1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Nằm ở Khu vực nhiệt đới gió mùa, lại rất đa dạng về địa hình, kiểu
đất, cảnh quan, có đặc trưng khí hậu khác nhau giữa các miền, đặc điểm đó
là cơ sở rất thuận lợi để giới sinh vật phát triển đa dạng về thành phần loài,
phong phú về số lượng, Việt Nam được xếp hạng thứ 16 trên thế giới về sự
đa dạng tài nguyên sinh vật. Trong “Thực vật chí đại cương Đông Dương”
và các tập bổ sung tiếp theo đã mô tả và ghi nhận có khoảng trên 240 họ với
khoảng trên 7.000 loài thực vật bậc cao có mạch. Những năm gần đây, nhiều
nhà thực vật đã dự đoán con số đó có thể lên tới 15.000 loài. Hiện nay đã
thống kê được khoảng 13.000 loài thực vật bậc cao có mạch, trong đó có
khoảng 660 loài thực vật có tinh dầu (chiếm khoảng 6,3% tổng số loài đã
biết) là những cây cho tinh dầu. Các loài thực vật chứa tinh dầu đã biết thuộc
về 357 chi (chiếm khoảng 15,8% tổng số chi) và 114 họ thực vật có mạch
(chiếm khoảng 37,8% số họ) trong Hệ thực vật Việt Nam. Các họ giàu chi
và loài chứa tinh dầu là: Cúc (Asteraceae), Gừng (Zingiberaceae), Cam
(Rutaceae), Bạc hà (Lamiaceae), Long não (Lauraceae), Hoa tán (Apiaceae),
Sim (Myrtaceae)….
Xã hội ngày càng phát triển nhu cầu tìm hiểu và sử dụng các hợp chất
có nguồn gốc thiên nhiên càng lớn. Trong số các nhóm thực vật thì nhóm
cây chứa tinh dầu chiếm vị trí quan trọng. Đây là nguồn nguyên liệu thiết
yếu của nhiều ngành công nghiệp như mỹ phẩm, thực phẩm và dược phẩm...
Vườn Quốc gia (VQG) Bến En nằm ở phía Tây Bắc huyện Như Thanh,
cách thành phố Thanh Hoá khoảng 46 km về phía Tây nam có toạ độ địa lý
từ 19028’ đến 19039’ độ vĩ Bắc; 105020’ đến 105035’ kinh độ Đông. Tổng
diện tích tự nhiên của Vườn là 16.634 ha, gồm 16 tiểu khu, hồ sông Mực và
khu núi Đá Hải Vân, Sông Chàng.
VQG Bến En bao gồm các kiểu địa hình đồi, núi, sông, hồ xen kẽ nhau.
Trung tâm là hồ sông Mực với hệ thống các đảo nổi còn rừng bao phủ và
nhiều chi nhánh lan toả được bao bọc bởi các kiểu địa hình núi đá xen kẽ
núi đất. Đỉnh núi cao nhất là Núi Đàm cao 497m. Các đỉnh núi khác còn lại
cao từ 300-350m, độ dốc trung bình từ 250-300 có nơi dốc trên 350. Kiểu
địa hình này khá hiểm trở, độ dốc lớn, bên trong là các dãy núi đá vôi có
nhiều hang động và rừng bao phủ. Tại Vườn Quốc gia Bến En có nhiều loài
cây cho tinh dầu quý như Re hương (Cinnamomum parthenoxylon Meisn.),
Vù hương (C. balansae H. Lecomte), Quế thanh (C. loureiroi (L.) Presl), Sả
(Citronella spp.), Lá khôi (Ardisia silvestris Pitard), Thanh hao hoa vàng
(Artemisia annua L.), Húng chanh (Plectranthus aromaticum Benth.)...
