đi u ki n nâng cao ch t l ng c a bài vi t.
ả ơ ầ Em xin chân thành c m n các th y cô.
4
ƯƠ
CH
NG I
:
Ậ
Ỹ
Ề
LÝ LU N CHUNG V BHXH VÀ QU BHXH
Ậ I. LÝ LU N CHUNG V Ề BHXH.
ữ ể ạ ả ộ ờ ớ BHXH là m t trong nh ng lo i hình b o hi m ra đ i khá s m và ngày
ượ ổ ế ở ấ ả ướ ế ớ nay đã đ c ph bi n t c các n t c trên th gi ộ i, nó là m t trong ba b ộ
ộ ở ỗ ủ ả ả ậ ờ ph n c a chính sách b o đ m xã h i ố m i qu c gia. BHXH ra đ i và phát
ủ ứ ể ằ ầ ườ ộ tri n nh m đáp ng nhu c u ngày càng cao c a ng ộ i lao đ ng trong xã h i.
ữ ể ể ậ ả ặ ộ Chính vì v y B o hi m xã h i có nh ng đ c đi m khác bi ệ ề ố ượ t v đ i t ng,
ấ ủ ứ ể ấ ạ ả ớ ch c năng, tính ch t so v i các lo i hình b o hi m khác do tính ch t c a nó
ế ị quy t đ nh.
ấ ủ ả ộ ể ả 1. B n ch t c a B o hi m xã h i
ườ ố ệ ả ầ ộ Con ng ủ ằ i s ng lao đ ng, làm vi c nh m tho mãn các nhu c u c a
ừ ơ ả ầ ế ế ặ ở ạ ế mình, t các nhu c u c b n, thi ư t y u nh ăn, m c, , đi l i... Đ n các nhu
ư ơ ơ ả ộ ị ị ượ ầ c u cao h n nh vui ch i gi i trí, có đ a v trong xã h i, đ ả ọ c tôn tr ng b o
ầ ủ ộ ố ể ườ ệ v ... Khi cu c s ng càng phát tri n thì nhu c u c a con ng i cũng ngày càng
ả ơ ượ ầ ủ ườ ả ộ ể cao h n. Đ tho mãn đ c nhu c u c a mình con ng ả i ph i lao đ ng, ph i
ứ ượ ằ ậ ộ ươ ứ ỏ ứ b s c lao đ ng nh m nh n th c đ ữ c nh ng gì t ộ ớ ứ ng ng v i s c lao đ ng
ế ậ ả ầ ộ ố ể ế ị ả b o ra. V y kh năng lao đ ng quy t đ nh đ n nhu c u s ng và phát tri n
ườ ủ c a con ng i.
ả ộ ố ườ Tuy nhiên, trong cu c s ng không ph i lúc nào con ng ặ i cũng g p
ậ ợ ượ ộ ố ộ ổ ị ạ ề ấ thu n l i có đ c m t cu c s ng n đ nh. Trái l ấ i có r t nhi u khó khăn, b t
ợ ề ẫ ườ ị ả ấ l i ít nhi u ng u nhiên phát sinh làm cho ng ậ ặ i ta b gi m ho c m t thu nh p
ề ặ ố ệ ho c các đi u ki n sinh s ng khác.
ờ ị ố ệ ẳ ạ ấ ạ ấ ộ ị Ch ng h n b t ng b m đau hay b tai n n lao đ ng, m t vi c làm,
ả ả ổ ộ ự ụ ụ ị ả khi tu i già kh năng lao đ ng và kh năng t ơ ph c v b suy gi m... Khi r i
5
ườ ầ ợ ế ế ộ ố ị ả vào tr ng h p này, các nhu c u thi t y u trong cu c s ng không b gi m đi
ộ ố ư ố ệ ậ ấ ầ ớ ầ mà còn tăng lên th m chí xu t hi n m t s nhu c u m i nh : m đau thì c n
ượ ữ ệ ạ ầ ượ ườ ưỡ đ c khám ch a b nh, tai n n thì c n đ c ng i chăm sóc nuôi d ng, v ề
ầ ượ ể ả ạ ị ư h u thì c n đ c đi thăm b n bè... B i v y ộ ố ở ậ , đ đ m b o n đ nh cu c s ng ả ổ
ư ỗ ộ ườ ề ủ c a m i cá nhân cũng nh toàn xã h i con ng i đã có nhi u cách khác nhau
ư ươ ọ ự ỡ ủ ỡ ẫ ượ ợ nh t ng tr , giúp đ l n nhau, vay m n đi xin, kêu g i s giúp đ c a nhà
ướ ị ộ ứ ề ậ ắ ắ n c. Tuy v y các hình th c này đ u mang tính b đ ng và không ch c ch n.
ồ ạ ự ượ ề Trong n n kinh t ế ị ườ th tr ng luôn t n t i hai l c l ữ ng đó là nh ng
ườ ớ ữ ủ ườ ữ ộ ườ ng ộ i lao đ ng và gi i ch (nh ng ng i thuê lao đ ng). Nh ng ng i lao
ứ ậ ộ ượ ề ủ ầ ộ đ ng bán s c lao đ ng và nh n đ c ti n công t ừ ớ gi ữ i ch . Ban đ u nh ng
ườ ậ ộ ỉ ượ ề ự ố ữ ủ ớ ng i lao đ ng ch nh n đ c ti n công và t ộ đ i phó v i nh ng r i cu c
ế ấ ủ ự ư ề ộ ọ ủ ố s ng cũng nh trong lao đ ng c a h . V sau do s đoàn k t đ u tranh c a
ữ ườ ớ ủ ệ ả ầ ộ ộ ị nh ng ng ộ i lao đ ng mà gi i ch bu c ph i ch u m t ph n trách nhi m v ề
ộ ố ủ ữ ủ ườ ộ ộ nh ng r i ro trong lao đ ng và cu c s ng c a ng ẫ i lao đ ng. Mâu thu n
ữ ủ ệ ả ả ợ ớ ề gi a ch và th phát sinh do kho n ti n chi tr cho vi c này ngày càng l n và
ự ả ủ ớ ủ ề ả ưở ớ ự do s không chi tr c a gi i ch , đi u này đã nh h ng t ể i s phát tri n
ữ ủ ộ ướ ả ứ ệ ả ề b n v ng c a xã h i. Vì v y ậ , Nhà n c đã ph i đ ng ra can thi p gi ế i quy t
ề ẫ ướ ắ ộ ả ớ ả ộ ủ ợ đi u hoà mâu thu n này. Nhà n c b t bu c c gi ộ i ch và th ph i n p m t
ộ ố ấ ị ủ ủ ề ể ả ả ườ kho n ti n nh t đ nh đ chi tr cho các r i ro trong cu c s ng c a ng i lao
ộ ỹ ượ ậ ừ ớ ợ ể ủ ộ đ ng. Vì v y ồ ậ , m t ngu n qu đã đ c thành l p t gi i ch và th đ chi tr ả
ớ ự ế ộ ự ượ ộ ủ ệ ờ cho vi c này. Theo th i gian cùng v i s ti n b c a xã h i l c l ng lao
ể ả ấ ồ ỹ ớ ộ đ ng ngày càng đông, s n xu t càng phát tri n thì ngu n qu ngày càng l n
ộ ố ả ổ ả ạ ườ ộ ọ ị m nh đ m b o n đ nh cu c s ng cho ng i lao đ ng và gia đình h , ng ườ i
ừ ề ủ ả ả ấ ộ ộ lao đ ng t đó yên tâm hăng hái s n xu t ra nhi u c a c i cho xã h i và gi ớ i
ủ ợ ừ ệ ể ủ ặ ộ ch cũng có l ớ ự vi c này. M t khác cùng v i s phát tri n c a xã h i, cùng i t
ủ ạ ạ ả ả ỹ ườ ớ ự ớ v i s l n m nh c a ngân qu , ph m vi b o đ m cho ng ộ i lao đ ng ngày
ấ ượ ộ ủ ệ ả ườ ơ càng r ng h n và ch t l ả ng c a vi c b o đ m cho ng ộ i lao đ ng cũng
ượ ố ơ ngày càng đ t h n. c t
6
ư ậ ế ể ả ắ ặ ả ộ ộ ự ả Nh v y B o hi m xã h i là s đ m b o thay th ho c bù đ p m t
ậ ầ ườ ọ ặ ữ ế ộ ố ph n thu nh p cho ng ả ả i lao đ ng khi h g p ph i nh ng bi n c làm gi m
ơ ở ấ ả ặ ấ ộ ử ụ ệ ho c m t kh năng lao đ ng, m t vi c làm trên c s hình thành và s d ng
ỹ ề ệ ậ ờ ố ằ ả ả ộ ườ ộ m t qu ti n t t p trung nh m b o đ m đ i s ng cho ng i lao đ ng và gia
ả ầ ọ ộ ả đình h góp ph n b o đ m an toàn xã h i.
ấ ủ ừ ể ể ả ả ộ T đây ta có th nêu ra b n ch t c a B o hi m xã h i đó là:
ứ ạ ủ ể ả ầ ạ ộ B o hi m xã h i là nhu c u khách quan, đa d ng, ph c t p c a xã
ạ ộ ấ ả ộ ơ ấ ộ h i, nh t là trong xã h i mà s n xu t hàng hoá ho t đ ng theo c ch th ế ị
ườ ể ớ ệ ố ộ ộ tr ướ ng, m i quan h thuê m n lao đ ng phát tri n t ứ ộ i m t m c đ nào đó.
ế ể ể ệ ả ạ ộ Kinh t càng phát tri n thì B o hi m xã h i càng đa d ng và hoàn thi n.
ệ ữ ể ả ố ộ M i quan h gi a các bên trong B o hi m xã h i phát sinh trên c s ơ ở
ữ ễ ệ ộ ườ quan h lao đ ng di n ra gi a 3 bên: bên tham gia BHXH (ng ộ i lao đ ng và
ườ ử ụ ụ ệ ậ ộ ng ơ i s d ng lao đ ng), bên BHXH (c quan nh n nhi m v BHXH), bên
ượ ườ ộ ọ đ c BHXH (ng i lao đ ng và gia đình h ).
ữ ế ệ ả ặ ả ấ ố ộ ấ Nh ng bi n c làm gi m ho c m t kh năng lao đ ng, m t vi c làm
ủ ủ ể ể ả ẫ ộ ớ ố trong B o hi m xã h i có th là r i ro ng u nhiên trái v i ý mu n c a con
ườ ư ố ề ệ ạ ặ ộ ng ệ i nh : m đau, tai n n lao đ ng, b nh ngh nghi p. Ho c không hoàn
ư ổ ể ả ẫ ả ồ ờ ở toàn ng u nhiên nh tu i già, thai s n... Đ ng th i có th x y ra ặ trong ho c
ngoài quá trình lao đ ng.ộ
ị ả ủ ầ ậ ườ ượ ị ấ Ph n thu nh p b m t đi b gi m c a ng ộ i lao đ ng đ ế c thay th ,
ắ ừ ồ ồ ỹ bù đ p t ủ ế ngu n qu BHXH. Ngu n này do bên tham gia đóng góp là ch y u
ạ ướ ế còn l i do nhà n c bù thi u.
ữ ụ ủ ằ ả ầ M c tiêu c a BHXH là nh m tho mãn nh ng nhu c u thi ế ế ủ t y u c a
ườ ộ ườ ị ả ệ ặ ậ ấ ợ ng i lao đ ng trong tr ấ ng h p b gi m ho c m t thu nh p, m t vi c làm.
ụ ượ ổ ứ ố ế ụ ể ư M c tiêu này đ ộ ch c lao đ ng qu c t c t (ILO) c th hoá nh sau:
7
ề ườ ữ ả ậ ộ + Đ n bù cho ng ị ấ ể ả i lao đ ng nh ng kho ng thu nh p b m t đ đ m
ầ ố ả b o nhu c u sinh s ng thi ế ế ủ ọ t y u c a h .
ứ ẻ ệ ố ậ + Chăm sóc s c kho và ch ng b nh t t.
ầ ủ ệ ố ứ ư ự ề + Xây d ng đi u ki n s ng đáp ng các nhu c u c a dân c và các nhu
ệ ủ ườ ườ ậ ặ ầ c u đ c bi t c a ng i già, ng i tàn t ẻ t & tr em.
ữ ụ ớ ở ữ ộ V i nh ng m c tiêu trên BHXH đã tr ề thành m t trong nh ng quy n
ườ ượ ạ ộ ồ ừ ậ ợ ố con ng i và đ c Đ i h i đ ng Liên H p Qu c th a nh n ghi vào tuyên
ấ ả ọ ề ằ ngôn nhân quy n ngày 10/12/48 r ng: “T t c m i ng ườ ớ ư i v i t cách là thành
ủ ề ượ ưở ặ ơ ở ề ộ viên c a xã h i có quy n đ c h ng BHXH, quy n đó đ t c s trên s ự
ề ề ả ế ộ tho mãn các quy n v kinh t ầ , xã h i, văn hoá nhu c u cho nhân cách và s ự
ự ườ t ể ủ do phát tri n c a con ng i”.
ố ượ ấ ủ ả ứ ộ ể 2. Đ i t ng, ch c năng và tính ch t c a B o hi m xã h i.
ố ượ ủ ể ả ộ a. Đ i t ng c a B o hi m xã h i.
ố ượ ư ặ ờ ủ ấ M c dù ra đ i đã r t lâu nh ng đ i t ề ng c a BHXH còn có nhi u
ữ ố ượ ế ự ấ ẫ ư ể ầ ẫ ố ủ quan đi m ch a th ng nh t d n đ n s nh m l n gi a đ i t ng c a BHXH
ớ ố ượ v i đ i t ng tham gia BHXH.
ư ở ệ ậ ể ả ộ ộ Nh đã phân tích ồ trên, B o hi m xã h i là vi c l p ra m t ngu n
ị ả ả ằ ả ắ ả ậ ấ ặ ỹ ngân qu nh m đ m b o bù đ p cho kho n thu nh p b gi m ho c m t đi
ườ ọ ị ấ ị ấ ả ặ ộ ộ ủ c a ng ệ ả i lao đ ng do h b m t ho c gi m kh năng lao đ ng, b m t vi c
ệ ố ậ ố ượ ậ ạ ổ ủ làm, do m đau b nh t t, tai n n, tu i già... vì v y đ i t ng c a BHXH
ọ ặ ị ấ ự ủ ầ ậ ả ả chính là ph n thu nh p b m t đi hay gi m đi do s r i ro mà h g p ph i
ộ ố ệ ả ả ặ ấ ộ ấ trong cu c s ng làm gi m ho c m t kh năng lao đ ng, m t vi c làm.
ố ượ ườ ườ ử ụ Đ i t ng tham gia BHXH đó là ng ộ i lao đ ng và ng i s d ng lao
ể ệ ề ỳ ế ủ ừ ờ ỳ ộ đ ng, tu theo đi u ki n phát tri n kinh t c a t ng th i k mà đ i t ố ượ ng
ể ấ ả ộ ộ ặ ậ ườ ộ tham gia có th là t t c ho c m t b ph n ng ư i lao đ ng nh ng nhìn chung
ế ố ượ ể ượ thì khi kinh t càng phát tri n thì đ i t ng tham gia càng đ ở ộ c m r ng
ề ậ ườ ộ nhi u b ph n ng ộ i lao đ ng khác.
8
ứ ủ b. Ch c năng c a BHXH.
ả ổ ờ ố ả ế ườ ộ ị B o đ m n đ nh đ i s ng kinh t cho ng i lao đ ng và gia đình h ọ
ườ ặ ấ ấ ặ ả ộ khi ng ậ ệ i lao đ ng g p khó khăn do m t vi c làm, m t ho c gi m thu nh p.
ấ ủ ơ ả ế ị ụ ứ ệ ấ Đây là ch c năng c b n nh t c a BHXH, nó quy t đ nh nhi m v , tính ch t
ả ơ ế ổ ứ ạ ộ ủ và c c ch t ch c ho t đ ng c a BHXH.
ố ạ ế ố ữ ậ Ti n hành phân ph i và phân ph i l ữ i thu nh p gi a nh ng ng ườ i
ữ ườ ỹ tham gia BHXH. Nh ng ng i tham gia BHXH đóng góp vào qu BHXH đ ể
ữ ắ ườ ặ ủ ị ả ặ ấ ậ ộ bù đ p cho nh ng ng i lao đ ng g p r i ro b gi m ho c m t thu nh p, quá
ố ạ ế ữ ườ ườ trình này đã ti n hành phân ph i l ậ i thu nh p gi a ng i giàu ng i nghèo,
ườ ườ ố ườ ẻ ườ ệ ng ẻ ạ i kho m nh ng i m đau, ng i tr ng ứ ự i già... Th c hi n ch c
ự ệ ầ ằ ộ năng này BHXH đã góp ph n th c hi n công b ng xã h i.
ầ ườ ả ấ ộ ộ Góp ph n kích thích ng i lao đ ng hăng hái lao đ ng s n xu t nâng
ộ ố ả ọ ấ ộ ượ ả ả ọ cao năng su t lao đ ng do cu c s ng cu h đã đ c đ m b o, h không còn
ớ ọ ấ ỳ ề ộ ố ủ ọ ủ ế ắ ả ả ph i lo l ng v cu c s ng c a h khi r i ro x y đ n v i h b t k lúc nào t ừ
ọ ậ ứ ệ ể ế ả ấ ệ ộ đó khi n h t p trung vào vi c lao đ ng s n xu t. Ch c năng này bi u hi n
ư ộ ẩ ế ườ ấ ộ nh m t đòn b y kinh t kích thích ng i lao đ ng nâng cao năng su t lao
ấ ộ ộ ộ đ ng cá nhân và kéo theo là năng su t lao đ ng xã h i.
ợ ữ ườ ộ ớ ườ ử ụ ộ ắ G n bó l i ích gi a ng i lao đ ng v i ng ữ i s d ng lao đ ng, gi a
ườ ộ ớ ướ ầ ả ả ộ ng i lao đ ng v i nhà n ữ c góp ph n đ m b o an toàn cho xã h i. Do gi a
ườ ườ ử ụ ồ ạ ộ ng ộ i lao đ ng và ng i s d ng lao đ ng luôn t n t ề ề ẫ i mâu thu n v ti n
ươ ề ầ ờ ộ ờ l ộ ng, th i gian lao đ ng, an toàn lao đ ng... BHXH ra đ i góp ph n đi u hoà
ữ ọ ẫ ướ ờ ố ệ ổ ị mâu thu n gi a h . Nhà n c thông qua vi c chi BHXH n đ nh đ i s ng cho
ườ ộ ộ ị ọ m i ng ổ i lao đ ng, n đ nh xã h i.
ấ ủ c. Tính ch t c a BHXH.
ấ ế ờ ố ư ộ Tính t t y u khách quan trong đ i s ng xã h i. Nh đã phân tích ở
ộ ố ủ ủ ế ườ ộ ớ trên r i ro xây đ n v i cu c s ng c a ng i lao đ ng không hoàn toàn do
ườ ả ộ ị ưở ớ ườ ử ụ ộ ng i lao đ ng gánh ch u mà nó nh h ng t i ng i s d ng lao đ ng, t ớ i
9
ữ ẫ ộ ườ ườ ử ụ toàn xã h i, nó gây ra mâu thu n gi a ng ộ i lao đ ng và ng i s d ng lao
ấ ổ ấ ả ộ ị ướ ộ ộ đ ng làm gi m năng su t lao đ ng, m t n đ nh xã h i. Bu c ộ Nhà n ả c ph i
ệ ậ ờ ấ ế can thi p thông qua BHXH vì v y BHXH ra đ i mang tính t t y u khách
quan.
ề ẫ BHXH có tính ng u nhiên phát sinh không đ u theo không gian và và
ơ ả ủ ể ệ ề ờ ộ th i gian. Đi u này này th hi n rõ trong n i dung c b n c a BHXH, t ừ ờ th i
ể ể ườ ừ ệ ủ ứ đi m tri n khai BHXH, ng i tham gia BHXH, m c đóng góp. T vi c r i ro
ợ ấ ứ ừ ờ ế ộ ừ ế phát sinh theo không gian, th i gian đ n m c tr c p cho t ng ch đ , t ng
ố ượ đ i t ng.
ừ ế ừ ờ ị BHXH v a có tính kinh t ộ ồ , v a có tính xã h i đ ng th i có tính d ch
ể ệ ử ụ ệ ỹ ụ v , tính kinh t ế ượ đ c th hi n qua vi c hình thành và s d ng qu BHXH sao
ộ ượ ệ ấ ả ợ ể ệ cho h p lý, có hi u qu nh t. Tính xã h i đ c th hi n BHXH đ ượ ử c s
ả ổ ữ ằ ả ị ườ ộ ụ d ng nh m b o đ m n đ nh cho nh ng ng ọ i lao đ ng và gia đình h .
ể ệ ạ ộ ụ ủ ụ ị ị BHXH th hi n tính d ch v c a nó thông qua ho t đ ng d ch v tài chính.
ố ỗ ồ (Thông qua ngu n v n nhàn r i).
ơ ả ề ữ ể 3. Nh ng quan đi m c b n v BHXH.
ư ề ệ ể Hi n nay có 5 quan đi m v BHXH nh sau:
ộ ơ ả ấ ủ ữ ộ ỗ BHXH là m t trong nh ng chính sách xã h i c b n nh t c a m i
ể ệ ự ứ ề ạ ộ ố ế qu c gia, nó th hi n trình đ văn minh, ti m l c và s c m nh kinh t , kh ả
ổ ứ ủ ả ố ỗ năng t ch c và qu n lý c a m i qu c gia.
ườ ề ẳ ộ ộ ọ M i ng ề i lao đ ng trong xã h i đ u có quy n bình đ ng tr ướ c
ệ ớ ệ ề ộ BHXH không phân bi t gi i tính, dân t c, tôn giáo, ngh nghi p.
ườ ử ụ ụ ệ ả ộ Ng ố i s d ng lao đ ng ph i có nghĩa v và trách nhi m BHXH đ i
ườ ọ ử ụ ớ v i ng i mà h s d ng.
ấ ị ề ả ả ọ ỹ ớ ổ + H ph i đóng góp vào qu BHXH 1 kho n ti n nh t đ nh so v i t ng
ỹ ươ qu l ng.
10
ố ớ ế ộ ữ ủ ự ệ ả ầ ọ + H ph i th c hi n đ y đ các ch đ BHXH đ i v i nh ng ng ườ i
ử ụ ộ lao đ ng mà mình s d ng.
ứ ưở ế ố ụ ộ Các m c h ng BHXH ph thu c vào 5 y u t sau:
ứ ẻ ạ ươ ậ ị + Tình tr ng s c kho , th ng t t thông qua giám đ nh y khoa.
ủ ề ườ ộ + Ngành ngh công tác c a ng i lao đ ng
ề ươ ờ ườ ộ + Th i gian công tác và ti n l ủ ng c a ng i lao đ ng
ứ ờ + M c đóng góp BHXH và th i gian đóng góp
ủ ổ ọ ỗ ố + Tu i th bình quân c a m i qu c gia.
ề ế ộ ủ ấ ướ ừ ệ + Đi u ki n kinh t xã h i c a đ t n ờ ỳ c qua t ng th i k .
ướ ự ệ ấ ả ố ừ ệ Nhà n c th ng nh t qu n lý s nghi p BHXH t vi c ban hành các
ổ ứ ộ ự ệ chính sách và t ch c b máy th c hi n các chính sách BHXH.
Ử Ụ Ồ Ỹ II. QU BHXH, NGU N HÌNH THÀNH VÀ S D NG QU Ỹ
BHXH
ồ ỹ 1. Ngu n hình thành qu BHXH.
ộ ậ ậ ằ ỹ ỹ Qu BHXH là qu tài chính đ c l p, t p trung n m ngoài ngân sách nhà
n c.ướ
ỹ ượ ủ ế ừ Qu BHXH đ c hình thành ch y u t ồ các ngu n sau đây:
ườ ộ Ng i lao đ ng đóng góp ;
ườ ử ụ Ng i s d ng đóng góp;
ướ Nhà n ế ; c bù thi u
ồ ừ ệ ủ ộ Các ngu n thu khác (t các cá nhân và các t ổ ứ ừ ch c t thi n ng h , lãi
ỗ ầ ư ố đ u t v n nhàn r i).
ầ ớ ướ ế ớ ề ỹ ượ Ph n l n các n c trên th gi i, qu BHXH đ u đ c hình thành t ừ
ư ậ ồ ở ở các ngu n nêu trên, s dĩ nh v y b i các lý do:
11
ườ ệ ự ể ầ ộ ộ ỹ Ng i lao đ ng đóng góp m t ph n vào qu BHXH bi u hi n s gánh
ế ủ ự ủ ộ ị ặ ch u tr c ti p r i ro c a chính mình m t khác nó có ý nghĩa ràng bu c nghĩa
ề ợ ủ ọ ộ ặ ụ v và quy n l ẽ i c a h m t cách ch t ch .
ườ ử ụ ầ ộ ộ ỹ Ng i s d ng lao đ ng đóng góp m t ph n qu BHXH cho ng ườ i
ặ ẽ ộ ộ ượ ệ ạ ệ ả ư ớ lao đ ng m t m t s tránh đ ữ c nh ng thi ấ t h i to l n nh đình tr s n xu t,
ạ ạ ố ớ ủ ả ộ ườ ặ ộ đào t o l i lao đ ng khi có r i ro x y ra đ i v i ng i lao đ ng m t khác nó
ứ ự ệ ố ữ ự ẳ ả ầ ớ ố gi m b t đi s căng th ng trong m i quan h v n ch a đ ng đ y nh ng mâu
ữ ủ ấ ẫ ợ thu n, tranh ch p gi a ch và th .
ướ ầ ộ ỹ ươ Nhà n c tham gia đóng góp m t ph n vào qu BHXH trên c ng v ị
ườ ộ ề ọ ụ ể ả ế ổ ị ủ c a ng ặ ớ i qu n lý xã h i v m i m t v i m c đích phát tri n kinh t n đ nh
ệ ữ ủ ứ ề ẫ ộ ố ợ xã h i. Do m i quan h gi a ch th có ch a nhi u mâu thu n mà hai bên
ể ự ả ế ượ ướ ề ằ ả ộ không th t gi i quy t đ c. Nhà n c bu c ph i tham gia nh m đi u hoà
ệ ố ủ ẫ ọ ậ m i mâu thu n c a hai bên thông qua h th ng các chính sách, pháp lu t.
ư ậ ỉ ướ ỗ ợ ỹ Không ch có nh v y nhà n c còn h tr thêm vào qu BHXH giúp cho
ạ ộ ượ ổ ị ho t đ ng BHXH đ c n đ nh.
ươ ủ ứ ườ Ph ng th c đóng góp BHXH c a ng ộ i lao đ ng và ng ườ ử ụ i s d ng
ồ ạ ệ ẫ ộ ể lao đ ng hi n nay v n còn t n t i hai quan đi m.
ứ ươ ứ ứ ể ấ ả Quan đi m th nh t: là ph i căn c vào m c l ng cá nhân và qu ỹ
ươ ủ ơ ệ l ng c a c quan, doanh nghi p.
ơ ả ủ ứ ể ả ậ ườ ứ Quan đi m th hai: Ph i căn c vào thu nh p c b n c a ng i lao
ượ ộ ề ố ế ể ứ ị ộ đ ng đ c cân đ i chung trong toàn b n n kinh t đ xác đ nh m c đóng góp
BHXH.
ộ ố ướ ứ ườ ử ụ M c đóng góp BHXH, m t s n ị c quy đ nh ng ộ i s d ng lao đ ng
ủ ả ế ộ ả ạ ộ ộ ị ph i ch u toàn b chi phí cho ch đ tai n n lao đ ng. Chính ph tr chi phí y
ế ộ ợ ấ ạ ả ườ ế t và tr c p gia đình, các ch đ còn l i do c ng ộ i lao đ ng và ng ườ ử i s
ư ầ ộ ộ ỗ ụ d ng lao đ ng đóng góp m i bên m t ph n nh nhau.
12
ộ ố ướ ạ ủ ế ỹ ị M t s n c khác l i quy đ nh, chính ph bù thi u, cho qu BHXH
ặ ả ộ ị ho c ch u toàn b chi phí qu n lý BHXH...
ụ ỹ ử ụ 2. M c đích s d ng qu BHXH.
ỹ ượ ử ụ ủ ế ụ Qu BHXH đ c s d ng ch y u cho 2 m c đích sau:
ế ộ ợ ấ ả Chi tr vào tr c p cho các ch đ BHXH.
ự ệ ả ở ấ Chi phí cho s nghi p qu n lý BHXH các c p các ngành.
ướ ố ế ơ ơ ố Trong công c qu c t Gi nev s 102 tháng 6 năm 1952 BHXH bao
ộ ệ ố ế ộ ồ g m m t h th ng 9 ch đ sau:
ế ự 1. Chăm sóc y t ấ (th c ch t là BHYT)
ợ ấ ố 2. Tr c p m đau
ợ ấ ấ ệ 3. Tr c p th t nghi p
ợ ấ ệ ề ệ ạ ộ 4. Tr c p tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p.
ợ ấ ổ 5. Tr c p tu i già
ợ ấ 6. Tr c p gia đình
ợ ấ ẻ 7. Tr c p sinh đ
ợ ấ ế 8. Tr c p khi tàn ph .
ợ ấ ườ ố 9. Tr c p cho ng i còn s ng.
ỹ ượ ử ụ ệ ợ ấ Qu BHXH đ ủ ế c s d ng ch y u vào vi c tr c p cho các ch đ ế ộ
trên.
ệ ỳ ế ộ ướ ề Tu theo đi u ki n kinh t xã h i mà các n c tham gia công ướ c
ố ế ế ộ ủ ầ ơ ơ qu c t Gi nev có tham gia đ y đ các ch đ nêu trên hay không. Theo s ố
ế ớ ệ ố ướ ế ộ ự ệ li u th ng kê năm 1996. Trên th gi i có 34 n ủ c th c hi n đ 9 ch đ , 34
ướ ế ộ ế ướ ư ự ệ n c còn thi u ch đ 3, 62 n ế ộ c ch a th c hi n ch đ 3 và 6. Tuy nhiên
ộ ố ế ộ ự ọ trong đó có m t s ch đ quan tr ng mà khi xây d ng các chính sách BHXH
ả ề ậ ớ ố ợ ấ ố ợ ấ ề các qu c gia đ u ph i đ c p t ả i đó là: tr c p thai s n, tr c p m đau, tr ợ
13
ệ ề ệ ạ ộ ợ ấ ợ ấ ấ c p tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p, tr ổ c p tu i già, tr c p cho
ườ ố ng i còn s ng.
ệ ố ủ ế ế ộ ữ ể ặ H th ng các ch đ BHXH có nh ng đ c đi m ch y u sau đây:
ế ộ ượ ỗ ướ ủ ự + Các ch đ đ ậ c xây d ng theo lu t pháp c a m i n c.
ệ ố ế ộ ẻ ủ ẻ ấ + H th ng các ch đ mang tính ch t chia x r i ro, chia x tài chính.
ế ộ ượ ỗ ứ ủ ế ả ề ứ + M i ch đ đ ủ c chi tr đ u căn c ch y u vào m c đóng góp c a
các bên tham gia BHXH.
ầ ớ ả ị ỳ ế ộ + Ph n l n các ch đ là chi tr đ nh k .
ề ượ ử ụ ồ ươ ệ ể ả + Đ ng ti n đ c s d ng làm ph ng ti n chi tr và thanh quy t toán.
ề ợ ủ ế ộ ư ả ỗ + Chi tr BHXH nh là quy n l i c a m i ch đ BHXH.
ỹ ự ữ ế ứ ụ ả ộ + M c chi tr còn ph thu c vào qu d tr . N u qu d tr đ ỹ ự ữ ượ ầ c đ u
ư ả ẽ ệ ả ổ ị t ứ có hi u qu và an toàn thì m c chi tr s cao và n đ nh.
ế ộ ả ượ ầ ỳ ể ề ả ị ỉ + Các ch đ BHXH c n ph i đ c đi u ch nh đ nh k đ ph n ánh
ổ ủ ề ệ ế ộ ế ự h t s thay đ i c a đi u ki n kinh t xã h i.
ả ợ ấ ế ộ ệ ỹ Ngoài vi c chi tr tr c p theo các ch đ BHXH qu BHXH còn đ ượ c
ư ề ươ ả ệ ộ chi cho qu n lý nh : ti n l ng cho cán b công nhân viên làm vi c trong h ệ
ộ ố ấ ẩ ả ố th ng BHXH. Kh u hao TSCĐ, văn phòng ph m và m t s kho n chi khác.
ả ượ ầ ỗ ỹ ầ ư ờ ằ ả Ph n qu nhàn r i ph i đ c đem đ u t sinh l i nh m b o toàn và tăng
ưở ầ ư ồ ỹ ả ả ắ ả tr ng ngu n qu . Quá trình đ u t ph i đ m b o nguyên t c an toàn, có l ợ i
ả ợ ả ậ ả ế ộ nhu n, có kh năng thanh toán và đ m b o l i ích kinh t xã h i.
14
ƯƠ
CH
NG II
:
Ỹ Ả
Ộ
Ự
Ạ
Ể
Ệ QU B O HI M XÃ H I VI T NAM TH C TR NG VÀ
Ả
GI I PHÁP
Ệ Ờ I. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH BHXH VI T NAM TRONG TH I
GIAN QUA
ộ ể ả ệ ướ 1. B o hi m xã h i Vi t Nam tr c NĐ 43CP 1993.
ạ ị ử ệ Nhìn l i l ch s BHXH Vi t Nam, ở ướ n c ta BHXH đã có t ừ ướ tr c cách
ạ ể ủ ố ị ự m ng tháng 8 1945. ị ủ Khi đó đ c ng c đ a v c a mình th c dân Pháp đã
ộ ố ữ ự ệ ườ ệ ệ ế ộ th c hi n m t s ch đ BHXH cho nh ng ng i Vi t Nam làm vi c trong
ị ủ ọ ộ b máy cai tr c a h .
ạ ướ ệ Sau cách m ng tháng 8, Nhà n c Vi ờ ủ ộ t Nam dân ch c ng hoà ra đ i,
ướ ậ ề ộ ố ể ả nhà n ộ c ta đã ban hành m t s văn b n pháp lu t v BHXH có th nêu m t
ả ố s văn b n sau:
ộ ố ề ắ ệ ệ ị S c l nh 54/SL ngày 1/11/1945 quy đ nh m t s đi u ki n cho công
ỉ ư ứ ch c ngh h u.
ệ ấ ắ ệ ư ổ ị S c l nh 105/SL ngày 14/6/1946 quy đ nh vi c c p h u b ng cho công
ắ ệ ể ượ ưở ỉ ứ ư ổ ch c. ứ Hai s c l nh này ch rõ đ đ c h ng h u b ng, công ch c nhà n ướ c
ả ồ ờ ướ ệ ả ỹ ư ph i đóng vào qu h u đ ng th i Nhà n c cũng ph i có trách nhi m đóng
ỹ ư ổ ứ thêm cho công ch c trong qu h u b ng.
ế ộ ợ ấ ắ ệ ư S c l nh 76/8L ngày 20/5/1950 Ngoài ch đ tr c p h u trí đã quy
ụ ể ơ ế ộ ả ế ạ ị đ nh c th h n ch đ thai s n, chăm sóc y t ộ , tai n n lao đ ng và ch đ t ế ộ ử
ấ ố ớ ể ậ tu t đ i v i công ch c. ấ ứ Có th nói đây là văn b n pháp lu t có ý nghĩa nh t ả
ơ ở ể ộ ậ ề ệ ề v BHXH ở ướ n c ta sau ngày đ c l p và là c s đ ban hành đi u l BHXH
sau này.
15
ắ ệ ắ ệ S c l nh 29/SL ngày 12/3/1947 và s c l nh 77/SL ngày 22/5/1950 quy
ế ộ ố ư ả ử ấ ố ớ ị đ nh các ch đ m đau, thai s n, TNLĐ, h u trí, t tu t đ i v i công nhân.
ắ ệ ế ả ượ ự Tuy nhiên do hoàn c nh chi n tranh, các s c l nh trên không đ ệ c th c hi n
ể ệ ự ư ủ ể ả ủ ầ đ y đ , nh ng có th nói qua các văn b n này đã th hi n s quan tâm c a
ả ướ ồ ố ớ ườ ả ộ Đ ng, Nhà n c và Bác H đ i v i ng ề ặ i lao đ ng. V m t văn b n pháp
ữ ề ả ậ ầ lu t thì đây là nh ng văn b n đ u tiên v BHXH ở ướ n c ta.
ả ơ ở ế ề ắ ớ Sau gi i phóng mi n B c, trên c s hi n pháp 1959 cùng v i các chính
ướ ề ệ ứ sách khác, Nhà n c đã ban hành đi u l BHXH cho công nhân viên ch c kèm
ị ị ề ệ theo ngh đ nh 218/CP ngày 27/12/1961. Theo đi u l ệ ố này, trong h th ng
ế ộ ạ ả ộ ố BHXH ở ướ n c ta có 6 ch đ đó là: m đau, thai s n, tai n n lao đ ng và
ư ệ ề ộ ử ấ ả ấ ứ ệ b nh ngh nghi p, m t s c lao đ ng, h u trí và t tu t. Đây là văn b n pháp
ậ ỉ ề ấ ờ ệ ố lu t hoàn ch nh nh t ấ ở ướ n c ta v BHXH lúc b y gi . H th ng BHXH có
ữ ể ặ nh ng đ c đi m sau đây:
ố ượ ướ ự ượ + Đ i t ng đ ượ ưở c h ng BHXH và CNVC Nhà n c và l c l ng vũ
trang.
ố ượ ưở + Đ i t ng h ả ng BHXH không ph i đóng phí BHXH. Chi BHXH
ủ ế ướ ộ ố ự ộ ả ả ch y u do ngân sách Nhà n ầ c đ m b o m t s ph n do s n p nghĩa v ụ
ồ ạ ệ ậ ằ ỹ ủ c a các doanh nghi p. Vì v y không t n t i qu BHXH n m ngoài ngân sách
nhà n c.ướ
ặ ớ ề ươ ắ + Chính sách BHXH g n ch t v i chính sách ti n l ớ ng và đan xen v i
ộ các chính sách xã h i khác.
ự ệ ề ơ ộ ả + Nhi u c quan cùng tham gia qu n lý và th c hi n BHXH (B Lao
ộ ộ đ ng, công đoàn, B Tài chính...).
ờ ỳ ớ ơ ự ệ ợ ế ậ Chính sách BHXH th c hi n trong th i k đã phù h p v i c ch t p
ấ ướ ề ệ ấ ế ấ ờ trung bao c p trong đi u ki n đ t n c có chi n tranh lúc b y gi và đã phát
ượ ụ ữ ế ố ố huy đ c tác d ng. Trong su t nh ng năm tháng kháng chi n ch ng quân xâm
ượ ầ ổ ờ ố ị l c, chính sách BHXH đã góp ph n n đ nh đ i s ng cho công nhân viên
16
ứ ứ ầ ộ ườ ứ ủ ọ ch c, quân nhân và gia đình h góp ph n đ ng viên s c ng i, s c c a cho s ự
ợ ủ ộ ố ượ ố ắ th ng l ế i c a cu c kháng chi n ch ng quân xâm l ấ ấ c vào th ng nh t đ t
n c.ướ
ợ ấ ệ ượ ưở Chúng ta đã xét tr c p cho hàng tri u l t ng ườ ượ i đ c h ng các
ướ ề ấ ả chính sách BHXH d ứ i nhi u hình th c khác nhau và t t c các ch đ ế ộ
ừ ả ấ ộ ọ BHXH khác nhau. T đó giúp h yên tâm lao đ ng s n xu t nâng cao năng
ữ ấ ộ ườ ớ ơ ệ ộ ắ su t lao đ ng, g n bó nh ng ng ớ i lao đ ng v i c quan doanh nghi p, v i
ướ nhà n c .
ệ ầ ả ự ượ ữ ộ BHXH Vi t Nam còn góp ph n gi i phóng l c l ng lao đ ng n giúp
ệ ạ ả ấ ạ ổ ị ị ch em n đ nh vi c làm, nuôi d y con cái, phát huy sáng t o trong s n xu t và
kinh doanh.
ủ ệ ể ệ ư ệ ủ ế ộ Chính sách BHXH c a Vi t Nam th hi n tính u vi t c a ch đ xã
ữ ự ệ ầ ạ ộ ướ ố ế ố ớ ườ ộ h i góp ph n th c hi n m t lo t nh ng công c qu c t đ i v i ng i lao
đ ng.ộ
ậ ơ ệ ộ ố ể Tuy v y trong th i gian này BHXH Vi t Nam còn m t s đi m t n t ồ ạ i
ấ ớ r t l n đó là:
ứ ề ữ ữ ế ậ ắ ơ ư Nh n th c v BHXH có nh ng lúc nh ng n i là thi u đúng đ n ch a
ế ượ ấ ủ th y h t đ c vai trò c a nó.
ệ ở ự ứ ả Chính sách này đ ượ ổ c t ch c qu n lý và th c hi n ấ các c p các
ự ể ố ợ ự ế ể ế ồ ẫ ngành thi u s ph i h p, ch ng chéo, thi u s ki m tra, ki m soát đã d n
ệ ượ ự ề ế đ n nhi u hi n t ng tiêu c c.
ề ấ ậ ế ộ ề ấ ộ ợ ớ N i dung các ch đ còn nhi u v n đ b t c p không phù h p v i
ự ế th c t .
ự ế ỹ ậ ặ Qu BHXH trên th c t là không có vì v y BHXH là gánh n ng cho
ngân sách nhà n c.ướ
17
ướ ế ả ế ể ừ ề ế ậ Khi n c ta ti n hành c i cách kinh t , chuy n t n n kinh t t p trung
ề ấ ự ủ ả quan liêu bao c p sang n n kinh t ế ị ườ th tr ng có s qu n lý c a Nhà n ướ c
ướ ế ơ ị theo đ nh h ng XHCN thì chính sách BHXH theo c ch này không còn phù
ự ổ ả ỏ ớ ệ ớ ợ h p đòi h i ph i có s đ i m i BHXH Vi ợ t Nam cho phù h p v i tình hình
m i.ớ
ộ ể ả ệ ị ị 2. B o hi m xã h i Vi t Nam sau Ngh đ nh 43/CP/1993.
ế ướ ủ ộ ộ ệ Hi n pháp 1992 n c C ng hoà Xã h i ch nghĩa Vi t Nam nêu rõ:
ướ ố ớ ế ộ ứ ự ệ ướ “Nhà n c th c hi n ch đ BHXH đ i v i công ch c nhà n c và ng ườ i
ươ ể ế ạ làm công ăn l ố ớ ng, khuy n khích phát tri n các lo i hình BHXH khác đ i v i
ườ ng ộ i lao đ ng”.
ạ ộ ệ ả ả ộ ệ ầ ỉ Trong văn ki n Đ i h i Đ ng C ng s n Vi ứ t Nam l n th VII ch rõ
ổ ớ ướ ườ ơ ộ ầ c n đ i m i chính sách BHXH theo h ọ ng m i ng i lao đ ng và các đ n v ị
ế ầ ộ ế ề ụ kinh t thu c các thành ph n kinh t ố đ u có nghĩa v đóng góp BHXH, th ng
ấ ỏ ỹ ướ ạ ộ ệ nh t tách qu BHXH ra kh i ngân sách nhà n c... ả Văn ki n Đ i h i Đ ng
ố ớ ế ộ ở ộ ứ ườ ộ ầ l n th VIII nêu lên “m r ng ch đ BHXH đ i v i ng ộ i lao đ ng thu c
ế ầ các thành ph n kinh t ”.
ơ ở ủ ủ ả ả ướ Trên c s c a các văn b n pháp lý c a Đ ng và Nhà n c, chúng ta đã
ớ ơ ế ị ườ ế ổ ớ ợ ti n hành đ i m i chính sách BHXH cho phù h p v i c ch th tr ng, đ ượ c
ằ ả ấ ộ ờ ị ị ọ đánh d u b ng m t văn b n quan tr ng đó là Ngh đ nh 43/CP ra đ i ngày
ờ ề ế ộ ị ị ị ạ 22/6/1993. Ngh đ nh 43/CP quy đ nh t m th i v ch đ BHXH mà theo đó,
ọ ườ ầ ộ ộ ố ượ đ i t ng tham gia BHXH là m i ng i lao đ ng thu c các thành ph n kinh
ườ ể ả ả ườ ử ụ ế t . Ng i tham gia BHXH ph i đóng phí b o hi m, ng ộ i s d ng lao đ ng
ả ườ ử ụ ướ ộ cũng ph i đóng phí BHXH cho ng i lao đ ng mfa mình s d ng, thuê m n.
ơ ở ữ ệ ệ ị ị ự Trên c s nh ng kinh nghi m th c hi n BHXH theo Ngh đ nh 43/CP
ụ ể ộ ậ ộ ượ ố ộ và c th hoá B lu t lao đ ng đ c qu c h i thông qua ngày 23/6/1994 có
ệ ự ừ ề ệ ủ hi u l c t ngày 1/1/1995, chính ph đã ban hành đi u l BHXH kèm theo
ị ị ề ệ ớ ượ ộ Ngh đ nh 12/CP ngày 26/1/1995. Đi u l BHXH m i đ ộ c coi là m t cu c
18
ề ạ ấ ượ ệ cách m ng v BHXH ở ướ n ổ c ta, đã làm thay đ i toàn di n ch t l ng trong
BHXH.
ổ ượ ự ể ệ ở ộ ố ể S thay đ i đ c th hi n m t s đi m sau đây:
ố ượ ượ ở ộ ớ ướ Đ i t ng tham gia BHXH đã đ ơ c m r ng h n so v i tr c đây.
ố ượ ứ ồ ỉ Đ i t ng tham gia BHXH không ch bao g m công nhân viên ch c nhà n ướ c.
ườ ệ ệ ộ ướ ổ ứ Ng i lao đ ng làm vi c trong các doanh nghi p Nhà n c, các t ch c kinh
ự ụ ệ ả ộ ơ ơ ị doanh d ch v thu c c quan hành chính s nghi p, c quan Đ ng, đoàn
ể ự ượ ữ ườ ữ ứ ụ ử ầ th ,l c l ng vũ trang. Nh ng ng i gi ệ ch c v dân c , dân b u làm vi c
ở ộ ự ệ ơ ườ trong các c quan hành chính s nghi p:... mà còn m r ng cho ng i lao
ầ ộ ế ử ụ ố ộ đ ng thu c các thành ph n kinh t ộ ngoài qu c doanh có s d ng 10 lao đ ng
ở tr lên.
ế ộ ả ự ể ề ộ ổ ủ Các ch đ B o hi m xã h i cũng có s thay đ i theo Đi u 2 c a
ề ệ ệ ướ ế ộ ệ ồ Đi u l BHXH Vi t Nam, BHXH n c ta hi n nay bao g m 5 ch đ : ch ế
ế ộ ợ ấ ế ộ ợ ấ ả ạ ộ ộ ợ ấ ố đ tr c p m đau; ch đ tr c p thai s n; ch đ tr c p tai n n lao đ ng,
ế ộ ư ớ ướ ề ệ ệ b nh ngh nghi p; ch đ h u trí và ch đ t ế ộ ử ấ So v i tr tu t. c đây ch đ ế ộ
ị ạ ỏ ấ ứ ợ ấ ả ộ ợ tr c p m t s c lao đ ng đã b lo i b do không phù h p, khó qu n lý và d ễ
ị ợ ụ b l i d ng.
ộ ậ ằ ộ ỹ ỹ Qu BHXH là m t qu tài chính đ c l p n m ngoài ngân sách nhà
ơ ở ượ ủ ườ n ướ Đ c hình thành trên c s đóng góp c a ng c. ộ i lao đ ng, ng ườ ử i s
ướ ừ ư ậ ệ ồ ự ỗ ợ ủ ụ d ng s h tr c a nhà n c và t các ngu n khác. Nh v y các quan h tài
ượ ể ệ ả ồ chính trong BHXH đ c th hi n rõ ràng. Các ngu n thu và các kho n chi
ả ượ ự ố ộ ổ BHXH ph i đ ể c cân đ i m t cách t ng th trong BHXH, s đóng góp
ể ệ ụ ủ ệ BHXH c a các bên còn th hi n nghĩa v , trách nhi m và quy n l ề ợ ủ ọ i c a h
trong BHXH.
ề ặ ổ ự ứ ả ả ầ V m t t ch c qu n lý chính sách: Đã gi m d n s đan xen các
ầ ạ ự ớ ộ chính sách BHXH v i các chính sách xã h i khác góp ph n t o ra s bình
ữ ữ ẳ ưở ộ ẳ đ ng gi a các nhóm lao đ ng, bình đ ng gi a làm và h ng.
19
ứ ả ướ ề ỏ Các ch c năng qu n lý Nhà n ứ c v BHXH đã tách kh i các ch c
ạ ộ ệ ộ ộ ươ ự năng ho t đ ng s nghi p BHXH. B Lao đ ng th ng binh và xã h i đ ộ ượ c
ệ ả ướ ự chính sách giao trách nhi m qu n lý Nhà n ệ ạ ộ c BHXH. Ho t đ ng s nghi p
ệ ậ ự ứ ả ị ơ BHXH là do c quan BHXH Vi t Nam đ m nh n s phân đ nh ch c năng và
ớ ự ả ấ ả ố ồ ướ ả th ng nh t qu n lý này đã làm gi m b t s qu n lý ch ng chéo tr c đây
ạ ộ ủ ệ ả nâng cao hi u qu ho t đ ng c a BHXH.
ơ ế ớ ự ệ ệ ớ ệ ầ V i vi c th c hi n theo c ch m i BHXH Vi t Nam đã góp ph n tích
ị ườ ệ ạ ộ ầ ự c c vào vi c lành m nh hoá th tr ng lao đ ng ở ướ n ự c ta; góp ph n th c
ệ ẳ ổ ộ ị hi n bình đ ng xã hôi và n đ nh xã h i.
ự ả ớ Tuy nhiên do BHXH ở ướ n c ta không ph i là xây d ng m i hoàn toàn
ự ế ừ ề ồ ạ ề ấ ả ầ ỉ mà có s k th a nên còn nhi u v n đ t n t ề i, c n ph i đi u ch nh và hoàn
ệ ớ ợ ớ thi n cho phù h p v i tình hình m i.
Ờ Ự Ạ Ỹ Ệ II. TH C TR NG QU BHXH VI T NAM TRONG TH I GIAN
QUA
ự ạ ỹ ệ ướ ị ị 1. Th c tr ng qu BHXH Vi t Nam tr c và sau Ngh đ nh
43/CP/1993.
ự ạ ỹ ệ ướ ị ị a. Th c tr ng qu BHXH Vi t Nam tr c Ngh đ nh 43/CP/1993.
ư ế ệ ượ Nh chúng ta đã bi ạ t trong giai đo n này BHXH Vi t Nam đ ạ c ho t
ắ ệ ủ ự ướ ề ệ ộ đ ng d a trên các s c l nh c a Nhà n c và đi u l BHXH cho công nhân
ị ị ứ ệ ậ viên ch c kèm theo Ngh đ nh 218/CP ngày 27/12/1961 vì v y vi c thu, chi và
ả ự ả ả ỹ qu n lý Qu BHXH cũng ph i d a trên các văn b n này.
ả ả ướ ờ Các văn b n này ra đ i trong hoàn c nh n ộ ế c ta đang ti n hành m t
ộ ề ự ệ ế ặ ạ ố ọ ộ cu c kháng chi n ch ng b n gi c ngo i xâm và th c hi n m t n n kinh t ế
ủ ể ậ ạ ặ ậ ấ ị ế k ho ch hoá t p trung. Vì v y, nó quy đ nh tính ch t và đ c đi m c a h ệ
ề ổ ề ả ố ị ứ th ng văn b n v BHXH nói chung và các quy đ nh v t ch c thu chi và
ả ỹ qu n lý qu BHXH nói riêng.
20
ồ ạ ư ể ầ ờ ỹ Trong th i gian này qu BHXH h u nh có th nói là t n t i trên danh
ằ ướ ượ ướ nghĩa, nó n m trong ngân sách nhà n c đ c ngân sách nhà n ả c b o h ộ
ủ ế ủ ề ể ẳ ở ồ ỹ ị hoàn toàn. Đi u này có th kh ng đ nh b i ngu n thu ch y u c a qu đó là
ừ ệ ướ ườ ả ộ t các doanh nghi p và nhà n c đóng góp, ng i lao đ ng không ph i đóng
ờ ỳ ệ ề ấ góp. Tuy nhiên, đây là th i k bao c p nên các doanh nghi p này đ u là doanh
ệ ướ ấ ừ ướ nghi p nhà n ướ ượ c đ c Nhà n c bao c p hoàn toàn t ngân sách nhà n c, vì
ằ ỹ ậ v y nhìn chung mà nói qu BHXH n m trong ngân sách nhà n ướ ượ c đ c ngân
ướ ả ợ sách nhà n c b o tr hoàn toàn.
ệ ử ụ ỉ ợ ấ ụ ỹ Vi c s d ng qu BHXH dùng cho hai m c đích đó là ch tr c p các
ế ộ ề ệ ự ả ch đ và chi qu n lý hành chính s nghi p. ệ Theo Đi u l BHXH kèm theo
ệ ố ủ ướ ị ị Ngh đ nh 218/CP ngày 27/12/1961 thì h th ng BHXH c a n ồ c ta bao g m
ả ố ế ộ ề ệ ộ ư ạ 6 ch đ , đó là: Thai s n, m đau, tai n n lao đ ng và bênh ngh nghi p, h u
ử ấ ặ ớ ề ươ trí, t ắ tu t. Chính sách BHXH g n ch t v i chính sách ti n l ng và đan xen
ệ ề ậ ộ ớ v i nhi u chính sách xã h i khác, chính vì v y vi c chi BHXH cho các ch đ ế ộ
ấ ợ ự ề ặ ệ ế ộ ấ ứ ộ này có nhi u tiêu c c và b t h p lý, đ c bi t là ch đ m t s c lao đ ng và
ữ ườ ề ư ở ổ ữ ườ ư h u trí (có nh ng ng i v h u tu i 40 hay nh ng ng ỉ ấ ứ i ngh m t s c lao
ạ ẻ ơ ề ườ ề ộ ơ ộ đ ng l i kho h n nhi u ng i lao đ ng khác). Do có nhi u c quan cùng
ộ ự ệ ả tham gia qu n lý và th c hi n BHXH (B ộ Lao đ ng, Công đoàn, B ộ Tài
ả ượ ệ ế ồ ệ chính) nên vi c qu n lý đ ả c ti n hành ch ng chéo lên nhau, kém hi u qu ,
ị ẩ ề ả ả ồ ộ chi phí qu n lý b đ y lùi lên cao. Do b máy qu n lý c ng k nh, kém năng
ề ế ặ ộ ự l c. Đi u này khi n cho chi BHXH là m t gánh n ng cho ngân sách nhà n ướ c.
ướ ắ ầ ề ể ổ ả Khi n c ta b t đ u chuy n đ i sang n n kinh t ế ị ườ th tr ự ng có s qu n lý
ướ ị ướ ủ ộ ơ ủ c a nhà n c theo đ nh h ị ả ng xã h i ch nghĩa (năm 1986). Các đ n v s n
ả ướ ấ ượ ấ xu t kinh doanh trong c n c không còn đ ạ ả ế c bao c p, ph i ti n hành h ch
ệ ố ộ ậ ệ ệ ả toán đ c l p. Lúc này h th ng BHXH Vi t Nam nói chung và vi c qu n lý
ộ ộ ỹ ế ề ớ ừ qu BHXH nói riêng đã b c l ể ra nhi u khuy t đi m l n. Thu BHXH t các
ả ướ ầ ớ ể ệ ệ doanh nghi p trong c n ẫ c là không đáng k . Vi c chi BHXH ph n l n v n
ướ ả ậ do ngân sách nhà n c đ m nh n. (năm 1987 97,23% do ngân sách nhà n ướ c
21
ậ ỉ ượ ầ ấ ứ ề ộ ế ả đ m nh n ch thu đ ỏ c 2,77%) đi u này đòi h i m t nhu c u r t b c thi t đó
ả ổ ệ ổ ứ ề ớ là ph i đ i m i các chính sách v BHXH nói chung và vi c t ch c thu, chi và
ả ượ ả ả ằ ỹ ế qu n lý qu BHXH nói chung nh m đ m b o đ c tính kinh t ộ và tính xã h i
ủ c a BHXH.
ự ạ ỹ ệ ị ị b. Th c tr ng qu BHXH Vi t Nam sau Ngh đ nh 43CP/1993
ấ ướ ề ệ ằ ợ ể ề ớ Nh m phù h p v i đi u ki n đ t n c chuy n sang n n kinh t ế ị th
ườ ầ ắ ượ ồ ạ ể ự ệ tr ụ ng và kh c ph c d n các nh c đi m còn t n t ệ i trong vi c th c hi n
ả ướ ế ổ các chính sách BHXH. Đ ng và Nhà n c ta đã ti n hành đ i các chính sách
ắ ầ ừ ổ ầ ự ị ị BHXH mà s thay đ i đ u tiên b t đ u t ngh đ nh 43/CP ra ngày 22/6/1993.
ờ ủ ộ ự ổ ớ ề ệ ự ế Ti p đó m t s thay đ i l n đó là s ra đ i c a Đi u l BHXH kèm theo
ị ị Ngh đ nh 12/CP ra ngày 26/1/1995.
ớ ự ệ ả ổ ỹ Cùng v i s thay đ i này thì vi c thu, chi qu n lý qu BHXH cũng
ượ đ ổ c thay đ i theo.
ề ệ ệ ỹ ệ ượ Theo đi u l BHXH hi n hành: Qu BHXHVi t Nam đ c hình thành
ừ t ồ các ngu n sau đây:
ườ ử ụ ớ ổ ằ ộ Ng i s d ng lao đ ng đóng góp b ng 15% so v i t ng qu l ỹ ươ ng
ườ ể ơ ữ ủ c a nh ng ng ị i tham gia BHXH trong đ n v , trong đó 10% đ chi cho ch ế
ử ấ ế ộ ệ ạ ộ ộ ư đ h u trí, t tu t, 5% chi cho các ch đ tai n n lao đ ng và b nh ngh ề
ệ ố ả nghi p, m đau, thai s n.
ề ươ ằ ộ ồ ể Ngu n lao đ ng đóng góp b ng 5% ti n l ế ộ ư ng đ chi cho ch đ h u
ử ấ trí và t tu t.
ướ ỗ ợ Nhà n c h tr thêm.
ồ ệ ỡ Các ngu n thu khác (các cá nhân, t ổ ứ ừ ch c t thi n giúp đ lãi đ u t ầ ư
ỗ ố v n nhàn r i).
ỹ ượ ử ụ ụ Qu BHXH đ c s d ng cho hai m c đích.
ự ệ ả Chi qu n lý hành chính s nghi p
22
ợ ấ ế ộ Chi tr c p cho các ch đ
ệ ệ ế ộ ố ự ệ ỹ Hi n nay qu BHXH Vi t Nam th c hi n chi cho 5 ch đ m đau, thai
ư ề ệ ạ ộ ử ấ ậ ệ ả s n, tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p, h u trí, t ế ộ ấ tu t, v y ch đ m t
ộ ị ạ ỏ ứ s c lao đ ng đã b lo i b .
ề ệ ệ ả ỹ ệ ấ Vi c qu n lý qu theo đi u l ố BHXH hi n hành th ng nh t giao cho h ệ
ố ệ ộ ộ ươ th ng BHXH Vi ộ t Nam thu c B Lao đ ng th ng binh xã h i. ớ ự ộ V i s thay
ệ ả ỹ ượ ế ổ ị ổ đ i này vi c thu chi và qu n lý qu đã đ ộ c ti n hành m t cách n đ nh,
ớ ự ồ ề ả ướ ặ gi m b t s ch ng chéo, gánh n ng v BHXH cho ngân sách nhà n c cũng
ờ ố ủ ả ộ ườ ộ ượ ổ ơ ị ngày m t gi m đi, đ i s ng c a ng i lao đ ng cũng đ c n đ nh h n và an
ộ ượ ả ả toàn xã h i đ c đ m b o.
ờ 2. Tình hình thu BHXH trong th i gian qua.
ừ ườ ử ụ ộ ườ ộ a. Thu t i s d ng lao đ ng và ng ng i lao đ ng.
ươ ề ệ ộ ộ Theo ch ng XII B Lao đ ng và đi u l BHXH ban hành kèm theo
ổ ề ự ị ị ngh đ nh 12/CP ngày 26/1/1995 thì s thay đ i v BHXH nhìn chung đ ượ c
ể ệ ặ th hi n qua các m t.
ớ ượ ưở ự ắ BHXH d a trên nguyên t c có đóng m i đ c h ng.
ộ ậ ậ ớ ỹ ướ Thành l p qu BHXH đ c l p v i ngân sách nhà n c.
ậ ơ ề ệ Thành l p c quan chuyên trách v BHXH (BHXH Vi t Nam)
ơ ở ớ ượ ắ ưở Trên c s nguyên t c có đóng BHXH m i đ c h ng các ch đ ế ộ
ầ ấ ố ớ ế ị ặ ộ BHXH đã đ t ra yêu c u r t quy t đ nh đ i v i công tác thu n p BHXH vì
ượ ạ ỹ ỹ ế n u không thu đ c BHXH thì qu BHXH không có qu BHXH h ch toán
ấ ủ ể ả ặ ớ ướ ộ ậ đ c l p đ gi m b t gánh n ng bao c p c a ngân sách nhà n c.
ắ ấ ầ ừ ậ ớ ệ Th m nhu n nguyên t c ngay t khi m i thành l p, BHXH Vi t Nam
ấ ặ ọ ở ị ầ đã r t coi tr ng công tác thu, luôn đ t công tác thu v trí hàng đ u.
23
ệ ị ị ị Theo Ngh đ nh 12/CP ngày 26/1/1995 quy đ nh vi c đóng góp BHXH
ườ ử ụ ỹ ươ ổ ộ ủ ố ớ đ i v i ng i s d ng lao đ ng là 15% t ng qu l ệ ng c a doanh nghi p,
ườ ề ươ ộ ng i lao đ ng đóng góp 5% ti n l ng.
ườ ử ụ ệ ộ ộ ơ Ng i s d ng lao đ ng có trách nhi m n p BHXH cho c quan BHXH
ươ ề ươ ươ ạ ậ ị đ a ph ng. Ti n l ứ ng làm căn c đóng góp là l ứ ng theo ng ch b c, ch c
ả ư ệ ố ệ ế ụ v thâm niên, h s chênh l ch b o l u (n u có).
ữ ề ặ ặ Trong nh ng năm qua m c dù ngành BHXH còn g p nhi u khó khăn
ư ề ệ ệ ẻ ệ ệ ề ấ ậ ớ nh đi u ki n v t ch t, đi u ki n làm vi c, công vi c còn m i m ... song
ạ ượ ữ ế công tác thu BHXH đã đ t đ ả ấ c nh ng k t qu r t đáng khích l ế ệ N u so .
ể ế ả ớ ờ ướ ệ ượ sánh k t qu thu BHXH v i th i đi m tr c khi BHXH Vi t Nam đ c thành
ữ ệ ế ả ấ ậ l p thì k t qu thu BHXH trong nh ng năm qua cho chúng ta th y: Vi c hoàn
ệ ố ề ề ệ ả ị ấ thi n h th ng các văn b n quy đ nh làm ti n đ cho công tác thu BHXH r t
ượ ọ đ c quan tâm, chú tr ng.
ả ạ ượ ế ữ ừ ầ ẳ ị K t qu đ t đ c trong nh ng năm v a qua đã kh ng đ nh ph n nào s ự
ưở ạ ộ ủ tr ụ ể ng thành c a ho t đ ng thu BHXH c th :
ỉ ệ ỉ ệ Năm Lao T l (NS/NT) S thuố (tri u)ệ T l (NS/NT)
ườ ộ đ ng(ng i)
2.275.998 1995 788.486
2.961.444 1996 128,4% 2569733
3.162.352 1997 108,2% 3.445.611 134,1%
3.355.589 1998 106,1% 3875956 112,5%
3579427 1999 106,6% 4188382 108,1%
ố ệ ả ấ ỉ B ng s li uu trên cho th y các ch tiêu công tác thu BHXH qua các
ề ơ ặ ệ ố ộ năm đ u gia tăng, năm sau cao h n năm tr ướ Đ c bi c. t s lao đ ng năm tham
ớ ộ gia BHXH năm 1999 so v i 1995 tăng 1303439 lao đ ng (tăng 57,3%) BHXH
ượ ệ ế ạ ạ 1999 thu đ c 4.188382 tri u đ t 106,9% k ho ch năm.
ớ ế ả ệ ượ ỹ V i k t qu trên, BHXH Vi t Nam đã hình thành đ ậ c qu BHXH t p
ạ ớ ướ ủ ộ ả ậ trung, h ch toán đôc l p v i ngân sách nhà n c ch đ ng chi tr cho ng ườ i
24
ầ ả ặ ộ ướ ệ lao đ ng, góp ph n gi m gánh n ng cho ngân sách nhà n c trong vi c chi
ố ượ ả ượ ưở ệ ỗ tr cho các đ i t ng đ c h ng BHXH (bình quân hi n nay m i năm 3%
ư ứ ẽ ả ặ ố ỹ nh ng m c gi m này s ngày càng cao). M t khác qu BHXH có s tích lu ỹ
ả ổ ả ả ộ ị ừ ế ệ ẽ s ngày m t tăng b o đ m chi tr n đ nh lâu dài t th h này sang th h ế ệ
ạ ượ ế ả khác. Đ t đ c k t qu trên là do các nguyên nhân sau:
ố ượ ượ ở ộ ớ ướ Đ i t ng tham gia đã đ ơ c m r ng h n so v i tr c đây (doanh
ệ ả ố ộ ở nghi p ngoài qu c doanh có 10 lao đ ng tr lên ph i tham gia đóng BHXH...)
ừ ả ướ ề ế ườ Công tác qu n lý thu BHXH t ng b c đi vào n n p, ng ộ i lao đ ng
ườ ử ụ ứ ượ ề ợ ủ ọ và ng ộ i s d ng lao đ ng đã ý th c đ ệ c trách nhi m quy n l i c a h khi
tham gia BHXH.
ủ ố ộ ỉ ệ Công tác thu BHXH c a các t nh, thành ph ngày m t hoàn thi n,
ố ợ ệ ề ậ ộ ớ ự tuyên truy n v n đ ng ph i h p v i các ban ngành liên quan trong vi c th c
ệ ượ ự ả ặ ộ hi n công tác BHXH đ c đ m b o. ề ả M t m t tích c c rà soát, tuyên truy n
ố ượ ể ộ ố ớ ơ ậ v n đ ng đ tăng thêm đ i t ng tham gia đóng BHXH đ i v i đ n v s ị ử
ườ ệ ộ ộ ộ ụ d ng lao đ ng và ng ư ả i lao đ ng thu c di n ph i tham gia BHXH nh ng
ư ể ế ồ ố ố ườ ờ ch a tham gia BHXH. Đ ng th i đôn đ c, ki m tra, đ i chi u th ng xuyên
ờ ố ề ủ ị ỹ ươ ể đ thu đúng, thu đ k p th i s ti n BHXH phát sinh theo qu l ng hàng
ợ ọ ể ạ ặ tháng, hàng năm. Bên c nh đó, là công tác truy thu n đ ng đ ngăn ch n
ể ợ không đ có công n phát sinh.
ừ ộ ượ ỉ ộ Trình đ cán b không ng ng đ c nâng cao, BHXH các t nh thành
ướ ạ ộ ụ ệ ả ọ ố ừ ph t ng b c áp d ng công ngh tin h c vào qu n lý ho t đ ng BHXH. Nói
ả chung và qu n lý thu BHXH nói riêng...
ạ ượ ặ ộ ố ế ả ệ ư M c dù đã đ t đ c m t s k t qu đáng khích l ả nh ng công tác qu n
ữ ượ ằ ổ ể ầ ắ ị lý thu BHXH còn có nh ng nh ụ c đi m c n kh c ph c nh m n đ nh tăng
ưở ượ ể tr ng qu . ỹ Các nh c đi m đó là:
ố ượ ở ộ ư ệ Đ i t ng tham gia BHXH còn ch a m r ng, hi n nay ở ướ n ố c ta đ i
ượ ứ ắ ự ượ ế ộ ỉ t ng tham gia BHXH theo hình th c b t bu c ch chi m 14% l c l ng lao
25
ư ộ ề ấ ộ đ ng xã h i, còn trên 86% ch a tham gia BHXH. Đi u này cho th y chúng ta
ấ ớ ừ ự ượ ể ồ ộ ư ộ đã đ lãng phí m t ngu n thu r t l n t l c l ng lao đ ng ch a tham gia
ả ả ượ ậ ố ể BHXH này không đ m b o đ ủ ả c quy lu t v n có c a b o hi m nói chung và
ư ứ ượ ủ ổ ế ứ ộ BHXH nói riêng, ch a đáp ng đ c khuy n cáo c a t ch c lao đ ng th ế
ớ ố ượ ự ệ ể ặ gi i ILO. Đ i t ng tham gia BHXH t nguy n thì không đáng k . M t khác
ộ ố ơ ị ử ụ ệ ắ ấ ộ ộ ộ m t s đ n v s d ng lao đ ng thu c di n b t bu c tham gia BHXH, nh t là
ư ự ệ ệ ố ố ộ kh i doanh nghi p ngoài qu c doanh ch a th c hi n đăng ký n p BHXH, nói
ầ ớ ệ ơ ố ơ ố ị chính xác h n thì ph n l n các đ n v này c tình tr n tránh vi c tham gia
ườ ọ ử ụ ệ ợ ụ ộ đóng BHXH cho ng i lao đ ng mà h s d ng thông qua vi c l i d ng các
ở ủ ậ khe h c a pháp lu t.
ủ ố ợ ọ ế ạ ộ ộ ỹ Tình tr ng n p thi u, n đ ng qu BHXH c a s lao đ ng tham gia
ộ ố ơ ị ộ BHXH trong các đ n v đã đăng ký n p BHXH, trong đó có m t s không ít
ệ ướ ộ ố ề ớ ợ ớ các doanh nghi p nhà n ả c còn n BHXH v i m t s ti n l n làm nh
ưở ế ồ ỹ h ng đ n ngu n thu qu BHXH.
ứ ợ ỹ M c n qu BHXH qua các năm.
ợ ọ N đ ng (%) Năm
1995 11,3
1996 8,3
1997 11,2
1998 10,0
1999 9,0
ể ạ ợ ỹ ở ộ ố ỉ Riêng năm 1999 tình tr ng n qu BHXH đi n hình m t s t nh nh ư
sau:
ỉ ỉ ế BHXH t nh Ph ú Thọ ỉ 18 t /73 t Chi m 24%
ỉ ỉ ế BHXH t nh Hoà Bình ỉ 13 t /120 t Chi m 20%
ỉ ế BHXH t nh Thái Bình 7,7/38 tỉ Chi m 15%
ỉ ỉ ế BHXH t nh Thanh hoá ỉ 6,6 t /44 t Chi m 15%
26
ỉ ế ỉ BHXH t nh Gia Lai ỉ 46,6 t /102 t Chi m 16%
ề Đi u này là do các nguyên nhân sau:
ị ử ụ ủ ơ ữ ộ ườ + Do nh ng khó khăn c a đ n v s d ng lao đ ng và ng ộ i lao đ ng
ờ ố ẫ ớ ệ ế ậ ệ ấ ừ v a thi u vi c làm, thu nh p th p, đ i s ng quá khó khăn d n t i vi c không
ự ệ ộ ỳ ố th c hi n n p BHXH đúng k đúng s .
ủ ử ụ ự ự ư ứ ộ ớ ế + Do ch s d ng lao đ ng thi u ý th c ch a th c s quan tâm t ệ i vi c
ộ n p BHXH.
ộ ố ồ ạ ợ ướ ạ ị ử ụ ơ + Do m t s t n t i n tr ồ c đây d n tính l ộ i, đ n v s d ng lao đ ng
ư ặ ặ ặ ồ ộ ả ư ủ ơ ở ể ử ch a có ngu n ho c ch a đ c s đ x lý ho c là n p ho c là gi i **** x ử
ẫ ợ ợ ổ lý xoá n , nên v n theo n trên s sách.
ộ ố ư ệ ệ ặ ả ự + M t khác, trong vi c qu n lý thu còn có m t s công vi c ch a th c
ờ ầ ủ ư ệ ể ế ệ ố ố ị ị ế hi n k p th i đ y đ theo quy đ nh nh vi c ki m tra, đ i chi u, đôn đ c ti n
ộ ộ đ n p BHXH.
ỉ ệ ỹ ệ ơ ấ ư ợ T l đóng góp và c c u đóng góp vào qu hi n nay ch a h p lý.
ể ư ỉ ệ ự ườ ử ụ ộ Th c ra đ đ a ra t l đóng góp là 20% (ng i s d ng lao đ ng 15%, ng ườ i
ơ ở ữ ư ự ắ ộ ọ ớ lao đ ng 5%) ch a d a vào c s khoa h c v ng ch c, so v i m t s n ộ ố ướ c
ế ớ ỉ ệ ủ ấ trên th gi ự i và khu v c thì t l đóng góp c a chúng ta còn th p.
Tỉ lệ đóng góp vào quỹ BHXH ở một số nước đóng
góp trên thế giới.
ườ ườ ớ Ng ớ i LĐ so v i Ng i SDLĐ so v i qu l ỹ ươ ng
l ngươ (%)
CHLB Đ cứ 14,8 18,8 16,3 22,6
CH Pháp 11,82 19,68
Malayxia 9,5 12,75
Và với tỉ lệ thu như thế này thì theo dự báo của
chuyên gia ILO tình hình quỹ BHXH Việt Nam trong thời
gian tới như sau:
1997 2000 2010 2020 2030
27
ố ườ S ng i đóng BHXH (ngàn) 3271 4406 5233 58057 3110
ố ườ ưở S ng i h ng BHXH (ngàn) 1802 1739 1808 1867 1792
ướ c 1995
1732 60 1635 167 1195 549 706 1102 290 1577
7,9 11,6 23,4 35,1 49,6
Trong đó: ưở ng tr Th ưở Th ng sau 1995 Thu BHXH (ngàn t )ỉ Chi BHXH (ngàn t )ỉ 5,9 8,7 17,9 33,4 63,0
ệ ỉ Chênh l ch thu chi (ngàn t ) +2,0 +2,8 +5,5 +1,8 13,5
ự ủ ậ ớ ỹ V y theo d báo c a các chuyên gia ILO thì t i năm 2030 qu BHXH
ệ ụ ầ ẽ ị ọ Vi t Nam s b thâm h t tr m tr ng.
ư ớ ượ ừ ể ữ V i nh ng u nh ủ c đi m v a nêu trên trong công tác thu BHXH c a
ướ ữ ầ ả ờ ỏ ả n c ta trong th i gian đòi h i chúng ta c n ph i có nh ng gi i pháp thích
ườ ả ủ ệ ờ ằ ợ h p nh m tăng c ng hi u qu c a công tác thu BHXH trong th i gian t ớ i
ưở ủ ổ ổ ỹ ị ả ự ả đ m b o s tăng tr ạ ng n đinh c a qu BHXH nói riêng và n đ nh ho t
ộ đ ng BHXH nói chung.
ừ ướ ả b. Thu t ngân sách nhà n c đóng góp và các kho n thu khác.
ỹ ệ ượ ướ Qu BHXH Vi t Nam đ c ngân sách nhà n c đóng góp d ướ ạ i d ng
ố ượ ể ể ả ỹ ượ ưở chuy n cho qu BHXH đ chi tr cho các đ i t ng đ c th ng BHXH t ừ
ở ề ướ 1/1/1995 tr v tr c.
ệ ượ ướ ỹ Ngoài ra qu BHXH Vi t Nam còn đ c ngân sách nhà n ợ c tr giúp
ả ế ộ ữ ườ ượ ưở chi tr cho các ch đ cho nh ng ng i đ c h ng BHXH sau ngày
ướ ế 1/1/1995. Tr ộ c đây do khâu thu, chi BHXH còn y u kém nên BHXH là m t
ặ ướ ữ ổ ớ gánh n ng cho ngân sách nhà n c. Ngày nay sau nh ng năm đ i m i BHXH
ề ừ ấ ầ ặ ỏ ướ ấ đã d n thoát kh i bao c p n ng n t ngân sách nhà n c, ngân sách c p cho
ượ ư ả ầ ả ả ỗ BHXH đ ứ c gi m d n (m i năm gi m bình quân kho ng 3% nh ng m c
ả gi m ngày càng cao).
ố ớ ả ừ ự ỗ ợ ủ ổ Đ i v i các kho n thu khác: t s h tr c a các cá nhân, t ch c t ứ ừ
ừ ầ ư ố ủ ầ ỗ ệ thi n, t đ u t v n nhàn r i... cũng đã góp ph n gia tăng quy mô c a qu ỹ
28
ặ ệ ố ớ ạ ộ ầ ư ố ỗ ủ ỹ BHXH. Đ c bi t đ i v i ho t đ ng đ u t v n nhàn r i c a qu BHXH có
ạ ộ ể ả ọ ở ồ ạ ộ vai trò vô cùng quan tr ng, b i ho t đ ng b o hi m cũng bao g m ho t đ ng
ầ ư ử ụ ỗ ể ệ ố ờ tài chính, thông qua vi c đ u t , s d ng v n nhàn r i đ sinh l ạ i, có ho t
ầ ư ố ả ượ ệ ả ươ ộ đ ng đ u t ớ ả v n m i đ m b o đ ỹ c vi c chi tr qu BHXH trong t ng lai.
ố ố ạ ỗ ủ ỉ ồ ố ờ ố ề Cu i năm 1999 s v n t m th i nhàn r i c a BHXH là 12000 t đ ng. S ti n
ượ ầ ư ủ ự ể này BHXH đ c chính ph cho phép đ u t vào các d án phát tri n kinh t ế
ộ ủ ấ ướ ử ủ ế xã h i c a đ t n c, mua trái phi u, công trái và g i ngân hàng c a nhà n ướ c
ị ủ ừ ể ợ ỹ ể đ phát tri n giá tr c a qu . (đ t mua công trái v a qua BHXH đã mua 500 t ỉ
ố ề ổ ờ ỉ ồ ồ đ ng). T ng s ti n sinh l i là 631 t đ ng.
ạ ượ ế ả K t qu trên đ t đ c là do các nguyên nhân:
ứ ệ ấ ả Th nh t là do hi u qu ngày càng cao trong công tác thu phí BHXH
ừ ườ ử ụ ộ ườ ư ộ ở t i s d ng lao đ ng và ng ng i lao đ ng nh nêu trên.
ướ ộ ậ ế ị ư ề ạ ỹ Nhà n c quy t đ nh đ a qu BHXH ra h ch toán đ c l p đi u này
ệ ố ế ả ộ ự ệ khi n cho các cán b qu n lý trong h th ng BHXH t hoàn thi n, nâng cao
ệ ố ủ ệ ệ ả trách nhi m c a mình trong vi c qu n lý h th ng BHXH nói chung và qu ỹ
ệ ả ả ỹ BHXH nói riêng nâng cao hi u qu trong qu n lý qu .
ế ị ườ ướ ơ ượ ướ ề B c vào c ch th tr ng, đ c nhà n c giao cho toàn quy n sr ư
ả ộ ỹ ỹ ụ d ng qu BHXH, các cán b qu n lý BHXH nói chung và qu BHXH nói
ớ ơ ế ớ ỹ ế ứ ạ ạ riêng đã nhanh chóng thích nghi v i c ch m i, tích lu ki n th c m nh d n
ự ệ ả ế ừ ầ ầ ư đ u t ừ vào các lĩnh v c v a có hi u qu kinh t v a an toàn góp ph n tăng
ủ ồ ỹ ngu n thu c a qu .
ạ ượ ặ ộ ố ệ ả ở ờ M c dù đã đ t đ c m t s hi u qu công tác này trong th i gian
ở ộ ộ qua, tuy nhiên cũng ờ công tác này trong th i gian qua còn b c l ạ ề nhi u h n
ế ầ ụ ắ ả ch c n ph i kh c ph c.
ặ ả ướ ấ ư M c dù có gi m nh ng ngân sách nhà n c c p cho BHXH còn t ươ ng
ồ ấ ả ợ ấ ữ ố ớ đ i l n nó bao g m t t c chi phí tr c p BHXHcho nh ng ng ườ ượ i đ c
ưở ế ộ ướ ế ộ ầ ộ h ng ch đ BHXH tr c 1/1/1995 và m t ph n chi phí các ch đ BHXH
29
ưở ố ượ ườ cho ng ườ ượ i đ c h ng BHXH sau 1/1/1995 mà s l ữ ng nh ng ng i này
ế ộ ướ ả ủ ệ ấ ậ hi n nay còn r t đông và do h u qu c a các chính sách, ch đ tr c đây đ ể
ạ ẫ ặ ộ ướ l i nêu đây v n còn là m t gánh n ng cho ngân sách nhà n c.
ề ầ ư ố ỹ ặ ỗ ộ ỹ ấ Trong v n đ đ u t v n nhàn r i do qu BHXH là m t qu đ c bi ệ t,
ờ ố ủ ệ ế ườ ộ ộ liên quan đ n đ i s ng c a hàng tri u ng ạ i lao đ ng trong xã h i nên ho t
ầ ư ỉ ượ ử ụ ầ ộ ố ỗ ộ đ ng đ u t ch đ ả ế ứ ẩ c s d ng m t ph n v n nhàn r i và ph i h t s c c n
tr ng.ọ
ầ ư ố ả ư ệ ậ ỗ ở ạ ộ Vì v y, ho t đ ng đ u t v n nhàn r i có hi u qu ch a cao b i tính
ầ ư ố ọ ớ ợ ậ ẩ c n tr ng khiđ u t ậ ủ v n (theo quy lu t r i ro càng l n, l i nhu n càng cao)
ị ườ ủ ứ ớ ờ ồ đ ng th i do th tr ề ng ch ng khoán c a chúng ta m i hình thành còn nhi u
ướ ư ệ ề ắ ả ộ ỹ v ớ ầ ng m c, các cán b qu n lý qu BHXH kinh nghi m ch a nhi u v i đ u
ư ủ ế ử ế ạ t ch y u là g i ngân hàng, mua trái phi u kho b c, muc công trái... nên lãi
ấ ấ su t còn th p.
ừ ề ấ ấ T các v n đ đã nêu trong công tác thu BHXH cho chúng ta th y đ ượ c
ạ ượ ặ ế ề m c dù công tác thu BHXH đã đ t đ ả c nhi u k t qu đáng khích l ệ ầ , d n
ỏ ự ề ủ ư ầ ấ ặ ầ d n góp ph n đ a BHXH thoát kh i s bao c p n ng n c a nhà n ướ Tuy c.
ộ ộ ượ ụ ể ầ ắ ờ ẫ nhiên nó v n còn b c l ề nhi u nh c đi m c n kh c ph c trong th i gian t ớ i
ề ệ ằ ạ ưở ể ỹ ệ nh m t o đi u ki n cho vi c tăng tr ồ ng, phát tri n ngu n qu BHXH góp
ờ ố ầ ổ ị ườ ẹ ả ặ ộ ph n n đ nh đ i s ng ng i lao đ ng, gi m nh gánh n ng cho ngân sách,
ổ ị ế ộ n đ nh kinh t xã h i.
ờ 3. Tình hình chi BHXH trong th i gian qua.
ư ở ượ ử ụ ụ Nh đã nêu ỹ trên qu BHXH đ c s d ng cho hai m c đích đó là:
ả ợ ấ ế ộ + Chi tr tr c p các ch đ BHXH;
ả ỹ + Chi qu n lý qu BHXH.
ỹ ượ ủ ế ế ộ ể Qu BHXH đ ả c dùng ch y u đ chi tr cho các ch đ BHXH. Hi nệ
ệ ợ ấ ố ế ộ ợ ấ ồ nay BHXH Vi t Nam bao g m 5 ch đ đó là: Tr c p m đau, tr c p thai
30
ợ ấ ư ề ệ ệ ạ ộ ố ả s n, tr c p tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p, h u trí và cu i cùng là
ế ộ ử ấ ch đ t tu t.
ộ ề ọ ớ ự ế ạ ộ ặ Cùng v i s ti n b v m i m t trong ho t đ ng BHXH nói chung,
ả ả ờ công tác qu n lý thu BHXH nói riêng thì công tác qu n lý chi BHXH trong th i
ự ề ề ế ề ặ ổ gian qua cũng có nhi u bi n đ i tích c c v nhi u m t.
ữ ệ ệ ổ ọ ớ Trong nh ng năm qua BHXH Vi t Nam luôn coi tr ng vi c đ i m i quy
ồ ơ ủ ụ ưở ế ộ ệ ộ trình, th t c h s xét h ng ch đ BHXH công vi c này là m t trong
ữ ả ằ ạ ự ậ ợ nh ng khâu c i cách hành chính nh m đem l ụ ụ i s ph c v thu n l ấ i nh t cho
ị ử ụ ộ ườ ộ ướ ệ ả ơ đ n v s d ng lao đ ng và ng i lao đ ng. Tr c đây vi c gi ế ố i quy t m
ườ ừ ộ ế ấ ờ ề ầ ạ đau th ng kéo dài t m t đ n hai tháng vì c n nhi u lo i gi y t làm căn c ứ
ờ ạ ừ ự ế ệ ế ể ả ợ ấ đ tr tr c p. Đ n nay toàn ngành th c hi n trong th i h n t 5 đ n 25 ngày
ượ ầ ị ử ụ ế ơ ộ đ c h u h t các đ n v s d ng lao đ ng hoan nghênh.
ừ ế ả ế ơ ệ ượ ườ T năm 1995 đ n nay đã gi i quy t h n 3 tri u l t ng ỉ ố i ngh m, 7
ợ ấ ệ ệ ề ạ ơ ộ ạ ượ v n l t ng ườ ưở i h ng tr c p tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p, h n 30
ườ ạ ỉ ươ ư ạ ượ v n l t ng ả i ngh thai s n, 51 v n ng ườ ưở i h ng l ng h u hàng tháng và
ư ể ả ợ ấ ư ầ ườ ạ ợ tr c p 1 l n nh ng ch a đ x y ra tr ế ộ ng h p nào vi ph m ch đ .
ệ ả ệ ổ ế ứ ớ Cùng v i vi c gi ế ộ i quy t các ch đ BHXHlà vi c t ch c chi tr ả
ươ ế ứ ợ ấ ư ế ộ ổ ứ l ng h u và các tr c p BHXH cũng h t s c ti n b . Công tác t ch c đem
ố ượ ề ế ủ ụ ệ ầ ậ ờ ị ả ti n đ n tr cho đ i t ấ ng k p th i, đ y đ , thu n ti n luôn là m c tiêu ph n
ệ ấ ủ đ u c a BHXH Vi t Nam.
ệ ả ự ế ấ ị BHXH Vi t Nam cũng đã quy đ nh BHXH các c p chi tr tr c ti p cho
ữ ưở ế ộ ư ộ ầ ộ ầ ợ ấ ặ nh ng ng ườ ượ i đ c h ằ ng ch đ h u m t l n ho c tr c p m t l n nh m
ụ ườ ự ế ậ ớ ơ ở m c đích tăng c ng s ti p c n v i ng ườ ưở i h ng BHXH. Trên c s đó
ắ ị ờ ư ị ủ ố ượ ệ ọ ề ả ắ n m b t k p th i tâm t ế nguy n v ng ki n ngh c a đ i t ng v gi ế i quy t
ế ậ ế ộ ự ệ ờ ế ị chính sách, ch đ BHXH có đúng và k p th i không? Vi c ti p c n tr c ti p
ườ ố ượ ả ộ ơ ố ơ ớ v i ng i lao đ ng cũng giúp c quan BHXH qu n lý đ i t ng t t h n xác
ờ ạ ở ộ ự ề ệ ề ơ ồ ố th c h n: Đ ng th i t o đi u ki n cho công tác tuyên truy n m r ng đ i
31
ượ ề ơ ộ t ự ng cho công tác tham gia BHXH ngày càng nhi u h n, tác đ ng tích c c
ế đ n công tác thu BHXH.
ả ươ ươ ạ ợ ấ ư ố ề Bình quân s ti n chi tr l ng l ơ ng h u và các lo i tr c p cho h n
ườ ỉ ồ ư ự ộ ộ ệ 6 tri u ng ệ i lao đ ng là 6000 t đ ng m t năm nh ng BHXH đã th c hi n
ế ộ ấ ả ả ị ủ ờ ườ ượ ưở ầ chi tr k p th i, đ y đ theo ch đ , t ữ t c nh ng ng c h i đ ng l ươ ng
ợ ấ ề ượ ặ ộ ầ ậ ướ ặ ư h u ho c tr c p hàng tháng đ u đ c nh n m t l n tr c ngày 15. Đ c bi ệ t
ệ ả ố ngày 24/6/1999 BHXH Vi t Nam đã ban hành văn b n s 860/BHXHQLC có
ệ ự ừ ả ươ ố ượ ế ạ hi u l c t ề ệ 1/7/1999 v vi c chi tr l ng cho đ i t ơ ẵ ng t m v ng đ n n i
ố ượ ả ế ở ơ ạ ừ ạ t m trú. Theo văn b n này thì các đ i t ng đ n n i t m trú t 3 tháng tr ở
ậ ươ ư ạ ơ ạ ậ ợ ề ể lên có th nh n l ng h u t ộ i n i t m trú m t cách thu n l i, đây là đi u mà
ướ ư ượ tr c đây chúng ta ch a làm đ c.
ả ươ ợ ấ ư Công tác chi tr l ng h u và tr c p hàng tháng đã làm cho đ i t ố ượ ng
ữ ế ườ yên tâm và yêu m n nh ng ng i làm công tác BHXH.
ệ ố ể ẫ ổ ượ ự ặ H th ng bi u m u, s sách đ ễ ể ẽ c xây d ng ch t ch , rõ ràng d hi u
ướ ụ ụ ế ộ ự ằ ả ơ h n tr c, nh m ph c v đăc l c cho công tác chi tr các ch đ BHXH phù
ệ ớ ờ ủ ổ ệ ớ ợ h p v i tình hình hi n nay. V i vi c ra đ i c a s BHXH đã làm cho công
ế ộ ễ ệ ả ả ờ ớ ị vi c chi tr các ch đ d dàng, chính xác, k p th i gi m b t các hi n t ệ ượ ng
tiêu c c.ự
ệ ạ ứ ụ ệ ọ BHXH Vi t Nam đã sáng t o ng d ng công ngh tin h c vào công tác
ạ ộ ủ ệ ầ ả ả ả qu n lý c a ngành góp ph n nâng cao hi u qu qu n lý ho t đ ng BHXH nói
ế ộ ả ả chung và qu n lý chi tr các ch đ BHXH nói riêng.
ạ ượ ư ậ ư ế ề ả ấ ở Tuy đã đ t đ c nhi u k t qu đáng ph n kh i nh v y nh ng trong
ế ụ ả ặ ủ ề ẫ ả ầ ố công tác qu n lý chi v n còn ph i đ t ra nhi u v n c n ti p t c c ng c ố
ớ ụ ể ờ trong th i gian t i, c th là:
ế ộ ữ ữ ệ ắ ạ ơ Xét các ch đ ng n h n, có nh ng lúc, nh ng n i vi c chi tr ả ợ tr
ườ ế ậ ả ộ ưở ớ ấ c p cho ng i lao đ ng, thi u chính xác, còn ch m gây nh h ng t i tâm t ư ,
ủ ả ườ ư ộ tình c m c a ng ọ i lao đ ng cũng nh gia đình h .
32
ặ ạ ế ộ ư ế ề ạ ồ Xét v các ch đ dài h n còn có các m t h n ch nh ngu n chi tr ả
ộ ướ ườ ị ộ ể ấ thu c ngân sách nhà n c th ng b đ ng do c p trên chuy n v ch m. ề ậ Vi cệ
ề ở ứ ể ậ ươ ấ ở ả ả ổ t ch c v n chuy n ti n ị các đ a ph ng các tác b o qu n tiêu m t các
ả ư ả ễ ả ụ ứ ệ ế ả ế ấ ơ n i chi tr ch a đ m b o d x y ra m t mát, thi u h t. Vi c nghiên c u k t
ả ự ụ ượ ư ứ ế ắ ế ợ h p hai hình th c chi tr tr c ti p và gián ti p ch a kh c ph c đ c nh ượ c
ủ ứ ể ỗ đi m c a m i hình th c.
ệ ứ ụ ệ ả ạ Vi c ng d ng công ngh thông tin vào công tác qu n lý còn h n ch ế
ư ệ ả ả ộ ớ nên hi u qu qu n lý ch a cao, chi phí cho b máy hành chính còn l n.
ề ừ ừ ệ ấ ả ỹ ệ T các v n đ v a nêu trong vi c qu n lý qu BHXH Vi t Nam trong
ấ ượ ừ ờ ạ ượ ầ ặ th i gian v a qua, chúng ta đã th y đ ữ c ph n nào nh ng m t đã đ t đ c và
ư ạ ượ ể ừ ữ ặ ượ ả ợ nh ng m t ch a đ t đ c đ t đây có đ c các gi ệ i pháp thích h p cho vi c
ườ ệ ả ả ỹ ướ ệ tăng c ng hi u qu qu n lý qu BHXH n c ta trong tình hình hi n nay
ươ ệ ả ưở ỹ ổ ổ ị ị ư cũng nh trong t ả ng lai đ m b o vi c tăng tr ng và n đ nh qu , n đ nh
xã h i.ộ
Ố Ỹ Ả Ằ Ệ III. CÁC GI I PHÁP NH M CÂN Đ I QU BHXH VI T NAM
ệ 1. Bi n pháp tăng thu BHXH.
ố ớ ả ườ ử ụ ộ a. Đ i v i kho n thu t ừ ườ ng ộ i lao đ ng và ng i s d ng lao đ ng.
ướ ế ề ủ ả ướ ầ ả ượ Tr c h t v phía qu n lý vĩ mô c a nhà n c c n ph i có đ c h ệ
ạ ộ ả ả ố ổ ị th ng văn b n pháp lý n đ nh, tho đáng trong ho t đ ng BHXH nói chung
ư ệ ờ ậ và công tác thu BHXH nói riêng (Nh vi c nhanh chóng cho ra đ i lu t
ề ế ư ệ ả BHXH) đ a công tác thu BHXH đi vào n n p và có hi u qu .
ở ộ ố ượ ệ ầ C n có các bi n pháp m r ng đ i t ự ng tham gia BHXH ra các l c
ượ ộ ộ ướ ự ượ ớ ộ l ng lao đ ng trong xã h i (n ỉ c ta m i ch có 14% l c l ng lao đ ng xã
ỉ ủ ổ ế ớ ứ ộ h i tham gia BHXH) theo đúng tôn ch c a t ộ ch c lao đ ng th gi i (ILO)
ườ ẽ ề ề ề ộ ọ “M i ng ầ i lao đ ng đ u có quy n tham gia BHXH”, đi u này s góp ph n
ở ộ ưở ủ ả ậ ố ả ỹ m r ng tăng tr ể ng qu BHXH và tho mãn quy lu t v n có c a b o hi m
ấ ố ố nói chung và BHXH nói riêng là l y s đông bù s ít.
33
ườ ữ ệ ể ơ ộ ộ ố Tăng c ệ ng h n n a vi c ki m tra, rà soát s lao đ ng thu c di n
ậ ị ử ữ ắ ả ờ ộ ị ph i tham gia BHXH b t bu c theo lu t đ nh, x lý k p th i nh ng tr ườ ng
ạ ườ ủ ơ ố ố ợ h p vi ph m, th ế ố ng xuyên đôn đ c, đ i chi u s thu BHXH c a các đ n v ị
ố ợ ặ ộ ệ ẽ ớ ử ụ s d ng lao đ ng, ph i h p ch t ch v i các ban ngành liên quan trong vi c
ự ệ ạ ố ổ ỉ ứ th c hi n công tác thu BHXH t i các t nh, thành ph , t ch c các ch ươ ng
ề ấ ậ ộ ườ ề ả trình t p hu n, h i th o v thu BHXH, tăng c ề ng tuyên truy n v chính
ế ộ ươ ự ế ệ ạ sách, ch đ BHXH qua các ph ố ng ti n thông tin đ i chúng, tr c ti p xu ng
ị ử ụ ử ụ ề ậ ơ ộ ộ ộ các đ n v s d ng lao đ ng, tuyên truy n v n đ ng cho s d ng lao đ ng,
ườ ể ộ ế ề ợ ứ ề ậ ng i lao đ ng hi u bi t và nh n th c đúng v quy n l ệ i trách nhi m trong
ệ vi c tham gia BHXH.
ầ ị ộ ỹ ả C n ph i xác đ nh l ạ ỉ ệ i t l đóng góp vào qu BHXH m t cách chính
ơ ở ể ươ ơ ứ ứ ưở ợ ấ xác h n trên c s khoa h c. ọ Đ t ớ ng ng v i m c h ng tr c p BHXH
ả ự ả ằ ả ủ ự ỹ ỹ nh m đ m b o s chi tr ủ ỡ c a qu BHXH, tránh v qu (theo d đoán c a
ứ ưở ứ ớ ế ệ ỹ ILO v i m c đóng góp và m c h ng hi n nay đ n năm 2030 qu BHXH s ẽ
ư ỉ ệ ụ ỹ ươ ị b thâm h t, ILO khuyên nên đ a t l đóng góp qu BHXH lên là 30% l ng,
ộ ố ứ ủ ướ ể ượ ưở m t s tính toán c a các nhà nghiên c u trong n c thì đ đ c h ng 75%
ươ ỹ ươ ứ ả ế l ng thì m c đóng góp ph i là 35% qu l ng còn n u đóng góp 20% thì
ỉ ươ ch nên đ ượ ưở c h ng 45% l ng.
ả ớ b. V i các kho n thu khác.
ự ệ ầ ả ợ ừ C n tích c c khai thác các kho n vi n tr , đóng góp t các t ổ ứ ừ ch c t
ướ ướ trong n c và ngoài n c.
ạ ử ụ ầ ư ạ ố ỗ ờ ồ M nh d n s d ng ngu n v n nhàn r i đi đ u t sinh l ụ i vào m c
ể ở ộ ừ ệ ộ tiêu phát tri n kinh t ế ấ ướ đ t n ố c v a tăng vi c làm cho xã h i, m r ng đ i
ượ ế ể ừ ồ ố ừ t ể ng tham gia BHXH, v a tránh đ ngu n v n ch t đ tăng thu t ầ lãi đ u
t .ư
ườ ộ ầ ư ỹ ừ ả ạ ả ưở Tăng c ng đào t o cán b đ u t qu v a đ m b o tăng tr ng qu ỹ
ị ỹ ả ổ ừ ả v a đ m b o n đ nh qu .
34
ệ ử ụ ữ ầ ớ ố ỗ ủ C n có nh ng chính sách m i trong vi c s d ng v n nhàn r i c a
ệ ề ợ ớ ỹ ướ ướ qu BHXH cho phù h p v i đi u ki n n c ta b ề c vào n n kinh t ế ị th
ườ ị ườ ự ờ ứ tr ng và s ra đ i th tr ng ch ng khoán.
ệ ả 2. Các bi n pháp gi m chi BHXH.
ổ ứ ở ự ệ ệ ấ ả T ch c ế ộ ầ các c p, các ngành th c hi n vi c chi tr các ch đ đ y
ủ ờ ị ướ ủ ị đ , k p th i theo đúng quy đ nh c a Nhà n c.
ổ ứ ạ ộ ể ể ừ T ch c ki m tra, thanh tra, ki m soát ho t đ ng chi BHXH theo t ng
ế ộ ừ ị ươ ệ ượ ch đ , t ng đ a ph ề ng, ngành ngh tránh các hi n t ự ng tiêu c c trong chi
ữ ử ữ ệ ớ ườ BHXH và có nh ng bi n pháp x lý thích đáng v i nh ng tr ợ ng h p vi
ph m.ạ
ườ ự ả ạ ộ ộ Tăng c ng, tích c c đào t o đ i ngũ cán b qu n lý, nâng cao năng
ủ ệ ằ ả ộ ộ ả ự ủ l c c a các cán b nh m tăng hi u qu qu n lý c a các cán b này cho thích
ệ ớ ơ ề nghi v í đi u ki n m i.
ạ ộ Ứ ụ ệ ả ọ ng d ng công ngh tin h c vào quá trình qu n lý ho t đ ng BHXH
ệ ả ả ằ ả ạ nói chung, qu n lý thu chi nói riêng nh m tăng hi u qu qu n lý các ho t
ộ đ ng này.
35
Ả
Ệ
TÀI LI U THAM KH O
ể ả ườ ạ ọ Giáo trình B o hi m (Tr ng Đ i h c KTQD)
ủ ồ Ch biên PGS.TS .H Sĩ Sà
ể ạ ả ộ ố T p chí B o hi m xã h i các s : 1, 3, 5, 6/2000 xuân canh thìn
ạ ộ ộ ố T p chí Lao đ ng & Xã h i các s 4/1997; 8,9,12/1998; 3/1999; 3/2000
ị ị Ngh đ nh 43CP ra ngày 22/6/1993
ị ị Ngh đ nh 12CP ra ngày 26/11/1995
ậ ộ ướ ệ ươ B ộ Lu t Lao đ ng n c CHXHCN Vi t Nam ch ng 12
36
