Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí: Ảnh hưởng của phim truyền hình Hàn Quốc đối với lối sống của công chúng thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:156

Thêm vào BST

Báo xấu

147
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu, phân tích và đánh giá tác động, ảnh hưởng của PTHHQ đối với lối sống của công chúng TP. HCM, từ đó, đề xuất các khuyến nghị, giải pháp giúp truyền hình nói chung, truyền hình TP. HCM nói riêng có những định hướng giáo dục, thẩm mỹ khi truyền thông các sản phẩm văn hóa đại chúng cho công chúng. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí: Ảnh hưởng của phim truyền hình Hàn Quốc đối với lối sống của công chúng thành phố Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- BÙI THỊ HƢƠNG ẢNH HƢỞNG CỦA PHIM TRUYỀN HÌNH HÀN QUỐC ĐỐI VỚI LỐI SỐNG CỦA CÔNG CHÚNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Báo chí Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- BÙI THỊ HƢƠNG ẢNH HƢỞNG CỦA PHIM TRUYỀN HÌNH HÀN QUỐC ĐỐI VỚI LỐI SỐNG CỦA CÔNG CHÚNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí Mã số: 60.32.01.01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS - TS Đặng Thị Thu Hƣơng Hà Nội - 2015
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên em xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến giảng viên hƣớng dẫn khoa học, PGS. TS Đặng Thị Thu Hƣơng, ngƣời đã giúp em nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Em xin gửi lời cảm ơn đến qúy thầy cô trƣờng Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn (ĐHQG Hà Nội), Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn (ĐHQG thành phố Hồ Chí Minh), quý thầy cô Khoa Báo chí - Truyền thông đã truyền đạt những kiến thức quý báu cho em trong quá trình học tập và tạo điều kiện thuận lợi để em hoàn tất thủ tục hồ sơ bảo vệ luận văn. Qua đây, em cũng xin bày tỏ sự cảm kích và gửi lời cảm ơn của mình vì sự hợp tác, giúp đỡ của những nhà báo, biên tập viên, phóng viên, các bạn bè đồng nghiệp, các bạn sinh viên và những cƣ dân TP. HCM ở các quận: Quận 3, Quận 5, Quận 8, Quận Thủ Đức và hai huyện ngoại thành là Củ Chi và Hóc Môn, đã dành thời gian, tâm huyết trả lời phỏng vấn, điều tra, giúp em hoàn thành luận văn. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý thầy cô trong hội đồng nghiệm thu đã dành thời gian quý báu để đọc và góp ý cho luận văn của em. Sau cùng, em xin đƣợc cảm ơn gia đình đã chia sẻ, giúp đỡ em trong công việc và cuộc sống để em có điều kiện học tập và nghiên cứu. Một lần nữa em xin đƣợc gửi lời chúc sức khỏe, hạnh phúc và thành công đến tất cả những ngƣời Ơn - Nghĩa của em. Trân trọng! Tác giả luận văn Bùi Thị Hƣơng
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Ảnh hƣởng của phim truyền hình Hàn Quốc đối với lối sống của công chúng TP. HCM” là công trình nghiên cứu của tôi dƣới sự hƣớng dẫn của PGS. TS Đặng Thị Thu Hƣơng. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề tài này là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào trƣớc đây. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá đƣợc chính tác giả thu thập từ thực tế hoặc từ những nguồn tin đáng tin cậy. Luận văn có tham khảo thông tin từ một số sách, báo, tài liệu trong danh mục tài liệu tham khảo. Tác giả luận văn Bùi Thị Hƣơng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài .......................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................... 8 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 9 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................... 10 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận văn ............................................ 11 7. Kết cấu của luận văn ............................................................................................. 11 CHƢƠNG 1: CƠ SƠ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ..................... 13 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài .................................................................... 13 1.2. Vài nét về Làn sóng văn hóa Hàn Quốc............................................................. 30 1.3. Đặc diểm của công chúng thành phố Hồ Chí Minh ........................................... 42 Tiểu kết chƣơng 1...................................................................................................... 47 CHƢƠNG 2: PHIM TRUYỀN HÌNH HÀN QUỐC TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH VIỆT NAM VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA NÓ ĐẾN LỐI SỐNG CỦA CÔNG CHÚNG TP. HCM ..................................................................................... 48 2.1. Cách thức tiếp nhận văn hóa Hàn Quốc và tiêu thụ sản phẩm văn hóa Hàn Quốc gắn với Làn sóng văn hóa Hàn Quốc ........................................................................ 48 2.2. Diện mạo phim truyền hình Hàn Quốc trên sóng truyền hình Việt Nam, thói quen tiếp nhận và đánh giá của công chúng TP. HCM về PTHHQ .......................... 49 2.3. Sự tiếp nhận và thái độ của công chúng TP. HCM đối với các sản phẩm hàng hóa/ dịch vụ tiêu dùng Hàn Quốc .............................................................................. 76 2.4. Quan điểm của công chúng TP. HCM về văn hóa, kinh tế, con ngƣời Hàn Quốc ............................................................................................................ 73 2.5. Những tác động của phim truyền hình Hàn Quốc đến công chúng TP. HCM .. 82 Tiểu kết chƣơng 2...................................................................................................... 89
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÕ ĐỊNH HƢỚNG THÔNG TIN CỦA CÁC PHƢƠNG TIỆN TRUYỀN THÔNG ĐẠI CHÖNG VỚI CÔNG CHÖNG TP. HCM VỀ LÀN SÓNG VĂN HÓA HÀN QUỐC .... 91 3.1. Một số vấn đề về văn hóa truyền thông Việt Nam hiện nay (qua khảo sát công chúng TP. HCM 8/2014) ........................................................................................... 91 3.2. Một số giải pháp nâng cao vai trò định hƣớng của truyền thông về làn sóng văn hóa Hàn Quốc đối với công chúng TP. HCM ........................................................... 99 Tiểu kết chƣơng 3 .................................................................................................. 110 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 111 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 115 PHỤ LỤC THAM KHẢO
DANH MỤC VIẾT TẮT 1. BTV: Đài phát thanh – truyền hình Bình Dƣơng 2. BTV1: Kênh 1 Đài phát thanh – truyền hình Bình Dƣơng 3. BTV2: Kênh 2 Đài phát thanh – truyền hình Bình Dƣơng 4. D - Dramma: Kênh chuyên phim truyền hình cáp Việt Nam 5. ĐN - RTV: Đài phát thanh – truyền hình Đồng Nai 6. ĐN2 - RTV: Kênh 2 Đài phát thanh – truyền hình Đồng Nai 7. HTV: Đài truyền hình thành phố Hồ Chí Minh 8. HTVC - phim: Kênh chuyên phim của Đài truyền hình TP. HCM 9. LSVHHQ: Làn sóng văn hóa Hàn Quốc 10. NSND: Nghệ sỹ nhân dân 11. PT - TH : Phát thanh – Truyền hình 12. PTHHQ: PTHHQ 13. PTTTĐC: Phƣơng tiện truyền thông đại chúng 14. TP. HCM: Thành phố Hồ Chí Minh 15. VTV: Đài truyền hình Việt Nam
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Số lƣợng chƣơng trình nhập từ Hàn Quốc về Việt Nam năm 2007- 2010 Bảng 1.2: PTHHQ trên sóng HTV từ năm 2004 – 2011 Bảng 1.3: Trình độ văn hóa của công chúng TP. HCM qua khảo sát tháng 8/2014 Bảng 2.1: Tần suất sử dụng các PTTĐC để thu thập thông tin, giải trí của công chúng TP. HCM Bảng 2.2: Tƣơng quan giữa “giới tính” với tần suất xem PTHHQ Bảng 2.3: Tƣơng quan giữa “tuổi” với tần suất xem PTHHQ Bảng 2.4: Tƣơng quan giữa “nghề nghiệp” với mức độ xem PTHHQ Bảng 2.5: Tƣơng quan giữa “địa bàn sinh sống” với mức độ xem PTHHQ Bảng 2.6: Về “thời lƣợng” phát sóng PTHHQ so với các quốc gia khác trong đó có Việt Nam Bảng 2.7: Chất lƣợng PTHHQ theo đánh giá của công chúng TP. HCM Bảng 2.8: Lý do khiến công chúng TP. HCM yêu thích diễn viên Hàn Quốc Bảng 2.9: Thái độ của công chúng TP. HCM đối với các sản phẩm hàng hóa/dịch vụ tiêu dùng Hàn Quốc Bảng 2.10: Mức độ sử dụng các sản phẩm/dịch vụ tiêu dùng Hàn Quốc Bảng 2.11: Thái độ của công chúng TP. HCM sau khi xem PTHHQ Bảng 2.12: Đánh giá của công chúng TP. HCM về ảnh hƣởng tiêu cực của PTHHQ Bảng 3.1: Xu hƣớng biến đổi hệ giá trị văn hóa Việt Nam qua khảo sát công chúng TP. HCM : Bảng 3.2: Đánh giá của công chúng về việc giao lƣu văn hóa và hội nhập văn hóa quốc tế
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài Trƣớc kia, khoảng hơn 10 năm về trƣớc, Hàn Quốc là một đất nƣớc khá xa lạ với ngƣời Việt Nam, nhất là đối với các bạn trẻ, thì hiện nay đất nƣớc Hàn Quốc và văn hóa Hàn Quốc đã trở nên quen thuộc và gần gũi với ngƣời dân Việt Nam. Văn hóa Hàn Quốc đã xâm nhập và hiện diện trong đời sống vật chất và tinh thần của ngƣời Việt Nam. Mặt khác, khi nghiên cứu về văn hóa truyền thông, về sự giao lƣu văn hóa giữa các dân tộc, các quốc gia cũng nhƣ nghiên cứu về quá trình hội nhập của Việt Nam với thế giới, Hàn Quốc cũng là một trong những quốc gia đƣợc nhắc đến đầu tiên với nhiều bài học kinh nghiệm quý báu. Trong thực tế, Trung Quốc ghi dấu ấn với thế giới bằng những thành tựu vƣợt bậc về phát triển kinh tế; Thái Lan với “công nghiệp dịch vụ du lịch" đƣa đất nƣớc hòa nhập thế giới; Với riêng Hàn Quốc thì khác biệt, Hàn Quốc đã lựa chọn cho mình một con đƣờng riêng, một con đƣờng mềm dẻo mà chắc chắn - đó là văn hóa nghệ thuật – Một thứ tạo ra “Quyền lực mềm - Soft Power” dễ đi vào lòng ngƣời. Văn hóa Hàn Quốc ngày càng lan rộng và đƣợc đón nhận tại nhiều quốc gia trên thế giới mà nhiều nhất là ở châu Á, trong đó có Việt Nam [73]. Khi đề cập đến Làn sóng văn hóa Hàn Quốc (LSVHHQ) hay còn gọi là Hàn lƣu, ngƣời ta nghĩ ngay đến những ảnh hƣởng đến từ Hàn Quốc nhƣ văn hóa nghệ thuật, văn hóa ẩm thực và tiêu dùng,… Nghiên cứu về làn sóng văn hóa Hàn Quốc không thể không nói đến K‟movie – phim truyền hình Hàn Quốc (PTHHQ) và K‟pop – Âm nhạc Hàn; Đây là 2 lĩnh vực đƣợc xem là mũi nhọn cho ngành công nghiệp giải trí của xứ sở Kim Chi. Riêng về K‟movie – phim truyền hình Hàn Quốc, đã có một số nghiên cứu, khảo sát nhằm đánh giá, phân tích những ảnh hƣởng, hệ quả của quá trình trình xâm nhập Hàn lƣu vào Việt Nam qua phim ảnh. PTHHQ với mô-tip kịch bản hấp dẫn, nhiều biến cố, kịch tính, cùng với diễn xuất chân thực của các diễn viên đã giúp phim Hàn Quốc chiếm đƣợc không ít cảm tình của khán giả Việt. 1
Làn sóng văn hóa Hàn Quốc tại Việt Nam, đƣợc phân thành 3 giai đoạn: Giai đoạn đầu du nhập, từ những năm cuối thập niên 90 đến năm 2000; giai đoạn cao trào từ năm 2000 đến năm 2005; khoảng giữa năm 2005 đến nay đƣợc coi là giai đoạn bão hòa khi mà thời lƣợng chiếu phim Hàn Quốc ở Việt Nam đã giảm từ gần 20% xuống còn 8,4% [34]. Tuy vậy, sự ảnh hƣởng của LSHQ qua phim ảnh không vì thế mà giảm sút, hay mất đi. Nó vẫn âm ỉ, lan tỏa và hiện diện trong đời sống của mỗi cá nhân ở Việt Nam. Do vậy, dù đã có nhiều những nghiên cứu về Hàn lƣu ngay từ khi nó bắt đầu xuất hiện đến khi thoái trào thì việc nghiên cứu về Làn sóng Hàn, về ảnh hƣởng của PTHHQ đối với công chúng Việt Nam nói chung và công chúng TP. HCM nói riêng vẫn luôn cần thiết. Bên cạnh đó, nghiên cứu Ảnh hƣởng của PTHHQ đến với công chúng TP. HCM còn giúp ngƣời nghiên cứu trả lời các câu hỏi về nhu cầu, yêu cầu của công chúng đối với việc tiếp thu văn hóa nƣớc ngoài. Qua đó đƣa ra một số giải pháp cho những ngƣời quan tâm đến tác động của Hàn lƣu, phục vụ cho công tác bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc kết hợp với giao lƣu văn hóa quốc tế trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập của Việt Nam, để Việt Nam hòa nhập mà không hòa tan, đổi mới nhƣng không đổi màu. Trên đây là những lý do chính để tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Ảnh hƣởng của PTHHQ đối với lối sống của công chúng thành phố Hồ Chí Minh" làm đề tài luận văn cao học báo chí của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 2.1. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài Với xu thế toàn cầu hóa, hội nhập, giao lƣu về mọi mặt trong đời sống nhƣ hiện nay thì việc mở rộng giao lƣu giữa các quốc gia trên tất cả các lĩnh vực trong đó có văn hóa là rất quan trọng, nhất là sự giao lƣu ấy đến từ các nƣớc trong khu vực có sự tƣơng đồng về địa lý, văn hóa. Trong thế giới phẳng đƣợc tạo ra do sự phát triển vƣợt bậc về khoa học, kỹ thuật, sự xuất hiện của Internet đã tạo ra những “trào lƣu văn hóa", những “dòng chảy văn hóa” ảnh hƣởng to lớn tới tâm lý, đời 2
sống xã hội mỗi quốc gia. Nổi bật trong số đó là trào lƣu làn sóng văn hóa Hàn Quốc tại các quốc gia Châu Á – Thái Bình Dƣơng. Đã có khá nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề này: - Cho Hae Joang, 2005. Reading the Korean wave as a sign of global shifts. University of Auckland, Cornell University, and the University of California, Santa Cruz. - Jung Bong Choi, 2004. “Hallyu (The Korean wave): A cultural tempest in East and South East Asia”. USA Today, Dec 9. - Korean National Commission for UNESCO 2004: Korean philosophy: its tradition and modern transformation, Hollym. - Kim Jae-un, 1992. The Koreans: Their Mind and Behavior (translated by Kim Kyong-dong). Seoul, Kyobo Book Centre. - Kim Dae Sung, 2005. “Hallyu: How Far Has It Come?”. Korea Foundation Newsletter, No.11 - Pavin Chachavalpongpun, 2008. “Hallyu: The Diminishing Korean Wave?” - Soo-Jung Kim, 2006. A new trial about the 'Korean-Wave' over the glocalisation. University of Incheon, Kore Đa số các nghiên cứu nêu trên đều xuất hiện ở giai đoạn LSVHHQ phát triển hƣng thịnh và lan tỏa rộng khắp trên khắp thế giới. Cụ thể: Tác phẩm Reading the Korean wave as a sign of lobal shifts - tạm dịch: Đọc "Làn sóng Hàn Quốc" nhƣ là dấu hiệu của sự thay đổi toàn cầu - của nữ tác giả Cho Hae Joang công bố năm 2005 là một công trình nghiên cứu về LSVHHQ ở giai đoạn cao trào nhất của LSVHHQ trên thế giới, giai đoạn 2001 - 2005. Tác phẩm đi tìm lịch sử xuất hiện của thuật ngữ LSVHHQ - Hàn Lƣu; trả lời cho câu hỏi Làn sóng văn hóa Hàn Quốc là gì? Quá trình toàn cầu hóa đã tác động đến LSVHHQ nhƣ thế nào và LSVHHQ đã ảnh hƣởng đến thế giới ra sao. Tác giả đã nhấn mạnh sự phát triển của công nghệ truyền thông và sự ra đời của các tập đoàn truyền thông xuyên quốc gia khổng lồ nhƣ News Corp, Sonyvà Disney. Và các PTTTĐC đã tạo 3
thuận lợi cho việc lƣu thông các sản phẩm nghe nhìn của Hàn lƣu ở mức độ toàn cầu. Đồng thời, nghiên cứu cũng chỉ ra những vấn đề mà làn sóng Hàn Quốc phải đối mặt trong quá trình phát triển. Đó là sự phát triển của chủ nghĩa tƣ bản và "ý đồ” “xâm lƣợc" văn hóa, bành trƣớng văn hóa Hàn trên thế giới. Và theo tác giả thì điều đó hoàn toàn không nên, không có lợi cho LSVHHQ; khiến thế giới xuất hiện làn sóng tẩy chay văn hóa Hàn Quốc nhƣ đã xuất hiện ở giai đoạn sau này của Hàn Lƣu, giai đoạn bão hòa, thoái trào của LSVHHQ tính từ 2005 đến nay [67]. Trong khi đó, tác phẩm: A new trial about the 'Korean-Wave' over the glocalisation - tạm dịch là: Một thử nghiệm mới về "làn sóng Hàn Quốc" qua quá trình toàn cầu hóa của Soo-Jung Kim, xuất bản năm 2006, thuộc Đại học Incheon, Hàn Quốc. Công trình này nghiên cứu về các dòng chảy văn hóa Hàn Quốc xuất hiện trong giai đoạn toàn cầu hóa; phân tích những ƣu và nhƣợc của quá trình công nghiệp văn hóa, sản xuất và xuất khẩu văn hóa Hàn Quốc ra nƣớc ngoài nhƣ PTHHQ - K'movie, nhạc Hàn Quốc - K'Pop. Tác giả này cũng chỉ ra nguy cơ của "Chủ nghĩa đế quốc văn hóa - Cultural Imperialism" đồng thời chỉ trích hiện tƣợng đồng hóa văn hóa trên toàn cầu [76]. Khi làn sóng văn hóa Hàn Quốc đến Việt Nam, tác động mạnh mẽ tới đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của Việt Nam; một số chuyên gia, nhà nghiên cứu ở nƣớc ngoài đã có những phân tích, đánh giá về một số khía cạnh của vấn đề này: - Na Misu and Kang Man Seok, 2004. "Understanding the Korean Wave in Vietnam" (Hiểu về làn sóng văn hóa Hàn Quốc ở Việt Nam), Korean Association Broadcasting and Telecommunication Studies. - Na Misu and Van Thuy Hien, "Understanding the 'Korean Wave' in Vietnam", Chunbok National University. - Nguyen Ngoc Trung, 2006, “Vietnam Debates Impact of Korean Films - 'Korea wave' recedes as 'Vietnam wave' in Korea rises” Các nghiên cứu trên đã khái quát nội dung, đặc điểm và quá trình làn sóng văn hóa Hàn Quốc xác lập vị trí tại các quốc gia Châu Á - Thái Bình Dƣơng nói chung và Việt Nam nói riêng. 4
Tác giả Na Misu and Kang Man Seok trong nghiên cứu của mình năm 2004 về "Understanding the Korean Wave in Vietnam" - tạm dịch: "Hiểu về làn sóng văn hóa Hàn Quốc ở Việt Nam" đã đƣa ra những nghiên cứu về LSVHHQ nói chung và LSVHHQ tại Việt Nam nói riêng. Hai tác giả cũng đặt ra câu hỏi về tƣơng lai của LSVHHQ, có nên tiếp tục duy trì và phát triển làn sóng văn hóa Hàn Quốc hay sẽ một tƣơng lai khác cho làn sóng này? Tác giả Nguyễn Ngọc Trung trong nghiên cứu năm 2006: “Vietnam Debates Impact of Korean Films - 'Korea wave' recedes as 'Vietnam wave' in Korea rises” - tạm dịch: "Thảo luận về tác động của PTHHQ ở Việt Nam - Làn sóng Hàn Quốc giảm khi làn sóng Việt Nam ở Hàn Quốc gia tăng"; nghiên cứu này đã chỉ ra sự suy giảm của làn sóng văn hóa Hàn Quốc ở Việt Nam và sự phát triển của phim truyền hình Việt Nam (dù những bộ phim Việt mang hơi hƣớng của phim Hàn Quốc). Đã có nhiều hợp đồng, thỏa thuận làm phim giữa Việt Nam và Hàn Quốc, nhƣ chuyển thể phim Hàn sang phim Việt, mời các diễn viên Việt sang Hàn đóng phim (Cô dâu Hà Nội, 2005; Cô dâu vàng, 2008) và mời các diễn viên Hàn Quốc sang Việt Nam đóng phim (Tuổi thanh xuân, 2014; ...). Trong nghiên cứu này, tác giả Nguyen Ngoc Trung cũng đƣa ra một dự đoán về tƣơng lai của làn sóng văn hóa Việt (dù nhỏ) sẽ xuất hiện ở Hàn Quốc và theo tác giả điều này xét ở phƣơng diện nào cũng có lợi cho khán giả hai nƣớc Hàn Quốc và Việt Nam [56]. Nhƣ vậy, có thể nói, các nghiên cứu trên đã khái quát nội dung, đặc điểm và quá trình làn sóng văn hóa Hàn Quốc xác lập vị thế của mình tại các quốc gia Châu Á - Thái Bình Dƣơng nói chung và Việt Nam nói riêng. Cùng với sự hỗ trợ đắc lực của các phƣơng tiện truyền thống đại chúng mới, các hình thức truyền thông mới, làn sóng Văn hóa Hàn Quốc ngày càng đƣợc phổ biến rộng rãi và ảnh hƣởng đến xã hội các nƣớc. Đó là những tiền đề quan trọng cho các công trình nghiên cứu trong nƣớc về làn sóng văn hóa Hàn Quốc nói chungvà về ảnh hƣởng của PTHHQ nói riêng đến công chúng trẻ cho luận văn này. 5
2.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc Văn hóa truyền thông đại chúng tuy đã xuất hiện và đƣợc nghiên cứu ở nhiều các công trình nghiên cứu ở Việt Nam. Tuy nhiên, qua khảo sát các tài liệu này vẫn còn khiêm tốn, có số lƣợng nhỏ so với các vấn đề về lý luận truyền thông, truyền thông và các vấn đề văn hóa, xã hội khác. Thực tế, khi LSVHHQ vào Việt Nam và nở rộ đầu những năm 2000 trở lại đây, chƣa có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này. Dù vậy, một số bài viết và nghiên cứu của các tác giả ở Việt Nam ở mức độ nhất định cũng đã đề cập đến những khía cạnh khác nhau về làn sóng văn hóa Hàn Quốc cũng nhƣ đƣa ra những phân tích, nhận định về tác động của chúng tới xã hội Việt Nam: - Tác giả Đặng Thị Thu Hƣơng trong nghiên cứu về “Hallyu and its effect on young Vietnamese” tạm dịch là "Làn sóng văn hóa Hàn Quốc và ảnh hƣởng của nó tới giới trẻ Việt Nam", đăng trên tờ Korea Herald tháng 6.2009. Tác giả trình bày và phân tích các vấn đề lý luận và thực tiễn về văn hóa truyền thông đại chúng, diện mạo của báo chí truyền thông Việt Nam và diện mạo của văn hóa truyền thông đại chúng Việt Nam trong kỷ nguyên kỹ thuật số; Ảnh hƣởng của văn hóa truyền thông Hàn Quốc thông qua hệ thống các phƣơng tiện truyền thông đại chúng (PTTTĐC) Việt Nam tác động tới giới trẻ Việt Nam; Các chính sách của chính phủ Việt Nam về các sản phẩm văn hóa truyền thông nội địa và nƣớc ngoài… Tuy nhiên, bài viết này chƣa hệ thống hóa và chƣa nghiên cứu, phân tích toàn diện về vấn đề văn hóa truyền thông đại chúng ở Việt Nam hiện nay, chính vì vậy cũng chƣa đề xuất đƣợc những giải pháp chính sách có tính chiến lƣợc và toàn diện cho các cơ quan quản lý, chỉ đạo báo chí [20]. - Tác giả Phan Thị Thu Hiền trong nghiên cứu của mình về “Sức hấp dẫn nữ tính của Hàn lƣu ở Đông Nam Á” đƣợc đăng trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc tế “Korean Studies in Southeast Asia in the New Era of Cultura Interactions” vào năm 2008, tác giả cho rằng: “Hàn lƣu dù có dấu hiệu “bão hòa”, “sóng xuôi”, thì vẫn mạnh mẽ ở Việt Nam với khá nhiều ngƣời trẻ yêu thích và sử dụng các sản phẩm Hàn Quốc. Hàn lƣu có ảnh hƣởng đa dạng đối với cuộc sống tuổi trẻ cả về 6
văn hóa vật chất lẫn văn hóa tinh thần”. Tác giả cho rằng, yếu tố “âm tính”, êm đềm, ấm áp, ngọt ngào thể hiện qua các bộ phim truyền hình về đề tài gia đình của Hàn Quốc đã có sức hút đối với ngƣời trẻ vốn mạnh mẽ, chủ động, “dƣơng tính”. Theo tác giả, kết quả điều tra đã không cho thấy có lý do phải lo ngại, vì ngƣời trẻ Việt Nam bên cạnh tiếp thu các sản phẩm giải trí Hàn lƣu, vẫn có tinh thần phê phán và thƣởng thức qua một bộ lọc văn hóa riêng [12]. - Thanh Hong, 2010. “The Korean Wave in Vietnam” - tạm dịch: "Làn sóng văn hóa Hàn Quốc tại Việt Nam", đăng trên tờ Thời báo kinh tế Việt Nam - Ven.vn, tháng 10.2010. Trong nghiên cứu của mình, tác giả Thanh Hong đánh giá Việt Nam là một thị trƣờng nơi mà LSVHHQ đã thâm nhập và tác động mạnh mẽ vào hành vi lựa chọn sản phẩm, hàng hóa của ngƣời tiêu dùng. Sự thành công của những bộ PTHHQ đã khiến cho công chúng càng yêu thích Hàn Quốc, âm nhạc Hàn, ẩm thực Hàn và ngôn ngữ Hàn Quốc. Sự thành công của các thƣơng hiệu Hàn Quốc nhƣ Samsung, LG, Debon, Biore, Double Rich, E 100, Lotteria, BBQ Chicken, Tous Les Jours, Lock & Lock, tại thị trƣờng Việt Nam đã minh chứng cho sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng của ngƣời Việt Nam [15]. Trƣớc lo sợ bị "Hàn hóa" của nhiều nhà nghiên cứu và làm văn hóa thì tác giả Thanh Hong lạc quan cho rằng, dù LSVHHQ rất phổ biến ở Việt Nam, nhƣng nó không phải là một cuộc xâm lƣợc văn hóa. Tự mỗi nƣớc Việt Nam hay Hàn Quốc biết sẽ nên học hay bỏ qua các giá trị văn hóa nào không phù hợp vì một nền văn hóa truyền thống, lý tƣởng vì tƣơng lai của mỗi quốc gia. Nhƣ vậy, có thể tạm kết luận, cho đến nay ở Việt Nam chƣa có một công trình nghiên cứu nào đề cập một cách toàn diện về làn sóng văn hóa Hàn Quốc, PTHHQ trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng,về những ảnh hƣởng của LSVHHQ đối với công chúng Việt Nam cũng nhƣ vai trò định hƣớng của truyền thông đại chúng tới nhận thức và hành vi của công chúng trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập thế giới. Cũng nhƣ đánh giá đúng sức mạnh của các phƣơng tiện truyền thông đại chúng mới trong kỷ nguyên bùng nổ của công nghệ, kỹ thuật truyền thông. 7
Vậy ảnh hƣởng của làn sóng văn hóa Hàn Quốc (LSVHHQ), cụ thể là PTHHQ (PTHHQ) trên các phƣơng tiện truyền thông đại chúng (PTTTDC), đặc biệt là truyền hình hiện nay nhƣ thế nào? Trong bối cảnh của hội nhập toàn cầu và thời đại kỹ thuật số, báo chí truyền thông Việt Nam nói chung và truyền hình nói riêng cần phải làm gì để định hƣớng cho công chúng nhất là công chúng trẻ ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc trƣớc sự giao thoa văn hóa mạnh mẽ giữa các quốc gia? Với hƣớng nghiên cứu trả lời các câu hỏi trên thông qua đề tài nghiên cứu: “Ảnh hƣởng của PTHHQ đối với lối sống của công chúng thành phố Hồ Chí Minh”, tác giả hy vọng sẽ đƣa ra những nhận xét đánh giá ở góc tiếp cận mới và mạnh dạn đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cƣờng, phát huy vai trò định hƣớng của truyền hình, của các PTTTĐC với công chúng khán giả, cũng nhƣ định hƣớng công chúng có ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc trƣớc sự giao thoa văn hóa mạnh mẽ giữa các quốc gia trong thời đại toàn cầu hóa và hội nhập. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu, phân tích và đánh giá tác động, ảnh hƣởng của PTHHQ đối với lối sống của công chúng TP. HCM, từ đó, đề xuất các khuyến nghị, giải pháp giúp truyền hình nói chung, truyền hình TP. HCM nói riêng có những định hƣớng giáo dục, thẩm mỹ khi truyền thông các sản phẩm văn hóa đại chúng cho công chúng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về truyền thông đại chúng, văn hóa truyền thông đại chúng. - Khảo sát nội dung và hình thức các PTHHQ đƣợc phát sóng ở khu vực TP. HCM đƣợc công chúng TP. HCM lựa chọn xem nhiều nhƣ: HTV7 và HTV9 là hai kênh chính của Đài truyền hình TP. HCM; VTV1 và VTV3 là hai kênh chính của Đài truyền hình Việt Nam - kênh truyền thông quốc gia; BTV1 là kênh thời sự, kinh tế chính trị của Đài PT- TH Bình Dƣơng, ĐN2 là kênh 2 thông tin giải trí của Đài PT -TH Đồng Nai trong 6 tháng đầu năm 2014 . 8
- Khảo sát bằng bảng hỏi với 500 phiếu điều tra phát cho công chúng trên địa bàn 5 quận, huyện TP. HCM. Qua đó, đánh giá ảnh hƣởng của PTHHQ đối với lối sống của công chúng TP. HCM. - Phỏng vấn 2 nhóm nhỏ (4 ngƣời/nhóm) để làm rõ các vấn đề nghiên cứu. - Phỏng vấn sâu 10 - 12 phóng viên, nhà báo chuyên, những ngƣời làm truyền thông viết về mảng văn hóa. Qua đó tìm hiểu kỹ hơn về LSVHHQ từ góc nhìn của những ngƣời có chuyên môn và những giải pháp về mặt truyền thông đƣợc cho rằng là phụ hợp với điều kiện Việt Nam do chính những ngƣời làm truyền thông đề xuất, nhằm phát huy mặt tích cực và hạn chế những tiêu cực (nếu có) của làn sóng văn hóa Hàn Quốc thông qua các PTTTĐC, cụ thể là kênh truyền hình. - Từ kết quả nghiên cứu phân tích, đánh giá ảnh hƣởng của PTHHQ tới lối sống của công chúng TP. HCM. Làm rõ các ảnh hƣởng và nguyên nhân (cả tích cực và tiêu cực) của PTHHQ đến công chúng TP. HCM nói riêng và xã hội Việt Nam nói chung. Đề xuất các giải pháp nhằm phát huy vai trò định hƣớng của các phƣơng tiện thông tin đại chúng đối với công chúng trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam và tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại (cụ thể là Hàn Quốc) trong xu thế hội nhập, toàn cầu hóa. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là diện mạo của PTHHQ trên sóng truyền hình Việt Nam và những ảnh hƣởng của nó đối với lối sống của công chúng TP. HCM. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Khảo sát các PTHHQ (nội dung và hình thức) đƣợc phát sóng trên một số kênh truyền hình khu vực TP. HCM và những kênh truyền hình tiêu biểu đƣợc công chúng TP. HCM yêu thích nhƣ: HTV7 và HTV9; VTV1 và VTV3; BTV1, ĐN2, trong 6 tháng đầu năm 2014. 9
Khảo sát bằng 500 bảng hỏi phát trên địa bàn 5 quận, huyện nội, ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh; Cụ thể là các quận: Quận 3, Quận 8, Quận Thủ Đức và 2 huyện ngoại thành: Củ Chi và Hóc Môn. Thời điểm điều tra là tháng 8 năm 2014. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn đƣợc thực hiện dựa trên cơ sở hệ thống lý luận và quan điểm nền tảng về Truyền thông đại chúng, Các lý thuyết về truyền thông và Xã hội học truyền thông đại chúng, từ đó, kết hợp với các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể, đƣa ra những đánh giá khách quan nhất về PTHHQ trên sóng truyền hình Việt Nam và ảnh hƣởng của các bộ PTHHQ đối với lối sống của công chúng TP. HCM. 5.1. Hệ thống lý luận - Các nguyên lý của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. - Học thuyết của Chủ nghĩa Mác – Lênin về hoạt động của báo chí. - Quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nƣớc về hoạt động của hoạt động báo chí. - Đƣờng lối chỉ đạo của Đảng và nhà nƣớc về xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. 5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể - Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu: Hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về văn hóa truyền thông và những ảnh hƣởng của truyền thông tới nhận thức, hành vi, cách ứng xử của công chúng. - Phƣơng pháp phân tích nội dung: Phƣơng pháp này sẽ đƣợc thực hiện thông qua việc khảo sát tần số phát sóng, nội dung và hình thức các bộ PTHHQ trên các kênh đƣợc chọn khảo sát - Phƣơng pháp điều tra xã hội học bằng bảng hỏi: Cuộc điều tra đƣợc tiến hành đối với 500 cƣ dân sinh sống trên địa bàn 5 quận huyện nội và ngoại thành TP. HCM. Cụ thể là Quận 3, Quận 8, Quận Thủ Đứcvà hai huyện là Củ Chi và Hóc Môn. Bảng hỏi gồm 50 câu hỏi xoay quanh việc tiếp nhận và thái độ của công chúng TP. HCM về PTHHQ và các sản phẩm văn hóa, dịch vụ tiêu dùng Hàn Quốc. 10
- Phƣơng pháp phỏng vấn: Phỏng vấn 02 nhóm ở quy mô nhỏ (4 ngƣời/ nhóm); và thực hiện phỏng vấn sâu 10 - 12 phóng viên, nhà báovà những ngƣời làm công tác truyền thông trong mảng văn hóa giải trí. - Dựa trên kết quả phân tích, khảo sát và phỏng vấn, đƣa ra đƣợc bức tranh tổng thể về diện mạo PTHHQ trên truyền hình và những ảnh hƣởng của nó tới công chúng TP. HCM, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cƣờng và phát huy vai trò định hƣớng của các PTTTĐC tới công chúng, khán giả trong thời gian tới. 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận văn Với xu thế quốc tế hóa, hội nhập để cùng phát triển, việc trao đổi, giao lƣu giữa các quốc gia, giữa các nền văn hóa trên tất cả các mặt của đời sống kinh tế, xã hội diễn ra thƣờng xuyên, liên tục. Với lợi thế gần gũi về mặt lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán, các sản phẩm văn hóa Hàn Quốc thông qua phƣơng tiện thông tin truyền thông đại chúng đã đƣợc nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam, tạo nên trào lƣu làn sóng văn hóa Hàn Quốc (hay còn gọi là Hallyu – Korean wave). Trƣớc sự ảnh hƣởng mạnh mẽ của trào lƣu này, đặc biệt là với giới trẻ, các PTTTĐC cần có những định hƣớng nhất định để thực hiện việc gìn giữ phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy giao lƣu học hỏi, hình thành các giá trị văn hóa mới. Vì vậy, luận văn sẽ là một tài liệu tham khảo cho các cơ quan truyền thông cũng nhƣ các anh chị đồng nghiệp trên cơ sở khoa học và thực tiễn. Ngoài ra, luận văn cũng mạnh dạn đề xuất một số giải pháp tích cực giúp các cơ quan truyền thông đại chúng điều chỉnh và phát huy tốt hơn nữa vai trò định hƣớng đối với công chúng, đặc biệt là công chúng trẻ trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa. Cuối cùng, hy vọng luận văn sẽ góp thêm tài liệu tham khảo phục vụ cho sinh viên báo chí, cán bộ làm công tác truyền thông và những ngƣời quan tâm nghiên cứu về vấn đề này. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, luận văn gồm có 3 chƣơng sau: 11
- Chƣơng 1: Cơ sơ lý luận và thực tiễn của đề tài - Chƣơng 2: PTHHQ và tác động của nó đến lối sống của công chúng TP. HCM - Chƣơng 3: Một số giải pháp phát huy vai trò định hƣớng thông tin của các phƣơng tiện thông tin đại chúng với công chúng TP. HCM về làn sóng văn hóa Hàn Quốc 12