Nghề tư vấn tâm lý
Một thời, người ta cho rằng: chỉ cần một người biết nói và có nhiều kinh
nghiệm sống thì có thể... đi khuyên người khác. Nhưng mấy năm trở lại đây,
tư vấn tâm lý được xem như một nghề mới ở VN. Và các trường ĐH bắt đầu
đào tạo nghề chuyên viên tư vấn tâm lý.
Những kỹ năng cần thiết cho một chuyên viên tư vấn tâm lý:
Kỹ năng giao tiếp, trong đó đặc biệt là kỹ năng lắng nghe. Lắng nghe không
phải là nghe lời thân chủ mà chủ yếu là nghe được ước nguyện, cảm xúc,
tình cảm... của họ. Nhà tư vấn chuyên nghiệp thường không nói nhiều mà
nghe là chủ yếu. Khả năng giao tiếp thể hiện tích cực ở quá trình làm chủ
bản thân của nhà tư vấn. Nhà tư vấn phải có kỹ thuật làm chủ cảm xúc, tình
cảm cũng như thời gian. Kỹ năng quan sát và phát triển vấn đề sẽ giúp cho
nhà tư vấn thấu hiểu được những khúc mắc, xác định được đâu là vấn đề cần
giải quyết.
Công việc của một chuyên viên tư vấn
Tư vấn không còn xa lạ với xã hội. Mỗi lúc gặp chuyện không vui, có
những thắc mắc không thể giải đáp, người ta nghĩ đến chuyên gia tư vấn.
Các lĩnh vực tư vấn ngày mỗi rộng ra: tư vấn tình yêu - hôn nhân - gia đình,
tư vấn sức khoẻ sinh sản vị thành niên, tư vấn học đường, tư vấn pháp luật,
tư vấn sức khoẻ... Các loại hình tư vấn cũng khá phong phú: phát thanh,
truyền hình, tư vấn trực tuyến, báo in, tại các trung tâm, qua tổng đài...
Tư vấn không phải là cho lời khuyên, mà như chuyên gia tư vấn Ngô Minh
Uy quan niệm "Tư vấn tâm lý là đưa ra cho thân chủ những giải pháp tối ưu
để họ lựa chọn phù hợp với hoàn cảnh. Chuyên gia tư vấn phải là người giúp
thân chủ giải quyết tận gốc vấn đề. Chính vì thế, đòi hỏi nhà tư vấn phải có
trình độ hiểu biết và năng lực".Chuyên gia tư vấn được xem là người định
hướng của xã hội. Chính vì thế, ngoài những phẩm chất đạo đức cần có của
một công dân, nhà tư vấn cần phải có đạo đức nghề nghiệp.
Chính ông Ngô Minh Uy cũng khẳng định: lời khuyên của chuyên gia tư
vấn tâm lý sẽ có ảnh hưởng lớn đến thân chủ. Thân chủ đến với nhà tư vấn
khi họ không còn niềm tin, không biết phải làm gì... Phải có đạo đức,
chuyên viên tâm lý mới lái thân chủ đến những phương pháp giải quyết lành
mạnh.
Là nhà tư vấn tâm lý, điều quan trọng phải có trình độ về tâm lý. Những
kiến thức này sẽ được trang bị trong trường ĐH và tích luỹ thêm bởi những
va chạm thực tế, những kinh nghiệm sống. Tuy nhiên, để trở thành quân sư
của thân chủ, nhà tư vấn cần phải trang bị những kiến thức về kinh tế, xã
hội, pháp luật... Càng hiểu biết nhiều, chuyên gia tư vấn tâm lý càng đưa ra
những giải pháp sáng suốt.
Điều làm một nhà tâm lý lo lắng là thân chủ thiếu hợp tác. Khách hàng
không tự tin vào bản thân mình và cũng không tin vào chuyên viên. Chính
những lúc này, đòi hỏi nhà tâm lý phải linh động, tìm cách để khơi gợi lòng
tin, khơi gợi để khách hàng nói ra được vấn đề của mình.
Học nghề tư vấn tâm lý ở đâu?
Thực ra, hai trường ĐH Sư phạm Hà Nội và TP.HCM đã đào tạo ngành
Tâm lý khá lâu. Nhưng chuyên môn mà hai trường này chú trọng là cho ra
lò những giáo viên dạy về Tâm lý giáo dục. Mấy năm trở lại đây, các kỹ
năng thực hành về tư vấn tâm lý đã được đưa vào chương trình giảng dạy,
để một cử nhân tâm lý có thể giảng dạy tâm lý giáo dục và trở thành chuyên
gia tư vấn tâm lý.
ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG Hà Nội), ĐH Khoa học Xã
hội và Nhân văn (TP.HCM) cũng đào tạo ngành Tâm lý học. Các trường
này tuyển sinh khối C, D.
Trường ĐHDL Văn Hiến tuyển sinh rộng hơn, chỉ tiêu nhiều hơn với các
khối C, D, thậm chí cả khối A. Được đánh giá là nơi đầu tiên đào tạo tâm lý
chuyên về lâm sàng, tư vấn tâm lý trị liệu. Theo thầy Trần Tuấn Lộ, trưởng
Khoa Tâm lý của trường Văn Hiến: Năm nhất, SV được trang bị kiến thức
về nghề tâm lý, nhận diện được mình sẽ học gì và nghề mình học sẽ như thế
nào. Năm hai là sẽ năm học để SV khám phá ra năng khiếu, sở trường của
mình: trở thành một chuyên viên tư vấn tâm lý tại bệnh viện, nhà trường hay
doanh nghiệp… đương nhiên SV sẽ được thầy cô làm cố vấn cho việc chọn
lựa bằng những bài tập thu hoạch. Sau khi đã định hướng được khả năng của
mình, năm ba và năm tư là thời gian SV va chạm thực tế và rút kinh nghiệm
cho mình.
Kinh nghiệm, nắm bắt thực tế là điều cần thiết đối với một SV tâm lý. Bởi
thế, trong quá trình học, SV đã phải làm quen với các buổi tâm lý thực
nghiệm tại trường học, bệnh viện... Nói như cựu SV Ngô Thành Thuận,
trường Văn Hiến: "Năm II là đi phát bao cao su, năm III tham gia trong một
dự án tư vấn sức khoẻ sinh sản, năm IV thì trường kỳ ở các bệnh viện tâm
thần".