486
CNHTRANHGIỮACÁCTRUNGGIANTHANHTOÁN
GÓPPHNTHÚCĐYPHÁTTRIỂNKINHTSVITNAM
NguyễnThànhLong,NguyễnHàMy,NguyễnThịKimNgân,PhạmMaiLan
Email:ntlong5@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.967
Tómtắt:Thịtrườngdịchvụthanhtoánđiệntử,thanhtoánkhôngdùngtiềnmặttại
ViệtNamtrongnhữngnămgầnđâycósựpháttriểnmạnhmẽ.Sựchuyểnđộngđóbêncạnh
sựđầutưlớnvàchiếnlượckinhdoanhcủacácNgânhàngthươngmạitrongpháttriểndịch
vụthanhtoánsố,thìcòncósựthamgiamạnhmẽcủacácCôngtytrunggianthanhtoán
(TGTT),đólàcácVíđiệntử,cổngthanhtoán,MobileMoney.Sựcạnhtranhvàhợptácgiữa
cácchủthểtrênthịtrưngdịchvụthanhtoángópphầnpháttriểnnềnkinhtếsốViệtNam.
Tuynhiên,trongxuhướngđangcósựpháttriểnmạnhmẽcủacôngnghệsố,đểtiếptụcđẩy
mạnhpháttriểnthanhtoánđintửtrongnềnkinhtếnóichung,hoạtđộngcungngdịch
vụTGTTnóiriêng,thìcầnphảikhẩntrươnghoànthiệnmôitrườngphátlý,nângcaochất
ợnghoạtđộngcủacácCôngtyTGTT.Đặcbiệtlàcầnnângcaohiệuquảcôngtácphối
hợpphòng,chốngtộiphạm,đảmbảocôngtácanninh,antoànhoạtđộngcungứngdịchvụ
TGTT.Bàiviếttậptrungvàolàmtínhcấpbáchđóvàkhuyếnnghịgiảiphápcóliênquan.
Từkhóa:víđiệntử,trunggianthanhtoán,kinhtếsố,thanhtoánsố
1KhoaKinhtế-TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Trung gian thanh toán là một loại
hình công ty chuyên cung cấp dịch vụ
thanhtoán,chủyếulàcácvíđiệntử,đang
pháttriểnmạnhởViệtNamtrongnhững
m gần đây. Ví điện tử hay tài khoản
online là một phương tiện hỗ trợ người
dùngthựchiệncácthanhtoán,giaodịch
trựctuyến.Ngoàitínhnăngchínhlàthanh
toán, một số ví điện tử cònhỗ trợ mua
sắm trực tuyến, nạp tiền điện thoại, gửi
tiếtkiệm,…Đểsửdụngvíđiệntử,bạnchỉ
cầnliênkếttàikhoảnchính,nạptiềnvào
vívàthựchiệngiaodịch.(VNBA,2025)
Đứngđầudanhsách5điệntửlớn
nhấtViệtNamlàMomo,chínhthứcramắt
ngườisửdụngotháng6/2014dong
ty Cổ phn Dịch vụ Di động Trực tuyến
(M_Service).Tínhđến nay, Momo đã thu
húthơn10triệukháchhàng.(VNBA,2025)
Zalo Pay đưc phát triển bởi tập
đoàn ZION, đơn vị đã phát triển thành
487
côngphầnmềmchatZalo.ZaloPaycũng
một ví điện tửphổ thông được người
Việt Nam ưa chuộng, chính thức phát
nhvàonăm2018.(VNBA,2025)
ViettelPayứngdụngthanhtoán
trựctuyến được pháttriểnbởiTậpđoàn
Công nghiệp - Viễn thông Quân đội
(Viettel). Chính thức hoạt động từ năm
2017,ViettelPayđãtrởthànhmộttrong
nhữngvíđiệntửphổbiếnnhấtởthờiđiểm
hiệntạithuhútđượcgần10triệukhách
ng.(Nguyen&Pham,2021).
Shopee Pay một loại ví điện
tử thuộc hệ sinhthái của tập đoàn SEA
(Singapore), tiền thân là Airpay, chính
thức hoạt động từ năm 2015. Tại thị
trường Việt Nam, Shopee Pay đã liên
kếtvớicácđơnvịlớnnhưShopee,Now
Delivery, Garena, Ocha,… (Nguyen &
Pham,2021).
Ví điện tử Ngân ợng chuyên
cungcấpcácdịchvụthanhtoán,giaodịch
trựctuyếnchosànthươngmạiđiệntử,đối
vớicảngườimualẫnngườibán.VíNgân
Lượng chính thức hoạt động vào năm
2009,đượcpháttriểnbởiNexttechGroup
(tin thân làPeaceSoft Group).(Nguyen
&Pham,2021).
Từnhữngvấnđềnêutrên,việctập
trung nghiên cứu về cạnh tranh của các
trunggianthanhtoánthúcđẩykinhtếsố
ViệtNamhiệnnaycóýnghĩahếtsứcthiết
thựcvàcótínhcấpbáchhiệnnay.
II. Cơ sở lý luận về cạnh tranh
củacáctrunggianthanhtoángópphần
thúcđẩypháttriểnkinhtếsốViệtNam
2.1.Kháiniệmliênquan
Theo Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam (2020b), trung gian thanh toán là
cáctổchứckhôngphảingânhàngnhưng
được cấp phép cung ứng dịch vụ thanh
toánnhưvíđiệntử,cổngthanhtoán,dịch
vụchuyểntiềnđiệntửvàhỗtrợthuhộ/chi
hộ.Cáctổchứcnàyđóngvaitròkếtnối
giữa khách hàng, doanh nghiệp và ngân
ng,quađóthúcđẩygiaodịchđintửvà
ichínhsố.
Cạnh tranh là quá trình các doanh
nghiệp, tổ chức kinh tế sử dụng nguồn
lực,côngnghệvàchiếnlượcđểgiànhthị
phần,kháchhàngvàlợithếtrênthịtrường
(Porter,1980).Tronglĩnhvựctrunggian
thanhtoán,cạnhtranhthểhiệnquasựđa
dạng sản phẩm, chất lượng dịch vụ, chi
phígiaodịch,cũngnhưnănglựcđổimới
ngtạo.
Kinhtếsốlànềnkinhtếvậnhành
chủ yếu dựa trên dữ liệu, công nghệsố
cácnềntảngtrựctuyến,baogồmcác
hoạtđộngsảnxuất,kinhdoanhvàdịchvụ
đượcsốhóa(OECD, 2020).Thanhtoán
sốđượccoilàhạtầngquantrọngđểthúc
đẩysựpháttriểncủakinhtếsố.
Trunggianthanhtoán:Làcáctổ
chứckhôngphảingânhàngnhưngđược
NgânhàngNhànước(NHNN)cấpphép
cungứngdịchvụthanhtoán(víđiệntử,
cổngthanhtoán,dịchvụchuyểntiền,hỗ
trthu hộ/chi hộ…),kết nối giữa người
tiêudùng,doanhnghiệpvàngânhàng.
Cạnh tranh của các trung gian
thanhtoán:Làquátrìnhcáctrunggian
thanhtoántrênthịtrườngsửdụngchiến
lược,sảnphẩm,dịchvụvàcôngnghệđể
giànhlợithế,kháchhàngvàthịphầnvề
thanhtnđiệntử.
 Kinh tế số: Là nền kinh tế vận
nhdựatrêndữliệu,côngnghệsố,mạng
internetvàcácnềntảngsốđểtạorasản
phẩm,dịchvụvàgiátrịgiatăng.
488
2.2.Đặcđiểmcạnhtranhcủacác
trunggianthanhtoán
Một là, dựa trên côngnghệ:Năng
lực hạ tầng, tốc độ xử lýgiao dịch, khả
năngtíchhợpđadịchvụ.
Hailà,đadạnghóasảnphẩm:ch
hợpvíđiệntử,thanhtoánQRcode,thanh
toánkhôngtiếpxúc(contactless),liênkết
thẻ,BNPL(BuyNowPayLater)...
Balà,chiphívàtiệních:Mứcphí
thấp,khuyếnmãi,dịchvụgiatăng(loyalty
points,cashback).
Bốnlà,uytínvàđộtincậy:antoàn
bảo mật, phòng chống rủi ro, tuân thủ
pháplý.
Nămlà,khảnăngmởrộnghệsinh
thái: Liên kết thương mại điện tử, dịch
vụ công, y tế, giáo dục, ngân hàng số.
(Nguyen&Pham,2021).
2.3.Vai trò cạnh tranhcủa trung
gianthanhtoánđốivớipháttriểnkinh
tếsố
Thứ nhất, thúc đẩy tài chính toàn
diện:Giúpmọiđốing,kểcảvùngnông
thôn,tiếpcndịchvụthanhtoánđiệntử.
Thứ hai, tăng hiệu quả lưu thông
tiềntệ: Gim chi phí giaodịch,hạn chế
tiềnmặt,thúcđẩythươngmạiđiệntửvà
giaodịchtrựctuyến.
Thứba,kíchthíchđổimớisángtạo:
Cạnhtranhbuộccáctrunggianthanhtoán
ứngdụngAI,BigData,Blockchaintrong
cthực,quảnlýrủirovàdịchvụkhách
ng.
Thứ,tạomôitrườngkinhdoanh
minh bạch: Giao dịch điện tử giúp Nhà
nướckiểmsoátdòngtiền,chốngrửatiền,
ngthungânsáchnhànước.
Thứnăm,gắnkếthệsinhtháikinhtế
số:Thanhtoánsốlà“hạtầngmềm”thúc
đẩycáclĩnhvựcnhưthươngmạiđiệntử,
ntech,logistics,dịchvụcôngtrựctuyến.
(WorldBank,2022).
 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến
cạnhtranhcủatrunggianthanhtoán
Bao gồmcác yếu tố chủ yếu sau
đây:i)Khungpháplý:QuyđịnhcủaNgân
hàngNhànước,chínhsáchvềthanhtoán
khôngngtiềnmặt,antoànthôngtin.
ii)Tnh độcôngnghệvàđổimớisáng
tạo:ỨngdụngAI,Blockchain,điệntoán
đámmây.iii)Nguồnvốnvàquymôđầu
tư:Quyếtđịnhnănglựcmởrộnghệsinh
tháidịchvụ.iv)Hànhvingườitung:
Xuhướngthanhtoándiđộng,khôngtiền
mặt, thươngmại điện tử. v) Sựhợp tác
-cạnhtranhvớingânhàngthươngmại:
Vừađốic,vừađốithủtrongviệccung
cấp dịch vụ số. (Ngân ng Nhà nước
ViệtNam,2020a).
2.5.TácđngđếnkinhtếsốVitNam
Cạnhtranhcủacáctrunggianthanh
toántácđộngrấtrộnglớnđếnnềnkinhtế
nóichungvàkinhtếsốViệtNamnóiriêng,
cóthểkểđếnnhữngtácđộngchínhđólà,
thúcđẩythươngmạiđiệntử(e-commerce,
e-logistics);Mởrộngthanhtoándịchvụ
công(thuế,điện,nước,họcphí,việnphí);
HỗtrợSMEsvàkhởinghiệpsốnhờchi
phígiaodịchthấp;Giatănglòngtinxãhội
ogiaodịchđiệntử,từđóhìnhthànhvăn
hóasố.(WorldBank,2022).
III. Phương pháp, vật liệu
nghncứu
3.1.Phươngphápthốngkêmôtả
Thôngquaphươngphápnàytácgiả
thốngkêsốlượngvíđiệntử,sốlượnggiao
dịchvàtổnggiátrịgiaodịch;Tỷlệtăng
trưởngtừnăm2022-2025;Tỷlệngười
sửdụngtàikhoảnngânhàng,thanhtoán
QRcode…
489
3.2.Phươngphápthuthậpvàphân
tíchdữliệuthứcấp
Đâylàphươngphápchủyếuđược
cgiảsửdụngtrongbàiviếtnhưsửdụng
nhiềubáocáothốngkê,vănbảnpháplý.
3.3.Phươngphápphântích,tnghp
Tácgiảphântíchđiểmmạnh,điểm
yếu,cơhộivàtháchthứccủacáccôngty
trunggianthanhtoán.Đưaracácnhậnđịnh
đánhgiá,rútrakếtluậntnhiềunguồndữ
liệuvàquyđịnhphápluật.Từđóđềxuất
giảipháp,địnhhướngchínhsách.
IV.Kếtquảvàthảoluận
4.1.Kếtquả
SựrađờicủacácTrunggianthanh
toán gắn liền với sự phát tiển của công
nghệsố,thươngmạiđiệntử,dịchvụngân
ng 4.0. Sau một thời gian thí điểm,
NgânngNhànướcViệtNamchínhthức
bắtđầucấpphépchoCôngtyTrunggian
thanhtoánđượchoạtđộng.
Từ8côngtyTGTTđượcNHNN
cấpgiấyphépđếnnayNHNNđãcấpgiấy
phéphoạtđộngchotổngcộng51Tổchức
cungứngdịchvụtrunggianthanhtoán,
đócácđiệntử,cáccôngtycungng
dịchvụMobileMoney,cổngthanhtoán.
ctrunggianthanhtoánxử7-8tỷ
giaodịch/năm.Hoạtđộngcủacáccông
tyTGTTđượccấpphépđãpháthuyvai
tròcầunốigiúpchoviệcxửgiao
dịchthanhtoáncủacácTổchứctíndụng
(TCTD)đượcdiễnranhanhhơn,phục
vụđượcthêmnhiềukháchhàngphân
khúcthịtrườnghơn,từcửangphê,
quánănsáng,tiệmsửaxe,đếndịchvụ
taxi,dịchvụmuangonline,thươngmi
điệntử,đếncácdịchvụquylớn.
(Napas,2025)
Ướctínhtớitháng6/2025,ViệtNam
đãđạt9,14triệutàikhoảnMobile-Money,
11.920 điểm kinh doanh được thiết lập,
275.840đơnvịchấpnhậnthanhtoánvà
129triệugiaodịchtrịgiá4.794tỷđồng.
(Napas,2025)
Hin nay cả nước có 48 tổ chức
cungứngdịchvụvíđiệntử.Tínhđếnđầu
tháng6/2025,34triệutàikhoảnvíđiệntử
đanghoạtđộng,chiếm59%trongtổngsố
58triuvíđintửđãkíchhoạt.
Đặc biệt là cácgiao dịch sử dụng
quét mã QR trên điện thoại thông minh
củacácchủikhoảntạiNHTMngrất
nhanh.Chỉtínhriêngnăm2024,sốlượng
giao dịch qua QR Code đạt khoảng 183
triu giao dịch, tăng 170% so với năm
2022.TổnggiátrịgiaodịchquaQRCode
đạtkhoảng116nghìntỷđồng,tăng74%
sovớinăm2022.Giaodịchthanhtoántrực
tuyến (Ecom) đạt khoảng 210 triệu giao
dịch,tăngtrưởng15%sovới2022.Tổng
giátrịgiaodịchđạtkhoảng150nghìntỷ
đồng.Trong6thángđầunăm2025,ước
tínhthanhtoánquaquétmãQRtăng43%
vềsốlượnggiaodịchvà39%vềgiátrịso
vớicùngkỳnăm2024.(Napas,2025)
Hiệncótớitrên70%ngườiViệtNam
từ độ tuổi trưởng thành trở n đã có i
khoảntạiNHTM.Đốivớihoạtđộngthanh
toánthẻ,giátrịgiaodịchrúttiềnmặt,giao
dịch thanhtoáncũnggiảm mạnh trong 2
nămgầnđâydoviệcsửdụngmãQRthanh
toántiệnlợivàphổcập.(Napas,2025)
Sốlượngkháchngmởsửdụng
ikhoảnthanhtoánliêntụcngquacác
m.Đếnnay,toànhệthốnghơn180
triuikhoảnthanhtoánnhân.Thanh
toánquaInternet,Mobilephươngthức
QRCodengtrưởngnhanh,đếnnayđã
85tổchứccungứngdịchvụthanhtoán
trinkhaidịchvụthanhtoánquaInternet
52tổchứcthựchiệnquaMobile.Tăng
trưởngvềsốợnggiaodịchthanhtoán
490
quaInternetMobilebìnhquânquacác
mlầnlượtđạtmức46,48%,90,12%;
riêngthanhtoánquaQRCode,từm
2018đếnnay,ngtrưởngvềsốlượng
giaodịchquaQRCodenhquânmđạt
471,13%.VNBA,2025)
Bảng1.SốlượnggiaodịchCôngtyTGTT2022-2024
Năm Sốlượnggiaodịch(tỷ) Giátrịgiaodịch(triệutỷđồng)
2020 2,78 1,34
2023 4,09 1,9
2024 5,65 2,52
Nguồn(VNBA,2025)
NóiriêngvềcácTổchứcTGTT
thamgiatrongthịtrườngdịchvụthanh
toán.Nếunhưtronggiaiđoạn2008-
2018,tốcđộtrưởngdoanhsốthanhtoán,
sốlượnggiaodịch,sốlượngkháchhàng
cùacácCôngtyTGTTbìnhquânchỉđạt
10-15%mỗinăm,thìtừnăm2019đến
nayđãtănggần50%.Đặcbiệttrong2
nămdiễnrađạidịchCovid19:năm2020
-2021,tốcđộđộtăngtrưnggiaodịch
thanhtoánđạttrên50%/năm.Hiệnnay
cácTCTGTThầuhếtcungcấpđầyđủ
cácdịchvụbảnnhưđiệntử,thuchi
hộ,dịchvụcổngthanhtoán...Trongđó
sựtăngtrưởngcủađiệntửrấtđángchú
ý.Bìnhquân1điệntửđanghoạtđộng
phátsinhkhoảng10giaodịch/tháng,
cùnggiaodịchxấpxỉ4,80triệuđồng/
tháng.Trong5thángđầunăm2025số
lượnggiaodịchtăngtươngnglầnơt
39,2%35,6% giá trị giao dịchso
vớicùngkỳnăm2024.VNBA,2025)
Hình1.GiaodịchvíđiệntửTGTT(2022-2024)
cđiệntửđượcgiớitrrấtương
chuộnglựachọnthanhtoán,trongkhiđó
cáccổngthanhtoándịchvụđượccácgia
đình,cácdoanhnghiệpsửdụngthường
xuyên,còndịchvụMobileMoneyđược
sửdụngrấtphùhợp,tiệnlợivớingườidân
nôngthôn,miềnnúi.
Cho đến thời điểm hiện nay, gần
90%thịphầnthanhtoáncủacácCôngty
TGTTthuộcvề3víđiệntử,đólàMoMo,
Moca và ZaloPay. Hiện nay đang có
ba đối thủ cạnh tranh lớn làShopeePay
(AirPay), ViettelPay và VNPT Pay.Tổ
chứcRobocashGroupướctínhđếntháng
7/2024,thịtrườngdịchvụthanhtoándo
các CôngtyTGTT sẽcó 50triệukhách
ngthườngxuyênsửdụng,đạt100triệu
otháng5/2026và150triệuvàotháng