
388
NGHIÊNCỨUGIẢIPHÁPSỐHÓAHỆTHỐNG
THÔNGTINKẾTOÁNĐỂNÂNGCAOTÍNHMINHBẠCH
VÀTRÁCHNHIỆMXÃHỘICỦACÁCDOANHNGHIỆP
THƯƠNGMẠIDỊCHVỤVỪAVÀNHỎTRÊNĐỊABÀN
HÀNỘI
NguyễnThịLanAnh,NguyễnThịNamChi1,DươngThịThủy1
Email:lananh.kt@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.959
ómtắt:Trongbốicảnhchuyểnđổisố,sốhóahệthốngthôngtinkếtoán(AIS)trở
thànhgiảiphápquantrọnggiúpdoanhnghiệpnângcaonănglựcquảntrị,tínhminhbạch
vàthựchiệntráchnhiệmxãhội(CSR).Đốivớicácdoanhnghiệpvừavànhỏ(SMEs)thương
mạidịchvụtạiHàNội,việcsốhóaAISkhôngchỉhỗtrợtốiưuhóaquytrìnhkếtoán-tài
chínhmàcòngópphầncủngcốuytín,khảnăngcạnhtranhvàpháttriểnbềnvững.Nghiên
cứunàynhằmđềxuấtcácgiảiphápsốhóaAISđểnângcaominhbạchthôngtinvàCSR
củaSMEs.Phươngphápnghiêncứukếthợpđịnhtính(phỏngvấnchuyêngia)vàđịnhlượng
(khảosátSMEstạiHàNội,phântíchbằngSPSS).Môhìnhnghiêncứuxemxétmốiquan
hệgiữaứngdụngsốhóaAISvớiminhbạchvàCSR.KếtquảkhẳngđịnhsốhóaAIScótác
độngtíchcựcđếnminhbạchvàCSR,đồngthờichịuảnhhưởngbởinănglựcnhânsự,nhận
thứclãnhđạovàchínhsáchhỗtrợ.Trêncơsởđó,nghiêncứuđềxuấtgiảiphápcôngnghệ
(Cloud,Blockchain,AI,ERP,RPA),nănglựcnhânsựvàquảntrịnhằmgiúpSMEsnângcao
tínhminhbạchvàthựchiệntráchnhiệmxãhội.
Từkhóa:sốhóa,hệthốngthôngtinkếtoán,minhbạch,tráchnhiệmxãhội,SMEs
1KhoaKinhtế-TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Trongxuthếhộinhậptoàncầutrên
thế giới, chuyển đổi số và kinh tế số là
vấn đề đượcquan tâmhàngđầu tạiViệt
Nam.Sựpháttriểnmạnhmẽcủakinhtế
sốvàquátrìnhsốhóađangtrởthànhxu
thế tất yếu đối với các doanh nghiệp.Ở
Việt Nam, Nhà nước đã ban hành nhiều
chủ trương, chính sách khuyến khích
chuyểnđổisốlĩnhvựctàichính-kếtoán,
nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và
tínhminhbạch,tráchnghiệmxãhộicủa

389
doanh nghiệp. HàNội làtrungtâmkinh
tếcủacảnước,tậptrungrấtnhiềudoanh
nghiệp thương mại dịch vụ vừa và nhỏ
(SMEs ), một trong những thành phần
kinhtếquantrọngtrongviệctạoviệclàm,
đónggópchongânsáchvàpháttriểnkinh
tế,xãhội.Tuynhiên,hiệnnaycácdoanh
nghiệpSMEstạiHàNộicòntồntạinhiều
hạnchế,bấtcậptrongviệcứngdụngcông
nghệsốtronglĩnhvựckếtoán-tàichính.
Hệthốngthôngtinkếtoánởnhiềudoanh
nghiệpSMEscònthủcông,phântán,thiếu
tíchhợp,dẫnđếnchấtlượngthôngtinkế
toánkhôngcao,khôngđảmbảotínhminh
bạch.Điềunàylàmgiảmlòngtincủacác
bên liên quan và giảm hiệu quả quảnlý
cũngnhưkhảnăngthựchiệntráchnhiệm
xãhộicủadoanhnghiệp.
Sốhóahệthốngthôngtinkếtoán
không chỉ giúp nâng cao hiệu quả xử
lývàphântíchdữliệumàcòntạođiều
kiện cho doanh nghiệp SMEs công bố
thôngtinminhbạchhơn,gópphầntăng
cườngkhảnăngquảntrịdoanhnghiệp.
Ngoàira,trongbốicảnhhộinhậpquốc
tế,doanhnghiệpnóichungvàSMEsnói
riêngđều phải thể hiệntrách nhiệmxã
hội với cộng đồng, môi trường và các
bên liên quan. Trách nhiệm xã hội trở
thành tiêu chí quan trọng không thể
thiếu trong việc đánh giá uy tín, năng
lực, cạnh tranh và phát triển bền vững
của doanh nghiệp. Tính đến thời điểm
này,hầuhếtcáccôngtrìnhnghiêncứu
trongvàngoàinướcvềsốhóaAISchủ
yếu tập trung vào khía cạnh kỹ thuật
hoặclợiíchcủakinhtếsốvàsốhóakế
toán,tuynhiênmốiquanhệgiữasốhóa
hệthốngthôngtinkếtoánvàtínhminh
bạchvàtráchnhiệmxãhộicònítđược
khaithác,đặcbiệttrongphạmviSMEs
thươngmạidịchvụtạiđịabànHàNội
Xuấtpháttừcáclýdotrên,nghiên
cứugiảiphápsốhóahệthốngthôngtinkế
toánđểnângcaotínhminhbạchvàtrách
nhiệmxãhộichoSMSsthươngmạidịch
vụtrênđịabànHàNộicóýnghĩakhoa
học trong việc bổ sung khung lý thuyết
về tácđộngcủa số hóakế toánđếntính
minh bạch và trách nhiệm xã hội, đồng
thờikiểm chứng các giảthuyết bằng dữ
liệuthực tếtại SMSe tại Hà Nội.Từ đó
đềxuấtcácgiảiphápkhảthigiúpdoanh
nghiệptriểnkhaisốhóahệthốngthôngtin
kếtoán,tăngcườngtínhminhbạchthông
tintàichính,cảithiệnhìnhảnhthôngqua
việc thực hiện trách nhiệm xã hội, nâng
caonănglựccạnhtranhcủadoanhnghiệp
tronggiaiđoạnchuyểnđổisố.
II.Cơsởsởlýthuyết
2.1.KháiniệmvàvaitròcủaAIS
Cónhiều quan điểm khácnhau về
hệthốngthôngtinkếtoán(AIS)hiệnnay.
Theo quan điểm của Rommey (2018),
“AISlàhệthốngbaogồmconngười,thủ
tụcvàcôngnghệđượcthiếtkếđểthuthập,
xửlývàbáocáothôngtintàichínhvàphi
tài chính về hoạt động kinh tế nhằm hỗ
trợquátrìnhraquyếtđịnh,kiểmsoátvà
báocáo”.QuanđiểmcủaGelinas(2018)
lạichorằng“AISlàmộthệthốngđượcsử
dụngđểthuthập,ghichép,lưutrữvàxử
lýdữliệuđểsảnxuấtthôngtinchonhững
ngườiraquyếtđịnh”.Cácquanđiểmcủa
Hall (2016), Bodnar (2010), Wilkinson
(2000)cũnghướngtớicácyếutốvềcon
người,thiếtbịđểthiếtkếdữliệutàichính
phụcvụchođốitượngsửdụngthôngtin.
TheoquanđiểmcủaBộTàichính(2006):
“Hệ thốngthôngtin kếtoánlàhệ thống
thôngtintrongdoanhnghiệp,đượchình
thànhtrêncơsởdữliệukếtoánvàcácdữ
liệuliên quan, nhằm cung cấpthông tin
cho việclập Báocáo tài chính,Báocáo

390
quảntrịvàphụcvụyêucầuquảnlýkinh
tế- tài chính trong doanh nghiệp”. Như
vậy, có thể nói, các định nghĩa về AIS
của các nhà khoa học nước ngoài nhấn
mạnhvềcấutrúchệthốngcủaAIS(đầu
vào,đầura,quytrình,điềukhiển),quan
điểmcủaViệtNamnhấnmạnhđếnvaitrò
phụcvụviệclậpbáobáocủadoanhdoanh
nghiệp.TổnghợplạiAISlàmộthệthống
kếthợpcácyếutốconngười-quytrình-
côngnghệnhằmmụcđíchbiếnđổidữliệu
thànhthôngtinhữuíchphụcvụchongười
sửdụng.
AIS đóng vai trò quantrọng trong
việccungcấpthôngtinchoviệcraquyết
định bằng việc tạo ra các báo cáo tài
chính vàbáo cáo quản trị, giúp các nhà
quảntrịđánhgiáđượctìnhhìnhtàichính
doanh nghiệp,lập kếhoạch,định giávà
ra quyếtđịnh chiến lược.AIS cũng góp
phần nâng cao tính minh bạch và trách
nhiệmgiảitrìnhcủadoanhnghiệpthông
qua việc lưutrữ dữliệu đầyđủ,có dấu
vết kiểmtoán,củngcốniềm tincủacác
đốitượngliênquanđếndoanhnghiệpnhư
nhà đầu tư, ngân hàng, cơ quan thuế và
nhữngngườiquantâmkhác,tạonềntảng
đểdoanhnghiệpthựchiệntráchnhiệmxã
hộidoanhnghiệp(CSR)vàpháttriểnbền
vữngthôngquabáocáoESG.AIScũng
giúphỗtrợkiểmsoátnộibộvàquảntrị
rủirothôngquaviệctíchhợpcácthủtục
kiểmsoát,giảmgianlận,rủirotàichính,
hỗtrợdoanhnghiệptuânthủchuẩnmực,
chếđộvàphápluậtkếtoán.AISgiúptăng
hiệuquảhoạtđộngthôngquatựđộnghóa
quytrìnhkếtoán,tíchhợpvớiERP,CRM,
SCM,hỗtrợquảnlýdòngtiềnchặtchẽ,
gắnkếtvớichuyểnđổisốvàkinhtếsốở
mỗidoanhnghiệpthôngquatíchhợpvới
AI, Big Data, Blockchain, Cloud... giúp
doanh nghiệp xử lý dữ liệu lớnvà cung
cấpphântíchdựbáo.DoanhnghiệpSMEs
cóthểdùngAISnhưcôngcụđểthamgia
chuỗi giá trị số, kết nối với ngân hàng,
thuếđiệntử,thươngmạiđiệntử
2.2.SốhóaAISvàmốiquanhệvới
minhbạchvàtráchnhiệmxãhộicủaSMSE
Minhbạchthôngtintàichínhtrong
SMEs là việc doanh nghiệp công khai,
chính xácvà kịp thời các thông tin liên
quanđếntìnhhìnhtàichính,kếtquảkinh
doanhvàtráchnhiệmtuânthủpháplýcho
các bên liênquan. Đây làyếu tố cốtlõi
đểxâydựnguytínvàtínhbềnvữngcho
doanhnghiệp.
Hình1.MốiquanhệgiữasốhóaAISvớitínhminhbạchvàtráchnhiệmxãhộicủadoanhnghiệp

391
Trách nhiệm xã hội (CSR) của
doanhnghiệpbaogồmnghĩavụpháplý,
đạođứcvàthiệnnguyệnđốivớixãhộivà
cộngđồng.Minhbạchtàichínhthôngtin
tàichính lànền tảngđểtriểnkhaiCRS,
ngược lại CSR thúc đẩy yêu cầu minh
bạchdobáocáobềnvững,báocáotrách
nhiệm xã hội yêu cầu công khai nhiều
hơncácchỉsốtàichínhvàphitàichính,
giúpcácSMEsxâydựnghìnhảnhdoanh
nghiệp minh bạch, có trách nhiệm, phát
triểnbềnvững.
Việc số hóa hệ thống thông tin kế
toánthườngđượcthựchiệnthôngquacác
côngnghệphổbiênnhư:Điệntoánđám
mây(CloudComputing)giúplưutrữ dữ
liệukếtoántrênnềntảngđámmây,truy
cậpmọilúcmọinơi,chiasẻdữliệutheo
thờigianthực.Vídụ:MISAAMIS,Fast
Accounting Online, QuickBooks Online,
SAPCloud.Trítuệnhântạo(AI)vàhọc
máy(MachineLearning)cũngđượcứng
dụng trong AIS giúp tự động phân loại
chứngtừ,pháthiệngianlận,dựbáodòng
tiền và phân tích chi phí lợi nhuận, hỗ
trợ raquyết định. Vídụ:AIchatbotgiải
thíchbáocáo,AInhậndiệnhóađơnđiện
tử.CôngnghệBlockchaintrongAISgiúp
ghi chép giao dịch bất biến, minh bạch,
an toàn cao, hỗ trợ kiểm toán thời gian
thực,giảm gianlậntàichính. Vídụ:Hệ
thốngthanhtoánvàhợpđồngthôngminh
(Smartcontracts).ERPlàhệthốnghoạch
địnhnguồnlựcdoanhnghiệp,tíchhợpkế
toánvớicácbộphậnbánhàng,muahàng,
kho, nhân sự. Ví dụ: SAP ERP, Oracle
NetSuite,Odoo,BravoERPtạiViệtNam.
TựđộnghóaquytrìnhbằngRobot(RPA)
đượcứngdụngtrongAISđểthaythếcon
ngườitrongcáctácvụlặpđilặplạinhư
nhậpsốliệu,đốichiếuhóađơn,lậpbáo
cáo định kỳ. Ví dụ: UiPath,Automation
Anywhere, Blue Prism. Như vậy số hóa
AIS mang lại nhiều lợi ích với doanh
nghiệp,trongđócótácdụngnângcaotính
minhbạch, thúc đẩy trách nhiệmxã hội
thôngquaviệcgiaodịchđượcghinhậnvà
truyxuấtdễdàng,hạnchếsaisótvàgian
lận,dữliệuminhbạchgiúptănguytínvới
cácbênliênquan.Sốliệuminhbạchcũng
giúpdoanhnghiệplậpbáocáobềnvững,
báocáomôitrường-xãhội,nângcaohình
ảnhthươnghiệucủadoanhnghiệp.
2.3.Tổngquannghiêncứu
Tính đến hiện nay, có nhiều công
trìnhnghiêncứuvềmốiquanhệgiữasố
AISvớitínhminhbạchvàtráchnhiệmxã
hội.Cụthểnhưsau:
§Nhân tố điện toán đám mây
(Cloud): Nguyễn Thị Kiều Oanh (2024)
và Darren Ma (2021) cho rằng Cloud
accouting giúp doanh nghiệp doanh
nghiệptăngkhảnăngtruycậpdữliệutheo
thờigianthựcvàthựchiệntácnghiệptừ
xa, đảm bảo tính minh bạch về dữ liệu.
Adebimpe (2024) cũng nghiên cứu so
sánhtácđộngcủacôngnghệđámmâyđến
tínhminhbạchcủabáocáotàichính.
§Nhân tố công nghệ Blockchain:
Haija(2025)chorằngtiềmnăngcủacông
nghệBlockchaintrongviệcgiatăngtính
bấtbiến(immutability)vàminhbạchsổ
cáikếtoán,đặcbiệthữuíchchokiểmtoán
vàtráchnhiệmgiảitrình.Cácnghiêncứu
trênSMEsởnềnkinhtếmớinổichothấy
blockchaincóthểthúcđẩytínhminhbạch
nhưnggặpràocảnvềchiphí,kỹnăngvà
khung pháp lý. Dương Thị Vân Anh &
NguyễnThịLợi(2025)đãnghiêncứutác
độngcủablockchainlêntínhminhbạch,
giải trình và hiệu quả kế toán bền vững
đượcnhấnmạnhtrongbốicảnhViệtNam
§NhântốAIvàMachineLearning:
BrandonSchweitzer(2024)đềcậpAItrong
kếtoán, tậptrungvào các khíacạnh đạo

392
đức:quyềnriêngtư,thiênvị,minhbạch,
tráchnhiệm.Rodrigo(2023)chorằngAI
cóthể phân loại chứng từ, phát hiện bất
thường, gian lận tài chính doanh nghiệp.
Sanjiwani (2023) nghiên cứu tổng quan
cáccáchAIvàLearningMachineđượctích
hợptrongAIS:pháthiệngianlận,cảithiện
độchínhxác,xửlýkhốidữliệulớn,từđó
đềcậpđếntháchthứcnhưđạođứcvàtrách
nhiệmxãhộicủadoanhnghiệp
§Nhântố ERP:Darren Ma (2021)
chorằngERPgiúpminhbạchnguồndữ
liệugiữacácbộphậntrongdoanhnghiệp.
Barna(2021)khảosátmốiquanhệgiữa
triểnkhaiERPvàchấtlượngbáocáotài
chính & phi tài chính; ERP được xem
lànhântốgiúpcảithiệntínhminhbạch
trong báo cáo, ERP góp phần đảm bảo
minhbạchbáocáokhiđượccấuhìnhvà
quảntrịtốt.DineshElango(2018)đãchỉ
raERPcảithiệncơchếkiểmsoátnộibộ,
phânquyền,audittrail,quảnlýluồngphê
duyệt,dẫntớigiảmgianlậnvàtăngtrách
nhiệmgiảitrìnhcủadoanhnghiệp
§Nhân tố RPA:Ayinla (2024) cho
rằngRPAcóhiệuquảtrongviệctựđộng
hóacáctácvụlặplạinhưnhậpliệu,đối
chiếucủaconngười,tạosựminhbạchcho
sốliệu.Hising-KuangLai(2025)phân
tích số liệu doanh nghiệp áp dụng RPA
vàảnhhưởngđếnquảntrịlợinhuận;kết
quảchỉraRPAcóthểgiảmcơhộithao
túngbáocáobằngcáchchuẩnhóavàtự
độnghóaquytrìnhkếtoán.Teslim(2024),
nghiên cứu chuyên sâuvềphươngpháp
vàtháchthứcđểxâydựngaudit-trailcho
hoạtđộngRPA,đềxuấtcáchthứcđểđảm
bảo RPAđónggóp vào tuân thủ vàkhả
nănggiámsátAIS
Cáccôngtrìnhđãđượcnghiêncứu
vềsốhóaAISđểnângcaotínhminhbạch
vàgiảitrìnhxãhộicủadoanhnghiệpchủ
yếu phân tích tác động đến chất lượng
thông tin, ít kiểm định vai trò của tính
minh bạch và trách nhiệm xã hội. Cần
triển khai nghiên cứu hỗn hợp, khảosát
địnhlượngđểkiểmđịnhmôhìnhsốhóa
AIS ảnh hưởng đến tính minh bạch và
CSR.Khảosátnênlàmrõcáccôngnghệ
cụthể(Cloud,RPA,AI,Blockchain,ERP)
vìmỗicôngnghệcóchiphí,lợiíchvàrào
cản khác nhau. Chưa có công trình nào
nghiên cứuchuyên sâuvề SMEs thương
mạidịchvụởHàNội,nơicóđặcthùvề
quymô,ngànhnghềdịchvụvàchísách
hỗtrợđịaphươngphongphú.Giảipháp
đềxuấtsẽphùhợptheoquymôvàmức
độsẵnsàngsốhóaAIScủaSMEsthương
mạidịchvụởHàNội.
III. Phương pháp, vật liệu
nghiêncứu
Nghiên cứu định tính: được thực
hiện bằng cách phỏng vấn các kế toán
trưởng,giámđốcvànhânviênITcủacác
doanhnghiệpthươngmạidịchvụHàNội
vừavànhỏtrênđịabànHàNộiđểđánh
giá mứcđộsốhóa trong AIScủa doanh
nghiệpvàcácnhântốtácđộngtớiviệcsố
hóaAIS
Đềxuấtmôhìnhvànghiêncứuđịnh
lượng:Trêncơsởtổngquannghiêncứu,
bàiviếtxâydựngmôhìnhnghiêncứumối
quan hệ giữa số hóaAIS với tính minh
bạchvàgiảitrìnhxãhộicủaSMES(Hình
2)vớicácgiảthiếtnhưsau:
+ H1: Ứng dụng công nghệ đám
mây vàoAIStác độngtíchcựcđếntính
minhbạchvàCSRcủacácdoanhnghiệp
thươngmạidịchvụvừavànhỏ
+ H2: Ứng dụng công nghệ
BlockchainvàoAIStácđộngtíchcựcđến

