Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Ộ Ụ Ạ
Quan đi m tri
t h c v nhân
ế ọ ề
ể cách con ng
iườ
1
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
V n đ nhân cách đ c coi là m t trong nh ng v n đ c b n song cũng ề ấ ượ ề ơ ả ữ ấ ộ
là m t v n d ph c t p nh t c a khoa hoc tâm lí nói riêng và c a khoa ộ ấ ấ ủ ứ ạ ủ ề
h c xã h i và nhân văn nói chung .Gi ọ ộ ả i quy t đúng v n đ nhân cách s ấ ế ề ẽ
cho phép gi i quy t đ ả ế ượ ề c nh ng v n đ khác c a tâm lí h c và c a nhi u ữ ủ ủ ề ấ ọ
lĩnh v c đ i s ng nh giáo d c ,y t ự ờ ố ụ ư ế ấ ...Đó là vì nhân cách là đ nh cao nh t ỉ
c a s phát tri n tâm lí cu con nguòi ,c a t ủ ự ủ ự ể ả ý th c và t ứ ự ề ả đi u ch nh b n ỉ
thân con ng i .Đ hi u rõ khái ni m nhân cách trong tâm lí h c ,tr ườ ể ể ệ ọ ướ c
h t chúng ta c n phân bi t đu c nh ng khái ni m sau ế ầ ệ ữ ệ ọ
Cá nhân thu t ng này dùng đ ch m t con ng ỉ ộ ữ ể ậ ườ ụ ể ủ ộ ộ i c th c a m t c ng
nào đó.Nh v y cá nhân cũng là m t th c th sinh h c –xã h i và văn ộ ư ậ ự ể ọ ộ
hoá ,nh ng đ c xét c th ,riêng t ng ng i ư ượ ụ ể ừ ườ
Nhân cách khái ni m nhân cách ch bao hàm ph n xã h i ,tâm lí c a cá ỉ ủ ệ ầ ộ
nhân mà thôi .Đó là m t con ng ộ i v i t ườ ớ ư ộ cách là m t thành viên c a m t ủ ộ
xã h i nh t đ nh ,là ch th c a các quan h ng i-ng ủ ể ủ ấ ị ệ ộ ườ ườ ạ i ,c a các ho t ủ
đ ng có ý th c và giao l u. ứ ộ ư
Cho t ớ i nay v n ch a có m t s di n đ t th ng nh t và đ ộ ự ễ ư ẫ ạ ấ ố ượ ậ c th a nh n ừ
r ng rãi v nhân cách trong khoa h c tâm lí ộ ề ọ
2
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
Ngay t nh ng năm 1949,G.Allp t đã d n ra đ ừ ữ ẫ ỏ c t ượ ớ i trên 50 đ nh nghĩa ị
ớ khac nhau v nhân cách trong tác ph m c a nhi u nhà nghiên c u .T i ủ ứ ề ề ẩ
hôm nay ,s đ nh nghĩa v nhân cách đã đ t t i m c trên m t trăm ,và ố ị ạ ớ ề ứ ộ
ch c ch n s còn ti p t c thêm n a ữ ắ ẽ ế ụ ắ
ọ Hi n nay có r t nhi u lí thuy t khác nhau v nhân cách trong khoa h c ế ề ệ ề ấ
ừ ủ tâm lí. Đó là thuy t phân tâm c a S.Freud,thuy t siêu ph ng và bù tr c a ủ ế ế ẳ
A.Adler....
Các nhà tâm lí h c theo quan đi m mác xít đ u cho r ng khái ni m nhân ể ề ệ ằ ọ
cách ph i là m t ph m trù xã h i ch không th thu n tâm lí .Tuy nhiên ứ ể ả ạ ầ ộ ộ
đi u đó không lo i tr vi c m i khoa h c ti p c n v n đ nhân cách theo ạ ừ ệ ế ậ ề ề ấ ỗ ọ
góc đ c a mình ,trong s đó có khoa h c tâm lí.Rõ ràng là m t ng ộ ủ ố ọ ộ ườ ẽ i s
ch tr thành nhân cách khi đã có tâm lí và có ý th c .D i đây là m t s ỉ ở ộ ố ướ ứ
đ nh nghĩa v nhân cách c a nh ng nhà tâm lí h c theo quan đi m mác – ị ữ ủ ề ể ọ
xít đ c s d ng r ng rãi ượ ử ụ ộ
“Nhân cách làm m t cá nhân có ý th c ,chi m m t v trí nh t đ nh trong xã ứ ấ ị ộ ị ế ộ
h i và đang th c hi n m t vai trò xã h i nh t đ nh “-A.G.Gôvaliôp ấ ị ự ệ ọ ọ ọ
“Nhân cách là con ng cách là k mang toàn b thu c tính và i v i t ườ ớ ư ẻ ộ ộ
ph m ch t tâm lí đang qui đ nh nh ng hình th c ho t đ ng và nh ng hành ạ ộ ữ ứ ữ ấ ẩ ị
vi có ý nghĩa xã h i” –E.V.Sôrôkhôva ộ
3
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
Con ng t ra kh i gi i v ườ ượ ỏ ớ ộ i đ ng v t nh lao đ ng và đ ờ ậ ộ ượ ể c phát tri n
trong xã h i ,tham gia giao l u v i nh ng ng i khác nh ti ng nói ,đã tr ư ớ ữ ộ ườ ờ ế ở
ự thành nhân cách –ch th c a nh n th c và c i t o tích c c hi n th c” ủ ể ủ ả ạ ứ ự ệ ậ
–A.V.Pêt roopxki ... ơ
ọ M c d u có các đ nh nghĩa khác nhau nh treen ,nh ng các nhà tâm lí h c ư ư ầ ặ ị
nh ng quan đi m sau :nhân cách là mác –xít đ u th ng nh t v i nhau ố ấ ớ ề ở ữ ể
m t h th ng các quan h c a con ng i đ i v i th gi i xung quanh và ộ ệ ố ệ ủ ườ ố ớ ế ớ
v i b n thân ,nhân cách sinh thành là do ho t đ ng ,nó có tính xã h i –l ch ớ ả ạ ộ ộ ị
t nó v i các khái ni m “con s ,mu n hi u rõ nhân cách c n ph i phân bi ử ể ầ ả ố ệ ệ ớ
ng i “ và “cá nhân| .Cá nhân con ng ườ ườ ỏ ạ i tr thành nhân cách là do các ho t
đ ng và giao l u c a nó trong c ng đ ng ,trong xã h i ,Khi m t cá nhân ộ ư ủ ộ ồ ộ ộ
cách là là thành viên c a m t c ng đ ng nh t đ nh v i t ớ ư ộ ộ ấ ị ủ ồ ở ộ ộ m t xã h i
nh t đ nh ,là ch th c a các quan h xã h i ,c a ho t đ ng ý th c và ủ ể ủ ạ ộ ấ ị ủ ứ ệ ộ
c coi là m t nhân cách . giao l u thì đ ư ượ ộ
Toàn b công tác giáo d c c a m t ch đ xã h i là nh m hình thành nên ụ ủ ế ọ ằ ộ ộ ộ
ộ nh ng nhân cách đáp ng các yêu c u xây d ng và phát tri n xã h i ự ữ ứ ể ầ
đó.Qua các ph n trên chúng ta đã bi c r ng ,nhân cách không đ t đ ầ ế ượ ằ ượ c
c hình thành nên.Khoa h c tâm lí đã ch ra bón nhân t đ ra mà ch đ ẻ ỉ ượ ọ ỉ ố
sau t o nên con đ ạ ườ ng nhân cách đó là :giáo d c ,ho t đ ng giao l u và ụ ạ ộ ư
này n u đ \ c t nhóm.B n nhân t ố ố ư ợ ổ ế ch c xây d ng theo m t h ự ộ ướ ng ứ
4
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
ộ th ng nh t và có khoa h c thì s t o ra nh ng nhân cách mà m t xã h i ẽ ạ ữ ấ ọ ố ộ
đòi h i ph i có ả ỏ
-Giáo d c :đây là m t ho t đ ng chuyên môn c a xã h i nh m hình thành ạ ộ ủ ụ ằ ộ ộ
ự và phát tri n nhân cách theo nh ng yêu c u c a t ng giai đo n xây d ng ầ ủ ừ ữ ể ạ
và phát tri n xã h i đó ể ộ
+Giáo d c v ch ra chi u h ạ ụ ề ướ ủ ng hình thành và phát tri n nhân cáhc c a ể
tr em và d n d t tr em phát tri n theo h ẻ ể ẻ ắ ẫ ướ ng đó.Đi u này đ ề ượ ự c th c
ủ hi n thông qua m c tiêu giáo d c và qua s th c hi n m c tiêu đó c a ự ự ụ ụ ụ ệ ệ
các c quan giáo d c trong và ngoài nhà tr ng ụ ơ ườ
+Giáo d c có th đ a l i cho tr em nh ng yéu t khác và môi tr ng t ể ư ạ ụ ữ ẻ ố ườ ự
nhiên ho c y u t b m sinh ặ ế ố ẩ
m t ng i do b t t hay +Giáo d c có th bù đ p cho nh ng thi u h t ắ ụ ở ộ ữ ụ ế ể ườ ị ậ
b b nh nào đó gây ra. ị ệ
+Giáo d c có th u n n n nh ng ph m ch t tâm lí c a m t ng i theo ể ố ủ ữ ụ ắ ấ ẩ ộ ườ
yêu c u c a xã h i ộ ầ ủ
+Giáo d c có th chu n b cho con ng i v i t ụ ể ẩ ị n t ườ ươ ớ ươ ớ ng lai mà v i
nh ng đi u ki n hi n t c . ệ ạ ữ ệ ề i mà nó ch a th có đ ư ể ượ
+Giáo d c và d y h c m t cách khoa h c đ m b o s hình thành và phát ả ự ụ ạ ả ộ ọ ọ
tri n tâm lí ,nhân cách c a tr em theo h ng t ủ ể ẻ ướ t đ p ố ẹ
5
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
-Ho t đ ng chính là nhân t quy t đ nh tr c ti p vi c hình thành và phát ạ ộ ố ế ị ự ế ệ
tri n nhân cách c a con ng i.Chúng ta bi ủ ể ườ ế ằ ỉ ể t r ng tâm lí không ch bi u
hi n trong ho t đ ng ,mà còn hình thành và phát triên b ng ho t đ ng .Do ạ ọ ạ ộ ệ ằ
đó,nhân cách con ng i chúng ta cũng đ ườ ượ ằ c hình thành và phát tri n b ng ể
ho t đ ng ạ ộ
Ho t đ ng c a con ng i là ho t đ ng co m c đích và bao giò cũng mang ạ ộ ủ ườ ạ ộ ụ
i bao gi cũng đ tính t p th ,tính c ng đ ng ,ho t đ ng c a con ng ồ ạ ộ ủ ể ậ ộ ườ ờ ượ c
th c hi n b ng nh ng thao tác nh t đ nh v i nh ng công c nh t đ nh .Do ụ ấ ị ấ ị ữ ự ữ ệ ằ ớ
c con ng đó m i ho t đ ng bao gi ạ ộ ỗ ờ cũng đ t ra tr ặ ượ ườ ấ i nh ng ph m ch t ữ ẩ
và năng l c nh t đ nh thì m i th c hi n đ c .Chính trong quá trình tham ấ ị ự ự ệ ớ ượ
i hình thành và phát tri n đ gia tr c ti p ho t đ ng đó mà con ng ạ ộ ự ế ườ ể ượ c
nh ng ph m ch t năng l c này ấ ự ữ ẩ
T m i quan h m t thi t gi a ho t đ ng và nhân cách nh th chúng ta ừ ố ệ ậ ế ư ế ạ ộ ữ
hi u r ng ,giáo d c mu n đ t đ ể ằ ạ ượ ụ ố c m c đích c a mình thì tr ủ ụ ướ ế ả c h t ph i
t ch c cho tr em tham gia nh ng ho t đ ng nh t đ nh ổ ứ ạ ộ ấ ị ữ ẻ
Nh ng ho t đ ng c a con ng ạ ộ ư ủ ườ i luôn mang tính xã h i tính c ng đ ng .Vì ộ ồ ộ
ng nhiên giao l u tr thành v y ho t đ ng luôn đi v i giao l u .Do đó đ ậ ạ ộ ư ớ ươ ư ở
m t nhân t trong s hình thành và phát tri n nhân cách ộ ố ự ể
6
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
-Giao l u là s ti p xúc gi a hai hay nhi u ng i đ trao đ i v i nhau ự ế ữ ư ề ườ ể ổ ớ
nh ng thông tin c n thi t .Giao l u t o ra các quan h ng i –ng i ,các ữ ầ ế ư ạ ệ ườ ườ
quan h xã h i .N u v i xã h i ,giao l u là m t đi u ki n t n t i và phát ệ ồ ạ ư ế ề ệ ộ ớ ộ ộ
tri n c a nó ,thì đ i v i cá nhân ,giao l u cũng có vai trò nh th .Không ể ủ ư ế ố ớ ư
có s giao l u v i ng i khác ,cá nhân không phát tr ên đ c tâm lí ,ý ư ự ớ ườ ỉ ượ
ộ th c c a mình ,không th tr thành m t nhân cách .S phát tri n c a m t ể ủ ứ ủ ể ở ự ộ
cá nhân đ c qui đ nh b i s phát tri n c a t t c các cá nhân khác mà nó ượ ể ủ ấ ả ở ự ị
giao l u m t cách tr c ti p hay gián ti p v i h ớ ọ ự ế ư ế ộ
ng ti n gì đ giao l u mà ng i ta chia Tuỳ t ng ng ừ ườ i mà s d ng ph ử ụ ươ ư ể ệ ườ
ra :giao l u v t ch t ,giao l u tinh th n ,giao l u ngôn ng ,giao l u tín ư ư ữ ư ư ậ ấ ầ
hi nệ
i ta giao ti p v i nhau b ng hành +Giao l u v t ch t di n ra khi con ng ấ ư ễ ậ ườ ế ằ ớ
đ ng v i v t th . ể ớ ậ ộ
+Giao l u ngôn ng , đây con ng i s d ng ngôn ng đ trao đ i thông ữ ở ư ườ ử ụ ữ ể ổ
tin v i nhau.M i tín hi n đ u có nghĩa c a nó ệ ủ ề ỗ ớ
ệ Giao l u tín hi u :giao l u ngôn ng cũng là m t lo i giao l u tín hi u ữ ư ư ư ệ ạ ộ
c dùng đ ch nh ng lo i tín hi u khác ,nh ng ư ở đây ,giao l u tín hi u đ ư ệ ượ ể ỉ ữ ệ ạ
mà con ng i ta s d ng trong giao l u nh c ch đi u b .Trong quá ườ ử ụ ư ử ỉ ệ ư ộ
i khác ,mà trình giao l u ,con ng ư ườ i ta không ch nh n th c nh ng ng ậ ứ ữ ỉ ườ
7
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
còn nh n th c chính b n thân mình v i nh ng cái mò h nh n ra đ ữ ứ ả ậ ậ ọ ớ ượ ở c
nh ng ng i khác.Trong giao mình so v i nh ng cái h th y đ ữ ấ ọ ớ c ượ ở ữ ườ
l u ,s ti p xúc v m t tình c m là r t quan tr ng .Và đi u đó ch có khi ư ề ặ ự ế ề ả ấ ọ ỉ
mà b n thân nh ng ng i đ i tho i có kh năng hi u đ ữ ả ườ ố ể ạ ả ượ ồ c nhau và đ ng
ư c m v i nhau.Đây là tính ch t đ i l u c a s ti p xúc .Nhu c u giao l u ả ấ ố ư ủ ự ế ầ ớ
là m t trong nh ng nhu c u xã h i c b n và xu t hi n s m nh t con ộ ơ ả ệ ớ ấ ở ữ ầ ấ ộ
ng ườ i .Vi c tho mãn nhu c u giao l u m t cách đúng đ n s làm cho ư ẽ ệ ả ầ ắ ộ
i phát tri n ,nhân cách đ c hình thành tâm lí ,ý th c con ng ứ ườ ể ượ
Nhóm và t p th : nhân cách con ng i hình thành trong môi tr ể ậ ườ ườ ộ ng xã h i
.Nh ng con ng i l n lên và tr ư ườ ớ ở ầ thành nhân cách không ph i đ n thu n ả ơ
trong môi tr ng xã h i chung chung và tr ù t ng .Môi tr ng xã h i c ưỡ ư ượ ộ ườ ộ ụ
th ,g n gũi c a nó chính là các nhóm và c ng đ ng ,là các t p th mà nó ể ầ ủ ể ậ ộ ồ
là thành viên.Nhóm là m t t p h p có t hai ng i tr lên .Có th phân ộ ậ ợ ừ ườ ở ể
lo i nhóm theo s l ng ng i ,trong tr ng h p này ng i ta có th có ố ượ ạ ườ ườ ợ ườ ể
nhóm nh và nhóm l n.Nhóm không chính th c th ng hình thành trên c ứ ỏ ớ ườ ơ
s nhu c u ,th hi u c a m i nhom sviên,và th ủ ở ị ế ầ ọ ườ ả ng không có văn b n
r ng bu c .Còn có th phân bi ằ ể ộ ệ ạ t nhóm theo m c đích và n i dung ho t ụ ộ
đ ng nh :nhóm h c t p ,nhóm lao đ ng ...Các nhóm có th đ t đ ộ ể ạ ượ c ọ ậ ư ộ
nh ng trình đ phát tri n khác nhau.M t nhóm ng i th ng nh t l ữ ể ộ ộ ườ ấ ạ ố i ch vì ỉ
l i ích riêng nó thì g i là ph ợ ọ ườ ng h i .M t nhóm ng ộ ộ ườ ấ ớ i th ng nh t v i ố
8
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
nhau theo m c đích chung và ho t đ ng vì ti n b xã h i ,l i có t ạ ộ ộ ạ ụ ế ộ ổ ứ ch c
ch t ch thì g i là t p th .Các c quan ,xí nghi p ,các l p h c ,các đoàn ẽ ệ ể ậ ặ ọ ơ ọ ớ
th xã h ih ...chính là t p th ể ể ậ ộ
Hi n nay trong các tr ệ ườ ọ ng h c t p trung vào vi c rèn luy n đ c cho h c ệ ọ ậ ứ ệ
sinh v i kh u hi u “Tiên h c l ọ ễ ậ ể ,h u h c văn”.Trong quá trình phát tri n ệ ẩ ớ ọ
kinh t kéo theo nhi u s thay đ i trong quan h xã h i đ c bi ế ề ự ộ ặ ệ ổ ệ ạ t là đ o
ng c n giáo d c nhân đ c và nhân cách do dó không ch trong nhà tr ứ ỉ ườ ụ ầ
cách trong xã h i ộ
9
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
10
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
11
Ti u lu n môn Tâm lý ể ậ
12
