1
THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP
1. Tên sáng kiến: “SÁNG TẠO NGHỆ THUẬT TỪ VẬT LIỆU TÁI CHẾ
TRONG MÔN NGHỆ THUẬT (MỸ THUẬT) Ở TRƯỜNG THCS TRẦN NGUYÊN HÃN”
2. Ngày giải pháp được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử:
Giải pháp được áp dụng lần đầu vào tháng 9/2023 cho đến hiện nay.
3. Các thông tin cần bảo mật (nếu có):
4. Mô tả các giải pháp cũ thường làm:
Trong những năm học trước khi chưa sử dụng và áp dụng phương pháp
“Sáng tạo nghệ thuật từ vật liệu tái chế trong môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) ở
trường THCS Trần Nguyên Hãn” tôi thường sử dụng giải pháp “Để học tốt
môn Mĩ thuật” hướng tới tính truyền thống là các hoạt động, cách thức tổ chức
đều bám sát vào nội dung và chương trình SGK cũ. Các dạng bài, nội dung hoạt
động, học tập của học sinh chủ yếu xoay quanh các đề tài có sẵn, cách thể hiện
trên dạng chất liệu như: vẽ tranh, xé dán giấy, thực hành đất nặn. Mặc dù có
những ưu điểm là dễ tổ chức, chất liệu dễ mua, dễ thực hiện, phù hợp với điều
kiện học tập của học sinh ở nhiều vùng miền, tuy nhiên giải pháp này vẫn chưa
phát huy được tối đa sự sáng tạo, tính vận dụng thực tiễn, chưa đáp ứng phù hợp
điều kiện kinh tế của học sinh ở những vùng sâu và học sinh có hoàn cảnh khó khăn.
*Hạn chế:
- Giải pháp cũ chỉ xoay quanh các nội dung, hoạt động của thày và trò trong
SGK, nội dung các bài học và các hoạt động trong nhà trường.
- Sản phẩm chưa đa dạng. Chưa phát huy tối đa được năng lực của người học.
- Tính ứng dụng thực tế, yếu tố sáng tạo vận dụng vào sản phẩm tái chế bảo
vệ môi trường của học sinh không cao và chưa phong phú, hiệu quả.
- Hầu hết các vật liệu phục vụ cho học tập đều phải mua, chưa tiết kiệm chi
phí cho người học.
Năm học 2021- 2022 bắt đầu thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông
năm 2018 đối với lớp 6 nhằm phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh. Có
một số tài liệu về giáo dục phát triển năng lực thẩm mĩ, sáng tạo và sử dụng vật
liệu từ đồ dùng tái chế cho học sinh nhưng chủ yếu đều thiên về mảng đồ dùng,
đồ chơi cho học sinh bậc mầm non và tiểu học. Tài liệu chưa đa dạng, áp dụng
vào thực tiễn đối với từng cấp học và đối tượng học sinh cụ thể. Chính vì vậy,
để khắc phục điều đó tôi đã lựa chọn đề tài: “Sáng tạo nghệ thuật từ vật liệu
tái chế trong môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) ở trường THCS Trần Nguyên
Hãn” thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang.
5. Sự cần thiết phải áp dụng giải pháp: “Sáng tạo nghệ thuật từ vật
liệu tái chế trong môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) ở trường THCS Trần Nguyên
Hãn”
2
Ngày 4/11/2013, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Nghị
quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số
29-NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu
công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Một trong những quan điểm chỉ đạo theo
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI là: “Phát
triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân
tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận
gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục
xã hội”. Nghị quyết đã xác định mục tiêu cụ thể là nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại
ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời.
Trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, Bộ GD&ĐT đã xác định sự
thay đổi quan trọng nhất là chuyển từ coi trọng truyền thụ nội dung tri thức sang
phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh. Một trong những quan điểm xây
dựng chương trình giáo dục phổ thông 2018 là bảo đảm phát triển toàn diện
năng lực và phẩm chất người học thông qua nội dung giáo dục với những kiến
thức cơ bản, thiết thực, hiện đại. Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể của
Bộ GD-ĐT (2018) đã xác định mục tiêu hình thành và phát triển cho học sinh
(HS) 10 năng lực cốt lõi, trong đó có 03 năng lực chung là năng lực tự chủ và tự
học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; 07
năng lực đặc thù cho các bộ môn. Ngoài các năng lực chung như năng lực tự chủ
và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo,
năng lực tin học… môn Mĩ thuật định hướng phát triển năng lực đặc thù như:
năng lực điều chỉnh hành vi, năng lực phát triển bản thân, năng lực vận dụng -
thẩm mĩ - sáng tạo, năng lực tham gia các hoạt động kinh tế và xã hội. Do vậy,
trong dạy học, việc hình thành và phát triển năng lực - kĩ năng vận dụng linh
hoạt - thực hành - sáng tạo cho HS có vai trò rất quan trọng.
Thông qua các giải pháp:
- Giúp giáo viên có một cách nhìn toàn diện, phương pháp giáo dục đúng
đắn, phát huy được tính hiệu quả một cách toàn diện trên phương diện cung cấp
tri thức, hướng dẫn thực hành, phát triển các năng lực toàn diện cho học sinh
như: năng lực trải nghiệm, biểu đạt, phân tích - giải thích, trình bày, giao tiếp -
đánh giá, tạo cơ hội cho học sinh vận dụng kĩ năng thực hành, ứng dụng, sáng
tạo một cách đa dạng hơn trong học tập và cuộc sống.
- Bên cạnh việc giáo dục nghệ thuật giáo viên còn giáo dục cho học sinh
biết tác hại của vấn đề ô nhiễm môi trường, rác thải, sự cạn kiệt tài nguyên
thiên nhiên và ý thức giữ gìn, bảo vệ môi trường tự nhiên, môi trường sống
thông qua việc tiết kiệm sử dụng tài nguyên thiên nhiên, sử dụng và tái chế
vật liệu đã qua sử dụng một cách phù hợp.
- Kĩ năng sống, tính ứng dụng thực tế cho học sinh là một yếu tố cần thiết
3
đáp ứng được nhu cầu của xã hội hiện nay.
6. Mục đích của giải pháp:
- Khắc phục tình trạng các vấn đề chỉ xoay quanh nội dung SGK và thực hành
trong nhà trường.
- Cung cấp nguồn thông tin đa chiều từ xã hội. Giáo dục học sinh có ý thức
giữ gìn môi trường sống. Giáo dục và hình thành kĩ năng vận dụng, kĩ năng sáng
tạo, tái chế, kĩ năng bảo vệ môi trường cho học sinh. Từ đó học sinh có thói
quen áp dụng các kĩ năng học được sử dụng vào cuộc sống hàng ngày. Cụ thể là
biết tạo ra các sản phẩm từ vật liệu tái chế giúp hồi sinh cho các vật liệu cũ vật
liệu bỏ đi có một đời sống mới và mang giá trị nghệ thuật ứng dụng cao.
- Tiết kiệm chi phí tài chính đồng thời thông qua việc thực hành sáng tạo sản
phẩm giúp học sinh tránh được những tác hại của mặt trái công nghệ như: điện
tử, sử dụng mạng không đúng cách…
- Tạo hứng thú và yêu thích môn học cho đại đa số học sinh và từ đó phát
triển bồi dưỡng sâu hơn cho những học sinh có năng khiếu nghệ thuật.
- Đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm phát triển năng lực, phẩm chất trong
đó có năng lực vận dụng - sáng tạo - thẩm mĩ, kĩ năng bảo vệ môi trường đối với
học sinh lớp 6 và lớp 7 ở trường THCS Trần Nguyên Hãn, thành phố Bắc Giang,
tỉnh Bắc Giang đạt hiệu quả nhất.
7. Nội dung:
7.1. Thuyết minh giải pháp mới hoặc cải tiến.
Hiện nay môi trường đang là vấn đề nóng của toàn nhân loại, sự ô nhiễm
môi trường xảy ra trên diện rộng, khí hậu khắc nghiệt, bão lũ, băng tan, ô nhiễm
nguồn nước, suy giảm nguồn tài nguyên, rác thải nhựa tràn lan…Việc xả thải
hay xử lí nguồn rác thải không kịp thời hoặc đúng cách đã gây nên hậu quả và
ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự sống trên trái đất. Một thực trạng khác là việc
học tập và sinh hoạt của học sinh cũng khá tốn kém do phải đầu tư mua mới đồ
dùng, nguyên liệu học tập trong khi thực tế một số lượng đồ cũ, rác thải sinh
hoạt trong đời sống bị bỏ đi tồn đọng rất nhiều không được xử lí kịp thời gây
ảnh hưởng đến môi trường sống vì vậy bảo vệ môi trường là trách nhiệm của tất
cả chúng ta. Và đối với tôi thì bảo vệ môi trường không phải là nghiên cứu ra
một công trình hay máy móc hiện đại nào đó mà chúng ta hãy bảo vệ môi trường
bằng những việc làm, hành động cụ thể. Đặc biệt đối với người giáo viên giảng
dạy bộ môn Nghệ thuật cụ thể là phân môn Mĩ thuật thì việc vận dụng quy trình
và phương pháp dạy học sao cho lan tỏa tới tất cả các em học sinh về vấn đề bảo
vệ môi trường trong mỗi tiết học là thực sự cần thiết và ý nghĩa. Chính vì vậy,
giải pháp sử dụng vật liệu tái chế để sáng tạo, tạo hình ra các sản phẩm mĩ thuật
sẽ giúp một phần trong việc bảo vệ môi trường sống xung quanh chúng ta. Bên
cạnh đó còn giúp các em tạo ra được các sản phẩm mĩ thuật độc đáo phù hợp với
lứa tuổi của mình một cách tích cực.
Trong quá trình dạy và nghiên cứu tôi rất băn khoăn, trăn trở để tìm ra
giải pháp tiết kiệm và ý nghĩa. Từ đó mà tôi đã chọn nghiên cứu về biện pháp
4
“Sáng tạo nghệ thuật từ vật liệu tái chế trong môn Nghệ thuật (Mỹ thuật) ở
trường THCS Trần Nguyên Hãn” thành phố Bắc Giang tỉnh Bắc Giang.
7.1.1. Các bước tiến hành thực hiện giải pháp.
Để giúp học sinh có một cách nhìn - cảm nhận - tư duy - vận dụng hiệu quả
một cách tốt nhất vào trong học tập và đời sống tôi đã đưa ra một số giải pháp
như sau.
7.1.1.1 Giải pháp 1. Tuyên truyền, giáo dục về vai trò, ý nghĩa, sự cần
thiết của bảo vệ môi trường sống.
Khí hậu, tài nguyên, thiên nhiên, môi trường có một vai trò rất quan trọng đối
với sự tồn tại và phát triển của con người. Chính vì vậy giáo viên cần phải
thường xuyên tuyên truyền, giáo dục để học sinh hiểu được ý nghĩa, tác hại và
sự cần thiết của việc bảo vệ môi trường đối với cuộc sống con người để từ đó
các em có những suy nghĩ, nhận định đúng đắn và bắt tay vào những việc làm cụ
thể thiết thực từ những việc nhỏ nhất trong đời sống thường ngày như: tiết kiệm,
sử dụng tài nguyên hợp lí, sử dụng đồ dùng có tính chất thân thiện với môi
trường có lợi cho sức khỏe, phân loại và tái sử dụng đồ dùng cũ, rác thải đúng cách…
7.1.1.2. Giải pháp 2. Thu gom rác thải, phế liệu, đồ dùng cũ có tính
chất tái sử dụng.
Trong cuộc sống hiện nay, các phế liệu trong sinh hoạt gia đình vô cùng
phong phú như: Bìa cactong, can - chai nhựa, quần áo cũ, lõi giấy vệ sinh, hộp
bánh kẹo, túi nilon, các lon đồ hộp, tạp chí cũ, rau củ quả, lốp xe, tivi, xe cũ...
Do đó giáo viên cần hướng dẫn học sinh sưu tầm, lựa chọn, gom nhặt và phân
loại những nguyên vật liệu phế thải để làm sản phẩm tạo hình Mỹ thuật sao cho
đảm bảo vệ sinh, an toàn và phù hợp theo mục đích sử dụng như đồ nhựa, thủy
tinh, vải, gỗ, sắt...
Phối kết hợp với phụ huynh và cộng đồng. Giáo viên hướng dẫn cho các em
nhờ bố mẹ người thân cùng thu thập phế liệu.
7.1.1.3. Giải pháp 3. Xây dựng ý tưởng, trình bày các bước thực hiện
biện pháp sử dụng vật liệu tái chế để tạo hình.
*Giới thiệu: Biện pháp này phương pháp chủ đạo chính là thực hiện quy
trình tạo hình 2D và 3D từ phế liệu tìm được để thể hiện hình tượng nghệ thuật
của khối hình trong mặt phẳng 2 chiều, không gian, hay các vật thể đa chiều
còn gọi là tạo hình 3D đơn lẻ. Khi các hình đơn lẻ được bố trí sắp xếp trong
không gian theo chủ đề và ý tưởng thẩm mỹ được gọi là nghệ thuật sắp đặt.
Tạo hình 3D từ phế liệu và nghệ thuật sắp đặt là hình thức học tập giúp học
sinh tiếp cận với Mỹ thuật hiện đại một cách nhanh nhất. Học tập Mỹ thuật
thông qua trải nghiệm và hoạt động thực hành theo quy trình, sáng tạo bằng
các vật liệu trong sinh hoạt đời sống, giúp học sinh luôn có hứng thú trong học
tập và tiếp thu môn Mỹ thuật hiệu quả.
*Thông điệp của biện pháp là: VẬT LIỆU+ PHẾ LIỆU+ TÁI TẠO VÀ SÁNG
TẠO = SẢN PHẨM MỸ THUẬT.
5
Bước 1: Sưu tầm nguyên vật liệu
Thông qua việc học tập, chuẩn bị bài, giao việc cụ thể trước khi đến lớp giáo
viên hướng dẫn học sinh sưu tầm, lựa chọn, gom nhặt những nguyên vật liệu
phế thải để làm sản phẩm tạo hình Mỹ thuật sao cho đảm bảo vệ sinh, an toàn và phù
hợp với nội dung bài học cũng như mục đích sử dụng của cá nhân hoặc nhóm.
Định hình được sản phẩm, mô hình: Để lên ý tưởng theo chủ đề.
Bước 2: Xác định được mục đích của mỗi chủ đề, nội dung hoạt động để
hướng dẫn học sinh thu gom phế liệu hợp lí và phong phú
Tùy theo từng chủ đề, nội dung bài học giáo viên hướng dẫn học sinh sưu
tầm, thu gom, chuẩn bị nguyên vật liệu một cách đa dạng và phù hợp.
+ Ở một số chủ đề giáo viên hướng dẫn học sinh thu gom bìa cactong, quần
áo cũ, vỏ hộp, lá cây, cành cây khô... để tạo sản phẩm tạo hình túi xách, đồ vật
có dạng khối hộp trong sinh hoạt gia đình, mô hình ngôi nhà...
+ Một số chủ đề có thể sưu tầm bìa cứng, vỏ chai nhựa, vải vụn... để tạo mô
hình giao thông, lọ cắm hoa, bồn trồng cây thủy canh...
+ Học sinh sưu tầm dây đồng, kẽm, giấy báo, hộp xốp, cành cây, bìa
cactong... để tạo ra những sản phẩm như dáng người, trại hè, chậu hoa...
+ Một số chủ đề thu thập phế liệu: lõi giấy, dây len, dây thừng, vải vụn, chai
nhựa, vỏ lon...để tạo hình con rối, nhà rông, các con vật, mô hình ô tô, xe máy...
*Ví dụ ở lớp 6: Chủ đề 2: Ngôi nhà yêu thương.
- Bài 3: Tạo hình ngôi nhà
Trong chủ đề này giáo viên hướng dẫn học sinh xây dựng ý tưởng tạo hình
ngôi nhà (nhà ngói, nhà cao tầng, nhà sàn, rạp hát, nhà thi đấu…) và từ đó
hướng dẫn học sinh sưu tầm các vật liệu tái chế cho phù hợp với chủ đề và nội
dung thực hiện sản phẩm.
Học sinh sưu tầm: que kem, ống hút, bìa cactong…
- Bài 4: Thiết kế quà lưu niệm. (Bài 10. Thiết kế thiệp chúc mừng.)
Xây dựng ý tưởng sản phẩm: khung tranh ảnh, bưu thiếp, tranh tĩnh vật, lọ
hoa, con vật… Học sinh sưu tầm và chuẩn bị bìa cactong, que kem, vỏ sò, nắp
chai, túi lilong, giấy báo, giấy màu, len, hoa và lá khô…
+ Chủ đề 3: Hoạt động trong nhà trường.
- Bài 5. Tạo hình trong nhà trường. Bài 6. Thiết kế đồ chơi. (Hoặc bài 9. Sáng
tạo mĩ thuật với trò chơi dân gian.)
Học sinh sưu tầm và chuẩn bị: Bìa cactong, đất sét, dây thép, que, giấy ăn,
giấy vệ sinh, chai ống nhựa, xốp…
*Lớp 7. Chủ đề 2. Vẻ đẹp di tích.
- Bài 3. Hình ảnh di tích trong sáng tạo mĩ thuật.
Trong chủ đề này giáo viên xây dựng ý tưởng tạo hình các di tích trong nước
hoặc ở địa phương như: Cầu Thê Húc, chùa Một Cột, Văn miếu Quốc Tử Giám,
Đền Xương Giang, chùa Bổ Đà…
Học sinh sưu tầm và chuẩn bị: đất sét, que kem, ống hút, bìa cactong, giấy…
- Bài 8: Tranh tĩnh vật. Bài 14: Thiết kế khung ảnh từ vật liệu sẵn có. (xây
dựng ý tưởng tranh, sản phẩm đa chất liệu)
