Lêi më ®Çu

Sau 1986 n­íc ta ®· chuyÓn m« h×nh kinh tÕ tõ nÒn kinh tÕ tËp trung

quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. §ã

lµ mét qu¸ tr×nh thÓ hiÖn sù ®æi míi vÒ t­ duy vµ ngµy cµng hoµn thiÖn c¶ vÒ lÝ

luËn còng nh­ thùc tiÔn x©y dùng chñ nghÜa x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. §©y

còng lµ mét qu¸ tr×nh vÒ sù nhËn thøc ®óng h¬n c¸c quy luËt kh¸ch quan,

chuyÓn tõ mét nÒn kinh tÕ mang nÆng tÝnh chÊt hiÖn vËt sang nÒn kinh tÕ hµng

ho¸ víi nhiÒu thµnh phÇn, kh«i phôc c¸c thÞ tr­êng ®Ó tõ ®ã c¸c quy luËt thÞ

tr­êng ph¸t huy t¸c dông ®iÒu tiÕt hµnh vi c¸c t¸c nh©n trong nÒn kinh tÕ thay

cho ph­¬ng ph¸p qu¶n lÝ b»ng c¸c c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸ trùc tiÕp mang tÝnh

ph¸p lÖnh, xo¸ bá bao cÊp trµn lan cña nhµ n­íc ®Ó c¸c doanh nghiÖp tù chñ,

tù chÞu trong s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ n­ícthùc hiÖn qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ

th«ng qua ph¸p luËt vµ ®iÒu tiÕt th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c c«ng cô kinh

tÕ vØ m«

ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ chuyÓn sang nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng,

cã c¬ chÕ ®iÒu chØnh linh ho¹t h¬n, thóc ®Èy sù ph©n phèi, sö dông c¸c nguån

lùc vµ c¸c t¸c nh©n cña nÒn kinh tÕ ho¹t ®émg hiÖu qu¶

MÆt kh¸c sù chuyÓn tõ m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn

kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ vÊn ®Ò cßn míi trong lÞch sö

kinh tÕ n­íc ta. Nªn viÖc nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng

lµ sù cÇn thiÕt.

1

Néi dung

I > . Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ th­êng®Þnh h­íng x·

héi chñ nghÜa

1 . Kh¸i niÖm

Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ trong

®ã tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng ®Òu th«ng qua thÞ tr­êng. Nãi mét c¸ch kh¸c kinh

tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn trong ®ã mäi quan hÖ kinh tÕ ®Òu ®­îc tiÒn tÖ ho¸ .

3

2 . Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa

2.1 §iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt hµng ho¸.

Ph©n c«ng lao ®éng:Theo LªNin “ hÔ ë ®©u vµ khi nµo cã ph©n c«ng lao

®éng x· héi vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ th× ë ®ã vµ khi Êy cã thÞ tr­êng “ –VI

LªNin toµn tËp nhµ xuÊt b¶n tiÕn bé Matcova 1974 .

Nh÷ng lao ®éng t­ nh©n ®éc lËp vµ kh«ng phô thuéc vµo nhau. Mµ muèn

cã ®­îc nh­ vËy th× nh÷ng ng­êi, nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i

®éc lËp vµ kh«ng phô thuéc vµo nhau .

Tãm l¹i ph©n c«ng lao ®éng x· héi t¹o ra sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng

ng­êi, nh÷ng doanh nghiÖp x¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp, hä lµm viÖc cho nhau

th«ng qua nh÷ng trao ®æi hµng ho¸. Cßn víi t­ c¸ch lµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt

hµng ho¸ ®éc lËp lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ cña hä l¹i mang tÝnh lao ®éng t­

nh©n ( c¸ biÖt , ®éc lËp kh«ng phô thuéc ). M©u thuÉn nµy ®­îc gi¶i quyÕt

b»ng trao ®æi .

2.2 §Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta lµ mét sù lùa chän ®óng ®¾n

Tr­íc ®©y trong qu¸ tr×nh x©y dùng x· héi chñ nghÜa Liªn X« , §«ng ¢u

hay ë ViÖt Nam còng cã quan ®iÓm kinh tÕ cho r»ng: Kinh tÕ hµng ho¸ lµ s¶n

phÈm riªng cña chñ nghÜa t­ b¶n. Tõ ®ã nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ®­îc vËn

hµnh theo c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp . §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn

nh©n khñng ho¶ngcña x· héi chñ nghÜa. Theo quan ®iÓm cña ®¶ng ta hiÖn nay

x©y dùng “s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x· héi , mµ cßn lµ

thµnh tùu ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan, cÇn thiÕt

cho c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa vµ c¶ khi chñ nghÜa x· héi ®· ®­îc

x©y dùng. –V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII

4

Ngoµi ra còng cã quan ®iÓm cho r»ng kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ dung

hîp víi chñ nghÜa x· héi. Cßn theo CacMac kinh tÕ hµng ho¸ tån t¹i trong

nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau cã thÓ kh¸c nhau vÒ quy m« vµ h×nh thøc ph¸t

triÓn .

2.3 Kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng tån t¹i kh¸ch quan mµ cÇn thiÕt cho

c«ng cuéc x©y dùng chñ nghi· x· héi .

Nã tån t¹i kh¸ch quan v× vÉn cßn c¬ së cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn. §ã lµ sù

ph©n c«ng lao ®éng x· héi kh«ng mÊt ®i mµ cßn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt

ngµy cµng s©u. Nã diÔn ra kh«ng nh÷ng trong tõng ®Þa ph­¬ng, mét n­íc mµ

cßn trong sù ph©n c«ng hîp t¸c quèc tÕ .

Trong thêi kú qu¸ ®é vµ ngay c¶ d­íi chñ nghÜa x· héi vÉn tån t¹i nh÷ng

h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt tøc lµ vÉn cßn sù t¸ch

biÖt nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ. Ngay c¶ c¸c doanh nghiÖp

cïng dùa trªn mét quan hÖ së h÷u nh­ doanh nghiÖp nhµ n­íc, nh­ng còng

ch­a thÓ ph©n phèi s¶n phÈm cho nhau mµ kh«ng tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ

vÉn ph¶i sö dông quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ ®Ó tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ bëi

v× :

Kinh tÕ ph¸t triÓn t¹o sù t¸ch biÖt quyÒn sö dông vµ quyÒn së h÷u t­ liÖu

s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íccã cïng së h÷u nh­ng quyÒn sö dông l¹i

kh¸c nhau. V× vËy c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã sù t¸ch biÖt t­¬ng ®èi vÒ

kinh tÕ, cã quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh

Do nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ( tr×nh ®é , c¬ së vËt chÊt – kü thuËt , tr×nh ®é

tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng ) mµ gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã sù kh¸c

nhau vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy gi÷a doanh nghiÑp nhµ n­íc cã

sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ. V× vËy sö dông quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ lµ cÇn thiÕt .

5

Nã còng cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa v× chñ nghÜa t­

b¶n ®· biÕt sö dông vai trß to lín cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó t¨ng tr­ëng vµ

ph¸t triÓn kinh tÕ. Chóng ta còng ph¶i biÕt khai th¸c, sö dông vai trß to lín cña

kinh tÕ thÞ tr­êng hay nh÷ng mÆt tÝch cùc cña nã nh­ thóc ®Èy c¶i tiÕn kü

thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, thóc ®Èy ph©n c«ng

lao ®énh x· héi vµ h¹n chÕ c¸c mÆt tr¸i, khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó

t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn kinh tÕ. sù h×nh thµnh nµy cßn phï hîp víi thêi kú qu¸

®é víi nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ mang tÝnh chÊt qu¸ ®é .

II > . Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ

nghÜa ë n­íc ta .

1 . Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh tæng qu¸t cña

thêi kú qu¸ ®é. XÐt vÒ thùc chÊt lµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸

nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lÝ vÜ m« cña nhµ

n­íc. Nã võa mang nh÷ng ®Æc tÝnh chung cña kinh tÕ thÞ tr­êng võa mang

nh÷ng ®Æc thï riªng cña chñ nghÜa x· héi .

Nh÷ng ®Æc tÝnh chung thÓ hiÖn ë chç: Kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta vÉn

chÞu sù chi phèi cña nh÷ng quy luËt kinh tÕ vèn cã cña kinh tÕ hµng ho¸ nh­

quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung cÇu, quy luËt l­u th«ng tiÒn

tÖ . . .C¸c ph¹m trï cña kinh tÕ hµng ho¸ - kinh tÕ thÞ tr­êng vèn cã cña nã vÉn

cßn ph¸t huy t¸c dông nh­ gi¸ trÞ, gi¸ c¶, lîi nhuËn .

C¸c ®Æc thï riªng cña kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam .

§ã lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thÓ hiÖn ë

chç .

6