388
NGHIÊNCỨUGIẢIPHÁPSỐHÓAHỆTHỐNG
THÔNGTINKẾTOÁNĐỂNÂNGCAOTÍNHMINHBẠCH
VÀTRÁCHNHIỆMXÃHỘICỦACÁCDOANHNGHIỆP
THƯƠNGMẠIDỊCHVỤVỪAVÀNHỎTRÊNĐỊABÀN
HÀNỘI
NguyễnThịLanAnh,NguyễnThịNamChi1,DươngThịThủy1
Email:lananh.kt@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.959
ómtắt:Trongbốicảnhchuyểnđổisố,sốhóahệthốngthôngtinkếtoán(AIS)trở
thànhgiảiphápquantrọnggiúpdoanhnghiệpnângcaonănglcquảntrị,tínhminhbạch
vàthựchiệntráchnhiệmxãhội(CSR).Đốivớicácdoanhnghiệpvừavànhỏ(SMEs)thương
mạidịchvụtạiHàNội,việcsốhóaAISkhôngchỉhỗtrợtốiưuhóaquytrìnhkếtoán-tài
chínhmàcòngópphầncủngcốuytín,khảnăngcạnhtranhvàpháttriểnbềnvững.Nghiên
cứunàynhằmđềxuấtcácgiảiphápsốhóaAISđểnângcaominhbạchthôngtinvàCSR
củaSMEs.Phươngphápnghiêncukếthợpđịnhtính(phỏngvấnchuyêngia)vàđịnhlượng
(khảosátSMEstạiHàNội,phântíchbằngSPSS).Môhìnhnghiêncứuxemxétmốiquan
hệgiữangdụngsốhóaAISvớiminhbạchvàCSR.KếtquảkhẳngđịnhsốhóaAIScótác
độngtíchcựcđếnminhbạchvàCSR,đồngthờichịuảnhhưởngbởinănglựcnhânsự,nhận
thứclãnhđạovàchínhsáchhỗtrợ.Trêncơsởđó,nghiêncứuđềxuấtgiảiphápcôngnghệ
(Cloud,Blockchain,AI,ERP,RPA),nănglựcnhânsựvàquảntrịnhằmgiúpSMEsnângcao
tínhminhbạchvàthựchiệntráchnhiệmxãhội.
Từkhóa:sốhóa,hệthốngthôngtinkếtoán,minhbạch,tráchnhiệmxãhội,SMEs
1KhoaKinhtế-TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Trongxuthếhộinhậptoàncầutrên
thế giới, chuyển đổi số và kinh tế số là
vấn đề đượcquan tâmhàngđầu tạiViệt
Nam.Sựpháttriểnmạnhmẽcủakinhtế
sốvàquátrìnhsốhóađangtrởthànhxu
thế tất yếu đối với các doanh nghiệp.Ở
Việt Nam, Nhà ớc đã ban hành nhiều
chủ trương, chính sách khuyến khích
chuyểnđổisốlĩnhvựctàichính-kếtoán,
nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và
tínhminhbạch,tráchnghiệmxãhộicủa
389
doanh nghiệp. HàNội làtrungtâmkinh
tếcủacảnước,tậptrungrấtnhiềudoanh
nghiệp thương mại dịch vụ vừa và nhỏ
(SMEs ), một trong những tnh phần
kinhtếquantrọngtrongviệctạoviệclàm,
đónggópchongânsáchvàpháttriểnkinh
tế,xãhội.Tuynhiên,hiệnnaycácdoanh
nghiệpSMEstạiHàNộicòntồntạinhiều
hạnchế,bấtcậptrongviệcngdụngcông
nghệsốtronglĩnhvựckếtn-ichính.
Hệthốngthôngtinkếtoánởnhiềudoanh
nghiệpSMEscònthủcông,phântán,thiếu
tíchhợp,dẫnđếnchấtlượngthôngtinkế
toánkhôngcao,khôngđảmbảotínhminh
bạch.Điềunàylàmgiảmlòngtincủacác
n liên quan và giảm hiệu quả quảnlý
cũngnhưkhảnăngthựchiệntráchnhiệm
hộicủadoanhnghiệp.
Sốhóahệthốngthôngtinkếtoán
không chỉ giúp nâng cao hiệu quả xử
lývàpnchdữliệumàcòntạođiều
kin cho doanh nghiệp SMEs ng bố
tngtinminhbạchn,pphầntăng
cườngkhảnăngquảntrịdoanhnghiệp.
Ngoàira,trongbốicnhhộinhậpquốc
tế,doanhnghiệpnóichungvàSMEsnói
rngđều phi thể hiệntrách nhiệm
hội với cộng đồng, môi trường các
n liên quan. Trách nhiệm xã hội trở
tnh tiêu c quan trọng không thể
thiếu trong vic đánh giá uy tín, năng
lực, cạnh tranh và pt trin bền vững
của doanh nghiệp. Tính đến thi điểm
y,hầuhếtcáccôngtrìnhnghiêncứu
trongvàngoàinướcvềsaAISchủ
yếu tập trung o khía cạnh kỹ thuật
hocliíchcủakinhtếsốvàsakế
tn,tuynhiênmốiquanhgiữasốhóa
hệthốngthôngtinkếtoánvànhminh
bạchvàtráchnhimxãhicònítđược
khaitc,đặcbiệttrongphạmviSMEs
tơngmạidịchvụtạiđịabànHàNội
Xuấtpháttừcáclýdotrên,nghiên
cứugiảiphápsốhóahệthốngthôngtinkế
toánđểnângcaotínhminhbạchvàtrách
nhiệmxãhộichoSMSsthươngmạidịch
vụtrênđịabànHàNộicóýnghĩakhoa
học trong việc bổ sung khung lý thuyết
về tácđộngcủa số hóakế toánđếntính
minh bạch trách nhiệm xã hội, đồng
thờikiểm chứng các giảthuyết bằng dữ
liệuthực tếtại SMSe tại Hà Nội.Từ đó
đềxuấtcácgiảiphápkhảthigiúpdoanh
nghiệptriểnkhaisốhóahệthốngthôngtin
kếtoán,tăngờngtínhminhbạchthông
tintàichính,cảithiệnhìnhảnhthôngqua
việc thực hiện trách nhiệm xã hội, nâng
caonănglựccạnhtranhcủadoanhnghiệp
tronggiaiđoạnchuyểnđổisố.
II.Cơsởsởlýthuyết
2.1.KháiniệmvàvaitròcủaAIS
Cónhiều quan điểm khácnhau về
hệthốngthôngtinkếtoán(AIS)hiệnnay.
Theo quan điểm của Rommey (2018),
“AISlàhệthốngbaogồmconngười,thủ
tụcvàcôngnghệđượcthiếtkếđểthuthập,
xửlývàbáocáothôngtintàichínhvàphi
i chính về hoạt động kinh tế nhằm hỗ
trquátrìnhraquyếtđịnh,kiểmsoátvà
ocáo”.QuanđiểmcủaGelinas(2018)
lạichorằng“AISlàmộthệthốngđượcsử
dụngđểthuthập,ghichép,lưutrữxử
lýdữliệuđểsảnxuấtthôngtinchonhững
ngườiraquyếtđịnh”.cquanđiểmcủa
Hall (2016), Bodnar (2010), Wilkinson
(2000)cũngớngtớicácyếutốvềcon
người,thiếtbịđểthiếtkếdữliệutàichính
phụcvụchođốiợngsửdụngthôngtin.
TheoquanđiểmcủaBộTàichính(2006):
“Hệ thốngthôngtin kếtoánlàhệ thống
thôngtintrongdoanhnghiệp,đượchình
thànhtrêncơsởdữliệukếtoánvàcácdữ
liệuliên quan, nhằm cung cấpthông tin
cho việclập Báocáo tài chính,Báocáo
390
quảntrịvàphụcvụyêucầuquảnlýkinh
tế- tài chính trong doanh nghiệp”. Như
vậy, có thể nói, các định nghĩa về AIS
của các nhà khoa học nước ngoài nhấn
mạnhvềcấutrúchệthốngcủaAIS(đầu
o,đầura,quytrình,điềukhiển),quan
điểmcủaViệtNamnhấnmạnhđếnvaitrò
phụcvụviệclậpbáobáocủadoanhdoanh
nghiệp.TổnghợplạiAISlàmộthệthống
kếthợpcácyếutốconngười-quytrình-
côngnghệnhằmmụcđíchbiếnđổidữliệu
thànhthôngtinhữuíchphụcvụchongười
sửdụng.
AIS đóng vai trò quantrọng trong
việccungcấpthôngtinchoviệcraquyết
định bằng việc tạo ra các báo cáo tài
chính vàbáo cáo quản trị, giúp các nhà
quảntrịđánhgiáđượctìnhhìnhtàichính
doanh nghiệp,lập kếhoạch,định giávà
ra quyếtđịnh chiến ợc.AIS cũng góp
phần nâng cao tính minh bạch và trách
nhiệmgiảitrìnhcủadoanhnghiệpthông
qua việc lưutrữ dữliệu đầyđủ,có dấu
vết kiểmtoán,củngcốniềm tincủacác
đốitượngliênquanđếndoanhnghiệpnhư
nhà đầu tư, ngân hàng, cơ quan thuế và
nhữngngườiquantâmkhác,tạonềntảng
đểdoanhnghiệpthựchiệntráchnhiệmxã
hộidoanhnghiệp(CSR)vàpháttriểnbền
vữngthôngquabáocáoESG.AIScũng
giúphỗtrợkiểmsoátnộibộvàquảntrị
rủirothôngquaviệctíchhợpcácthủtục
kiểmsoát,giảmgianlận,rủirotàichính,
hỗtrợdoanhnghiệptuânthủchuẩnmực,
chếđộvàphápluậtkếtoán.AISgiúptăng
hiệuquảhoạtđộngthôngquatựđộnghóa
quytrìnhkếtoán,tíchhợpvớiERP,CRM,
SCM,hỗtrợquảnlýdòngtiềnchặtchẽ,
gắnkếtvớichuyểnđổisốvàkinhtếsốở
mỗidoanhnghiệpthôngquatíchhợpvới
AI, Big Data, Blockchain, Cloud... giúp
doanh nghiệp xử lý dữ liệu lớnvà cung
cấpphântíchdựbáo.DoanhnghiệpSMEs
cóthểdùngAISnhưcôngcụđểthamgia
chuỗi giá trị số, kết nối với ngân hàng,
thuếđintử,thươngmạiđiệntử
2.2.SốhóaAISvàmiquanhệvi
minhbạchtchnhiệmxãhộicaSMSE
Minhbạchthôngtintàichínhtrong
SMEs là việc doanh nghip công khai,
chính cvà kịp thời các thông tin liên
quanđếntìnhhìnhtàichính,kếtquảkinh
doanhvàtráchnhiệmtuânthủpháplýcho
các bên liênquan. Đây làyếu tố cốtlõi
đểxâydựnguytínvàtínhbềnvữngcho
doanhnghiệp.
Hình1.MiquanhệgiữasốhóaAISvitínhminhbạchvàtráchnhiệmxãhộicủadoanhnghiệp
391
Trách nhiệm xã hội (CSR) của
doanhnghiệpbaogồmnghĩavụpháplý,
đạođứcvàthiệnnguyệnđốivớixãhộivà
cộngđồng.Minhbạchtàichínhthôngtin
ichính lànền tảngđểtriểnkhaiCRS,
ngược lại CSR thúc đẩy u cầu minh
bạchdobáocáobềnvững,báocáotrách
nhiệm xã hội yêu cầu công khai nhiều
hơncácchỉsốtàichínhvàphitàichính,
giúpcácSMEsxâydựnghìnhảnhdoanh
nghiệp minh bạch, có trách nhiệm, phát
trinbềnvững.
Việc số hóa hệ thống thông tin kế
toánthườngđượcthựchiệnthôngquacác
côngnghệphổbiênnhư:Điệntoánđám
y(CloudComputing)giúplưutrữ dữ
liệukếtoántrênnềntảngđámmây,truy
cậpmọilúcmọinơi,chiasẻdữliệutheo
thờigianthực.Vídụ:MISAAMIS,Fast
Accounting Online, QuickBooks Online,
SAPCloud.Trítuệnhântạo(AI)vàhọc
y(MachineLearning)cũngđượcứng
dụng trong AIS giúp tự động phân loại
chứngtừ,pháthiệngianlận,dựbáodòng
tiền và phân tích chi phí lợi nhuận, hỗ
tr raquyết định. dụ:AIchatbotgiải
thíchbáocáo,AInhậndiệnhóađơnđiện
tử.CôngnghệBlockchaintrongAISgiúp
ghi chép giao dịch bất biến, minh bạch,
an toàn cao, hỗ trợ kiểm toán thời gian
thực,giảm gianlậntàichính. dụ:Hệ
thốngthanhtoánvàhợpđồngthôngminh
(Smartcontracts).ERPlàhệthốnghoạch
địnhnguồnlựcdoanhnghiệp,tíchhợpkế
toánvớicácbộphậnbánhàng,muahàng,
kho, nhân sự. Ví dụ: SAP ERP, Oracle
NetSuite,Odoo,BravoERPtạiViệtNam.
TựđộnghóaquytrìnhbằngRobot(RPA)
đượcứngdụngtrongAISđểthaythếcon
ngườitrongcáctácvụlặpđilặplạinhư
nhậpsốliệu,đốichiếuhóađơn,lậpbáo
cáo định kỳ. dụ: UiPath,Automation
Anywhere, Blue Prism. Như vậy số hóa
AIS mang lại nhiều lợi ích với doanh
nghiệp,trongđócótácdụngnângcaotính
minhbạch, thúc đẩy trách nhiệmxã hội
thôngquaviệcgiaodịchđượcghinhậnvà
truyxuấtdễdàng,hạnchếsaisótvàgian
lận,dữliệuminhbạchgiúptănguytínvới
cácbênliênquan.Sốliệuminhbạchcũng
giúpdoanhnghiệplậpbáocáobềnvững,
ocáomôitrường-xãhội,nângcaohình
ảnhthươnghiệucủadoanhnghiệp.
2.3.Tổngquannghiêncứu
nh đến hiện nay, có nhiều công
trìnhnghiêncứuvềmốiquanhệgiữasố
AISvớitínhminhbạchvàtráchnhiệmxã
hội.Cụthểnhưsau:
§Nhân tố điện toán đám mây
(Cloud): Nguyễn Thị Kiều Oanh (2024)
Darren Ma (2021) cho rằng Cloud
accouting giúp doanh nghiệp doanh
nghiệptăngkhảnăngtruycậpdữliệutheo
thờigianthựcvàthựchiệntácnghiệptừ
xa, đảm bảo nh minh bạch về dữ liệu.
Adebimpe (2024) cũng nghiên cu so
nhtácđộngcủacôngnghệđámmâyđến
tínhminhbạchcủabáocáotàichính.
§Nhân tố công nghệ Blockchain:
Haija(2025)chorằngtiềmnăngcủacông
nghệBlockchaintrongviệcgiatăngtính
bấtbiến(immutability)vàminhbạchsổ
cáikếtoán,đặcbiệthữuíchchokiểmtoán
tráchnhiệmgiảitrình.Cácnghiêncứu
trênSMEsởnềnkinhtếmớinổichothấy
blockchaincóthểthúcđẩytínhminhbạch
nhưnggặpràocảnvềchiphí,kỹnăngvà
khung pháp lý. ơng Thị Vân Anh &
NguyễnThịLợi(2025)đãnghiêncứutác
độngcủablockchainlêntínhminhbạch,
giải trình và hiệu quả kế toán bền vững
đượcnhấnmạnhtrongbốicảnhViệtNam
§NhântốAIMachineLearning:
BrandonSchweitzer(2024)đềcậpAItrong
kếtoán, tậptrungvào các khíacạnh đạo
392
đức:quyềnriêngtư,thiênvị,minhbạch,
tráchnhiệm.Rodrigo(2023)chorằngAI
cóthể phân loại chứng từ, phát hiện bất
thường, gian lận tài chính doanh nghiệp.
Sanjiwani (2023) nghiên cứu tổng quan
cáccáchAIvàLearningMachineđượctích
hợptrongAIS:pháthiệngianlận,cảithiện
độchínhxác,xlýkhốidữliệulớn,từđó
đềcpđếntháchthứcnhưđạođứcvàtrách
nhiệmxãhộicủadoanhnghiệp
§Nhântố ERP:Darren Ma (2021)
chorằngERPgiúpminhbạchnguồndữ
liệugiữacácbộphậntrongdoanhnghiệp.
Barna(2021)khảosátmốiquanhệgiữa
trinkhaiERPvàchấtợngbáocáotài
chính & phi tài chính; ERP được xem
nhântốgiúpcảithiệntínhminhbạch
trong o cáo, ERP góp phần đảm bảo
minhbạchbáocáokhiđượccấuhình
quảntrịtốt.DineshElango(2018)đãchỉ
raERPcảithiệncơchếkiểmsoátnộibộ,
phânquyền,audittrail,quảnlýluồngphê
duyệt,dẫntớigiảmgianlậnvàtăngtrách
nhiệmgiảitrìnhcủadoanhnghiệp
§Nhân tố RPA:Ayinla (2024) cho
rằngRPAcóhiệuquảtrongviệctựđộng
hóacáctácvụlặplạinhưnhậpliệu,đối
chiếucủaconngười,tạosựminhbạchcho
sốliệu.Hising-KuangLai(2025)phân
tích số liệu doanh nghiệp áp dụng RPA
ảnhhưởngđếnquảntrịlợinhuận;kết
quảchỉraRPAcóthểgiảmcơhộithao
ngbáocáobằngcáchchuẩnhóavàtự
độnghóaquytrìnhkếtoán.Teslim(2024),
nghiên cứu chuyên sâuvềphươngpháp
tháchthứcđểxâydựngaudit-trailcho
hoạtđộngRPA,đềxuấtcáchthứcđểđảm
bảo RPAđónggóp vào tuân thủ vàkhả
nggiámsátAIS
ccôngtrìnhđãđượcnghiêncứu
vềsốhóaAISđểnângcaotínhminhbạch
giảitrìnhxãhộicủadoanhnghiệpchủ
yếu phân tích tác động đến chất lượng
thông tin, ít kiểm định vai trò của tính
minh bạch và trách nhiệm xã hội. Cần
trin khai nghiên cứu hỗn hợp, khảosát
địnhlượngđểkiểmđịnhmôhìnhsốhóa
AIS ảnh ởng đến tính minh bạch và
CSR.Khảosátnênlàmrõccôngnghệ
cụthể(Cloud,RPA,AI,Blockchain,ERP)
vìmỗicôngnghệcóchiphí,lợiíchvàrào
cản khác nhau. Chưa có công trình nào
nghiên cứuchuyên sâuvề SMEs thương
mạidịchvụởHàNội,icóđặcthùvề
quymô,ngànhnghềdịchvụvàchísách
hỗtrợđịaphươngphongphú.Giảipháp
đềxuấtsẽphùhợptheoquymôvàmức
độsẵnsàngsốhóaAIScủaSMEsthương
mạidịchvụởHàNội.
III. Phương pháp, vật liệu
nghncứu
Nghiên cứu định tính: được thực
hiện bằng cách phỏng vấn các kế toán
trưởng,giámđốcvànhânviênITcủacác
doanhnghiệpthươngmạidịchvụHàNội
vừanhỏtrênđịanHàNộiđểđánh
giá mứcđộsốhóa trong AIScủa doanh
nghiệpcácnhântốtácđộngtớiviệcsố
hóaAIS
Đềxuấtmôhìnhvànghiêncứuđịnh
ợng:Trêncơsởtổngquannghiêncứu,
iviếtxâydựngmôhìnhnghiêncứumối
quan hệ giữa số hóaAIS với tính minh
bạchvàgiảitrìnhxãhộicủaSMES(Hình
2)vớicácgiảthiếtnhưsau:
+ H1: Ứng dụng công nghệ đám
y vàoAIStác độngtíchcựcđếntính
minhbạchvàCSRcủacácdoanhnghiệp
thươngmạidịchvụvừavànhỏ
+ H2: Ứng dụng công nghệ
BlockchainvàoAIStácđộngtíchcựcđến