Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 25 * Số 5 * 2021
Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Điều Dưỡng - Kỹ Thuật Y Học
307
MỨC ĐỘ HÀI LÒNG CỦA NGƯỜI HỌC ĐỐI VỚI CÁC KỸ THUẬT DẠY HỌC
TRONG ĐÀO TẠO QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG HIỆN NAY
Đỗ Thị Hường1, Nguyễn Thúy Hà1, Diệp Thế Tài2
TÓM TẮT
Đặt vấn đề: Đào tạo quản lý chất lượng đóng vai trò quan trọng trong đào tạo và là một yếu tố góp phần
cho sự thành công khi xây dựng, triển khai và duy trì Hệ thống quản lý chất lượng phòng xét nghiệm. Nhiều
phương pháp, kỹ thuật dạy học trong đào tạo Quản lý chất lượng đã được áp dụng và chưa thực sự có thống kê
rõ ràng về hiệu quả cũng như sự phù hợp của từng phương pháp, kỹ thuật đối với mỗi đối tượng người học. Do
đó, khảo sát mức độ hài lòng của người học với mỗi kỹ thuật dạy học giúp giảng viên định hướng và chọn lựa
cách tiếp cận phù hợp nhất, đồng thời tạo cơ hội cho người học hiểu rõ hơn bản chất vấn đề, nhằm đem lại hiệu
quả mong muốn.
Mục tiêu: Xác định mức độ hài lòng của người học đối với các kỹ thuật dạy học trong đào tạo Quản lý chất
lượng được áp dụng tại Việt Nam hiện nay.
Đối tượng và Phương pháp nghiên cứu: Thiết kế cắt ngang mô tả. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng
07/2020 – tháng 04/2021. Dữ liệu thu thập theo hình thức trực tuyến thông qua bảng câu hỏi chọn lựa và tự
điền cho nhóm nhân viên y tế đang công tác trong lĩnh vực xét nghiệm tại các phòng xét nghiệm y học, Việt Nam.
Kết quả: Powerpoint là kỹ thuật dạy học được người học biết đến nhiều nhất hiện nay (32,5%), tuy nhiên,
kỹ thuật dạy học có tỉ lệ hài lòng cao nhất là Kịch, tình huống (30%), tiếp theo là Sơ đồ trí nhớ (28,9%),
Powerpoint là 21,8%. Kỹ thuật dạy học Trò chơi có tỉ lệ hài lòng là 10,5%, Bảng giấy màu là 5,3%, và Bảng giấy
lật là 4%. Nguyên nhân chủ yếu hài lòng đối với các kỹ thuật dạy học của người học là được tham gia đóng góp
vào bài học và kỹ thuật dạy học phải có tính liên hệ thực tiễn cao, giúp người học hiểu rõ bản chất của Quản lý
chất lượng. Kỹ thuật dạy học tuy có giao diện đẹp, nhưng ít sự tương tác giữa học viên và giảng viên là nguyên
nhân chính cho sự không hài lòng của người học.
Kết luận: Nghiên cứu này là cơ sở cho thiết kế các bài học Quản lý chất lượng hiệu quả và phù hợp cho từng
nhóm đối tượng giúp cải thiện thái độ, hành vi của nhân viên xét nghiệm trong việc xây dựng và duy trì Hệ
thống quản lý chất lượng tại cơ sở.
Từ khóa: quản lý chất lượng, kỹ thuật dạy học powerpoint, kịch, tình huống, trò chơi, bảng giấy lật, bảng
giấy màu, sơ đồ trí nhớ
ABSTRACT
TRAINEE SATISFACTION WITH CURRENT QUALITY MANAGEMENT TRAINING TECHNIQUES
Do Thi Huong, Nguyen Thuy Ha, Diep The Tai
* Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Vol. 25 - No. 5 - 2021: 307 - 316
Backgrounds: Quality management training methods play an essential role in training and contributing
factors to developing, implementing, and maintaining a Laboratory Quality Management System. Although
many training methods have been applied, there are no sufficient statistics on each method's effectiveness and
suitability for each of the trainees. Therefore, surveying trainees' satisfaction with each training method helps
1Trung tâm kiểm chuẩn chất lượng xét nghiệm y học – Trường Đại học Y Hà Nội
2Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh
Tác giả liên lạc: CKI.KTYHXN. Đỗ Thị Hường ĐT: 0975836660 Email: dohuong@hmu.edu.vn
Nghiên cứu Y học
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 25 * Số 5 * 2021
Chuyên Đề Điều Dưỡng - Kỹ Thuật Y Học
308
teachers orient and choose the most appropriate approach. Meanwhile, creating opportunities for students to
understand better the nature of the problem and get the desired effect.
Objectives: The aim of the study is to determine the satisfaction level of trainees with each applied method in
Vietnam.
Methods: Cross-sectional study. The study carried out from July 2020 to April 2021. The data is collected
online through a questionnaire that was self-filled and selected for the medical staff working in the medical
laboratories, VietNam.
Results: Powerpoint was currently the most popular known-training method (32.5%); however, the highest
satisfaction rate was Roleplay, Scenario (30%), followed by the Mind mapping method (28.9%), the Powerpoint
(21.8%), the Games (10.5%), the Color paper (5.3%), and the Flip Chart (4%). The main reason for satisfaction is
that the trainee is able to contribute to the lessons, and these methods must be highly practical, helping learners
understand the nature of quality management. In addition, the method has a nice interface, but little interaction
between the trainee and the trainer is the main cause of dissatisfaction.
Conclusion: This study contributes to the design of effective and appropriate lesson plans of Quality
Management for each target group. This helps improve their attitude and behavior in building and maintaining a
Quality Management System at the laboratory.
Keywords: quality management, power-point, scenario, role-play, game, flipchart, color paper, mind
mapping method
ĐẶT VẤN ĐỀ
Kết quả xét nghiệm ngày càng đóng vai trò
quan trọng trong việc đưa ra quyết định chẩn
đoán, điều trị y khoa của bác sỹ lâm sàng và
các định hướng cho chăm sóc sức khỏe cộng
đồng, phòng chống dịch bệnh. Do đó, các lỗi
xuất phát từ phòng xét nghiệm (PXN) ảnh
hưởng nghiêm trọng đến tính an toàn của
bệnh nhân, cộng đồng và ảnh hưởng đến uy
tín của phòng xét nghiệm. Các lỗi của phòng
xét nghiệm xuất hiện tại các giai đoạn khác
nhau, trong đó, giai đoạn trước xét nghiệm
chiếm tỉ lệ 61,9% – 70%, tiếp theo giai đoạn sau
xét nghiệm chiếm 18,5% – 23,1% và giai đoạn
xét nghiệm chiếm 13,3% – 15% trong tổng số
lỗi xảy ra tại phòng xét nghiệm(1,2). Theo một
nghiên cứu tại Hoa Kỳ chỉ ra 6% - 12% lỗi của
phòng xét nghiệm đưa người bệnh đến nguy
cơ chăm sóc không phù hợp và có khả năng
mang đến những hệ quả không mong muốn
và từ 26% - 30% lỗi tác động tiêu cực đến các
khía cạnh khác của chăm sóc bệnh nhân(3).
Từ năm 1920, khái niệm sớm nhất về quá
trình quản lý chất lượng đã được Shewhart phát
triển dựa trên quá trình kiểm soát thống kê.
Năm 2011, Tổ chức Y tế thế giới xuất bản sách về
Hệ thống quản lý chất lượng phòng xét
nghiệm(4). Các tiêu chuẩn về chất lượng phòng
xét nghiệm quốc tế như ISO 15189 và ISO 17025
cũng lần lượt ra đời và là nền tảng cơ bản, tác
động tích cực đến chất lượng phòng xét nghiệm
và cải thiện sự an toàn cho bệnh nhân(5,6,7). Từ
năm 2013 đến năm 2017, Bộ Y tế Việt Nam đã
ban hành nhiều văn bản liên quan đến triển khai
Hệ thống quản lý chất lượng như: Thông tư số
01/2013/TT-BYT về Hướng dẫn thực hiện Quản
lý chất lượng xét nghiệm tại cơ sở khám bệnh,
chữa bệnh(8); Bộ tiêu chí đánh giá chất lượng
bệnh viện ban hành kèm theo Quyết định số
6858/QĐ-BYT(9); Tiêu chí đánh giá mức chất
lượng phòng xét nghiệm y học(10).
Việc các tiêu chuẩn, quyết định, tiêu chí chất
lượng quốc tế và quốc gia liên tục được ban
hành và cập nhật cho thấy tầm quan trọng về
chất lượng xét nghiệm ngày càng được quan
tâm. Tuy nhiên, các quy định, tiêu chuẩn, quyết
định chỉ đưa ra các yêu cầu phòng xét nghiệm
cần phải thực hiện tốt và đảm bảo chất lượng xét
nghiệm; chưa mô tả, hướng dẫn cách thức tiến
hành, thực hiện các yêu cầu như thế nào. Để
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 25 * Số 5 * 2021
Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Điều Dưỡng - Kỹ Thuật Y Học
309
thực hiện, triển khai các yêu cầu như quy định,
tiêu chuẩn từ bên ngoài, phòng xét nghiệm cần
tiến hành tìm hiểu, chọn lựa quy định/tiêu chuẩn
mà PXN mong muốn áp dụng và triển khai vào
các hoạt động thường quy. Đào tạo cho toàn bộ
nhân viên là một bước căn bản và then chốt
trong việc thực hiện các hoạt động xét nghiệm
thường quy đáp ứng các yêu cầu về chất lượng
(Hình 1).
Hình 1. Mối liên hệ giữa các tiêu chuẩn, quy định và các yêu cầu phòng xét nghiệm cần thực hiện
Một trong các yếu tố góp phần nâng cao
nhận thức, thái độ và thay đổi hành vi của nhân
viên xét nghiệm đối với quản lý chất lượng
chính là lựa chọn kỹ thuật dạy học phù hợp.
Hiện nay, có nhiều kỹ thuật dạy học như
Powerpoint; Bảng giấy lật (flipchart); Bảng giấy
màu; Trò chơi; Kịch, tình huống; Sơ đồ trí nhớ
được áp dụng trong các khóa đào tạo về quản lý
chất lượng. Tuy nhiên, không phải kỹ thuật nào
cũng thành công trong việc truyền tải hiệu quả
các nội dung chất lượng. Đặc điểm của người
học, yêu cầu của môn quản lý chất lượng cần
trực quan sinh động nhưng không phải phương
pháp giảng dạy nào cũng hiệu quả. Sự thành
công của một kỹ thuật dạy học, không chỉ là sự
mong muốn chủ quan của giảng viên, còn là sự
tương tác và chấp nhận của người học.
Mục tiêu
Khảo sát mức độ hài lòng của người học đối
với các kỹ thuật dạy học trong đào tạo Quản lý
chất lượng tại Việt Nam hiện nay.
ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Các nhân viên đang công tác tại các phòng
xét nghiệm y học trong cả nước tham gia vào
khóa đào tạo Quản lý chất lượng trên nền tảng
trực tuyến do nhóm NCG tổ chức và thực hiện
trong khoảng thời gian từ tháng 07/2020 – tháng
04/2021.
Tiêu chuẩn chọn
Người học tham gia trả lời câu hỏi khảo sát
và đồng ý cho phép sử dụng thông tin khảo sát
để phân tích
Tiêu chuẩn loại trừ
Thông tin phản hồi của người học không
đồng ý cho phép sử dụng thông tin khảo sát để
phân tích.
Nghiên cứu Y học
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 25 * Số 5 * 2021
Chuyên Đề Điều Dưỡng - Kỹ Thuật Y Học
310
Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu cắt ngang mô tả.
Cỡ mẫu
Do chưa có nghiên cứu nào được thực hiện
trước đây về khảo sát sự hài lòng này, do đó,
chúng tôi giả thuyết rằng tỉ lệ hài lòng của người
học là 48%, độ nhạy của khảo sát là 97%, xác suất
sai lầm loại 1 là 5%. Dựa theo công thức ước tính
1 tỉ lệ dưới đây, cỡ mẫu cần cho nghiên cứu là
468 mẫu.
Công cụ
Bộ câu hỏi có 15 câu được thiết kế bằng công
cụ Microsoft forms gồm ba phần chính: Phần 1 -
Đặc điểm dân số khảo sát bao gồm: độ tuổi, giới
tính, đơn vị công tác, vị trí công tác (4 câu); Phần
2: Các kỹ thuật dạy học đào tạo được sử dụng
hiện nay theo dạng biết đến/nghe đến nhiều
nhất và (1 câu); Phần 3 – Lý do hài lòng/không
hài lòng với mỗi kỹ thuật (10 câu). Bộ câu hỏi
được thiết kế theo dạng chọn lựa các đáp án sẵn
có, liệt kê và cung cấp thêm thông tin khác ngoài
các đáp án. Các kỹ thuật dạy học được khảo sát
trong nghiên cứu kèm hình ảnh minh họa giúp
người tham gia dễ hình dung và liên hệ với các
kỹ thuật đã từng hoặc đang được tham gia. Toàn
bộ câu hỏi do Nhóm thiết kế dựa trên kinh
nghiệm giảng dạy môn quản lý chất lượng cho
các nhân viên đang công tác tại các phòng xét
nghiệm y học trên cả nước. Nội dung câu hỏi
xoay quanh các nguyên nhân hạn chế và điểm
mạnh của từng kỹ thuật. Các điểm mạnh và hạn
chế của các kỹ thuật dựa trên các nghiên cứu
trước đây (11 – 13) và kinh nghiệm của các giảng
viên tham gia nghiên cứu để thiết kế bộ câu hỏi.
Phương pháp thực hiện
Người học tham gia khảo sát nhận được Bộ
câu hỏi để trả lời thông qua Email đăng ký
tham gia với chương trình. Thời gian hoàn
thành trong vòng 01 tuần. Nội dung phản hồi
được lưu tự động vào tập dữ liệu excel trên
Microsoft forms.
Sau khi nhận được các đánh giá của người
học, các thông tin được trích xuất ở dạng file
excel, sau đó, được xử lý sơ bộ như mã hóa code
các biến, loại bỏ các thông tin không cần trong
phân tích như thời gian thực hiện khảo sát. Mỗi
trả lời của người tham gia đều được ghi nhận và
tính là 1 điểm cho các câu trả lời. Sau đó, các
điểm được tính tổng và tiến hành phân tích. Sau
đó, làm sạch dữ liệu, các dữ liệu được tiến hành
phân tích bằng STATA để tính mức độ hài lòng
đối với các biến số. Mỗi phương pháp là một
biến số.
Phân tích và xử lý số liệu
Các dữ liệu được xuất ở dạng excel, sau đó,
được chuyển vào phần mềm STATA 15.0 để tiến
hành phân tích và vẽ các biểu đồ.
Giá trị p < 0,05% được xem là có ý nghĩa
thống kê. Phép kiểm định Anova một chiều
được dùng trong phân tích sự tương quan.
KẾT QUẢ
Các đặc tính của mẫu
Tổng số khảo sát là 468 đối tượng, trong đó,
nữ chiếm 72,4% so với 27,6% là nam. Độ tuổi
tham gia khảo sát nhiều nhất là 26 – 35 tuổi
(53,2%), 36 – 45 tuổi chiếm 25,7%, tiếp theo là 20
– 25 tuổi chiếm 15,4% và trên 45 tuổi chiếm 5,8%.
Các đối tượng đến từ 3 khu vực của Việt Nam,
trong đó, khu vực phía Nam nhiều nhất (48,5%),
còn lại là khu vực miền Trung và phía Bắc tương
ứng là 22,9% và 28,6%. Các đối tượng khảo sát
chủ yếu đến từ khoa hoặc phòng Xét nghiệm
chung chiếm tỉ lệ lớn nhất 58,3%. Tỉ lệ đối tượng
tham gia khảo sát đang công tác tại khoa Hóa
sinh là 14,7%, khoa Vi sinh là 12,4%, và khoa
Huyết học là 7,7%. Ngoài ra, hiện nay, một số
đơn vị gộp khoa chẩn đoán hình ảnh và xét
nghiệm làm một, do đó, tỉ lệ các đối tượng đang
công tác tại các khoa này tham gia khảo sát là
6,8% (Bảng 1).
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 25 * Số 5 * 2021
Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Điều Dưỡng - Kỹ Thuật Y Học
311
Bảng 1. Liên quan giữa đặc điểm dân số khảo sát và tỉ lệ hài lòng các kỹ thuật dạy học
Đặc điểm
Tỉ lệ (%)
Tỉ lệ hài lòng các kỹ thuật dạy học (%)
Bảng giấy
lật
Giấy màu
Kịch, tình
huống
Powerpoint
Sơ đồ trí nhớ
Trò chơi
Giới tính
Nam
27,6
5,4
5,4
27,1
28,7
24,8
8,5
Nữ
72,4
3,2
5,3
30,7
19,2
30,4
11,2
Độ tuổi
20-25
15,4
4,2
1,3
19,4
20,8
38,9
15,3
26-35
53,2
3,2
4,8
28,5
24,5
27,7
11,2
36-45
25,6
5,8
6,7
38,3
15,8
25,8
7,5
>45
5,8
0
14,8
29,6
25,9
25,9
3,7
Vùng miền
Miền Bắc
28,6
5,2
5,2
31,3
14,9
26,9
16,4
Miền Trung
22,9
2,8
6,5
29,9
25,2
29,9
5,6
Miền Nam
48,5
3,5
4,9
28,6
24,2
29,5
9,3
Khoa/phòng
Hóa sinh
14,7
4,4
4,4
27,5
15,9
26,1
21,7
Huyết học
7,7
2,8
2,8
30,6
13,9
36,1
13,9
Vi sinh
12,4
1,7
12,1
25,9
13,8
36,2
10,3
Xét nghiệm chung
58,3
4,4
4,8
29,3
26,4
27,1
8,1
Khác
6,8
3,1
3,1
43,8
18,8
28,1
3,1
Các kỹ thuật dạy học được nghe đến nhiều
nhất và hài lòng
Trong các kỹ thuật dạy học đang sử dụng,
kỹ thuật truyền tải bằng Powerpoint được các
nhân viên xét nghiệm biết đến nhiều nhất
(32,5%), sơ đồ trí nhớ và kịch, tình huống đều
chiếm tỉ lệ 16,1%, kỹ thuật bảng giấy màu chiếm
tỉ lệ 12,2%, bảng giấy lật (flipchart) chiếm tỉ lệ
11,7% và cuối cùng là kỹ thuật dạy học thông
qua Trò chơi chiếm tỉ lệ 11,3% (Hình 2a).
Mặc dù, Powerpoint là kỹ thuật dạy học
được biết nhiều nhất, nhưng tỉ lệ hài lòng của
người học với kỹ thuật này chỉ chiếm 21,8%. Đa
số nam giới hài lòng với kỹ thuật này là 28,7% so
với 19,2% ở nữ (p=0,3). Nhân viên xét nghiệm
trong độ tuổi 26 – 35 và trên 45 tuổi hài lòng với
kỹ thuật Powerpoint nhiều hơn so với các độ
tuổi còn lại với tỉ lệ tương ứng lần lượt là 24,5%
và 25% (p=0,6). Kết quả khảo sát theo khu
vực/vùng miền cũng có tỉ lệ hài lòng thấp cho kỹ
thuật dạy học bằng Powerpoint so với các kỹ
thuật khác (Bảng 1).
Nhân viên xét nghiệm hài lòng với kỹ thuật
Sơ đồ trí nhớ và Kịch, tình huống theo tỉ lệ tương
ứng là 28,9% và 29,7%. Kỹ thuật dạy học Kịch,
tình huống có tỉ lệ hài lòng cao nhất tại khu vực
miền Bắc (31,3%) so với 29,9% tại miền Trung và
28,6% tại khu vực miền Nam. Sự khác biệt về hài
lòng của người học đối với các kỹ thuật giữa các
miền không có sự khác biệt về ý nghĩa thống kê
(p=0,9). Hơn nữa, kỹ thuật này thu hút được sự
hài lòng không quá chênh lệch tại các Khoa
phòng công tác như khoa Huyết học có tỉ lệ thích
là 30,6%, phòng/khoa Xét nghiệm chung 29,3%,
khoa Hóa sinh là 27,5%, khoa Vi sinh là 25,9%,
nhân viên tại các khoa chẩn đoán hình ảnh và
xét nghiệm có tỉ lệ hài lòng là 43,8% (p=0,03)
(Bảng 1).
Các kỹ thuật Trò chơi, Bảng giấy lật, Bảng
giấy màu có tỉ lệ hài lòng không quá 20%, trong
đó, Bảng giấy màu và Bảng giấy lật có tỉ lệ hài
lòng tương ứng là 5,3% và 3,9% (Hình 2b).
Kỹ thuật Trò chơi thu hút sự quan tâm của
những nhân viên có độ tuổi từ 20 – 25 và kỹ
thuật này không phù hợp với các nhóm tuổi lớn
hơn, bằng chứng là tỉ lệ hài lòng khá thấp trên
nhóm nhân viên xét nghiệm có độ tuổi từ 36 – 45
(7,5%) và 3,7% ở nhóm tuổi trên 45 tuổi (Bảng 1).