Sandbox tài chính: Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị cho Việt Nam

Trong bối cảnh hệ thống tài chính toàn cầu đang trải qua quá trình chuyển đổi số mạnh mẽ, sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ, đặc biệt là fintech, đã và đang định hình lại toàn diện ngành tài chính. Sự phát triển này mở ra nhiều cơ hội về mở rộng khả năng tiếp cận tài chính và nâng cao hiệu quả hoạt động, nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức đáng kể về quản lý rủi ro, bảo vệ người tiêu dùng và đảm bảo ổn định thị trường. Để dung hòa giữa việc khuyến khích đổi mới sáng tạo và duy trì giám sát pháp lý hiệu quả, cơ chế sandbox tài chính đã nổi lên như một công cụ chính sách linh hoạt và chiến lược. Nghiên cứu này nhằm phân tích sâu rộng vai trò và kinh nghiệm quốc tế về sandbox, từ đó đưa ra các khuyến nghị thiết thực cho Việt Nam trong việc phát triển một khung pháp lý thích ứng với kỷ nguyên tài chính số.

Đối tượng độc giả mục tiêu bao gồm các nhà hoạch định chính sách, cơ quan quản lý tài chính, các nhà nghiên cứu về tài chính, kinh tế số và fintech, cũng như các doanh nghiệp và startup trong lĩnh vực công nghệ tài chính tại Việt Nam.

Nghiên cứu này phân tích cơ chế sandbox tài chính như một công cụ chính sách linh hoạt, nhằm cân bằng giữa việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo và đảm bảo giám sát pháp lý hiệu quả trong lĩnh vực tài chính. Dựa trên tổng hợp các khung lý thuyết về đổi mới, điều tiết linh hoạt, quản trị rủi ro và chính sách công, bài viết đã phân tích kinh nghiệm triển khai sandbox tại Anh, Singapore, Úc và Hàn Quốc – những quốc gia tiên phong. Kết quả phân tích cho thấy, hiệu quả của sandbox phụ thuộc vào ba điều kiện then chốt: thiết kế linh hoạt và thích ứng; quy trình vận hành minh bạch, có thể dự đoán; và sự gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển quốc gia. Sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, phân tích tài liệu thứ cấp và so sánh trường hợp, nghiên cứu đánh giá thực trạng sandbox tại Việt Nam, từ ý tưởng ban đầu năm 2019 đến khi ban hành Nghị định 94/2025/NĐ-CP – khuôn khổ thử nghiệm có kiểm soát đầu tiên cho fintech gồm P2P Lending, Open API và chấm điểm tín dụng. Mặc dù là một bước tiến quan trọng, cơ chế này hiện vẫn còn hạn chế về phạm vi, tốc độ triển khai và phối hợp liên ngành, làm giảm sức hấp dẫn đối với các doanh nghiệp fintech và nhà đầu tư. Từ đó, bài viết đề xuất các khuyến nghị chính sách nhằm mở rộng phạm vi, hoàn thiện cơ chế vận hành, và nâng cao năng lực giám sát. Mục tiêu là định vị sandbox như một công cụ chính sách chiến lược trong kỷ nguyên tài chính số, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng cường năng lực cạnh tranh của hệ thống tài chính Việt Nam.