Ph n I:ầ
M Đ U Ở Ầ
S y là m t trong các công đo n quan tr ng trong công nghi p sau thu ho chấ ộ ạ ọ ệ ạ
đ i v i các lo i nông s n. Th c t cho th y n u ph i ch a khô ho c s y khôngố ớ ạ ả ự ế ấ ế ơ ư ặ ấ
k p,nhi u nông s n có th b m t mát do m m c và bi n ch t ( chi m kho ngị ề ả ể ị ấ ẩ ố ế ấ ế ả
10-20%,đ i v i vài lo i có th lên đ n 40-50%). Ngoài ra,s y còn là quá trìnhố ớ ạ ể ế ấ
công ngh quan tr ng trong ch bi n nông s n thành th ng ph m. Trong Đ ánệ ọ ế ế ả ươ ẩ ồ
môn h c này,em s trình bày v quy trình công ngh và thi t k thi t b s yọ ẽ ề ệ ế ế ế ị ấ
thùng quay đ s y b p h t v i năng su t 1,000kg/h.ể ấ ắ ạ ớ ấ
I. Gi i thi u v nguyên li u b p:ớ ệ ề ệ ắ
B p v a là cây l ng th c v a là cây th c ăn gia súc r t quan tr ng,đ ngắ ừ ươ ự ừ ứ ấ ọ ứ
hàng th ba trên th gi i. Di n tích tr ng b p hàng năm c a th gi i hi n nayứ ế ớ ệ ồ ắ ủ ế ớ ệ
kho ng 129 tri u ha,năng su t bình quân kho ng 3.8 tri u t n/ha,t ng s n l ngả ệ ấ ả ệ ấ ổ ả ượ
b p trên 525 tri u t n. H u nh 100% di n tích b p c a các n c tiên ti n đ uắ ệ ấ ầ ư ệ ắ ủ ướ ế ề
đ c tr ng b ng các gi ng b p lai nên đ t năng su t bình quân 7-9.4 t n/ha.ượ ồ ằ ố ắ ạ ấ ấ
Di n tích b p c a Vi t Nam tăng d n t 119,000 ha (1939) lên 392,000 haệ ắ ủ ệ ầ ừ
(1985) và kho ng 730,000 ha (1998).ả
Năng su t b p c a n c ta trong th i gian qua cũng tăng nhanh. Đ n nămấ ắ ủ ướ ờ ế
1998,đã đ t đ c 26.7 t /ha.ạ ượ ạ
Các c quan sinh d ng c a b p g m: r ,thân,lá làm nhi m v duy trì đ iơ ưỡ ủ ắ ồ ễ ệ ụ ờ
s ng c a cây b p. Phôi và h i là kh i th y c a cây m m.ố ủ ắ ạ ở ủ ủ ầ
Các c quan sinh s n đ c (bông c ) và cái ( m m b p) khác bi t nhau nh ngơ ả ự ờ ầ ắ ệ ư
n m trên cùng m t cây. Ngô giao ph n chéo nh gió và côn trùng.ằ ộ ấ ờ
Khi thu ho ch,con ng i ch s d ng h t ngô làm th c ph m. H t ngô thu cạ ườ ỉ ử ụ ạ ự ẩ ạ ộ
lo i qu dĩnh g m 4 b ph n chính: v h t,l p aleron,phôi, và n i nhũ.ạ ả ồ ộ ậ ỏ ạ ớ ộ
-V h t (chi m 6-9% kh i l ng h t ngô): là m t màng nh n bao b c xungỏ ạ ế ố ượ ạ ộ ẵ ọ
quanh h t có màu tr ng,màu tím ho c vàng tùy thu c vào gi ng.ạ ắ ặ ộ ố
-L p aleron (6-8%): n m sau v h t bao b c l y n i nhũ và phôi.ớ ằ ỏ ạ ọ ấ ộ
-N i nhũ (70-85%): là b ph n chính ch a đ y các ch t dinh d ng độ ộ ậ ứ ầ ấ ưỡ ể
nuôi phôi .
N i nhũ ch a tinh b t. Tinh b t n i nhũ g m 3 lo i: b t,s ng và pha lê. Đ cộ ứ ộ ộ ộ ồ ạ ộ ừ ặ
đi m và màu s c n i nhũ là căn c đ phân lo i ngô.ể ắ ộ ứ ể ạ
-Phôi (8-15%) : bao g m lá m m, tr d i lá m m, r m m, và ch i m m.ồ ầ ụ ướ ầ ễ ầ ồ ầ
Phôi ngô chi m g n 1/3 th tích h t,bao quanh phôi có l p t bào x p giúp choế ầ ể ạ ớ ế ố
v n chuy n n c vào phôi và ng c l i thu n l i.ậ ể ướ ượ ạ ậ ợ
Thành ph n hóa h c c a h t ngô đ c cho trong b ng sau:ầ ọ ủ ạ ượ ả
Thành ph n hóa h cầ ọ
(% kh i l ng)ố ượ Ngô n pế Ngô đá vàng
N cướ 14.67 13.65
Ch t đ mấ ạ 9.19 9.17
Ch t béoấ 5.18 5.14
Tinh b tộ 65.34 67.02
Xơ 3.25 3.61
Ch t khoángấ 1.32 1.32
Sinh tố 0.08 0.05
Các ch t khácấ 0.40 0.33
II. Ph ng pháp th c hi n quá trình s y:ươ ự ệ ấ
Đ b o qu n đ c ho c dung đ ch bi n các s n ph m có ch t l ng cao,ể ả ả ượ ặ ể ế ế ả ẩ ấ ượ
các lo i h t c n đ c s y khô xu ng đ m b o qu n ho c đ m ch bi n.ạ ạ ầ ượ ấ ố ộ ẩ ả ả ặ ộ ẩ ế ế
Đ th c hi n quá trình s y,có th s d ng nhi u h th ng s y khác nhau: h mể ự ệ ấ ể ử ụ ề ệ ố ấ ầ
s y, tháp s y,… M i ch đ công ngh s y khác nhau s có nh ng nh h ngấ ấ ỗ ế ộ ệ ấ ẽ ữ ả ưở
khác nhau đ n ch t l ng c a s n ph m.ế ấ ượ ủ ả ẩ
Đ s y b p h t,ng i ta có th dùng thi t b s y tháp,s y thùng quay. ể ấ ắ ạ ườ ể ế ị ấ ấ Ở
đây,ta dung thi t b s y thùng quay,là thi t b chuyên dung đ s y h t. Lo i thi tế ị ấ ế ị ể ấ ạ ạ ế
b này đ c dung r ng rãi trong công ngh sau thu ho ch đ s y các lo i ngũị ượ ộ ệ ạ ể ấ ạ
c c. Trong h th ng này, v t li u s y đ c đ o tr n m nh,ti p súc nhi u v iố ệ ố ậ ệ ấ ượ ả ộ ạ ế ề ớ
tác nhân s y,do đó trao đ i nhi t m nh,t c đ s y nhanh, và đ đ ng đ u c aấ ổ ệ ạ ố ộ ấ ộ ồ ề ủ
s n ph m cao. Ngoài ra, thi t b còn có th làm vi c v i năng su t l n.ả ẩ ế ị ể ệ ớ ấ ớ
Tác nhân s y s d ng là khói lò, đ c t o ra t quá trình đ t than. Do s nấ ử ụ ượ ạ ừ ố ả
ph m b p sau khi s y dùng đ b o qu n đ ch bi n th c ph m, nên khói lòẩ ắ ấ ể ả ả ể ế ế ự ẩ
tr c khi ra kh i bu ng đ t đ c đi qua nhi u đo n hình ziczac đ tách b tướ ỏ ồ ố ượ ề ạ ể ớ
b i , sau đó m i đ c đ a vào thùng s y.ụ ớ ượ ư ấ
Nguyên li u b p là m t nguyên li u ch a r t nhi u tinh b t. Ch đ côngệ ắ ộ ệ ứ ấ ề ộ ế ộ
ngh s y tinh b t l i ph thu c r t nhi u vào nhi t đ h hóa s n ph m. Nhi tệ ấ ộ ạ ụ ộ ấ ề ệ ộ ồ ả ẩ ệ
đ h hóa c a tinh b t kho ng 65ộ ồ ủ ộ ả 0C , do đó ta c n ch n ch đ tác nhân s y phùầ ọ ế ộ ấ
h p, không cao nh ng cũng không quá th p,m c đích là đ y nhanh quá trình s y,ợ ư ấ ụ ẩ ấ
và không làm cho nhi t đ c a nguyên li u v t quá nhi t đ h hóa.ệ ộ ủ ệ ượ ệ ộ ồ
Ph n II:ầ
QUY TRÌNH CÔNG NGHỆ
Thuy t minh quy trình công ngh :ế ệ
V t li u s y là b p h t sau khi đ c r a s ch, tu t ra kh i cùi, đ c choậ ệ ấ ắ ạ ượ ử ạ ố ỏ ượ
vào bu ng ch a, sau đó đ c nh p li u vào thùng s y b ng h th ng g u t i.ồ ứ ượ ậ ệ ấ ằ ệ ố ầ ả
B p h t khi vào thùng s y có đ m 35% , chuy n đ ng cùng chi u v i tác nhânắ ạ ấ ộ ẩ ể ộ ề ớ
s y.ấ
Tác nhân s y s d ng là khói lò, t o ra t nhiên li u đ t là than, sau khi quaấ ử ụ ạ ừ ệ ố
bu ng đ t đ c hòa tr n v i không khí bên ngoài đ đ t nhi t đ thích h p choồ ố ượ ộ ớ ể ạ ệ ộ ợ
quá trình s y. Dòng tác nhân s y đ c gia t c b ng qu t đ y đ t tr c thi tấ ấ ượ ố ằ ạ ẩ ặ ở ướ ế
b , và qu t hút đ t cu i thi t b .ị ạ ặ ở ố ế ị
Trên đ ng ng d n khói vào bu ng hòa tr n và đ ng ng d n không khíườ ố ẫ ồ ộ ườ ố ẫ
t môi tr ng vào bu ng hòa tr n đ u có các van, dùng đ đi u ch nh l u l ngừ ườ ồ ộ ề ể ề ỉ ư ượ
các dòng. Đ t nhi t k sau bu ng hòa tr n đ xác đ nh nhi t đ c a tác nhânặ ệ ế ở ồ ộ ể ị ệ ộ ủ
s y tr c khi vào thùng s y, n u nhi t đ quá cao ta s m van tháo b t khói lòấ ướ ấ ế ệ ộ ẽ ở ớ
ra ngoài, gi m l ng khói lò vào bu ng hòa tr n đ gi m b t nhi t đ , ng cả ượ ồ ộ ể ả ớ ệ ộ ượ
l i n u nhi t đ ch a đ , ta khóa b t van d n không khí t môi tr ng vàoạ ế ệ ộ ư ủ ớ ẫ ừ ườ
bu ng hòa tr n.ồ ộ
Thùng s y có d ng hình tr đ t n m nghiêng m t góc 1.5ấ ạ ụ ặ ằ ộ 0 so v i m t ph ngớ ặ ẳ
ngang, đ c đ t trên m t h th ng các con lăn đ và ch n. Chuy n đ ng quayượ ặ ộ ệ ố ỡ ặ ể ộ
c a thùng đ c th c hi n nh b truy n đ ng t đ ng c sang h p gi m t củ ượ ự ệ ờ ộ ề ộ ừ ộ ơ ộ ả ố
đ n bánh răng g n trên thùng. Bên trong thùng có g n các cánh nâng, dung đế ắ ắ ể
nâng và đ o tr n v t li u s y, m c đích là tăng di n tích ti p xúc gi a v t li uả ộ ậ ệ ấ ụ ệ ế ữ ậ ệ
s y và tác nhân s y, do đó tăng b m t truy n nhi t, tăng c ng trao đ i nhi tấ ấ ề ặ ề ệ ườ ổ ệ
đ qúa trình s y di n ra tri t đ . ể ấ ễ ệ ể
Trong thùng s y, b p h t đ c nâng lên đ n đ cao nh t đ nh, sau đó r iấ ắ ạ ượ ế ộ ấ ị ơ
xu ng, Trong quá trình đó, v t li u ti p xúc v i tác nhân s y, th c hi n các quáố ậ ệ ế ớ ấ ự ệ
trình truy n nhi t và truy n kh i làm bay h i m. Nh đ nghiêng c a thùng màề ệ ề ố ơ ẩ ờ ộ ủ
v t li u s đ c v n chuy n đi d c theo chi u dài thùng. Khi đi h t chi u dàiậ ệ ẽ ượ ậ ể ọ ề ế ề
thùng s y, v t li u s y s đ t đ c đ m c n thi t cho quá trình b o qu n làấ ậ ệ ấ ẽ ạ ượ ộ ẩ ầ ế ả ả
10%.
S n ph m b p h t sau khi s y đ c đ a vào bu ng tháo li u,sau khi qua c aả ẩ ắ ạ ấ ượ ư ồ ệ ử
tháo li u s đ c bao gói,đ b o qu n hay dung vào các m c đích ch bi nệ ẽ ượ ể ả ả ụ ế ế
khác.
Dòng tác nhân s y sau khi qua bu ng s y ch a nhi u b i,do đó c n ph i đ aấ ồ ấ ứ ề ụ ầ ả ư
qua m t h th ng l c b i đ tránh th i b i b n vào không khí gây ô nhi m. ộ ệ ố ọ ụ ể ả ụ ẩ ễ Ở
đây, ta s d ng h th ng l c b i b ng nhóm b n cyclone đ n. Khói lò sau khiử ụ ệ ố ọ ụ ằ ố ơ
l c b i s đ c th i vào môi tr ng. Ph n b i l ng s đ c thu h i qua c aọ ụ ẽ ượ ả ườ ầ ụ ắ ẽ ượ ồ ử
thu b i c a cyclon và đ c đem đi đ .ụ ủ ượ ổ