a. Quá trình đ i m i nh n th c v gi i quy t các v n đ xã h i ế
Đ i h i VI c a Đ ng (12/1986) l n đ u tiên nêu lên khái ni m “ Chính
sách xã h i”. Đây là s đ i m i v t duy v gi i quy t các v n đ xã h i đ c ư ế ượ
đ t trong t ng th đ ng l i phát tri n c a Đ t n c, đ c bi t là gi i quy t ườ ướ ế
m i quan h gi a chính sách kinh t và chính sách xã h i. ế
Đ i h i cho r ng trình đ phát tri n kinh t là đi u ki n v t ch t đ th c ế
hi n chính sách xã h i, nh ng nh ng m c tiêu xã h i l i là m c đích c a các ư
ho t đ ng kinh t . ế
M c tiêu c a chính sách xã h i th ng nh t v i m c tiêu phát tri n kinh t ế
ch đ u nh m phát huy s c m nh c a nhân t con ng i. Phát tri n kinh t ườ ế
c s và ti n đ đ th c hi n các chính sách xã h i, đ ng th i th c hi n t t cácơ
chính sách xã h i là đ ng l c thúc đ y phát tri n kinh t . ế
T nh ng quan đi m nêu trên, Đ i h i VI đã đ ra ch tr ng v gi i quy t các ươ ế
v n đ xã h i nh : Ph n đ u ư h t l phát tri n dân s , coi đây là m t đi u
ki n quan tr ng đ tăng thu nh p qu c dân bình quân đ u ng i, đ th c hi n ườ
các m c tiêu kinh t - xã h i; Đ m b o vi c làm cho ng i lao đ ng là nhi m ế ườ
v kinh t - xã h i hàng đ u. Nhà n c c g ng t o thêm vi c làm và có chính ế ướ
sách đ ng i lao đ ng t t o ra vi c làm b ng cách khuy n khích phát tri n ườ ế
kinh t gia đình, khai thác m i ti m năng c a các thành ph n kinh t khác, k cế ế
thành ph n kinh t t b n t nhân. Ban hành và th c hi n Lu t lao đ ng; Đ m ế ư ư
b o cho ng i lao đ ng có thu nh p tho đáng ph thu c tr c ti p vào k t qu ườ ế ế
lao đ ng, có tác d ng khuy n khích nhi t tình lao đ ng; Chăm sóc, b o v ế
nâng cao s c kho c a nhân dân. Tr c m t là t p trung s c nâng cao ch t ướ
l ng các ho t đ ng y t và đ t đ c nh ng ti n b rõ r t trong vi c chăm sócượ ế ư ế
s c kho c a nhân dân; T ng b c xây d ng ướ chính sách b o tr xã h i
XHCN đ i v i toàn dân, theo ph ng châm “nhà n c và nhân dân cùng làm”, ươ ướ
t o l p nhi u h th ng và hình th c b o tr xã h i cho nh ng ng i có công ườ
v i cách m ng và nh ng ng i g p khó khăn. Đi u ch nh, b sung các chính ườ
sách, nh t là các v n đ quan h t i l i ích thi t thân c a m i giai c p và t ng ế
l p xã h i.
Nh v y, ch tr ng c a Đ i h i VI v lĩnh v c xã h i, t p trung vào các v nư ươ
đ : lao đ ng và vi c làm; n đ nh và nâng cao đ i s ng nhân dân; th c hi n k ế
ho ch hoá gia đình, chăm lo ng i có công v i cách m ng, phòng ch ng các t ườ
n n xã h i... Trong đó, t duy m i c a Đ ng th hi n thông qua các ch tr ng: ư ươ
gi i quy t chính sách xã h i là nhi m v g n bó h u c v i đ i m i kinh t ; ế ơ ế
v n đ lao đ ng, vi c làm đ c gi i quy t g n v i phát tri n nhi u thành ph n ượ ế
kinh t ; nâng cao đ i s ng c a nhân dân g n v i th c hi n ba ch ng trình kinhế ươ
t l n.ế
Đ i h i Đ ng l n th VI (6-1991) và H i ngh đ i bi u toàn qu c gi a nhi m
kỳ Khoá VII (1-1994) ch tr ng tăng c ng xây d ng các lu t nh m b o v ươ ườ
l i ích h p pháp c a ng i lao đ ng, v a khuy n khích đ u t phát tri n, v a ườ ế ư
h n ch b t công xã h i. T ng b c nh n th c rõ h n v nhi u hình th c phân ế ướ ơ
ph i, bên c nh phân ph i theo lao đ ng, còn có chính th c phân ph i theo ngu n
v n đóng góp vào s n xu t kinh doanh. Đ y m nh đào t o tay ngh , m r ng
h th ng d ch v t v n lao đ ng; có chính sách u đãi h p lý v nhi u m t đ ư ư
t o đi u ki n cho ng i nghèo v n lên làm đ s ng và tr thành khá gi . ườ ươ
Khuy n khích làm giàu chính đáng đi đôi v i tích c c xoá đói gi m nghèo. Cóế
chính sách u đãi h p ý v tín d ng, v thu , đào t o ngh nghi p đ t o đi uư ế
ki n cho ng i nghèo có th t mình v n lên ườ ươ 8...
Nâng cao trách nhi m c a toàn xã h i trong v n đ gi i quy t b t công xã h i. ế
“Có chính sách đi u ti t h p lý đ i v i nh ng ng i giàu; đ ng viên các doanh ế ườ
nghi p; các t ch c, cá nhân t nguy n tham gia các ho t đ ng nhân đ o, ái
h u, t thi n, giúp đ nh ng n n nhân chi n tranh, nh ng ng i b thiên tai, ế ườ
nh ng ng i tàn t t, già c , neo đ n, không có kh năng lao đ ng” ườ ơ 9.
Th c t cho th y, ch tr ng gi i quy t các v n đ xã h i đ c đ ra Đ i ế ươ ế ượ
h i VII và các h i ngh Trung ng Đ ng Khóa VII, ươ m t m t , ti p t c kh ngế
đ nh m c tiêu c a chính sách xã h i là th ng nh t v i m c tiêu phát tri n kinh t ế
và đ u ph c v m c tiêu phát tri n con ng i, phát tri n xã h i; coi phát tri n ườ
kinh t là c s đ th c hi n các chính sách xã h i và vi c th c hi n t t cácế ơ
chính sách xã h i chính là đ ng l c phát tri n kinh t , đó là nh ng nhân t đ m ế
b o cho s phát tri n b n v ng. M t khác, th hi n s đ i m i t duy c a ư
Đ ng trong vi c gi i quy t nh ng v n đ xã h i phát sinh t vi c chuy n đ i ế
n n kinh t sang c ch m i, nh : xác l p nguyên t c chi tr ti n l ng, ti n ế ơ ế ư ươ
công theo k t qu lao đ ng là ch y u; xây d ng qu b o hi m xã h i chungế ế
c a ng i lao đ ng thu c m i thành ph n kinh t ; xác đ nh gi i quy t vi c làm ườ ế ế
là trách nhi m c a m i ngành, m i c p, m i thành –ph n kinh t ... ế
Đ i h i VIII c a Đ ng (6/1996) ch tr ng, h th ng chính sách xã h i ươ
ph i đ c ho ch đ nh theo nh ng quan đi m: ượ
-Tăng tr ng kinh t ph i g n li n v i ti n b và công b ng xã h i ngayưở ế ế
trong t ng b c và trong su t quá trình phát tri n ướ
-Th c hi n nhi u hình th c phân ph i
-Khuy n khích làm giàu h p pháp đi đôi v i tích c c xóa đói gi m nghèoế
-Các v n đ chính sách xã h i đ u gi i quy t theo tinh th n xã h i hóa. ế
Các quan đi m c b n nêu trên đã đ nh hình t ng th t duy lý lu n c a Đ ng ơ ư
v gi i quy t các v n đ xã h i trong th i kỳ đ i m i. Nó v a thích ng v i ế
nhu c u t o đ ng l c cho s phát tri n b n v ng, v a h ng t i giá tr công ướ
b ng và ti n b xã h i. ế
Th c hi n quan đi m ch đ o c a Đ i h i VIII, các chính sách xã h i có s đ i
m i. Chính sách lao đ ng và vi c làm đã g n k t v i quá trình chuy n d ch c ế ơ
c u n n kinh t , phát tri n s n xu t. Chính sách xoá đói gi m nghèo đ c đ c ế ượ
bi t coi tr ng v i vi c hình thành Ch ng trình qu c gia theo Quy t đ nh 133 ươ ế
c a Th t ng chính ph (23-7-1998). u đãi ng i có công đ c lu t hoá ướ Ư ườ ượ
b ng Pháp l nh do Qu c h i ban l nh v i nh ng ch đ tr c p u đãi đ c ế ư
bi t. B o v và chăm sóc s c kho cho nhân dân đ c đ m b o b ng m r ng ượ
m ng l i y t đ n c ng đ ng dân c , th c hi n ch đ b o hi m y t . Phòng ướ ế ế ư ế ế
và ch ng t n n xã h i đ c đ m b o b ng lu t pháp; M r ng các ho t đ ng ư
đ n n đáp nghĩa nh ng có công v i n c, đ m b o cho ng i có công và gia ơ ướ ườ
đình có m c s ng b ng ho c cao h n m c trung bình c a xã, ph ng n i c ơ ườ ơ ư
trú..
Đ i h i IX( 4/2001) ch tr ng, các chính sách xã h i ph i h ng vào phát tri n ươ ư
và làm lành m nh hóa xã h i, th c hi n công b ng trong phân ph i, t o đ ng
l c m nh m phát tri n s n duet, tăng năng su t lao đ ng xã h i, th c hi n bình
đ ng trong các quan h xã h i, khuy n khích nhân dân làm giàu h p pháp. ế
Đ i h i X (4/2006) ch tr ng ph i k t h p các m c tiêu kinh t v i các m c ươ ế ế
tiêu xã h i trong ph m vi c n c, t ng lĩnh v c, đ a ph ng ướ ươ
H i ngh Trung ng 4 khóa X (1/2007) nh n m nh : ph i gi i quy t t t các ươ ế
v n đ xã h i n y sinh trong quá trình th c thi các cam k t v i WTO. Xây d ng ế
c ch đánh giá và c nh báo đ nh kỳ v tác đ ng c a vi c gia nh p WTO đ iơ ế
v i lĩnh v c xã h i đ có bi n pháp x lý ch đ ng, đúng đ n, k p th i.
Đ i h i XI c a Đ ng ch tr ng phát tri n toàn di n, m nh m các lĩnh v c ươ
văn hóa, xã h i hài hòa v i phát tri n kinh t . ế
b.Quan đi m v gi i quy t các v n đ xã h i ế
-M t là k t h p các m c tiêu kinh t v i các m c tiêu xã h i ế ế
K ho ch phát tri n kinh t ph i tính đ n m c tiêu phát tri n các lĩnh v c xãế ế ế
h i có liên quan tr c ti p. ế
M c tiêu phát tri n kinh t xã h i ph i tính đ n các tác đ ng và h u qu xã h i ế ế
có th x y ra đ ch đ ng x
Ph i t o đ c s th ng nh t, đ ng b gi a chính sách kinh t và chính sách xã ượ ế
h i
S k t h p gi a hai lo i m c tiêu này ph i đ c quán tri t t t c các c p, các ế ượ
ngành, các đ a ph ng, t ng đ n v kinh t đ a ph ng c s ươ ơ ế ươ ơ
-Hai là xây d ng và hoàn thi n th ch g n k t tăng tr ng kinh t v i ế ế ưở ế
ti n b , công b ng xã h i trong t ng b c và t ng chính sách phát tri nế ướ
Trong t ng b c và t ng chính sách phát tri n (c a chính ph hay c a ngành, ướ
c a trung ng hay c a đ a ph ng), c n đ t rõ và x lý h p lý vi c g n k t ươ ươ ế
gi a tăng tr ng kinh t v i ti n b và công b ng xã h i. ưở ế ế
Nhi m v “g n k t” này không d ng l i nh m t kh u hi u, m t l i khuy n ế ư ế
ngh mà ph i đ c pháp ch hóa thành các th ch có tính c ng ch , bu c các ượ ế ế ưỡ ế
ch th ph i thi hành
Các c quan, các nhà ho ch đ nh chính sách phát tri n qu c gia ph i th u tri tơ
quan đi m phát tri n b n v ng, phát tri n “s ch”, phát tri n hài hòa, ko làm theo
s l ng, tăng tr ng b ng m i giá. ượ ưở
-Ba là, chính sách xã h i đ c th c hi n trên c s phát tri n kinh t , g n ượ ơ ế
bó h u ngh gi a quy n l i và nghĩa v , gi a c ng hi n và h ng th . ế ưở
Chính sách xã h i có v trí, vai trò đ c l p t ng đ i so v i kinh t , nh ng ươ ế ư
không th tách r i trình đ phát tri n kinh t , cũng không th d a vào vi n tr ế
nh th i bao c p.ư
Trong chính sách xã h i ph i g n bó gi a quy n l i và nghĩa v , gi a c ng hi n ế
và h ng th . Đó là yêu c u c a công b ng xã h i và ti n b xã h i, xóa bưở ế
quan đi m bao c p, cào b ng, ch m d t c ch xin – cho trong chính sách xã h i ơ ế
-B n là coi tr ng ch tiêu GDP bình quân đ u ng i g n v i ch tiêu phát ườ
tri n con ng i (HDI) và ch tiêu phát tri n các lĩnh v c xã h i ườ
Quan đi m này kh ng đ nh m c tiêu cu i cùng và cao nh t c a s phát tri n là
ph i vì con ng i, vì m t xã h i dân giàu, n c m nh, dân ch , công b ng, văn ườ ướ
minh. Phát tri n ph i b n v ng, không ch y theo s l ng tăng tr ng. ư ưở
Gi i quy t các v n đ xã h i ph n ánh b n ch t c a m t ch đ c a con ế ế
ng i, do con ng i và vì con ng i, m t thu c tính c b n c a CNXH.ườ ườ ườ ơ
Vi c ph c v con ng i là m c đích cao nh t trong m i ho t đ ng c a ườ
Đ ng và Nhà n c, l n đ u tiên văn ki n Đ i h i VI đ a ra khái ni m chính ướ ư
sách xã h i, th hi n s đ i m i t duy c a Đ ng: ư gi i quy t các v n đ xã h i ế
đ c đ t trong t ng th đ ng l i phát tri n c a đ t n c.ượ ườ ướ
V m i quan h gi a chính sách xã h i v i chính sách kinh t , Đ ng xác đ nh: ế
trình đ phát tri n kinh t là đi u ki n v t ch t đ th c hi n chính sách xã h i, ế
nh ng nh ng m c tiêu xã h i l i là m c đích c a ho t đ ng kinh t . Ngay trongư ế
khuôn kh c a ho t đ ng kinh t , chính sách xã h i có nh h ng tr c ti p đ n ế ưở ế ế
năng su t lao đ ng, ch t l ng s n ph m, là m t nhân t quan tr ng đ phát ượ
tri n s n xu t.. Đ ng th i Đ i h i đ ra yêu c u: th ng nh t gi a chính sách
kinh t và chính sách xã h i, kh c ph c thái đ coi nh chính sách xã h i, Đế
th c hi n t t chính sách xã h i, ph i ti n t i xoá b c s kinh t - xã h i c a ế ơ ế
s b t công xã h i 6, ph i đ u tranh kiên quy t ch ng nh ng hi n t ng tiêu c c ế ượ
trong cu c s ng h ng ngày c a xã h i.
T nh ng quan đi m nêu trên, Đ i h i VI đã đ ra ch tr ng v gi i quy t các ươ ế
v n đ xã h i nh : Ph n đ u ư h t l phát tri n dân s , coi đây là m t đi u
ki n quan tr ng đ tăng thu nh p qu c dân bình quân đ u ng i, đ m b o cho ườ
ng i lao đ ng có thu nh p tho đáng ph thu c tr c ti p vào k t qu lao đ ng,ườ ế ế
Chăm sóc, b o v và nâng cao s c kho c a nhân dân, t p trung s c nâng cao
ch t l ng các ho t đ ng y t . T ng b c xây d ng ượ ế ướ chính sách b o tr xã h i
XHCN đ i v i toàn dân, theo ph ng châm “nhà n c và nhân dân cùng làm”. ươ ướ
Nh v y, ch tr ng c a Đ i h i VI v lĩnh v c xã h i, t p trung vào các v nư ươ
đ : lao đ ng và vi c làm; n đ nh và nâng cao đ i s ng nhân dân; th c hi n k ế
ho ch hoá gia đình, chăm lo ng i có công v i cách m ng, phòng ch ng các t ườ
n n xã h i... Trong đó, t duy m i c a Đ ng th hi n thông qua các ch tr ng: ư ươ
gi i quy t chính sách xã h i là nhi m v g n bó h u c v i đ i m i kinh t ; ế ơ ế
v n đ lao đ ng, vi c làm đ c gi i quy t g n v i phát tri n nhi u thành ph n ượ ế
kinh t ; nâng cao đ i s ng c a nhân dân g n v i th c hi n ba ch ng trình kinhế ươ
t l n.ế
Đ i h i Đ ng l n th VI (6-1991) và H i ngh đ i bi u toàn qu c gi a nhi m
kỳ Khoá VII (1-1994) ch tr ng tăng c ng xây d ng các lu t nh m b o v ươ ườ
l i ích h p pháp c a ng i lao đ ng, v a khuy n khích đ u t phát tri n, v a ườ ế ư
h n ch b t công xã h i. ế
Th c t cho th y, ch tr ng gi i quy t các v n đ xã h i đ c đ ra Đ i ế ươ ế ượ
h i VII và các h i ngh Trung ng Đ ng Khóa VII, ti p t c kh ng đ nh m c ươ ế
tiêu c a chính sách xã h i là th ng nh t v i m c tiêu phát tri n kinh t và đ u ế
ph c v m c tiêu phát tri n con ng i, phát tri n xã h i; coi phát tri n kinh t ườ ế
là c s đ th c hi n các chính sách xã h i và vi c th c hi n t t các chính sáchơ
xã h i chính là đ ng l c phát tri n kinh t , đó là nh ng nhân t đ m b o cho s ế
phát tri n b n v ng.
T th c t tri n khai th c hi n chính sách xã h i, Đ i h i VIII c a Đ ng (6- ế
1996) đã t ng k t thành các quan đi m đ nh h ng xây d ng và phát tri n xã h i ế ướ
nh : Tăng tr ng kinh t ph i g n li n v i ti n b và công b ng xã h i trongư ưở ế ế
t ng b c và trong su t quá trình phát tri n. Công b ng xã h i ph i th hi n ướ
c khâu phân ph i h p lý t li u s n xu t l n khâu phân ph i k t qu s n ư ế
xu t, vi c t o đi u ki n cho m i ng i đ u có c h i phát tri n và s d ng ư ơ
t t năng l c c a mình; Khuy n khích làm giàu h p pháp đi đôi v i tích c c xoá ế
đói gi m nghèo; Phát huy truy n th ng t t đ p c a dân t c “u ng n c nh ướ
ngu n”, “đ n n đáp nghĩa”, nhân h u, thu chung. ơ
Đ i h i Đ ng l n th IX (4-2001) và các H i ngh Trung ng Khoá IX đã c ươ
th hoá và b sung các quan đi m v chính sách xã h i c a Đ i h i VIII, v i
nh ng n i dung c b n: ơ
- Gi i quy t chính sách xã h i ph i g n li n v i quá trình xây d ng th ế
ch kinh t th tr ng đ nh h ng xã h i ch nghĩa. Đ c bi t là “phát tri n thế ế ườ ướ
tr ng lao đ ng; ng i lao đ ng đ c tìm và t o vi c làm m i n i trongườ ườ ượ ơ
n c; đ y m nh xu t kh u lao đ ng v i s tham gia c a các thành ph n kinhướ
t ế12.
- Trong gi i quy t các chính sách xã h i, Nhà n c v a là ng i đi u ti t, v a ế ướ ườ ế