- 1 -
Sổ tay
LUẬT TRUYỀN THÔNG
MEDIA LAW HANDBOOK
Ấn phẩm của Chương trình Thông tin Quốc tế
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, tháng 12/2010
- 2 -
Toàn văn ấn phẩm này có trên Internet tại địa chỉ:
http://www.america.gov/publications/books-content/media-law-handbook.html (tiếng Anh)
http://vietnamese.vietnam.usembassy.gov/doc_medialaw.html (tiếng Việt)
LUẬT TRUYỀN THÔNG
Sổ tay
Jane Kirtley là Giáo sư Trung tâm Silha về Đạo đức Truyền thông và Luật tại Trường Báo
chí và Truyền thông Đại chúng thuộc Đại học Minnesota từ tháng 8 năm 1999. Bà được bổ
nhiệm làm Giám đốc Trung tâm Silha vào tháng 5 năm 2000. Trước đó, bà là Giám đốc
Điều hành của Ủy ban Phóng viên về Tự do Báo chí ở Arlington, bang Virginia trong suốt
14 năm. Trước khi tham gia Ủy ban Phóng viên, bà Kirtley đã có 5 năm làm luật sư tại
hãng luật Nixon, Hargrave, Devans và Doyle ở Rochester, New York, và thủ đô Washington
D.C. Bà là thành viên của Đoàn luật sư New York, Washington D.C. và Virginia. Bà Kirtley
cũng đã từng làm phóng viên cho tờ Evansville Press (bang Indiana) và tờ The Oak Ridger
và Nashville Banner (bang Tennessee).
- 3 -
NỘI DUNG
Giới thiệu
Có nhiều quan điểm khác nhau về vai trò của truyền thông. Mặc dù có
những quan điểm khác nhau như vậy, song vẫn có những chuẩn mực
về những đặc quyền và trách nhiệm của một nền báo chí tự do trong
một xã hội tự do.
5
Một môi trường tốt cho sự phát triển của các nhà báo
Mỗi nước có một hệ thống pháp luật khác nhau. Một số nước có những
qui định pháp luật chi tiết, cụ thể, trong khi một số nước khác kết hợp
cả luật pháp, qui định và án lệ.
11
Một khuôn khổ cho một nền báo chí tự do
Một xuất phát điểm hữu ích để tạo ra một khuôn khổ cho một nền báo
chí tự do là phải cân nhắc xem nhà báo cần có những quyền cơ bản nào
để thực hiện được nhiệm vụ của mình.
19
Tự điều tiết thay cho việc giải quyết bằng tòa án
Các nhà báo và cơ quan báo chí có thể phạm sai lầm. Cách giải quyết
của tòa án có thể gây những hậu quả đáng buồn cho cá nhân. Các cơ
chế tự điều tiết là một phương án thay thế quý giá.
46
Các trách nhiệm của người làm báo
Nhiều tổ chức truyền thông và hiệp hội nhà báo đã tự nguyện áp dụng
các thông lệ tiêu chuẩn như những mốc hướng dẫn giúp các nhà báo
xác định cách làm công việc của mình sao cho tốt nhất.
49
Những phương tiện truyền thông mới, các nhà báo công dân và những
người viết blog
Thế giới tự do của cư dân mạng dường như là sự thể hiện cụ thể của tự
do ngôn luận. Những người viết blog có “luật” riêng cho chính họ. Có
phải như vậy không?
59
Tự do trao đổi thông tin và tăng cường xã hội dân sự
Ngành báo chí sẽ phát triển tốt nhất ở những nơi mà nền pháp quyền
được tôn trọng. Tự do báo chí được bảo vệ tốt nhất thông qua hiến
pháp của quốc gia, hoặc bằng luật.
65
- 4 -
Nhưng điều xấu xa trong hành động bịt miệng không cho người ta bày tỏ ý kiến
là ở chỗ nó đã cướp đi quyền làm người; của thế hệ ngày nay cũng như mai sau;
những người phản đối một ý kiến vẫn hơn là những người có ý kiến đó.
John Stuart Mill
Triết gia v{ nh{ kinh tế học người Anh
1806–1873.
- 5 -
Mo t so ngườ i muo n giờ i bá o chí đo ng vái tro
ngườ i co su y, đi tie n phong thu c đá y cá c sư
nghie p, vá phá i co quán đie m chí nh tri rie ng.
Mo t so khá c lá i cho rá ng bá o chí cá n phá i
khá ch quán vá kho ng máng tí nh đá ng phá i.
Mo t so ngườ i cho rá ng bá o chí phá i to n tro ng
vá phá n á nh đườ c cá c đi nh che vá truye n
tho ng cu á xá ho i. Co n như ng ngườ i khá c lá i
cho rá ng bá o chí ne n nghi ngờ vá thá ch thư c
như ng đi nh che háy truye n tho ng đo . Cuo n
sá ch ná y cho thá y rá ng má c du co như ng
quán đie m khá c nháu như vá y, vá n co như ng
chuá n mư c ve như ng đá c quye n vá trá ch
nhie m cu á mo t ne n bá o chí tư do trong mo t
xá ho i tư do.
Trước hết, một nền báo chí tự do và độc
lập là điều thiết yếu của bất kì xã hội tự do
nào. Nhưng the ná o lá mo t ne n bá o chí tư do?
Trong cuo n sá ch ná y, đie u đo co nghí á lá mo t
ne n b á o chí kho ng phá i chi u như ng kie m soá t
vá qui đi nh kho ng phu hờ p cu á chí n h phu ,
mo t ne n bá o chí kho ng chi u á nh hườ ng tá i
chí nh tư khu vư c tư nhá n, trong đo co cá c
co ng ty quá ng cá o, háy như ng á p lư c kinh te
vá kinh doánh tư cá c co ng ty tư nhá n. Mo t
ne n b á o chí tư do vá đo c lá p phá i đem đe n
cho đo c giá , khá n giá vá thí nh giá như ng
tho ng tin má ho cá n đe co the thám giá đá y
đu vớ i tư cá ch lá co ng dá n cu á mo t xá ho i tư
do.
Thứ hai, một nền báo chí tự do phải là nền
báo chí dũng cảm và sẽ đưa tin về những
câu chuyện quan trọng đối với độc giả và
khán giả mà không phải sợ sệt điều gì hay
không thiên vị một bên nào. Ne n bá o chí đo
se thá ch thư c cá c giá đi nh, se nghi vá n nhá
chư c trá ch, vá se chí bie t đi tí m sư thá t, cho
du sư tí m kie m đo se dá n đe n đá u – co the
đe n tá n như ng nới quye n lư c cáo nhá t, đe n
tá n như ng ngườ i sờ hư u cá c cờ quán bá o chí ,
vá thá m chí ngáy cá khi đie u đo dá n đe n cá i
che t, như trườ ng hờ p cu á nhá bá o Ngá Anná
Politkovskáyá, ngườ i đá b i bá n gu c trong mo t
vu gie t thue ờ Má txcờvá ná m 2006.
Thứ ba, một nền báo chí tự do phải là một
nền báo chí có trách nhiệm. Quán đie m ve
trá ch nhie m khá c nháu ờ tư ng nườ c, vá thá m
chí lá khá c nháu theo tư ng ná m. Đo i vờ i nhie u
ngườ i, chuá n mư c trong thờ i bí nh vá o n đi nh
co the rá t khá c vờ i chuá n mư c trong thờ i
chie n háy lu c quo c giá nguy cá p. Ví du , chí vá i
thá ng sáu vu tá n co ng nườ c My ngá y
11/9/2001, mo t cuo c khá o sá t do Trung tá m
First Amendment cu á Die n đá n Tư do cho
thá y 46% ngườ i M y đườ c pho ng vá n cho rá ng
bá o chí đá co “quá nhie u” tư do. Đá y lá mo t tí
le cáo hờn so vờ i mư c trườ c khi vu tá n co ng
khu ng bo die n rá, hoá c so vờ i mư c 39% trong
cuo c khá o sá t ná m 2009.
Tuy nhie n mo t so nguye n tá c cá n bá n vá n
kho ng he tháy đo i. Mo t ne n bá o chí tư do phá i
bie t đi tí m sư thá t vá phá i đưá tin ve đie u đo .
Ne n bá o chí đo se kho ng bie t me t mo i trong
vie c tí m kie m vá đá t đe n tí nh chí nh xá c. Bá o
chí kho ng bá o giờ đườ c phe p đưá tin sái sư
thá t trong khi bie t ro đie u đo .
Há u he t cá c xá ho i đe u se đo ng y rá ng ngáy cá
mo t ne n bá o chí tư do nhá t vá n phá i hie u ro
rá ng như ng há nh đo ng cu á ho vá như ng
quye t đi nh bie n tá p cu á ho se co há u quá nhá t
đi nh, đo i khi lá há u quá lớ n. Bá o chí co khá
ná ng á nh hườ ng đe n cuo c so ng cu á há ng
trie u con ngườ i. Gio ng như bá t kí the che co
quye n lư c ná o, cờ quán bá o chí cu ng phá i bie t
sá n sá ng lá ng nghe như ng lờ i phá n ná n, phá i
bie t giá i thí ch như ng quye t đi nh cu á mí nh
trườ c đo c giá vá khá n giá , phá i bie t nhá n lo i
vá sư á lo i. Đo ng thờ i ne n bá o chí cu ng phá i
dá m đưá rá như ng quán đie m kho ng đườ c
lo ng nhie u ngườ i vá phá i du ng cá m đo i má t
vờ i n hư ng lờ i chí trí ch khi cá c nguye n tá c cờ
bá n bi đe do á. Mo t so ngườ i co the go i đie u
ná y lá sư tư cáo. Co n to i lá i cho rá ng đo lá
du ng cá m.
GIỚI THIỆU
Có nhiều quan điểm khác nhau về vai trò phù hợp của truyền thông. Một số người
nghĩ rằng các nhà báo cần phải ủng hộ chính phủ và chỉ cung cấp cho công chúng
những thông tin mà chính phủ cho là phù hợp. Một số khác lại tin rằng giới báo
chí cần phải giám sát chính phủ, phát hiện và đưa tin về sự lạm quyền.
