Nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở
học sinh tiểu học tại một số trường trên địa bàn
huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội
Trần Văn Hô
Trường Đại học Giáo dục
Luận văn ThS ngành: Tâm lý học lâm sàng trẻ em và vị thành niên
Người hướng dẫn: GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc
Năm bảo vệ: 2012
Abstract: Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về nhận thức của giáo viên về rối
loạn hành vi ở học sinh tiểu học. Khảo sát thực trạng nhận thức của giáo viên về
rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học tại các trường tiểu học Cổ Nhuế A, trường tiểu
học Mỹ Đình, trường tiểu học Trung Văn và trường tiểu học Xuân Đỉnh trên địa
bàn huyện Từ Liêm – Thành phố Hà Nội. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng
cao nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học và cách thức
tác động phù hợp nhằm hạn chế các hành vi đó.
Keywords: Tâm lý học; Tâm lý học trẻ em; Trẻ vị thành niên; Rối loạn hành vi;
Học sinh
Content
Lý do chọn đề tài
Sức khỏe thể chất, tâm thần và xã hội phát triển cân bằng, hài hòa là cơ sở cho một
cá nhân có tri thức, có nhân cách đưa lại các hiệu quả của lao động có hữu ích cho phát
triển xã hội và cá nhân. Nếu sức khỏe tâm thần có vấn đề sẽ dẫn tới thiếu hứng thú trong
công việc, học tập, vui chơi, suy nghĩ không hợp lý, thiếu thực tế và dẫn đến các hành vi
lệch lạc, quấy nhiễu cuộc sống của cá nhân và các thành viên trong gia đình và xã hội,
cản trở sự phát triển chung. Vì thế, hiện nay trên thế giới, chương trình sức khỏe tâm thần
cho trẻ em là một trong ba chương trình lớn của chăm sóc sức khỏe (tai nạn, nhiễm
khuẩn, sức khỏe tâm thần), cùng với những biến động về kinh tế, văn hóa, xã hội, đô thị
hóa nhanh, toàn cầu hóa về thông tin, nền công nghiệp phát triển, cạnh tranh thị
trường…đã tác động nhiều đến tâm lý con người nói chung.
Giống như người lớn, trẻ em gặp phải những vấn đề sức khỏe tâm thần liên quan
đến suy nghĩ, cảm xúc và hành động. Những vấn đề sức khỏe tâm thần nặng có thể ảnh
hưởng đến kết quả học tập, dẫn đến những xung đột bạn bè, gia đình, xã hội, lạm dụng
thuốc, bạo lực và thậm chí là tự tử.
Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển công nghiệp hoá, hiện đại hoá, đô thị hoá,
nhịp độ cuộc sống theo đó tăng nhanh, đồng nghĩa với việc áp lực công việc nặng nề hơn
cho mọi đối tượng. Và trẻ em vô tình đã bị đẩy vào những tình huống buộc phải tự lập
cũng như phải đối mặt với quá nhiều tác động có hại do mặt trái của nền kinh tế thị
trường, trong khi các em chưa có cơ hội được trang bị đủ những kiến thức cần thiết về
tâm lý.
Từ Liêm là một huyện ngoại thành của Thành phố Hà Nội có tốc độ đô thị hoá rất
nhanh, bên cạnh nhiều thuận lợi cũng không tránh khỏi những mặt còn tồn tại trong quá
trình phát triển. Từng lúc từng nơi, các vấn đề về sức khỏe tâm thần của học sinh rất phức
tạp. Hệ thống trường học trong huyện luôn phải đương đầu với các đối tượng học sinh có
vấn đề về sức khoẻ tâm thần: những học sinh học kém, học sinh cá biệt thường gây nhiều
rắc rối do những phản ứng khác nhau cho giáo viên và gia đình mà chủ yếu là do mức độ
nhận thức của giáo viên, gia đình và cộng đồng còn hạn chế. Bởi vì, mỗi môi trường và mỗi
ngành đều có những đặc thù riêng nên không phải khi nào và ở đâu mọi người cũng sẵn sàng
quan tâm tìm hiểu.
Thực tế cho thấy đã có nhiều chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần cho trẻ em
trong các trường học, các trung tâm hỗ trợ tâm lý học đường song các vấn đề về sức
khỏe tâm thần ở học sinh, đặc biệt là rối loạn hành vi vẫn chưa được giáo viên quan tâm
quan tâm nhận thức rõ ràng và đầy đủ để có cách ứng xử phù hợp với các em cũng như
lên kế hoạch phòng ngừa và can thiệp sớm. Chính vì thế mà tôi chọn nghiên cứu đề tài:
“Nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học tại một số trường
trên địa bàn huyện Từ Liêm – Thành phố Hà Nội. ” nhằm nâng cao sức khỏe tâm thần
và giúp các em có một sức khỏe tâm thần khỏe mạnh, tạo điều kiện cho sự phát triển toàn
diện về thể chất và nhân cách.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh
tiểu học tại một số trường tiểu học trên địa bàn huyện Từ Liêm – Thành phố Hà Nội, đề xuất
các biện pháp nâng cao nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học và
cách thức tác động phù hợp nhằm hạn chế các hành vi đó.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi
ở học sinh tiểu học
3.2. Khảo sát thực trạng nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu
học tại các trường tiểu học Cổ Nhuế A, trường tiểu học Mỹ Đình, trường tiểu học
Trung Văn và trường tiểu học Xuân Đỉnh trên địa bàn huyện Từ Liêm – Thành phố
Hà Nội
3.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao nhận thức của giáo viên về rối loạn
hành vi ở học sinh tiểu học và cách thức tác động phù hợp nhằm hạn chế các hành vi
đó
4. Khách thể nghiên cứu và đối tƣợng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu: rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học và nhận thức của giáo
viên tiểu học về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học
4.2. Khách thể điều tra, khảo sát: giáo viên tại các trường tiểu học Cổ Nhuế A, trường
tiểu học Mỹ Đình, trường tiểu học Trung Văn và trường tiểu học Xuân Đỉnh trên địa bàn
huyện Từ Liêm – Thành phố Hà Nội.
4.3. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp tác động đến nhận thức của giáo viên tiểu học về
rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học.
5. Giả thuyết khoa học
Nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học chịu ảnh hưởng của
nhiều yếu tố khác nhau: môi trường kinh tế, văn hóa, xã hội, trình độ chuyên môn, quan
điểm sống...
Nhận thức của giáo viên có ảnh hưởng quan trọng đến quá trình phòng ngừa và khắc
phục rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học. Tại một số trường tiểu học nhận thức giáo viên
về rối loạn hành vi còn chưa được đầy đủ và rõ ràng, giáo viên chưa có những ứng xử và
cách thức tác động phù hợp để hỗ trợ, khắc phục rối loạn hành vi ở học sinh.
6. Giới hạn nghiên cứu của đề tài
Do thời gian làm luận văn có hạn nên chúng tôi tiến hành thực hiện tại các trường
tiểu học Cổ Nhuế A, trường tiểu học Mỹ Đình, trường tiểu học Trung Văn và trường tiểu
học Xuân Đỉnh trên địa bàn huyện Từ Liêm – Thành phố Hà Nội
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến sức khỏe tâm thần, đến rối loạn hành vi để xây
dựng cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra, khảo sát bằng phiếu câu hỏi
Xác định thực trạng nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học
tại các trường tiểu học Cổ Nhuế A, trường tiểu học Mỹ Đình, trường tiểu học Trung Văn
và trường tiểu học Xuân Đỉnh trên địa bàn huyện Từ Liêm – Thành phố Hà Nội
- Phương pháp trò chuyện, trao đổi
Trò chuyện, trao đổi với giáo viên tiểu học về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học
trong việc làm rõ thực trạng nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu
học tại các trường tiểu học Cổ Nhuế A, trường tiểu học Mỹ Đình, trường tiểu học Trung
Văn và trường tiểu học Xuân Đỉnh trên địa bàn huyện Từ Liêm – Thành phố Hà Nội
- Phương pháp quan sát: hỗ trợ cho phương pháp điều tra bằng phiếu câu hỏi trong
việc làm rõ thực trạng nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu học tại
các trường tiểu học Cổ Nhuế A, trường tiểu học Mỹ Đình, trường tiểu học Trung Văn và
trường tiểu học Xuân Đỉnh trên địa bàn huyện Từ Liêm – Thành phố Hà Nội
- Phương pháp toán học
Sử dụng phương pháp toán học để xử lý số liệu đã thu thập được, từ đó có thể đưa ra
những kết luận về thực trạng nhận thức của giáo viên về rối loạn hành vi ở học sinh tiểu
học.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ
lục, nội dung luận văn được trình bày trong 03 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu
Chương 2: Tổ chức và phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Kết quả nghiên cứu
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
- Về vấn đề nhận thức
Trước khi cách tiếp cận nhận thức ra đời, các nhà tâm lý học hành vi cho rằng nhận
thức của con người bắt đầu khi có kích thích tác động vào họ theo công thức S-R (kích
thích- phản ứng).
Cuối năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ 20 các nhà tâm lý học đã chứng minh
rằng, không phải cứ có kích thích là gây ra được hành vi. Cùng lúc đó cách tiếp cận hành
vi đã bộc lộ nhiều điểm yếu vì nó không để ý đến các quá trình nhận thức, các quá trình
tâm hồn. Bản chất của cách tiếp cận nhận thức là quan sát người khác và quan sát hành vi
của mình.
Thuyết về các giai đoạn phát triển nhận thức của Piaget, khi nghiên cứu về sinh học
ông phát hiện ra quá trình sinh học gần như gắn liền với quá trình tâm lý và coi là quá
trình phát triển duy nhất. Luận thuyết của Piaget cung cấp cho chúng ta một cái khung để
nhìn thấy sự phong phú và phức tạp của nhận thức.
Các công trình nghiên cứu về nhận thức có cống hiến to lớn từ các nhà tâm lý học
Liên Xô. Đó là các tên tuổi như: E.N.Xôcônôp, A.A.Ximiecnôp, N.A.Mensunxkaia,
X.L.Rubinstein... Các công trình nghiên của các nhà tâm lý học này cho thấy: nhận thức
là quá trình phản ánh hiện thực khách quan vào trong não người, quá trình đó đi theo
nhiều mức độ khác nhau và họ cũng đã có những nghiên cứu rất sâu về các mức độ của
quá trình nhận thức.
- Về vấn đề rối loạn hành vi
X.N.Miaxisshev đã có công trình nghiên cứu rối nhiễu hành vi và chỉ ra: rối nhiễu
hành vi là một căn bệnh của nhân cách có căn nguyên tâm lý.
Xixon, M.M Model và L.L.Galpêrin (1935) đã chỉ ra rằng: theo sự gia tăng theo
tuổi, những xung đột nội tâm do phát triển khả năng tự đánh giá, yêu cầu với bản thân và
khả năng xử lý nội tâm.
Trong tập phân loại bệnh quốc tế 10F do các nhà tâm thần có uy tín trên thế giới
nghiên cứu và phân loại, đã phân loại rối nhiễu hành vi thành 3 mục và lưu trong phân
mục F9: F91- 0 : rối nhiễu hành vi khu trú trong môi trường gia đình. F91-1 : rối nhiễu