TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
57
PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THUỐC KHÁNG SINH
TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA VÂN ĐÌNH NĂM 2023
Nguyễn Thị Thu Hiền1, Phạm Thị Hảo1, Lê Tôn Hải1,
Nguyễn Thị Phương Thảo1, Vương Quốc Dũng1
TÓM TẮT9
Mục tiêu: Phân tích thực trạng sử dụng
thuốc kháng sinh tại Bệnh viện đa khoa Vân
Đình năm 2023. Phương pháp nghiên cứu: Hồi
cứu, Mô tả cắt ngang Kết quả nghiên cứu:
Trong chín tháng đầu năm 2023, giá trị sử dụng
thuốc kháng sinh chiếm 15,02% tổng giá trị
thuốc, kháng sinh được sử dụng chủ yếu là nhóm
beta-lactam bao gồm cephalosporin và penicillin
(74,71% giá trị của tất cả các kháng sinh, chủ yếu
là các cephalosporin). Các kháng sinh sản xuất
trong nước với kháng sinh nhập khẩu gần như
tương đồng (45,71% và 54,29% giá trị). Các
kháng sinh sử dụng hầu hết là thuốc generic, chỉ
một tỷ lệ nhỏ 6,33% là thuốc biệt dược gốc.
Kháng sinh đơn thành phần chiếm đa số
(86,37%) và chủ yếu là dùng đường tiêm
(83,34%). Nhóm kháng sinh cephalosporin
chiếm tỷ lệ giá trị cao nhất 49,28% và cũng có
giá trị DDD/100 ngày giường cao nhất 40,361.
Ceftazidim là kháng sinh cephalosporin thế hệ 3
có DDD/100 ngày giường cao thứ tư 6,515. Tỷ lệ
sử dụng Ceftazidim không hợp lý rất cao
99,54%. Trong đó, tỷ lệ chỉ định không phù hợp
là 56,48%, tỷ lệ không phù hợp về khoảng cách
đưa liều là 96,30%, tỷ lệ liều dùng là 15,35%, tỷ
lệ không phù hợp về thời gian điều trị là 13,49%,
1Bệnh viện Đa khoa Vân Đình
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Thu Hiền
Email: phamhaobvvd@gmail.com
Ngày nhận bài: 14/08/2024
Ngày phản biện khoa hc: 05/09/2024
Ngày duyệt bài: 26/09/2024
và 13,43% phối hợp kháng sinh có tương tác. Kết
quả nghiên cứu cung cấp thông tin cần thiết cho
hoạt động theo dõi, quản lý sử dụng kháng sinh
trong bệnh viện, đánh giá hiệu quả của chương
trình quản lý sử dụng kháng sinh theo Quyết định
số 5631/QĐ-BYT từ đó đưa ra các giải pháp can
thiệp nhằm đảm bảo việc sử dụng kháng sinh hợp
lý, an toàn, hiệu quả, giảm kháng thuốc.
SUMMARY
ANALYSIS OF THE CURRENT
SITUATION OF ANTIBIOTIC USE
AT VAN DINH GENERAL HOSPITAL
IN 2023
Objective: To analyze the current situation
of antibiotic use at Van Dinh General Hospital in
2023. Method: A cross-sectional retrospective
study. Results: During the initial nine months of
2023, antibiotics accounted for 15.02% of the
total drug expenditure, with beta-lactams
representing the largest share at 74.71% of the
antibiotic use-value. Domestic and imported
antibiotics had similar use-value at 45.71% and
54.29%, respectively. The majority of antibiotics
used were generics, with single-component drugs
making up 86.37% of the total, primarily
administered via injections (83.34%).
Cephalosporins held the highest use-value
proportion at 49.28% and also had the highest
DDD/100 bed-days value at 40.361. Ceftazidime
is a third-generation cephalosporin antibiotic
with the fourth highest DDD/100 bed-days value
at 6.515. The rate of inappropriate ceftazidime
usage was notably high at 99.54%, with
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
58
inappropriate inappropriate prescribing
(56.48%), inappropriate dosing intervals
(96.30%), inappropriate dosages (15.35%),
inappropriate treatment durations (13.49%), and
instances of drug interactions (13.43%). The
research provide necessary information for
antibiotic monitoring and management in
hospitals, evaluating the effectiveness of the
antibiotic management program according to
Decision No. 5631/QD-BYT, thereby proposing
intervention solutions to ensure the rational, safe,
effective use of antibiotics and reduce drug
resistance.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Vấn đề đề kháng kháng sinh, đã và đang
là vấn đề y tế nổi bật toàn cầu do ảnh hưởng
nặng nề của các vi khuẩn đa kháng thuốc đến
sức khỏe và tính mạng của hàng triệu bệnh
nhân trên khắp thế giới. Thực tế này đặt ra
vấn đề về sự cần thiết của một chương trình
quản lý sử dụng kháng sinh, chương trình
được thiết kế để tối ưu hóa việc dùng kháng
sinh nhằm cải tiến chất lượng chăm sóc bệnh
nhân, hạn chế kháng thuốc và giảm chi phí
chăm sóc y tế chung. Việt Nam cũng là một
trong những nước có tỷ lệ sử dụng kháng
sinh trong điều trị cao và tình trạng kháng
kháng sinh đang liên tục gia tăng [3]. Kháng
sinh cũng là nhóm thuốc chiếm tỷ trng hàng
đầu trong chi phí y tế của bệnh nhân điều trị
tại cơ sở. Vì vậy, một nghiên cứu phân tích
thực trạng sử dụng kháng sinh nhằm phát
hiện những bất cập cũng như đề xuất hướng
cải tiến để tăng cường hiệu quả của việc chỉ
định kháng sinh là hết sức cần thiết để góp
phần tích cực vì lợi ích trong điều trị bệnh
nhân. Nghiên cứu được thực hiện nhằm tổng
kết thực trạng sử dụng thuốc kháng sinh tại
Bệnh viện năm 2023, hy vng sẽ mang lại
hiệu quả trong việc quản lý, sử dụng kháng
sinh hợp lý an toàn hơn giảm hậu quả đáng
tiếc xảy ra trên bệnh nhân.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: Danh mục
thuốc và bệnh án có chỉ định kháng sinh sử
dụng tại Bệnh viện đa khoa Vân Đình năm
2023
* Tiêu chuẩn lựa chọn: bệnh nhân điều
trị nội trú, có sử dụng kháng sinh ceftazidim
có thời gian vào viện và ra viện trong khoảng
01/3/2023 đến 31/3/2023.
* Tiêu chuẩn loại trừ: bệnh nhân chuyển
viện, tử vong hoặc bệnh nhân có hóa trị liệu,
bệnh nhân HIV, vào viện và ra viện ngoài
thời gian từ 01/3/2023 đến 31/3/2023.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu: Hồi
cứu, Mô tả cắt ngang các số liệu liên quan
đến hoạt động khám chữa bệnh, số liệu sử
dụng thuốc 9 tháng đầu năm 2023, bệnh án
có sử dụng kháng sinh ceftazidim có thời
gian vào viện và ra viện trong khoảng
01/3/2023 đến 31/3/2023.
2.2.2. Phương pháp thu thập và xử lý số
liệu
* Phân tích cơ cấu thuốc kháng sinh
được sử dụng tại Bệnh viện đa khoa Vân
Đình
- Phương pháp thu thập: Kết xuất danh
mục thuốc xuất kho 9 tháng đầu năm 2023
tại kho cấp phát lẻ của khoa Dược Bệnh viện
Đa khoa Vân Đình (01/01/2023 đến
30/9/2023) được xuất từ phần mềm quản lý
thuốc của bệnh viện. Cỡ mẫu thu thập: Toàn
bộ số kháng sinh được sử dụng tại bệnh viện
9 tháng đầu năm 2023
- Phương pháp xử lý và phân tích số liệu:
Thu thập số liệu về toàn bộ KS sử dụng về
đơn vị, hàm lượng, số lượng của từng KS và
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
59
tính số liều DDD của các KS theo công thức
chung và giá trị DDD chuẩn của mỗi thuốc
* Phân tích thực trạng sử dụng thuốc
kháng sinh ceftazidim trong điều trị nội trú
bệnh viện đa khoa Vân Đình năm 2023.
- Phương pháp thu thập số liệu: Hồi cứu
các bệnh án điều trị nội trú tại Bệnh viện có
sử dụng kháng sinh ceftazidim từ 01/3/2023
đến 31/3/2023 trên hệ thống bệnh án điện tử.
Thu thập số liệu: Thiết kế phiếu thu thập
thông tin từ HSBA, từ đó kiểm tra nhập số
liệu vào excel và tiến hành xử lý, tính toán
kết quả. Cỡ mẫu thu thập: Tất cả các bệnh án
điều trị nội trú tại Bệnh viện có sử dụng
kháng sinh Ceftazidim từ 01/3/2023 đến
31/3/2023. Tiêu chuẩn lựa chn bệnh án: Có
thời gian điều trị nội trú tại Bệnh viện trong
khoảng thời gian từ 01/3/2023 đến
31/3/2023, Có sử dụng kháng sinh
ceftazidim. Tiêu chuẩn loại trừ: bệnh nhân
chuyển viện, tử vong, bệnh nhân hóa trị liệu,
bệnh nhân HIV
- Phương pháp phân tích số liệu: Toàn bộ
dữ liệu được nhập, tính toán theo công thức,
xử lý trên phần mềm Microsoft Office Excel
2010.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Mô tả cơ cấu thuốc kháng sinh sử dụng tại bvđk vân đình năm 2023
3.1.1. Cơ cấu kháng sinh theo một số tiêu chí
Bảng 1: Cơ cấu kháng sinh theo một số tiêu chí
TT
Tiêu chí
Số KM
% KM
Giá trị (VNĐ)
% Giá trị
Cơ cấu kháng sinh trong tổng giá trị tiêu thụ thuốc
1
Thuốc kháng sinh
37
14,74
3.025.419.525
15,02
2
Thuốc khác
214
85,26
17.120.251.828,30
84,98
Cơ cấu kháng sinh theo nguồn gốc xuất xứ
1
Thuốc trong nước
20
54,05
1.382.918.619
45,71
2
Thuốc nhập khẩu
17
45,95
1.642.500.906
54,29
Cơ cấu kháng sinh theo đối tượng sử dụng
1
Nội trú
33
66
2.590.301.002
85,62
2
Ngoại trú
17
34
435.118.523
14,38
Cơ cấu kháng sinh biệt dược gốc và generic
1
Generic
9
24,32
1.154.307.497
38,15
2
25
67,57
1.679.755.531
55,52
3
Biệt dược gốc
3
8,11
191.356.497
6,33
Cơ cấu kháng sinh theo đường dùng
1
Đường uống
18
48,65
499.053.098
16,50
2
Đường tiêm
17
45,95
2.521.456.891
83,34
3
Khác
2
5,41
4.909.536
0,16
Cơ cấu kháng sinh theo đơn thành phần và đa thành phần
1
Đơn thành phần
29
78,38
2.613.058.404
86,37
2
Đa thành phần
8
21,62
412.361.121
13,63
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
60
Cơ cấu kháng sinh sử dụng theo phân nhóm
1
Các cephalosporin
J01D
9
24,32
1.490.927.750
49,28
2
Các penicillin
J01C
6
16,22
346.590.600
11,46
3
Carbapenem
J01D
4
10,81
422.752.452
13,97
4
Quinolon
J01M
5
13,51
549.093.135
18,15
5
Macrolid
J01F
6
16,22
97.472.140
3,22
6
5-nitro-imidazol
J01X
2
5,41
74.734.617
2,47
7
Aminosid
J01G
2
5,41
25.165.821
0,83
8
Nhóm khác
3
8,11
18.683.010
0,62
Cơ cấu thuốc kháng sinh beta-lactam đã sử dụng
1. Penicillin
1.1
Penicillin phổ rộng
1
5,26
19.465.380
0,86
1.2
Penicillin kháng betalactamase
1
5,26
154.500.000
6,84
1.3
Penicillin + chất ức chế betalactamase
4
21,05
172.625.220
7,64
2. Cephalosporin
2.1
Thế hệ 1
1
5,26
72.000.000
3,19
2.2
Thế hệ 2
3
15,79
274.075.980
12,13
2.3
Thế hệ 3
4
21,05
1.123.700.970
49,72
2.4
Thế hệ 4
1
5,26
21.150.800
0,94
3. Nhóm betalactam khác
3.1
Carbapenem
4
21,05
422.752.452
18,70
Kết quả cho thấy chi phí cho các thuốc
kháng sinh chiếm 15,02%. Kháng sinh sử
dụng có 54,05% kháng sinh sản xuất trong
nước, chiếm 45,71% giá trị sử dụng so với
toàn bộ lượng kháng sinh được sử dụng. Số
khoản mục kháng sinh được sử dụng cho đối
tượng nội trú chiếm 66% số lượng khoản
mục sử dụng, giá trị thuốc kháng sinh do
bệnh nhân nội trú chi trả là 85,62% cao hơn
bệnh nhân ngoại trú chỉ 14,38%. Các kháng
sinh chủ yếu được sử dụng là các kháng sinh
Generic, các biệt dược gốc cũng chỉ chiếm
một tỷ lệ giá trị rất nhỏ (6,33%). Giá trị của
các kháng sinh sử dụng đa số là các kháng
sinh đường tiêm 83,34%, kháng sinh đường
uống chiếm 16,50% và các kháng sinh khác
như kháng sinh nhỏ mắt chỉ chiếm tỷ lệ rất
nhỏ 0,16%. Kháng sinh đơn thành phần là
86,37% trong khi kháng sinh đa thành phần
chỉ 13,63% giá trị. Cơ cấu thuốc kháng sinh
chủ yếu là nhóm các kháng sinh beta-lactam
gồm cephalosporin 49,23%, penicillin
11,46% và carbapenem 13,97% tổng chiếm
74,71% về giá trị. Kháng sinh cephalosporin
là nhóm có tỷ lệ % về giá trị cao nhất
(49,72%). Carbapenem cũng chiếm tới
18,70% về giá trị, các kháng sinh
cephalosporin thế hệ 2 tỷ lệ giá trị 12,13%.
3.1.2. Cơ cấu DDD/100 ngày/giường
của các nhóm kháng sinh
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
61
Bảng 2: Số DDD/100 ngày/giường của mỗi nhóm kháng sinh
TT
Mã ATC
Nhóm kháng sinh
Tổng số DDD
DDD/100 ngày giường
1
J01D
Các cephalosporin
35.631,50
40,361
2
J01C
Các penicillin
7.345,08
8,320
3
J01D
Carbapenem
1.067,50
1,209
4
J01M
Quinolon
13.745,90
15,570
5
J01F
Macrolid
1.381,33
1,565
6
J01X
5-nitro-imidazol
3.724,92
4,219
7
J01G
Aminosid
1.902,50
2,155
8
Nhóm khác
216,05
0,245
Tổng
65.014,78
73,644
Tổng liều DDD kháng sinh sử dụng chín tháng đầu năm tại bệnh viện đa khoa Vân Đình
là 65.014,78 tương ứng với số DDD/100 ngày giường là 73,644. Cephalosporin có giá trị
DDD/100 ngày giường lớn nhất là 40,361.
3.1.3. Cơ cấu DDD/100 ngày/giường của các kháng sinh sử dụng nhiều
Bảng 3: Cơ cấu của 10 kháng sinh có số DDD/ 100 ngày/giường cao nhất
TT
Tên thuốc
Tên hoạt chất
Tổng số
DDD
DDD/100
ngày giường
1
Taxibiotic 1000
cefotaxim
14.333,75
16,236
2
Ceftriaxone 1000
ceftriaxon
8.498,00
9,626
3
Levofloxacin
500mg/100ml
levofloxacin
8.168,00
9,252
4
Tenamyd-
ceftazidime 1000
ceftazidim
5.751,25
6,515
5
Cefuroxim 250
cefuroxim (dưới dạng Cefuroxim axetil)
4.316,50
4,889
6
Aumoxtine 500
amoxicilin (dưới dạng amoxicilin trihydrat)
3.585,00
4,061
7
Metronidazol Kabi
metronidazol 500mg
2.949,67
3,341
8
LevoDHG 500
levofloxacin
2.736,00
3,099
9
Cifga
ciprofloxacin (dưới dạng Ciprofloxacin
hydroclorid)
2.705,50
3,065
10
Vinphacine
amikacin (dưới dạng amikacin sulfat)
1.902,50
2,155
Giá trị DDD/100 ngày-giường cho thấy
10 kháng sinh có mức độ sử dụng nhiều nhất
tại bệnh viện chủ yếu là các kháng sinh
cephalosporin. Ceftazidim đứng thứ 4 trong
danh sách với DDD/100 ngày-giường là
6,515.
3.2. Phân tích thực trạng kê đơn thuốc
kháng sinh ceftazidim trong điều trị nội
trú tại bvđk vân đình năm 2023
3.2.1. Đặc điểm chẩn đoán và điều trị