
486
CẠNHTRANHGIỮACÁCTRUNGGIANTHANHTOÁN
GÓPPHẦNTHÚCĐẨYPHÁTTRIỂNKINHTẾSỐVIỆTNAM
NguyễnThànhLong,NguyễnHàMy,NguyễnThịKimNgân,PhạmMaiLan
Email:ntlong5@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.967
Tómtắt:Thịtrườngdịchvụthanhtoánđiệntử,thanhtoánkhôngdùngtiềnmặttại
ViệtNamtrongnhữngnămgầnđâycósựpháttriểnmạnhmẽ.Sựchuyểnđộngđóbêncạnh
sựđầutưlớnvàchiếnlượckinhdoanhcủacácNgânhàngthươngmạitrongpháttriểndịch
vụthanhtoánsố,thìcòncósựthamgiamạnhmẽcủacácCôngtytrunggianthanhtoán
(TGTT),đólàcácVíđiệntử,cổngthanhtoán,MobileMoney.Sựcạnhtranhvàhợptácgiữa
cácchủthểtrênthịtrườngdịchvụthanhtoángópphầnpháttriểnnềnkinhtếsốViệtNam.
Tuynhiên,trongxuhướngđangcósựpháttriểnmạnhmẽcủacôngnghệsố,đểtiếptụcđẩy
mạnhpháttriểnthanhtoánđiệntửtrongnềnkinhtếnóichung,hoạtđộngcungứngdịch
vụTGTTnóiriêng,thìcầnphảikhẩntrươnghoànthiệnmôitrườngphátlý,nângcaochất
lượnghoạtđộngcủacácCôngtyTGTT.Đặcbiệtlàcầnnângcaohiệuquảcôngtácphối
hợpphòng,chốngtộiphạm,đảmbảocôngtácanninh,antoànhoạtđộngcungứngdịchvụ
TGTT.Bàiviếttậptrungvàolàmtínhcấpbáchđóvàkhuyếnnghịgiảiphápcóliênquan.
Từkhóa:víđiệntử,trunggianthanhtoán,kinhtếsố,thanhtoánsố
1KhoaKinhtế-TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Trung gian thanh toán là một loại
hình công ty chuyên cung cấp dịch vụ
thanhtoán,chủyếulàcácvíđiệntử,đang
pháttriểnmạnhởViệtNamtrongnhững
năm gần đây. Ví điện tử hay tài khoản
online là một phương tiện hỗ trợ người
dùngthựchiệncácthanhtoán,giaodịch
trựctuyến.Ngoàitínhnăngchínhlàthanh
toán, một số ví điện tử cònhỗ trợ mua
sắm trực tuyến, nạp tiền điện thoại, gửi
tiếtkiệm,…Đểsửdụngvíđiệntử,bạnchỉ
cầnliênkếttàikhoảnchính,nạptiềnvào
vívàthựchiệngiaodịch.(VNBA,2025)
Đứngđầudanhsách5víđiệntửlớn
nhấtViệtNamlàMomo,chínhthứcramắt
ngườisửdụngvàotháng6/2014doCông
ty Cổ phần Dịch vụ Di động Trực tuyến
(M_Service).Tínhđến nay, Momo đã thu
húthơn10triệukháchhàng.(VNBA,2025)
Zalo Pay được phát triển bởi tập
đoàn ZION, đơn vị đã phát triển thành

487
côngphầnmềmchatZalo.ZaloPaycũng
là một ví điện tửphổ thông được người
Việt Nam ưa chuộng, chính thức phát
hànhvàonăm2018.(VNBA,2025)
ViettelPaylàứngdụngthanhtoán
trựctuyến được pháttriểnbởiTậpđoàn
Công nghiệp - Viễn thông Quân đội
(Viettel). Chính thức hoạt động từ năm
2017,ViettelPayđãtrởthànhmộttrong
nhữngvíđiệntửphổbiếnnhấtởthờiđiểm
hiệntạithuhútđượcgần10triệukhách
hàng.(Nguyen&Pham,2021).
Shopee Pay là một loại ví điện
tử thuộc hệ sinhthái của tập đoàn SEA
(Singapore), tiền thân là Airpay, chính
thức hoạt động từ năm 2015. Tại thị
trường Việt Nam, Shopee Pay đã liên
kếtvớicácđơnvịlớnnhưShopee,Now
Delivery, Garena, Ocha,… (Nguyen &
Pham,2021).
Ví điện tử Ngân Lượng chuyên
cungcấpcácdịchvụthanhtoán,giaodịch
trựctuyếnchosànthươngmạiđiệntử,đối
vớicảngườimualẫnngườibán.VíNgân
Lượng chính thức hoạt động vào năm
2009,đượcpháttriểnbởiNexttechGroup
(tiền thân làPeaceSoft Group).(Nguyen
&Pham,2021).
Từnhữngvấnđềnêutrên,việctập
trung nghiên cứu về cạnh tranh của các
trunggianthanhtoánthúcđẩykinhtếsố
ViệtNamhiệnnaycóýnghĩahếtsứcthiết
thựcvàcótínhcấpbáchhiệnnay.
II. Cơ sở lý luận về cạnh tranh
củacáctrunggianthanhtoángópphần
thúcđẩypháttriểnkinhtếsốViệtNam
2.1.Kháiniệmliênquan
Theo Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam (2020b), trung gian thanh toán là
cáctổchứckhôngphảingânhàngnhưng
được cấp phép cung ứng dịch vụ thanh
toánnhưvíđiệntử,cổngthanhtoán,dịch
vụchuyểntiềnđiệntửvàhỗtrợthuhộ/chi
hộ.Cáctổchứcnàyđóngvaitròkếtnối
giữa khách hàng, doanh nghiệp và ngân
hàng,quađóthúcđẩygiaodịchđiệntửvà
tàichínhsố.
Cạnh tranh là quá trình các doanh
nghiệp, tổ chức kinh tế sử dụng nguồn
lực,côngnghệvàchiếnlượcđểgiànhthị
phần,kháchhàngvàlợithếtrênthịtrường
(Porter,1980).Tronglĩnhvựctrunggian
thanhtoán,cạnhtranhthểhiệnquasựđa
dạng sản phẩm, chất lượng dịch vụ, chi
phígiaodịch,cũngnhưnănglựcđổimới
sángtạo.
Kinhtếsốlànềnkinhtếvậnhành
chủ yếu dựa trên dữ liệu, công nghệsố
vàcácnềntảngtrựctuyến,baogồmcác
hoạtđộngsảnxuất,kinhdoanhvàdịchvụ
đượcsốhóa(OECD, 2020).Thanhtoán
sốđượccoilàhạtầngquantrọngđểthúc
đẩysựpháttriểncủakinhtếsố.
Trunggianthanhtoán:Làcáctổ
chứckhôngphảingânhàngnhưngđược
NgânhàngNhànước(NHNN)cấpphép
cungứngdịchvụthanhtoán(víđiệntử,
cổngthanhtoán,dịchvụchuyểntiền,hỗ
trợthu hộ/chi hộ…),kết nối giữa người
tiêudùng,doanhnghiệpvàngânhàng.
Cạnh tranh của các trung gian
thanhtoán:Làquátrìnhcáctrunggian
thanhtoántrênthịtrườngsửdụngchiến
lược,sảnphẩm,dịchvụvàcôngnghệđể
giànhlợithế,kháchhàngvàthịphầnvề
thanhtoánđiệntử.
Kinh tế số: Là nền kinh tế vận
hànhdựatrêndữliệu,côngnghệsố,mạng
internetvàcácnềntảngsốđểtạorasản
phẩm,dịchvụvàgiátrịgiatăng.

488
2.2.Đặcđiểmcạnhtranhcủacác
trunggianthanhtoán
Một là, dựa trên côngnghệ:Năng
lực hạ tầng, tốc độ xử lýgiao dịch, khả
năngtíchhợpđadịchvụ.
Hailà,đadạnghóasảnphẩm:Tích
hợpvíđiệntử,thanhtoánQRcode,thanh
toánkhôngtiếpxúc(contactless),liênkết
thẻ,BNPL(BuyNowPayLater)...
Balà,chiphívàtiệních:Mứcphí
thấp,khuyếnmãi,dịchvụgiatăng(loyalty
points,cashback).
Bốnlà,uytínvàđộtincậy:antoàn
bảo mật, phòng chống rủi ro, tuân thủ
pháplý.
Nămlà,khảnăngmởrộnghệsinh
thái: Liên kết thương mại điện tử, dịch
vụ công, y tế, giáo dục, ngân hàng số.
(Nguyen&Pham,2021).
2.3.Vai trò cạnh tranhcủa trung
gianthanhtoánđốivớipháttriểnkinh
tếsố
Thứ nhất, thúc đẩy tài chính toàn
diện:Giúpmọiđốitượng,kểcảvùngnông
thôn,tiếpcậndịchvụthanhtoánđiệntử.
Thứ hai, tăng hiệu quả lưu thông
tiềntệ: Giảm chi phí giaodịch,hạn chế
tiềnmặt,thúcđẩythươngmạiđiệntửvà
giaodịchtrựctuyến.
Thứba,kíchthíchđổimớisángtạo:
Cạnhtranhbuộccáctrunggianthanhtoán
ứngdụngAI,BigData,Blockchaintrong
xácthực,quảnlýrủirovàdịchvụkhách
hàng.
Thứtư,tạomôitrườngkinhdoanh
minh bạch: Giao dịch điện tử giúp Nhà
nướckiểmsoátdòngtiền,chốngrửatiền,
tăngthungânsáchnhànước.
Thứnăm,gắnkếthệsinhtháikinhtế
số:Thanhtoánsốlà“hạtầngmềm”thúc
đẩycáclĩnhvựcnhưthươngmạiđiệntử,
ntech,logistics,dịchvụcôngtrựctuyến.
(WorldBank,2022).
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến
cạnhtranhcủatrunggianthanhtoán
Bao gồmcác yếu tố chủ yếu sau
đây:i)Khungpháplý:QuyđịnhcủaNgân
hàngNhànước,chínhsáchvềthanhtoán
khôngdùngtiềnmặt,antoànthôngtin.
ii)Trình độcôngnghệvàđổimớisáng
tạo:ỨngdụngAI,Blockchain,điệntoán
đámmây.iii)Nguồnvốnvàquymôđầu
tư:Quyếtđịnhnănglựcmởrộnghệsinh
tháidịchvụ.iv)Hànhvingườitiêudùng:
Xuhướngthanhtoándiđộng,khôngtiền
mặt, thươngmại điện tử. v) Sựhợp tác
-cạnhtranhvớingânhàngthươngmại:
Vừađốitác,vừađốithủtrongviệccung
cấp dịch vụ số. (Ngân hàng Nhà nước
ViệtNam,2020a).
2.5.TácđộngđếnkinhtếsốViệtNam
Cạnhtranhcủacáctrunggianthanh
toántácđộngrấtrộnglớnđếnnềnkinhtế
nóichungvàkinhtếsốViệtNamnóiriêng,
cóthểkểđếnnhữngtácđộngchínhđólà,
thúcđẩythươngmạiđiệntử(e-commerce,
e-logistics);Mởrộngthanhtoándịchvụ
công(thuế,điện,nước,họcphí,việnphí);
HỗtrợSMEsvàkhởinghiệpsốnhờchi
phígiaodịchthấp;Giatănglòngtinxãhội
vàogiaodịchđiệntử,từđóhìnhthànhvăn
hóasố.(WorldBank,2022).
III. Phương pháp, vật liệu
nghiêncứu
3.1.Phươngphápthốngkêmôtả
Thôngquaphươngphápnàytácgiả
thốngkêsốlượngvíđiệntử,sốlượnggiao
dịchvàtổnggiátrịgiaodịch;Tỷlệtăng
trưởngtừnăm2022-2025;Tỷlệngười
sửdụngtàikhoảnngânhàng,thanhtoán
QRcode…

489
3.2.Phươngphápthuthậpvàphân
tíchdữliệuthứcấp
Đâylàphươngphápchủyếuđược
tácgiảsửdụngtrongbàiviếtnhưsửdụng
nhiềubáocáothốngkê,vănbảnpháplý.
3.3.Phươngphápphântích,tổnghợp
Tácgiảphântíchđiểmmạnh,điểm
yếu,cơhộivàtháchthứccủacáccôngty
trunggianthanhtoán.Đưaracácnhậnđịnh
đánhgiá,rútrakếtluậntừnhiềunguồndữ
liệuvàquyđịnhphápluật.Từđóđềxuất
giảipháp,địnhhướngchínhsách.
IV.Kếtquảvàthảoluận
4.1.Kếtquả
SựrađờicủacácTrunggianthanh
toán gắn liền với sự phát tiển của công
nghệsố,thươngmạiđiệntử,dịchvụngân
hàng 4.0. Sau một thời gian thí điểm,
NgânhàngNhànướcViệtNamchínhthức
bắtđầucấpphépchoCôngtyTrunggian
thanhtoánđượchoạtđộng.
Từ8côngtyTGTTđượcNHNN
cấpgiấyphépđếnnayNHNNđãcấpgiấy
phéphoạtđộngchotổngcộng51Tổchức
cungứngdịchvụtrunggianthanhtoán,
đólàcácvíđiệntử,cáccôngtycungứng
dịchvụMobileMoney,cổngthanhtoán.
Cáctrunggianthanhtoánxửlý7-8tỷ
giaodịch/năm.Hoạtđộngcủacáccông
tyTGTTđượccấpphépđãpháthuyvai
tròlàcầunốigiúpchoviệcxửlýgiao
dịchthanhtoáncủacácTổchứctíndụng
(TCTD)đượcdiễnranhanhhơn,phục
vụđượcthêmnhiềukháchhàngvàphân
khúcthịtrườnghơn,từcửahàngcàphê,
quánănsáng,tiệmsửaxe,đếndịchvụ
taxi,dịchvụmuahàngonline,thươngmại
điệntử,đếncácdịchvụcóquymôlớn.
(Napas,2025)
Ướctínhtớitháng6/2025,ViệtNam
đãđạt9,14triệutàikhoảnMobile-Money,
11.920 điểm kinh doanh được thiết lập,
275.840đơnvịchấpnhậnthanhtoánvà
129triệugiaodịchtrịgiá4.794tỷđồng.
(Napas,2025)
Hiện nay cả nước có 48 tổ chức
cungứngdịchvụvíđiệntử.Tínhđếnđầu
tháng6/2025,34triệutàikhoảnvíđiệntử
đanghoạtđộng,chiếm59%trongtổngsố
58triệuvíđiệntửđãkíchhoạt.
Đặc biệt là cácgiao dịch sử dụng
quét mã QR trên điện thoại thông minh
củacácchủtàikhoảntạiNHTMtăngrất
nhanh.Chỉtínhriêngnăm2024,sốlượng
giao dịch qua QR Code đạt khoảng 183
triệu giao dịch, tăng 170% so với năm
2022.TổnggiátrịgiaodịchquaQRCode
đạtkhoảng116nghìntỷđồng,tăng74%
sovớinăm2022.Giaodịchthanhtoántrực
tuyến (Ecom) đạt khoảng 210 triệu giao
dịch,tăngtrưởng15%sovới2022.Tổng
giátrịgiaodịchđạtkhoảng150nghìntỷ
đồng.Trong6thángđầunăm2025,ước
tínhthanhtoánquaquétmãQRtăng43%
vềsốlượnggiaodịchvà39%vềgiátrịso
vớicùngkỳnăm2024.(Napas,2025)
Hiệncótớitrên70%ngườiViệtNam
từ độ tuổi trưởng thành trở lên đã có tài
khoảntạiNHTM.Đốivớihoạtđộngthanh
toánthẻ,giátrịgiaodịchrúttiềnmặt,giao
dịch thanhtoáncũnggiảm mạnh trong 2
nămgầnđâydoviệcsửdụngmãQRthanh
toántiệnlợivàphổcập.(Napas,2025)
Sốlượngkháchhàngmởvàsửdụng
tàikhoảnthanhtoánliêntụctăngquacác
năm.Đếnnay,toànhệthốngcóhơn180
triệutàikhoảnthanhtoáncánhân.Thanh
toánquaInternet,Mobilevàphươngthức
QRCodetăngtrưởngnhanh,đếnnayđã
có85tổchứccungứngdịchvụthanhtoán
triểnkhaidịchvụthanhtoánquaInternet
và52tổchứcthựchiệnquaMobile.Tăng
trưởngvềsốlượnggiaodịchthanhtoán

490
quaInternetvàMobilebìnhquânquacác
nămlầnlượtđạtmức46,48%,90,12%;
riêngthanhtoánquaQRCode,từnăm
2018đếnnay,tăngtrưởngvềsốlượng
giaodịchquaQRCodebìnhquânnămđạt
471,13%.VNBA,2025)
Bảng1.SốlượnggiaodịchCôngtyTGTT2022-2024
Năm Sốlượnggiaodịch(tỷ) Giátrịgiaodịch(triệutỷđồng)
2020 2,78 1,34
2023 4,09 1,9
2024 5,65 2,52
Nguồn(VNBA,2025)
NóiriêngvềcácTổchứcTGTT
thamgiatrongthịtrườngdịchvụthanh
toán.Nếunhưtronggiaiđoạn2008-
2018,tốcđộtrưởngdoanhsốthanhtoán,
sốlượnggiaodịch,sốlượngkháchhàng
cùacácCôngtyTGTTbìnhquânchỉđạt
10-15%mỗinăm,thìtừnăm2019đến
nayđãtănggần50%.Đặcbiệttrong2
nămdiễnrađạidịchCovid19:năm2020
-2021,tốcđộđộtăngtrưởnggiaodịch
thanhtoánđạttrên50%/năm.Hiệnnay
cácTCTGTThầuhếtcungcấpđầyđủ
cácdịchvụcơbảnnhưvíđiệntử,thuchi
hộ,dịchvụcổngthanhtoán...Trongđó
sựtăngtrưởngcủavíđiệntửrấtđángchú
ý.Bìnhquân1víđiệntửđanghoạtđộng
phátsinhkhoảng10giaodịch/tháng,
cùnggiaodịchlàxấpxỉ4,80triệuđồng/
tháng.Trong5thángđầunăm2025số
lượnggiaodịchtăngtươngứnglầnlươt
là39,2%và35,6% giá trị giao dịchso
vớicùngkỳnăm2024.VNBA,2025)
Hình1.GiaodịchvíđiệntửTGTT(2022-2024)
Cácvíđiệntửđượcgiớitrẻrấtương
chuộnglựachọnthanhtoán,trongkhiđó
cáccổngthanhtoándịchvụđượccácgia
đình,cácdoanhnghiệpsửdụngthường
xuyên,còndịchvụMobileMoneyđược
sửdụngrấtphùhợp,tiệnlợivớingườidân
nôngthôn,miềnnúi.
Cho đến thời điểm hiện nay, gần
90%thịphầnthanhtoáncủacácCôngty
TGTTthuộcvề3víđiệntử,đólàMoMo,
Moca và ZaloPay. Hiện nay đang có
ba đối thủ cạnh tranh lớn làShopeePay
(AirPay), ViettelPay và VNPT Pay.Tổ
chứcRobocashGroupướctínhđếntháng
7/2024,thịtrườngdịchvụthanhtoándo
các CôngtyTGTT sẽcó 50triệukhách
hàngthườngxuyênsửdụng,đạt100triệu
vàotháng5/2026và150triệuvàotháng

