Phát triển năng lực thích ứng hoạt động học tập cho học sinh tiểu học đáp ứng Chương trình Giáo dục phổ thông 2018

Sự đổi mới căn bản và toàn diện trong giáo dục, như Nghị quyết 29-NQ/TW đã đề ra, đòi hỏi tập trung vào việc phát triển phẩm chất và năng lực cho người học. Trong bối cảnh này, việc bồi dưỡng năng lực thích ứng cho học sinh tiểu học trở nên thiết yếu, giúp các em hội nhập vào môi trường học tập và cuộc sống đang thay đổi nhanh chóng, đặc biệt dưới tác động của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Bài viết này sẽ phân tích khái niệm và tầm quan trọng của năng lực thích ứng trong giáo dục tiểu học, đồng thời đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm hình thành và phát triển năng lực này, đảm bảo học sinh sẵn sàng đón nhận những thách thức mới.

Giáo viên tiểu học, cán bộ quản lý giáo dục, nhà nghiên cứu giáo dục và các nhà hoạch định chính sách giáo dục liên quan đến cấp tiểu học và chương trình giáo dục phổ thông.

Nghiên cứu này tập trung vào việc phát triển năng lực thích ứng cho học sinh tiểu học, một yếu tố then chốt để đáp ứng Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và chuẩn bị cho các em hội nhập vào môi trường học tập và cuộc sống đầy biến động. Bài viết định nghĩa năng lực thích ứng là khả năng chủ động điều chỉnh nhận thức, thái độ và kỹ năng để đối phó với các yêu cầu và tình huống mới, không chắc chắn. Đây là một thành phần quan trọng của nhóm năng lực chung “tự chủ và tự học”. Tác giả đã tổng hợp các nghiên cứu liên quan, nhấn mạnh sự cần thiết của việc phát triển năng lực này trong giai đoạn tiểu học – giai đoạn chuyển tiếp từ môi trường học mầm non sang học tập nghiêm túc hơn. Để đạt được mục tiêu này, nghiên cứu đề xuất một loạt các biện pháp phát triển năng lực thích ứng trong hoạt động học tập của học sinh tiểu học. Các biện pháp này được xây dựng dựa trên ba nguyên tắc cơ bản: đảm bảo tính mục đích giáo dục, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi tiểu học, và có tính khả thi trong điều kiện thực tiễn của nhà trường. Cụ thể, các giải pháp bao gồm tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học để nâng cao nhận thức và năng lực của giáo viên về vấn đề này, cũng như triển khai phương pháp dạy học theo trải nghiệm. Phương pháp này giúp học sinh vận dụng kiến thức, kinh nghiệm vào giải quyết tình huống thực tế, từ đó phát triển năng lực thích ứng một cách tự nhiên trong các hoạt động học tập. Một ví dụ minh họa về hoạt động “Chọn sản phẩm an toàn” trong môn Khoa học lớp 4 được trình bày để minh họa cách thức tích hợp phương pháp trò chơi và thực hành, giúp học sinh phát triển năng lực thích ứng với nội dung kiến thức, nhiệm vụ học tập và các mối quan hệ xã hội trong trường tiểu học. Việc phát triển năng lực thích ứng là cần thiết để học sinh tự tin, cân bằng và hòa nhập hiệu quả vào giáo dục hiện đại.