Một vài suy nghĩ về hai con chữ và cách đặt dấu giọng - Nguyễn Thị Hai

Tạp chí VĂN HÓA VÀ DU LỊCH Nguyễn Thị Hai<br /> <br /> <br /> <br /> MỘT VÀI SUY NGHĨ VỀ HAI CON CHỮ I - Y<br /> <br /> VÀ CÁCH ĐẶT DẤU GIỌNG<br /> NGUYỄN THỊ HAI*<br /> TÓM TẮT<br /> Bài viết trình bày hai vấn đề: cách dùng hai con chữ y, i và cách đặt dấu giọng. Hai<br /> vấn đề trên liên quan rất mật thiết với cấu trúc âm tiết tiếng Việt, nên cần nắm sơ đồ cấu<br /> trúc âm tiết của tiếng Việt.<br /> Chữ cái y và i được biểu hiện không chỉ cho nguyên âm /i/ mà còn cho cả nguyên âm<br /> đôi /i⁀e/ và bán nguyên âm cuối /-i ̭/. Chỉ khi biểu hiện cho nguyên âm đôi và bán nguyên<br /> âm cuối thì hai con chữ cái này được dùng theo qui tắc chặt chẽ.<br /> Liên quan đến hai con chữ i – y, người ta còn thấy một số bất hợp lý khi đặt dấu<br /> giọng ở âm tiết có nguyên âm đôi. Tác giả bài viết sẽ đề xuất một vài giải pháp cho phép<br /> tránh những lúng túng và bất hợp lý đã xác định trong bài.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Some thoughts about the two letters I – Y and how to accent<br /> This article focuses on two issues: how to use the two letters y, i and how to accent.<br /> These two issues are closely related to Vietnamese syllables, so it is necessary to grasp the<br /> paradigm of Vietnamese syllable structure .<br /> The two letters y and i are used not only for the vowel /i/ but also for the dipthong<br /> /i⁀e/ and the ending semivowel /-i ̭/. Only when they are used to express the dipthong or<br /> ending semivowel, are they used in a strict regulation.<br /> In relation to the two letters i – y, people find it illogical to accent in syllables with a<br /> diphthong. The author will suggest some solutions to avoid confusing and illogical issues<br /> identified in the article.<br /> <br /> <br /> Sinh viên cũng như các học viên ấy những thông tin cần thiết, và cho cả<br /> nước ngoài học tiếng Việt thường lúng những ai dạy tiếng Việt cho người nước<br /> túng trong việc sử dụng hai con chữ i - ngoài quan tâm đến vấn đề này.<br /> y và cách đặt dấu giọng. Chúng tôi hy Trước khi đi vào vấn đề chính ta<br /> vọng bài viết này có thể giúp cho các bạn cần biết sơ lược về cấu trúc âm tiết của<br /> tiếng Việt. Âm tiết tiếng Việt có cấu trúc<br /> * PGS TS, Trường ĐH Sư phạm TP HCM hai bậc. Ở bước phân tích thứ nhất, phân<br /> <br /> <br /> 55<br /> Trường CĐ VH-NT & DL SG Số 1 năm 2011<br /> <br /> <br /> <br /> tích toàn bộ âm tiết, ta được các bộ phận: âm giữa vần. Chính vì vậy, vị trí này của<br /> âm đầu âm tiết, vần, thanh điệu. Ở bước âm tiết có tên là âm đệm. Nó được chữ<br /> phân tích thứ hai, phân tích riêng phần viết biểu hiện bằng hai con chữ: u và o,<br /> vần, ta được các bộ phận: âm đầu vần, ví dụ trong các trường hợp sau: tuy, Huế,<br /> âm giữa vần, âm cuối vần. Như vậy âm luận, thuở; khỏe, hoa, xoăn; qui, quê,<br /> tiết tiếng Việt có 5 thành tố cấu tạo, các quân, qua, quăn,... Mặt khác, về lý thuyết<br /> thành tố có vị trí, chức năng, cấu tạo cần phải công nhận có thêm một âm vị<br /> hoàn toàn khác nhau; và tạo thành 5 tiểu đối lập nó, đó là âm vị /zero/, để bảo đảm<br /> hệ thống đối lập nhau. Về lý thuyết, mỗi tính chặt chẽ của hệ thống; chữ viết<br /> âm tiết luôn luôn có đầy đủ 5 thành tố không biểu hiện âm vị này. Âm giữa vần<br /> cấu tạo. Liên quan đến việc phân biệt tạo âm sắc chính của âm tiết, chính vì vậy<br /> giữa âm và chữ, cũng nên nhớ rằng ở mỗi thành tố này có tên là âm chính. Tất cả<br /> vị trí của một thành tố nào đó, mỗi lần đều có cấu tạo kiểu nguyên âm; có 13<br /> cấu tạo một âm tiết, chỉ có một đơn vị và nguyên âm đơn và 3 nguyên âm đôi.<br /> chỉ một đơn vị xuất hiện mà thôi. Trong đó có nguyên âm đơn /i/ được viết<br /> Âm đầu có chức năng tạo cách mở bằng 2 cách: i và y; và nguyên âm đôi<br /> đầu âm tiết, cho nên có tên là âm đầu; tất / i⁀e / được viết bằng 4 cách: iê , yê; ia,<br /> cả đều có cấu tạo kiểu phụ âm và là phụ ya. Âm cuối vần cũng là âm cuối âm tiết,<br /> âm mở, tức có giai đoạn thoát hơi ra; có nhiệm vụ tạo các cách kết thúc âm tiết,<br /> trong đó có âm tắc – thanh hầu – vô cho nên thành tố này có tên là âm cuối.<br /> thanh / ʔ / không được chữ viết biểu hiện. Về cấu tạo, nó có các khả năng sau: các<br /> Âm đầu vần ở ngay sau âm đầu, có chức bán nguyên âm và các phụ âm; chúng đều<br /> năng làm biến đổi âm sắc của âm tiết. Về là các âm thắt, tức không có giai đoạn<br /> cấu tạo, trên thực tế chỉ có một âm vị là buông hơi ra. Về lý thuyết, cũng để bảo<br /> bán nguyên âm có độ mở hẹp- dòng sau đảm tính chặt chẽ của hệ thống, ta cần<br /> (lưỡi lui vào trong) - tròn môi, ký hiệu: công nhận thêm một âm vị /zero/ trong hệ<br /> thống âm cuối. Có hai bán nguyên âm,<br /> /-ṷ-/ ; làm trầm hóa âm tiết. Bán nguyên<br /> thứ nhất là bán nguyên âm có độ mở hẹp<br /> âm là âm được phát ra rất nhanh, nên các – dòng trước (lưỡi duỗi thẳng) - không<br /> đặc trưng cấu tạo đều bị nhòe, nó là âm<br /> tròn môi /-i̭ /; được chữ viết biểu hiện<br /> lướt. Thực ra, tính chất tròn môi nêu trên<br /> có thể được đẩy về cho phụ âm khởi đầu bằng hai con chữ cái: i và y, ví dụ trong<br /> âm tiết, cũng có thể đẩy về cho âm giữa các trường hợp sau: mũi, tôi, đợi, mai,<br /> vần (nguyên âm). Song để tiết kiệm, tai,...; đây, tay, ngày , may,.. Thứ hai là<br /> người ta chọn giải pháp đề xuất ra một bán nguyên âm hẹp - dòng sau - tròn môi;<br /> thành tố của âm tiết, chen giữa âm đầu và chữ viết cũng biểu hiện nó bằng hai con<br /> <br /> <br /> <br /> 56<br /> Tạp chí VĂN HÓA VÀ DU LỊCH Nguyễn Thị Hai<br /> <br /> <br /> chữ cái: u và o, ví dụ: đều, điều, hươu, dùng để biểu hiện cho âm vị nguyên âm<br /> mau, sau, đầu, đau, …; leo, trèo, sao, đơn /i/, âm vị nguyên âm đôi /i⁀e/ và cho<br /> đao,... Thành tố thứ năm là thanh điệu,<br /> cả âm vị bán nguyên âm cuối /- i̭ /.<br /> vị trí của nó là bao trùm toàn bộ âm tiết.<br /> Nó có chức năng tạo các kiểu âm sắc của Để tiện theo dõi, ta có thể tóm tắt<br /> âm tiết, và là những âm phi đoạn tính, những điều nêu trên vào sơ đồ cấu tạo âm<br /> điệu vị. tiết sau đây:<br /> 1. Như vậy con chữ i và y được<br /> <br /> THANH ĐIỆU<br /> ÂM ĐẦU VẦN<br /> ÂM ĐỆM ÂM CHÍNH ÂM CUỐI<br /> (nguyên âm)<br /> /i/ /-i̭ /<br /> /zero/<br /> (i / y ); (i / y) ;<br /> <br /> /-ṷ-/ ví dụ : Ví dụ :<br /> (u / o) ; - Huy, Thuỷ,…; - gửi,người,đợi,<br /> - quỹ, kỷ niệm, tai,mỗi,hỏi,<br /> - quí,chị, kí lô, …) nguôi,... ;<br /> ví dụ :<br /> - Huy, Thủy... ; - đậy, tay, ...<br /> - Quí, quên, quyết ; /i⁀e/<br /> - hoa, khoe,...) (iê,yê;ia, ya);<br /> Ví dụ:<br /> - tiếng Việt,<br /> Nguyễn, …;<br /> - kia, mía,…,<br /> khuya.<br /> <br /> <br /> 1.1. Đối với nguyên âm đôi /i⁀e/, trong kết hợp hai con chữ cái biểu hiện<br /> chữ viết biểu hiện nó theo qui tắc khá nguyên âm đôi /i⁀e/ (iê/ yê và ia/ ya).<br /> chặt chẽ, chỉ có một vài trường hợp ngoại<br /> lệ. Chữ cái i hoặc y đứng ở vị trí đầu 1.1.1. Khi không có âm đệm /-ṷ-/<br /> đứng trước nó thì ta dùng chữ cái i. Cụ<br /> thể như sau:<br /> <br /> <br /> 57<br /> Trường CĐ VH-NT & DL SG Số 1 năm 2011<br /> <br /> <br /> <br /> a. Kết hợp chữ iê biểu hiện dạng dụ: khuya. Cách viết này của nguyên âm<br /> tiêu thể của nguyên âm đôi /i⁀e/, tức khi đôi /i⁀e/ chỉ xuất hiện trong một âm tiết<br /> sau nó có bán nguyên âm /-ṷ / hoặc các thuần Việt, đó là khuya. Cho nên chỉ cần<br /> phụ âm cuối được viết bằng các con chữ nhớ từ này là được.<br /> cái : -m, -p, -t, -c, -ng; ví dụ: hiểu, niệm, 1.2. Đối với bán nguyên âm cuối<br /> điện, nghiêng, tiếp, biết, việc, ... /-i̭/ , chữ viết biểu hiện nó theo qui tắc rất<br /> Ở đây có trường hợp ngoại lệ. Đó là chặt chẽ. Có hai trường hợp như sau:<br /> khi trước /i⁀e/ có phụ âm đầu tắc- thanh a. Khi âm cuối /-i̭/ đứng sau các<br /> hầu-vô thanh /ʔ- /, tức trong cấu trúc âm nguyên âm dài (các nguyên âm đôi – ươ/<br /> tiết / ʔ i⁀e - / thì đối với chữ cái đầu, ta uô - ) và các nguyên âm trung hòa (ư, ơ,<br /> lại phải viết là y. Đó là các trường hợp a, u, ô, o), thì nó được viết bằng con chữ<br /> sau đây: yên, yến ; yêu, yểu, yếu, yêng, cái i, ví dụ: tươi, mười, buổi, chuỗi, ngửi,<br /> yểng, yết ; và chắc chắn chỉ có 8 âm tiết gợi, mãi, lui, tôi, nói,...<br /> này mà thôi, cho nên dễ nhớ. b. Khi âm cuối /-i̭/ đứng sau hai<br /> b. Kết hợp chữ ia biểu hiện dạng nguyên âm ngắn: /ǎ/ và /ɤ̌/ thì nó được<br /> biến thể của nguyên âm đôi /i⁀e/, tức khi viết bằng con chữ y. Âm vị /ɤ̌/ được chữ<br /> sau nó có âm cuối /zero/; ví dụ: chia, lìa, viết biểu hiện bằng con chữ â, ví dụ: đây,<br /> tỉa, nghĩa, mía, bịa, ...<br /> bầy, đẩy, lẫy, cấy, vậy,... Còn âm vị /ǎ/,<br /> 1.1.2. Khi trước /i⁀e/, có âm đệm lúc này được viết bằng con chữ a, ví dụ:<br /> /-ṷ-/ (lúc này /-ṷ-/được viết bằng con may, ngày, chảy, hãy, khoáy, chạy,... Để<br /> chữ cái u ), thì ta dùng con chữ cái y. Cụ nhớ cách viết này của âm cuối /-i̭/, chúng<br /> thể như sau: ta chỉ cần nhớ hai vần -ây ; -ay (khi thêm<br /> a. Kết hợp chữ cái yê biểu hiện phụ âm đầu và thanh điệu, ta sẽ được các<br /> âm tiết cụ thể).<br /> dạng tiêu thể của nguyên âm đôi / i⁀e/, ví<br /> dụ: duyên, duyệt, quyết, truyện, tuyến, 1.3. Trong sử dụng, cách viết<br /> khuyết, huyễn, tuyển, huyền, ... Cách viết nguyên âm /i/ có phức tạp hơn hai trường<br /> này chỉ có ở hai vần: -uyên, -uyêt (nếu hợp nêu trên.<br /> thêm phụ âm đầu và thanh điệu vào, ta sẽ 1.3.1. Trước tiên có thể tìm thấy<br /> được các âm tiết cụ thể). một qui tắc sau đây, khi trước nguyên<br /> b. Kết hợp chữ cái ya biểu hiện cho âm /i/ có âm đệm /-ṷ-/ thì /i/ phải<br /> dạng biến thể của nguyên âm đôi /i⁀e/, ví<br /> <br /> <br /> 58<br /> Tạp chí VĂN HÓA VÀ DU LỊCH Nguyễn Thị Hai<br /> <br /> <br /> được viết bằng con chữ cái y, ví dụ: suỵt, vừa nêu trên, khi trước nguyên âm /i/ có<br /> khuỷu, khuỳnh, nguýt, huynh, huỳnh, ... âm đệm /zero/, ta có thể tìm thấy những<br /> Quy tắc là vậy, song hiện nay biểu hiện lẻ tẻ như sau:<br /> người sử dụng không tuân thủ chặt chẽ. 1.3.2.1.- Khi sau /i/ có các phụ âm<br /> Trong trường hợp có phụ âm đầu là /k/, hoặc bán nguyên âm cuối /-ṷ/ (tức cấu<br /> họ thường viết cả hai cách: i, y ; ngay cả trúc âm tiết [phụ âm + /zero/ + i + phụ<br /> từ điển cũng cho phép viết hai cách, ví<br /> âm hoặc bán nguyên âm /- ṷ / ) thì bao<br /> dụ: qui, quỉ, quĩ, quí, quị, quít, quịt,... =<br /> quy quỳ, quỷ, quỹ, quỵ, quỵt,... (xem Từ giờ nó cũng được viết bằng con chữ i.<br /> điển Tiếng Việt – 1992, Trung tâm từ 1.3.2.2.- Khi sau /i/ có âm cuối<br /> điển ngôn ngữ, Hà Nội – 1992, tr. 799). /zero/ (tức cấu trúc âm tiết [phụ âm +<br /> Nhưng với các từ: quỳnh, quýnh, quỷnh /zero/ + i + /zero/] ) thì tình hình khá<br /> thì chỉ có một cách viết. Có thể những từ phức tạp. Có thể thấy hai vấn đề sau đây:<br /> quy, quỳ,... được dùng nhiều hơn nên xu<br /> hướng muốn thay i cho y đã thắng thế a. Với cấu trúc âm tiết [phụ âm / ʔ<br /> khi viết những từ này. Thêm vào đó, ở / + /zero/ + i + /zero/ ](tức trên chữ viết<br /> góc độ nghiên cứu, chúng ta có thể hiểu chỉ xuất hiện mỗi một con chữ cái i hoặc<br /> là sự hiện diện của con chữ cái q cũng đủ y ; ví dụ: ỷ lại, nằm ì, ...), chúng ta phải<br /> xác định rằng chữ cái u ngay sau nó là để dựa vào ngữ cảnh, ngữ nghĩa mới phân<br /> biệt được. Song ở góc độ ngữ âm học, ta<br /> ghi cho âm đệm /-ṷ-/, chứ không phải ghi<br /> có thể phối hợp với sự phân bố thanh<br /> cho nguyên âm /u/, cho dù /i/ có được<br /> điệu để phân biệt. Cụ thể như sau:<br /> viết là i hay y.<br /> 1/ Trong âm tiết mang thanh huyền<br /> Riêng trường hợp /i/ đứng trước âm<br /> và nặng (dấu huyền và dấu nặng), /i/ luôn<br /> cuối /zero/ (tức trong cấu trúc âm tiết<br /> luôn được viết bằng chữ cái i.<br /> [phụ âm + ṷ + i + zero]) thì bắt buộc ta<br /> 2/ Trong âm tiết mang thanh điệu<br /> phải viết bằng con chữ y, ví dụ: nguy,<br /> sắc (dấu sắc), /i/ được ghi bằng chữ cái<br /> hủy, thúy, ủy...; vì nếu không sẽ nhầm<br /> y, khi làm vỏ âm thanh của các từ chỉ<br /> sang cấu trúc âm tiết [phụ âm + u + i ̭ ]. khái niệm hoạt động trí tuệ (ví dụ : ý chí,<br /> Ở cấu trúc sau chữ cái u biểu hiện ý nguyện,...) và chỉ loài thực vật (chỉ có<br /> nguyên âm / u / chứ không phải ghi cho một từ: ý dĩ). Ngoài ra nó được ghi bằng<br /> âm đệm, còn chữ cái i lại ghi cho bán con chữ i khi làm vỏ âm thanh của từ mô<br /> nguyên âm cuối /- i ̭ / ở dạng tiêu thể chứ phỏng tiếng người nói, kêu to: í ới, í a í<br /> không phải ghi cho nguyên âm. ới.<br /> <br /> 1.3.2.- Ngoài những trường hợp<br /> <br /> <br /> 59<br /> Trường CĐ VH-NT & DL SG Số 1 năm 2011<br /> <br /> <br /> <br /> 3/ Trong âm tiết mang thanh điệu còn lại ta dùng kết hợp con chữ iê để<br /> ngang (tức không dấu), /i/ được viết bằng biểu thị nguyên âm đôi /i⁀e/.<br /> con chữ « i » chỉ khi là vỏ âm thanh của<br /> từ gọi tên con chữ cái này. Còn trong tất 2/ Để biểu thị cho bán nguyên âm<br /> cả các trường hợp còn lại nó được viết cuối /- i ̭/, nếu dùng con chữ cái y, thì chỉ<br /> bằng con chữ y; lúc bấy giờ nó là vỏ âm ở trong hai vần: - ây, -ay ; trong tất cả<br /> thanh của các từ Hán - Việt, ví dụ: y những vần còn lại ta dùng con chữ i (cụ<br /> khoa, y phục, y tế, ... thể: -ưi, -ơi, -ai, -ui, -ôi, -oi, - ươi, -uôi).<br /> 4/ trong âm tiết mang thanh hỏi 3/ Để biểu thị nguyên âm đơn /i/,<br /> (dấu hỏi), /i/ được ghi bằng con chữ y nếu dùng con chữ y thì chỉ trong các<br /> chỉ là vỏ âm thanh của hai từ: ỷ (ngai trường hợp sau:<br /> thờ); ỷ (ỷ thế của ai/ cái gì; ỷ lại...). Ngoài<br /> a) vần –uy (tức trước nó có các chữ<br /> ra / i / luôn luôn được ghi bằng con chữ<br /> cái phụ âm, sau nó thì không).<br /> i, ví dụ: lợn ỉ, ỉ eo, ...<br /> b) kết hợp con chữ -uy- (nghĩa là<br /> b. Trong cấu trúc âm tiết [phụ âm<br /> trước và sau nó có các chữ cái khác, ví<br /> + /zero/ + i + /zero] mà phụ âm đầu là<br /> dụ: khuỷu, huỳnh,...) .<br /> các âm được viết bằng các con chữ: t, k,<br /> l, m, h thì /i/ có thể được viết bằng hai c) vần y:<br /> cách: i và y; ví dụ : ti – ty, kỉ - kỷ, hi – ‫٭‬/ với không dấu giọng, trừ tên của<br /> hy, ... Song không phải lúc nào cũng tùy chữ cái « i »;<br /> ý được; ví dụ trong trường hợp giờ tị, giờ<br /> ‫٭‬/ với dấu sắc, trừ các từ tượng<br /> tí ta có thể viết thành giờ tỵ, giờ tý, nhưng<br /> thanh chỉ giọng của người.<br /> tị nạnh, tí tẹo thì chỉ có một cách viết.<br /> Đây là những trường hợp đang biến động ‫٭‬/ với dấu hỏi, chỉ có các từ: ỷ (ngai<br /> của xu hướng xóa chữ cái y. thờ - ít dùng); ỷ (cậy vào ai, vào điều gì),<br /> ỷ lại (dùng như ỷ).<br /> Đến đây ta có thể đi đến những ghi<br /> nhớ sau : d) Trong tất cả những trường hợp<br /> còn lại, chủ yếu là dùng con chữ cái i.<br /> 1/ Để biểu thị cho nguyên âm đôi<br /> Trừ trường hợp đối với vần -i, nếu trước<br /> /i⁀e/, nếu dùng kết hợp con chữ yê thì chỉ nó có các con chữ cái: t, k, l, m, h, thì ở<br /> ở trong hai vần: -uyên, uyêt; còn nếu một số từ / i / được viết bằng cả hai cách:<br /> dùng kết hợp con chữ ya thì chỉ ở vần – i và y.<br /> uya; nếu sau nguyên âm /i⁀e/ không có 2. Vấn đề thứ hai là cách đặt dấu<br /> con chữ cái nào (tức âm cuối /zero/) thì ta giọng<br /> viết: -ia; trong tất cả những trường hợp<br /> <br /> <br /> 60<br /> Tạp chí VĂN HÓA VÀ DU LỊCH Nguyễn Thị Hai<br /> <br /> <br /> 2.1. Dấu giọng là cách biểu hiện hoặc /ε/ hoặc /a/ thì dấu giọng lại được<br /> thanh điệu của tiếng Việt trên hệ thống đặt trên chữ cái của âm đệm /-ṷ-/ , ví dụ:<br /> chữ viết. Thanh ngang không được chữ tùy, thủy, lũy, thúy, tụy, ... ; hòe, xòe,<br /> viết biểu hiện. Do vậy tiếng Việt, về lý khỏe, tóe, khóe, họe,...; lòa, thỏa, xóa,<br /> thuyết có 6 thanh, nhưng chỉ có 5 dấu họa,... Ngoài các trường hợp vừa nêu, ở<br /> giọng. Qui tắc chung là dấu giọng được các trường hợp còn lại, việc đặt dấu<br /> đặt trên con chữ cái của chính âm-nguyên giọng đều theo đúng qui tắc, ví dụ: thuế,<br /> âm. thuở, huề,...<br /> 2.2. Trong cấu trúc âm tiết có 2.3. Trong cấu trúc âm tiết có<br /> nguyên âm đơn, tình hình đơn giản hơn. nguyên âm đôi thì tình hình hơi khác.<br /> 2.2.1. Ở âm tiết không có âm đệm 2.3.1. Ở âm tiết có âm cuối là âm vị<br /> /-ṷ-/ thì điều này rất đơn giản, dấu giọng /zero/ thì dấu giọng phải đặt ngay trên<br /> được đặt đúng ngay trên chữ cái của con chữ cái thứ nhất của kết hợp chữ<br /> nguyên âm, ví dụ: ừ, ối, đều, thì, phải, cái biểu thị nguyên âm đôi, ví dụ: kìa,<br /> thấy, chú, bảo, thợ. cửa, giữa, lúa, lụa,...<br /> <br /> 2.2.2. Ở âm tiết có âm đệm /-ṷ-/ và 2.3.2. Trong những trường hợp còn<br /> sau nguyên âm có âm cuối là bán nguyên lại, tức ở các âm tiết có âm cuối là bán<br /> âm hoặc phụ âm thì qui tắc trên được nguyên âm hoặc phụ âm, thì dấu giọng<br /> tuân thủ nghiêm ngặt, ví dụ: ngoèo, luận, được đặt ngay trên con chữ cái thứ hai<br /> huỳnh, hoàng, ngoắt, , hoặc, ... của kết hợp chữ cái biểu thị nguyên âm<br /> đôi, ví dụ: nhiều, biểu, viễn, việc, thuyền,<br /> 2.2.3. Còn ở âm tiết có âm đệm tuyển, nguyễn, khuyết, duyệt,... ; đường,<br /> /-ṷ-/ và sau nguyên âm có âm cuối là âm thưởng, dưỡng, cước, được, ... ; buồm,<br /> vị /zero/ thì việc đặt dấu giọng hơi phức tuổi, chuỗi, thuốc, cuộn, ...<br /> tạp, có một vài trường hợp vi phạm qui Trở lại mô hình cấu trúc của âm tiết<br /> tắc. Nếu trong cấu trúc có nguyên âm /i/ tiếng Việt và qui định vị trí như sau :<br /> THANH ĐIỆU<br /> VẦN<br /> ÂM ĐẦU ÂM ĐỆM ÂM CHÍNH – NGUYÊN ÂM – ÂM CUỐI<br /> (Nguyên âm đơn/ nguyên âm đôi)<br /> 1 2 3 4<br /> <br /> <br /> Chữ viết biểu hiện cấu trúc này gần của phụ âm đầu âm tiết, trừ âm vị /ʔ/; vị<br /> đúng các vị trí như vậy: vị trí 1 là chữ cái<br /> trí thứ 2 là chữ cái của âm đệm /-ṷ-/ (nếu<br /> <br /> 61<br /> Trường CĐ VH-NT & DL SG Số 1 năm 2011<br /> <br /> <br /> <br /> có ); vị trí thứ 3 là chữ cái của nguyên âm 3a biểu thị cho con chữ thứ nhất của<br /> đơn hoặc nguyên âm đôi; vị trí thứ 4 là nguyên âm đôi; 3b biểu thị cho con chữ<br /> chữ cái của âm cuối, trừ âm vị /zero/. Chỉ thứ hai của nguyên âm đôi; dấu gạch<br /> có vị trí của dấu giọng (biểu thị thanh chân biểu thị cho dấu giọng. Từ đó chúng<br /> điệu) là nằm trên nguyên âm (vị trí số 3). ta có mô hình đặt dấu giọng như sau:<br /> Trên cơ sở này, chúng tôi qui định thêm:<br /> Số thứ tự Mô hình Ví dụ<br /> 1 0 0 3 0 ố , á, ả, ừ, ì, ỉ, í, ù, ủ, ú, ụ, ...<br /> 2 0 0 3 4 ái, ải, áo, ẩu, ấm, ức, óc, ốc, úc, út, úp, úng, ...<br /> 3 0 2 3 4 Oái, oán, uất, oằn, oạch, oàm, oạp, uẩn, ...<br /> 4 1 0 3 0 thì, nghỉ, nghĩ, trí, chị, ...<br /> 5 1 0 3 4 chào, phải, hãy, cất, cách, cũng, búp, chụm, ...<br /> 6 1 2 3 0; thuở, thuế, ...<br /> 1 2 3 0 hòa, thỏa, xõa, khóa, họa, ...<br /> 7 1 2 3 4 Thuần, hoàng, khoảng, loãng, thoáng, xoét, xoẹt,...<br /> 8 1 0 3a 0 lìa, chỉa, mía, khứa, sửa, sữa, ngựa, của, múa,...<br /> 9 1 0 3b 4 liền, biển, miễn, trường, cưỡng, hướng, buổi, xuống,<br /> chiều, hiểu, muốn,...<br /> 10 1 2 3b 4 luyến, thuyền, tuyết, khuyến, khuyển, tuyệt ,...<br /> <br /> <br /> 3. Trên cơ sở những điều vừa khảo Nếu không có sự can thiệp của các nhà<br /> sát, chúng tôi có một vài băn khoăn, chuyên môn thì có thể lại nảy sinh những<br /> mong muốn mọi người cùng suy nghĩ. bất hợp lí khác.<br /> 3.1. Mong muốn xóa bỏ những bất Suy cho cùng, vấn đề này có liên<br /> hợp lí trong chữ viết đã có từ rất lâu, kể quan đến việc xem xét lại cách viết âm<br /> từ tác phẩm Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ đệm /-ṷ-/ và bán nguyên âm cuối /-ṷ/.<br /> (1960 – Hà Nội), nhưng cho đến nay vẫn Tác phẩm nêu trên có đưa ra giải pháp<br /> không hề có tiến triển gì về mặt pháp chế. chọn con chữ w thay thế cho hai con chữ<br /> Quả thật tính bảo thủ của ngôn ngữ cũng u và o biểu hiện hai âm vị nêu trên. Giải<br /> như của văn tự khá cao. Bên cạnh đó, pháp này hay vì một mặt tránh việc nhầm<br /> không rõ từ lúc nào vẫn có một làn sóng lẫn giữa cách viết hai âm vị trên với các<br /> âm ĩ muốn xóa bỏ đi một con chữ, đó là chữ cái ghi nguyên âm /u/ và nguyên âm<br /> con chữ y. Hình như làn sóng này ngày<br /> / Ɔ /, mặt khác, rất tiết kiệm. Nếu chấp<br /> một mạnh dần lên. Đúng là cũng nên bỏ<br /> nó đi, xét cả về mặt kinh tế lẫn tâm lí. nhận giải pháp này thì điều đầu tiên, việc<br /> xóa bỏ hẳn con chữ y, sẽ được thực hiện<br /> <br /> <br /> 62<br /> Tạp chí VĂN HÓA VÀ DU LỊCH Nguyễn Thị Hai<br /> <br /> <br /> dễ dàng. Thế nhưng, thật đáng tiếc, nó au. Nguyên âm trong vần –au cũng là /ă/,<br /> không đủ sức mạnh để lay chuyển thói cho nên ta cũng viết là: -ău. Đối với cách<br /> quen. viết nguyên âm /i/ , ta chỉ nên giữ lại<br /> Có lẽ trong lúc này, ta nên thực chữ cái y trong hai trường hợp: -uy và –<br /> hiện việc cải tiến từng bước. Nên chăng uy-. Còn trong tất cả những trường hợp<br /> xem xét lại cách viết ba âm vị: nguyên còn lại nên viết bằng con chữ cái i.<br /> Chúng ta tạm thời giữ lại cách viết –uy<br /> âm /i/, nguyên âm đôi /i⁀e/, bán nguyên<br /> bởi vì, như trên đã nói, nó rất dễ nhầm<br /> âm cuối /-i ̭/. Trước mắt ta chưa thể xóa với cấu trúc âm tiết có nguyên âm /u/ và<br /> hẳn chữ y, thì cũng nên hạn chế sự xuất bán nguyên âm cuối /-i ̭/, cho dù vị trí của<br /> hiện của nó để người tiếp nhận đỡ vất vả, dấu giọng có khác nhau đi chăng nữa. Mà<br /> việc in ấn cũng đỡ tốn kém. đã giữ lại cách viết –uy thì tất yếu phải<br /> Chúng tôi trộm nghĩ, có lẽ nên xóa giữ lại cách viết –uy- để bảo đảm tính<br /> hẳn hai cách viết : -yê và –ya của nguyên chặt chẽ của qui tắc.<br /> âm đôi /i⁀e/. Vì hai cách viết này chỉ 3.2.Về cách đặt dấu giọng, ta cũng<br /> hạn chế trong ba vần: -uyên, -uyêt và – nên xóa đi mô hình 1 2 3 0, tức đối với<br /> uya. Có thể lúc đầu ta thấy tính thẩm mĩ trường hợp cấu trúc âm tiết [phụ âm + ṷ<br /> của nó thấp, song dần dần sẽ quen. Đối + nguyên âm (/ε/, /a/, /ă/) + zero], ví dụ:<br /> với âm cuối /-i ̭/ ta cũng nên bỏ hẳn cách xóa, nhòa, hỏa, xõa, họa, ... Đối với các<br /> viết y trong hai vần: -ây, -ay. Trong hai âm tiết này ta cũng nên đặt dấu giọng<br /> trường hợp này, chữ cái â đã thể hiện trên nguyên âm, như một vài chương<br /> đúng nguyên âm ngắn; chỉ có chữ cái a trình máy tính đã cài đặt.<br /> thể hiện sai âm. Vậy nên ta cần sửa lại là<br /> ă. Cụ thể hai vần trên sẽ viết thành: -âi<br /> và -ăi . Liên quan với vần –ay là vần –<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Đoàn Thiện Thuật, Ngữ âm học tiếng Việt, Nxb ĐH và GD CN.<br /> 2. Mai Ngọc Chừ, Vũ Đức Nghiệu, Hoàng Trọng Phiến,1991, Cơ sở ngôn ngữ học<br /> và Tiếng Việt, Nxb ĐH và GD CN. H.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 63<br />