TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
305
PHỐI HỢP ĐA CHUYÊN NGÀNH TRONG ĐIỀU TRỊ ĐỘT QUỴ
CHẢY MÁU NÃO DO VỠ DỊ DẠNG ĐỘNG TĨNH MẠCH NÃO
TẠI BỆNH VIỆN TWQĐ 108
Nguyễn Văn Tuyến1, Tạ Đức Thao1,
Nguyễn Thuý Linh1, Nguyễn Trọng Yên1
TÓM TẮT39
Mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị các bệnh
nhân (BN) chảy máu não (CMN) do vỡ dị dạng
thông động tĩnh mạch não (Arteriovenous
malformations-AVM) và phân tích một số yếu tố
ảnh hưởng đến kết quả điều trị. Đối tượng và
phương pháp: Mô tả cắt ngang 59 BN được
chẩn đoán và điều trị CMN do vỡ AVM ở Khoa
Đột quỵ, BVTWQĐ 108 từ tháng 01/2023 – 06/
2024. Kết quả: Tuổi trung bình (36±15,5); Nam
giới: 62,7%. Vị trí chảy máu não trên CT sọ ở
thùy thái dương, chẩm, trán chiếm tỷ lệ cao.
Phình mạch: 54,2% BN, số cuống mạch nuôi
trung bình (1,85±1,04), Spetzler-Martin 1-2
(62,7%). Can thiệp nút AVM: 78% (nút kín hoàn
toàn: 7,3%, kín một phần: 62,7%. Phẫu thuật đơn
thuần: 3,4%, phẫu thuật kết hợp nút mạch:
18,6%. Biến chứng tắc mạch: 6,8%, chảy máu:
8,5%. Tỷ lệ nút kín ở nhóm kích thước AVM
<30 và chỉ có 1 nguồn nuôi cao hơn có ý nghĩa
thống kê. Không thấy sự liên quan giữa 2 nhóm
điểm Spetzler Martin và khả năng nút kín AVM.
Kết luận: Việc lựa chọn phương pháp điều trị
bằng nút mạch hay phẫu thuật hoặc hết hợp cả
hai phương pháp cần dựa trên đặc điểm giải phẫu
1Bệnh viện TWQĐ 108
Chịu trách nhiệm chính: Tạ Đức Thao
ĐT: 0977220215
Email: drthaotroke108@gmail.com
Ngày nhận bài: 16/7/2024
Ngày gửi phản biện: 19/7/2024
Ngày duyệt bài: 26/8/2024
của khối AVM và cần có sự thảo luận của các
bác sỹ chuyên ngành liên quan.
Từ khóa: chảy máu não, dị dạng thông động
tĩnh mạch não
SUMMARY
MULTI-DISCIPLINARY
COORDINATION IN THE
TREATMENT OF INTRACRANIAL
HEMORRHAGIC STROKE DUE TO
RUPTURED CEREBRAL
ARTERIOVENUS MALFORMATION
Background: Evaluate the results of patients
with intracranial hemorrhage due to ruptured
cerebral arteriovenous malformations (AVM)
and analyze some factors affecting treatmen
results. Methods: Cross-sectional study of 59
patients diagnosed and treated for intracra- nial
hemorrhage due to ruptured cerebral
arteriovenous malformations (AVM) at the
Stroke Department, Hospital 108 from January
2023 to June 2024. Results: The average age of
patients in the study was 36±15.5; Of which the
majority are men, accounting for 62.7%. The
location of hemorrhage on CT is in the temporal,
occipital, and forehead lobes, accounting for a
high proportion. Aneurysms were found in
54.2% of all patients, the average number of
aneurysms was 1.85 ± 1.04, and Spetzler - Martin
1-2 had a high rate of 62.7%. AVM intervention
accounts for 78%; Of which 37.3% are
completely embolization, and 62.7% are partially
embolization. Surgery alone is 3.4%, and surgery
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC CHUYÊN NGÀNH ĐỘT QUỴ VÀ CÁC BỆNH THẦN KINH LIÊN QUAN LẦN THỨ X
306
combined with embolization is 18.6%. Embolic
complications occurred in 6.8%, bleeding in
8.5%. The rate of AVM was complete
embolization in the group with AVM size < 30
and only one feeding source was statistically
significantly higher. There was no correlation
between the two groups of Spetzler Martin scores
and the ability to close the AVM. Conclusion:
The choice of treatment method with
embolization or surgery or a combination of both
methods should be based on the anatomical
characteristics of the AVM and requires
discussion with relevant specialized doctors.
Keywords: intracranial hemorrhage, cerebral
arteriovenous malformation
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Dị dạng động tĩnh mạch não (brain
arteriovenous malformations AVMs) là một
đám rối mạch máu bất thường kết nối trực
tiếp giữa động mạch và tĩnh mạch của não.
AVMs thường gặp với tỉ lệ hiện mắc khoảng
10 -18 ca/100.000 dân. Tỷ lệ phát hiện mới
1,3 ca/100.000 dân mỗi năm và chiếm 30%
nguyên Nhân gây chảy máu não không do
chấn thương ở người trẻ. Đột quỵ chảy máu
não do vỡ dị dạng động tĩnh mạch não gây tử
vong từ 12-66%, tỷ lệ tàn phế 23-85%. Khoa
Đột quỵ Bệnh viện TWQĐ 108, hiện nay
việc điều trị cho bệnh nhân chảy máu não do
vỡ AVM chủ yếu bằng 2 phương pháp; can
thiệp nút mạch và phẫu thuật loại bỏ khối
AVM. Tuy nhiên trong thực hành lâm sàng
còn nhiều khó khăn trong việc đưa ra quyết
định điều trị cho bệnh nhân. Nghiên cứu
nhằm mục tiêu:
1. Đánh giá kết quả điều trị các bệnh
nhân chảy máu não do vỡ AVM
2. Phân tích một số yếu tố ảnh hưởng đến
kết quả điều trị
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Gồm 59 bệnh nhân có AVM vỡ từ tháng
01 năm 2023 đến tháng 06 năm 2024 điều trị
tại Bệnh viện TWQĐ 108.
Tiêu chuẩn lựa chọn: Bệnh nhân được
chẩn đoán chảy máu não được xác định trên
hình ảnh CT đa dãy sọ não và được chụp
DSA khẳng định nguyên nhân chảy máu não
do vớ AVM, điều trị bằng can thiệp nút mạch
và hoặc phẫu thuật.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Mô tả cắt ngang, xử lý số liệu theo phần
mềm SPSS 20.0
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu
3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi và giới tính
Bảng 1. Đặc điểm phân bố tuổi của nhóm nghiên cứu
Nhóm tuổi
Tỷ lệ (%)
Số lượng
Dưới ≤20
16,9
10
21-40
47,5
28
41-60
25,4
15
Trên 60
10,2
6
Tổng
100
59
Trung bình
36±15,5 (10-74)
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
307
Hình 1. Tỷ lệ phân bố giới tính
Nhận xét: Nhóm tuổi 21-40 (47,5%) chiếm tỷ lệ cao nhất, sau đó đến nhóm tuổi 41-60
(25,4%). Nhóm tuổi <20 và >60 gặp ít. Tuổi trung bình (36±15,5), tuổi thấp nhất: 10 tuổi, cao
nhất: 74 tuổi. Nam giới chiếm 62,7%, nhiều hơn giới nữ.
3.1.2. Đặc điểm lâm sàng nhóm nghiên cứu
Bảng 2. Triệu chứng khi vào viện
Triệu chứng vào viện
Số lượng
Tỷ lệ %
Đau đầu, buồn nôn, nôn
50
84,7
Động kinh
9
15,3
Dấu hiệu thần kinh khu trú
16
31,4
Rối loạn tri giác
14
23,7
Phần lớn BN vào viện với triệu chứng đau đầu, buồn nôn, nôn chiếm 84,7 %; 23,7% có
biểu hiện nặng gây rối loạn tri giác.
3.1.3. Đặc điểm hình ảnh nhóm bệnh nhân nghiên cứu
Bảng 3. Vị trí chảy máu não do vỡ AVM trên CT sọ não
Vị trí
Tỷ lệ %
Thái dương
28,8
Trán
11,9
Đỉnh
8,5
Chẩm
13,6
Tiểu não
1,7
Hạch nền
6,8
Não thất
25,4
Nhu mô và não thất
1,7
Dưới nhện
1,7
Tổng
100
Chảy máu thái dương và não thất có tỷ lệ cao lần lượt là 28,8% và 25,4%, chảy máu có vị
trí ở hạch nền, dưới nhện não thất có tỷ lệ thấp nhất
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC CHUYÊN NGÀNH ĐỘT QUỴ VÀ CÁC BỆNH THẦN KINH LIÊN QUAN LẦN THỨ X
308
Bảng 4. Hình ảnh DSA sọ não
Vị trí khối AVM
Số lượng
Tỷ lệ %
Thái dương
22
37,3
Trán
9
15,3
Đỉnh
3
5,1
Chẩm
13
22
Tiểu não
5
8,5
Hạch nền
4
6,8
Cạnh não thất
3
5,1
Có phình mạch kết hợp
32
54,2
Số cuống mạch nuôi (X ±SD)
1,85±1,04
Điểm Spetzler –Martin
1
7
11,9
2
30
50,8
3
19
32,2
4
3
5,1
5
0
0
Vị trí khối AVM ở thùy thái dương, thùy chẩm là cao nhất với tỷ lệ 37,3% và 22 %. vùng
cạnh não thất và vùng đỉnh có tỷ lệ thấp nhất. Tỷ lệ phát hiện phình mạch kết hợp là 54,2%.
BN có điểm Spetzler –Martin 2 và 3 là thường gặp nhất.
3.2. Kết quả
Bảng 5. Phương pháp điều trị
Phương pháp
Số lượng
Tỷ lệ %
Can thiệp nút mạch đơn thuần
46
78
Phẫu thuật
2
3,4
Kết hợp nút mạch và phẫu thuật
11
18,6
Tổng
59
100
Can thiệp mạch đơn thuần chiếm 78%, phẫu thuật đơn thuần không cần nút mạch chiếm
chỉ 3,4%. Số lượng BN can thiệp nội mạch kết hợp phẫu thuật lấy bỏ khối AVM và máu tụ
chiếm 18,6%
Bảng 6. Thể tích ổ dị dạng được gây tắc ngay sau can thiệp
Thể tích tắc trung bình
Số lượng
Tỷ lệ %
≤50
9
15,3
>50- 70
7
11,9
>70-99
19
32,2
100
22
37,3
Tổng
57
100
Trong tổng số 57 BN áp dụng can thiệp nút mạch có 22 (37,3%) được nút kính hoàn toàn.
Tỷ lệ nút kín trên 70% chiếm 37,3%
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
309
Bảng 7. Mối liên quan giữa một số đặc điểm cấu trúc mạch với khả năng nút tắc hoàn
toàn ổ dị dạng
Cấu trúc
Tỷ lệ nút
Một phần
Kín hoàn toàn
p
Kích thước
≤30
20 (47,6%)
22 (52,4%)
<0,05
>30
15 (100%)
0 (0%)
Số cuống nuôi
1
12 (42,9%
16 (57,7%)
<0,05
≥2
23 (79,3%)
6 (20,7%)
Spetzer- Martin
1-2
18 (521,4%)
17 (48,6%)
>0,05
3-5
17 (77,3%)
5 (22,7%)
Tỷ lệ nút kín ở nhóm kích thước AVM < 30 và chỉ có 1 nguồn nuôi cao hơn có ý nghĩa
thống kê. Không thấy sự liên quan giữa 2 nhóm điểm Spetzler Martin và khả năng nút kín
AVM.
Bảng 8. Biến chứng
Biến chứng
Số lượng
Tỷ lệ (%)
Không biến chứng
50
84,7
Chảy máu
5
8,5
Nhồi máu não
4
6,8
Nhiễm khuẩn
0
0,0
Tổng
59
15,3
Có 5 (8,5%) BN chảy máu do vỡ tái phát
khối AVM sau can thiệp ngay trong thời gian
nằm viện. Có 4 (6,8%) BN bị nhồi máu não
sau can thiệp.
IV. BÀN LUẬN
Tuổi trung bình BN trong nghiên cứu là
36±15,5 (10-74) trong đó tỷ lệ BN > 60 tuổi
thấp nhất chiếm 10,2%; tuổi trung bình các
BN của chúng tôi cao hơn nghiên cứu của
Phan Văn Đức (2005) 29,5 tuổi [1]. Về các
nhóm tuổi, có sự tương đồng về tỷ lệ nhóm
tuổi so với nghiên cứu của Bir S.C và cộng
sự (2016) khi phân tích 78 BN chảy máu não
do AVM, tác giả cũng nhận thấy nhóm BN
từ 20 - 40 có tỷ lệ cao [2]. Phân lớn các BN
trong nghiên cứu là nam (62,7%), khác với
Nguyễn Ngọc Cương: BN chảy máu não do
vỡ AVM phân bố ở hai giới nam và nữ như
nhau [3], có thể lý giải điều này do bệnh viện
chúng tôi là tuyến cuối trong quân đội, thu
dung quân nhân đa số là nam giới.
Tại thời điểm vào viện, phần lớn BN có
các triệu chứng đau đầu, buồn nôn, nôn
chiếm 84,7%; 23,7% biểu hiện nặng gây rối
loạn tri giác. Phù hợp với nghiên cứu của
Phạm Quỳnh Trang [4] với đau đầu, nôn,
buồn nôn chiếm 87,2%. Khối AVM gây chảy
máu thùy não hay não thất gây tăng áp lực
nội sọ, kích thích lên màng não gây đau đầu,
nôn. Đay là dấu hiểu chỉ điểm giúp phân loại
các bệnh nhân nghi ngờ đột quỵ chảy máu
não ngay tai khu vực tiếp đón khoa cấp cứu.
Trên phim CT sọ não, chúng tôi thấy chảy
máu thái dương và não thất có tỷ lệ cao là
28,8% và 25,4%, chảy máu có vị trí ở hạch