Tiểu luận Lịch sử hóa học: Sử dụng tư liệu lịch sử hóa học vào dạy học hóa học 10 trình bày khái niệm tư liệu, tư liệu lịch sử hóa học, sử dụng tư liệu lịch sử hóa học vào dạy học hóa học 10.
ử ọ ể ậ
ở ầ ầ Ph n A: M đ u
ọ ừ ế ừ ạ ượ ự ệ ọ ữ Hóa h c là môn khoa h c v a lí thuy t v a th c nghi m. Đ t đ ự c nh ng thành t u
ư ề ả ọ ể ờ nh hôm nay, Hóa h c đã tr i qua nhi u th i kì trong quá trình hình thành và phát tri n.
ử ủ ấ ỉ ạ ả ị ữ ề ế ạ ọ ọ ứ ẵ D y h c không ch d y và h c nh ng gì s n có, mà c l ch s c a v n đ , ki n th c
ế ể ỏ ấ ượ ệ ằ ả ạ ọ ầ cũng c n thi t không th b qua. Nh m nâng cao hi u qu và ch t l ng d y h c tôi
ứ ấ ử ụ ề ư ệ ị ử ả ạ ọ ọ đã nghiên c u v n đ : “ s d ng t li u l ch s hóa h c vào gi ng d y Hóa h c 10”.
ộ ầ Ph n B: N i dung
ệ ư ệ 1 Khái ni m t li u
ề ọ ậ ộ ấ ứ ệ Là tài li u dùng cho m t v n đ h c t p hay nghiên c u, công tác.
ư ệ ị ử ọ 2 T li u l ch s hóa h c
ề ế ứ ệ ế ả ọ Là tài li u v ki n th c liên quan đ n hóa h c đã tr i qua quá trình tích lũy và
ề ọ ậ ứ ứ ử ị ấ nghiên c u trong l ch s dùng cho 1 v n đ h c t p, nghiên c u hay công tác.
Ví d :ụ
ử ị ố ọ - L ch s tìm ra các nguyên t hóa h c.
ử ấ ợ ị - L ch s phát minh ra các h p ch t m i. ớ
ạ ề ử ọ ị - L ch s và giai tho i v các nhà hóa h c.
ộ ơ ở ể ủ ề ả ử ấ ọ ị - L ch s hình thành và phát tri n c a m t c s (ngh ) s n xu t hóa h c.
ể ủ ử ộ ọ ị - L ch s phát tri n c a m t ngành, chuyên ngành hóa h c.
ử ể ệ ế ọ ị - L ch s hình thành và phát tri n các khái ni m, h c thuy t.
ọ ố ấ ấ ọ ơ ợ - Tên g i các nguyên t hóa h c, các đ n ch t và h p ch t.
ả ọ - Các gi ề i Noben v hóa h c.
ậ ệ ệ ệ ạ ọ - Hoá h c hi n đ i: công ngh nano, v t li u m i. ớ
ư ệ ị ạ ọ ử ọ ọ ử ụ 3 S d ng t li u l ch s hóa h c vào d y h c hóa h c 10
ọ ầ 3.1 T m quan tr ng
ư ệ ị ử ầ ọ ế ế ể ượ ệ ử ụ Vi c s d ng t li u l ch s hóa h c là c n thi t vì “n u không hi u đ c quá
ể ể ứ ượ ệ ạ ể ỉ ẽ kh chúng ta cũng s không th hi u đ c hi n t i, và ch khi hi u đ ượ ườ c t ậ ng t n
ệ ạ ứ ớ ự quá kh và hi n t i thì chúng ta m i d đoán đ ượ ươ c t ng lai”
ư ệ ị ự ế ụ ử ọ ườ ạ T li u l ch s hóa h c có tác d ng tích c c đ n ng i d y và ng ườ ọ i h c
ườ ạ ụ ế ứ ễ ề ườ ọ ớ + V i ng i d y: Giáo viên d dàng truy n th ki n th c cho ng i h c, nâng
ứ ế ả ượ ể ằ ổ cao tính logic trong bài gi ng, ki n th c đ c b sung có th n m ngoài sách giáo
ả khoa làm cho bài gi ng thêm phong phú.
ườ ọ ứ ượ ễ ể ở ộ ấ ơ ớ + V i ng ế i h c: ki n th c đ c m r ng thêm, HS d hi u bài h n, th y đ ượ c
ự ủ ệ ữ ữ ọ ớ ọ ọ ự s liên h gi a hóa h c v i các ngành khoa h c khác, nh ng thành t u c a hóa h c
ả ủ ứ ủ ử ề ế ọ ị ọ là k t qu c a quá trình nghiên c u lâu dài c a nhi u nhà khoa h c. L ch s hóa h c
ề ặ ụ ư ưở ọ ủ ủ có ý nghĩa quan tr ng v m t giáo d c t t ng c a ch nghĩa Mac – Lenin.
ộ ố ư ệ ị ử ọ ọ ế 3.2 M t s t li u l ch s hóa h c liên quan đ n hóa h c 10
ươ ử 3.2.1 Ch ng nguyên t
ấ ạ ấ ử C u t o – c u trúc nguyên t
ệ ượ ứ ệ 1897, Thomson (Anh), khi nghiên c u hi n t ng phóng đi n trong chân không
ạ đã tìm ra h t electron.
ẫ ử ầ ằ ộ ư 1904, Thomson đ a ra m u nguyên t ộ ả ầ đ u tiên: m t qu c u làm b ng m t
ệ ấ ươ ệ ượ ữ ố ch t tích đi n tích d ng trong đó các e tích đi n âm đ ạ ư c phân b nh nh ng h t
nho trong khô trong 1 cái bánh ng t.ọ
ế ế ạ ắ ậ 1906 Rutherford dùng h t anpha b n phá lá vàng đi đ n k t lu n nguyên t ử có
ệ ươ ấ ạ ử ạ ở h t trung tâm r t bé tích đi n d ng, đó là h t nhân nguyên t .
ư ẫ 1911, Rutherford đ a ra m u hành tinh nguyên t ử
ề ạ ấ ẫ ử 1913, Bohr ( Đan M ch) đ xu t m u nguyên t Bohr.
ả ứ ứ ắ ạ ạ 1918, Rutherford nghiên c u ph n ng h t nhân b n phá h t nhân nguyên t ử
ơ ằ Nit b ng tia anpha đã tìm ra proton.
ả ứ ứ ắ ạ ạ ử 1932, Chadwich nghiên c u ph n ng h t nhân b n phá h t nhân nguyên t Be
ệ ơ phát hi n ra n tron
ồ ị Đ ng v
ạ ọ ử ế ả ầ ộ 1912 Xôtđi g i các d ng nguyên t ỗ chi m cùng m t ch trong b ng tu n hoàn
ị ồ là các đ ng v .
ệ ượ ị ủ ồ 1929 phát hi n đ c ba đ ng v c a oxi.
ố ế ộ ị ế ị ấ ố ợ ử ủ 1961 H i ngh qu c t quy t đ nh l y kh i lu ng nguyên t ồ c a đ ng v ị
ấ ẩ ố cacbon 12C =12,000 làm tiêu chu n th ng nh t.
ươ ậ ầ ố ọ ả ầ ị 3.2.2 Ch ng b ng tu n hoàn các nguyên t hóa h c và đ nh lu t tu n hoàn
ự ố S phát minh ra HTTH các nguyên t ọ hóa h c
ế ắ ứ 1817 J.V Đôbraine (J.V.Dobreiner) (Đ c), 1780 – 1849, đã s p x p các nguyên t ố
ổ ề ạ ả ứ ự ự ắ ả ộ thành b 3 d a vào s thay đ i v tr ng thái, màu s c, kh năng ph n ng mà còn
ọ ượ ử ố ữ ọ ượ ự d a vào tr ng l ng nguyên t nguyên t chính gi a có tr ng l ng nguyên t ử ằ b ng
ủ ộ ố trung bình c ng c a hai nguyên t kia.
Li Ca P S Cl
Na Sr As Se Br
K Ba Sb Te I
1863 E. B. Sangcuoctoa ( Emile Béguyer De Chancoutois)( Pháp),18191886, s pắ
ố ố ượ ử ộ ườ ầ ế x p 50 nguyên t theo kh i l ng nguyên t tăng d n trên m t đ ắ ố ng xo n c
quanh hình tr .ụ
ế ắ ố 1864 J.Newland , Anh, 18371898, s p x p các nguyên t theo tr t t ậ ự ố ượ kh i l ng
ử ầ ố nguyên t tăng d n chia thành 8 “bát t ”.
ứ ế ắ ố 1864 L.Maye (Lothar Meyer), Đ c, 1830 1895, ông s p x p 28 nguyên t (trong
ố ố ể ổ t ng s 62) thành 6 nhóm nguyên t đi n hình.
Hoá Hoá Hoá Hoá Hoá Hoá
tr 4ị tr 3ị tr 2ị tr 1ị tr 1ị Li tr 2ị (Be)
C N O F Na Mg
Si P S Cl K Ca
As Se Br Rb Sr
Sn Sb Te I Cs Ba
Pb Bi (Ti)
ấ ậ ớ ạ ủ ừ ố ượ ộ ử Ông nh n th y trong gi i h n c a t ng c t, kh i l ng nguyên t ế tăng lên lũy tuy n,
ố ượ ờ ử ủ ố ướ ệ ố ồ đ ng th i hi u s các kh i l ng nguyên t c a các nguyên t trên d i sát nhau trong
ộ ầ ữ ằ ố ầ ố ứ ầ ừ t ng c t g n b ng 16( gi a nguyên t đ u và nguyên t ữ ằ th 2) g n b ng 45( gi a
ố ứ ố ứ ố ứ ố ứ nguyên t th 2 và nguyên t ữ th 3 và gi a nguyên t th 3 và nguyên t ầ th 4), g n
ố ứ ố ứ ữ ằ b ng 90( gi a nguyên t th 4 và nguyên t th 5).
ượ ư ắ ư ế ấ ờ ố Ông đ c xem nh thành công nh t th i đó, do ông ch a s p x p các nguyên t trong
ệ ớ ượ ư ườ ớ ệ ố h th ng liên h v i nhau nên ông đã không đ c xem nh ng i đã có công l n trong
ạ ả ệ ố ệ ầ vi c phân lo i b ng h th ng tu n hoàn.
D. Menđeleep ( Dimitri Mendeleev, 1834 – 1907)
ể ế ng Năm 1869, D.Mendleev dùng kh i l ố ượ nguyên tử đ x p các
ố ọ ượ ử ầ ộ nguyên t theo tr ng l ng nguyên t tăng d n thành m t dãy,
ứ ự ố ề ấ ọ ờ ồ đ ng th i nghiên c u s gi ng nhau v tính ch t hóa h c và hóa
ấ ủ ậ ấ ị tr . Ông nh n th y tính ch t c a các nguyên t ố ặ ạ l p l ữ i qua nh ng
ự ế ấ ị ự ả ố ổ ị ồ kho ng cách nh t đ nh không gi ng nhau, r i ông d a vào s bi n đ i hóa tr , phân chia
ố ữ ế ạ ắ ướ dãy nguyên t ằ thành nh ng đo n dài không b ng nhau, s p x p chúng trên d i sao cho
ố ấ ươ ự các nguyên t có tính ch t t ng t nhau trên cùng 1 hàng ngang.
ố ự ộ ầ ở ầ ể ệ ế ạ ộ Các nguyên t th c hi n m t l n bi n thiên (m đ u là m t kim lo i đi n hình,
ơ ế ộ ộ ọ ế k t thúc là n t khí tr ) x p thành m t hàng ngang g i là chu kì.
ố ộ ộ ọ ọ ị ế Các nguyên t có cùng hóa tr x p thành m t c t d c g i là nhóm.
ể ậ ầ ị 1871, Medeleev đã phát bi u đ nh lu t tu n hoàn.
ặ ườ ỉ ớ ố ư ầ ả M c dù ng i ta ch m i bi ế ượ t đ c 68 nguyên t nh ng trong b ng tu n hoàn ông
ừ ữ ố ố ư ế ấ ế tr ra các ô tr ng dành cho nh ng nguyên t ch a bi t, ông đã tiên đoán r t chi ti t tính
ấ ủ ố ệ ọ ượ ộ ố ch t c a m t s nguyên t này. Và sau đó các nhà bác h c đã phát hi n đ c 3 nguyên
ố ư ự ố ượ ọ t ủ đúng nh d đoán c a ông. Đó là nguyên t gali (31) đ c nhà hóa h c pháp là Paul
ố ượ Emile Lecoq de Boisbaudran tìm ra năm 1875; nguyên t Scandi (21) đ ọ c nhà hóa h c
ụ ể ố ượ Th y Đi n Lars Fredirck Nilson tìm ra năm 1879; nguyên t Gecmani đ ọ c nhà hóa h c
ứ Đ c Clemens Alexander Winker tìm ra năm 1886.
ế ơ ố ự ế ợ ệ ố ọ Ngày nay chúng ta đã bi t h n 110 nguyên t ầ hóa h c. S k t h p h th ng tu n
ấ ạ ứ ể ằ ổ ớ ử ự ế ợ hoàn v i nghiên c u quang ph nh m tìm hi u c u t o nguyên t , s k t h p nghiên
ế ấ ạ ử ẫ ấ ạ ế ệ ứ c u này đã bi t c u t o nguyên t , d n đ n quan ni m trong c u t o nguyên t ử ồ g m
ỗ ớ ớ ạ ớ ớ ữ ố ớ ơ nh ng l p l n h n, m i l p l n l i chia thành 1 s l p con.
ệ ố ủ ầ ả ượ ồ ạ ế B ng h th ng tu n hoàn c a Mendeleev đã đ ể c phát tri n và t n t i đ n ngày
ệ ố ấ ớ ệ ạ ố nay. Mendeleev đã có công r t l n trong vi c h th ng l i các nguyên t ậ theo quy lu t
ụ ộ ẫ ph thu c l n nhau.
Bảng tuần hoàn Menđêleep cỡ lớn trình bày theo cách sắp xếp đầu tiên các nguyên tố trên tường của Viện đo lường mang tên Menđêleep ở Xanh Pêtecbua.
ươ 3.2.3 Ch ọ ế ng liên k t hóa h c
ấ ấ ơ ặ ủ ậ ệ ề 1904, P.Abec nh n th y c u trúc electron c a các khí tr đ c bi t b n.
ằ ố ự ế Năm 1915, Kossel cho r ng các nguyên t khi tham gia vào liên k t có s cho
ỏ ề ữ ể ạ ặ ậ ơ ớ ố ả ho c nh n electron đ t o thành ion có l p v b n v ng gi ng khí tr ( gi i thích liên
ế k t trong NaCl)
ư ư ệ ệ ế ị ế ị 1916, Kossel đ a ra thuy t đi n hóa tr , khái ni m hóa tr ; Liuyt đ a ra thuy t
ị ộ c ng hóa tr .
ư ế 1927, W.Heitler và London đ a ra thuy t VB.
ứ ữ ế ầ ư Đ u nh ng năm 40, Mulliken và Hund đ a ra thuy t MO. Huckel (Đ c) đóng góp
ươ ả ế ở ứ ộ ệ thêm làm cho ph ng pháp MO gi i thích liên k t ơ ắ m c đ sâu s c, toàn di n h n
ượ ơ ị và đ nh l ng h n.
ươ 3.2.4 Ch ng halogen
Flo
ế ượ ề ọ Năm 1886, nhà bác h c Pháp Hăngri Moatxan (18261907) đã đi u ch đ c flo
ở ạ ự ư ủ ạ ỉ tr ng thái t do. Flo h y ho itên này do Ampe đ a ra năm 1816 và ch có các
ọ ướ ạ ữ nhà hoá h c Nga dùng mà thôi, còn các n c khác thì l i dùng tên flo do ch Latinh
fluere có nghĩa là ch y. ả
ứ ấ ả ữ ệ ế ướ ế ề ằ Khi nghiên c u t t c nh ng thí nghi m ti n hành tr c kia nh m đi u ch flo
ự ả ế ượ ứ ạ ề ạ ấ t do, Hăngri Moatxan đã gi i quy t đ c v n đ ph c t p đó. Tho t tiên, Moatxan
ữ ằ ạ ồ ư ế ằ ồ ớ ữ làm nh ng bình ch U b ng b ch kim r ỏ sau b ng đ ng (nh th thì l p m ng
ẽ ặ ạ ồ ổ ị florua đ ng sinh ra s không b flo ho c florua hidro phá ho i) và đ vào bình đó axit
ư ệ ẫ ượ flohidric khan. Nh ng vì axit flohidric không d n đi n đ ổ c nên ông đ thêm florua
oC b ng cách nhúng bình đi n ệ
ạ ấ ệ ộ ằ kali axit. Ông tìm cách h th p nhi ố t đ xu ng 23
ệ ự ứ ỗ ậ ằ ạ ộ ợ phân vào m t ch u ch a h n h p sinh hàn. Hai đi n c c làm b ng b ch kim và cách
ệ ữ ữ ể ằ ở ố ồ bi t nhau b i nh ng nút làm b ng fluorin. Đ thu flo, ông đã dùng nh ng ng đ ng,
ở ự ượ ạ flo thoát ra c c âm còn ở ự ươ c c d ng thì có hidrô đ c t o thành.
ệ ọ ế ệ ề Moatxan đã báo cáo tin cho Vi n hàn lâm khoa h c Paris bi t vi c mình đi u ch ế
ượ ộ ộ ồ ể ể ả ủ ế ậ ồ đ ệ c flo. Đ ki m tra k t qu c a ông, Vi n đã thành l p m t h i đ ng g m các
ọ ọ ơ ơ ơ ư ầ nhà bác h c hoá h c: Đêb rê, F rêmi và Bect lô. Nh ng trong ngày đ u ông không
ượ ố ỉ ế ứ ẩ ậ thu đ c nguyên t flo, và ch đ n ngày th hai, sau khi đã phân tích c n th n toàn
ớ ượ ộ ượ ệ ộ b quá trình công vi c, Moatxan m i thu đ c m t l ừ ủ ể ộ ồ ng flo v a đ đ h i đ ng
ở ự ủ ệ ắ ớ ế ề tin s đúng đ n c a phát minh m i. Khi báo tin cho Vi n bi ủ t v phát minh c a
ề ể ả ế ề ả ấ ủ Có th có nhi u gi thi ơ t v b n ch t c a khí sinh ra. Đ n mình, Moatxan vi t: “ế
ể ả ấ ả ế ằ ư ể gi n nh t là có th gi thi t r ng đó là flo, nh ng cũng có th là polyflorua hydro
ể ả ủ ặ ạ ỗ ợ ỗ ợ ho c là h n h p c a axit flofidric và ozon, h n h p này khá m nh đ gi i thích
ượ ụ ệ ủ ố ớ ế đ c tác d ng mãnh li t c a khí đó đ i v i axit silic k t tinh. ”
ế ượ ề ở ạ ỏ ọ Năm 1897, Moatxan và Điua đã đi u ch đ c flo tr ng thái l ng. H đã làm
oC. Họ
ằ ỏ ỏ ướ ủ ấ ở ệ ộ hoá l ng b ng oxi l ng d i áp su t 325mm th y ngân và nhi t đ 187
ả ứ ự ả ệ ủ cũng có vinh d là đã phát minh ra kh năng tham gia ph n ng mãnh li t c a flo ở
ữ ệ ộ ự ỳ ấ ế ượ ề nh ng nhi t đ c c k th p. Năm 1903, Moatxan và Điua đã đi u ch đ c flo ở
ể ắ th r n.
Clo
ả ế ề ư ỗ ợ Tôi cho h n h p đioxit mangan Tác gi đã vi ủ t v phát minh c a mình nh sau: “
ổ ố ề ả ộ ổ ớ ộ ế và axit clohidric vào m t bình c cong mà c n i li n v i m t qu bóng đã hút h t
ộ ồ ặ ộ ờ ườ không khí và đ t trên m t n i đun cách cát. Sau m t th i gian ng ấ ấ i ta th y xu t
ự ư ứ ệ ả ộ ủ hi n m t th khí làm căng qu bóng và làm cho nó có màu vàng t a nh màu c a
ụ ư ủ ể ắ ậ axit nitric. Khí này có mùi vàng l c, có mùi h c d nh n nh mùi c a nu c c ớ ườ ng
ể ế ế ổ ị toan đun nóng. Dung d ch trong bình c cong không có màu n u không k đ n màu
ả ơ ả ỉ ỉ vàng nh t c a s t ạ ủ ắ ”. Cũng trong b n thông báo đó, Sil còn mô t ữ t m nh ng tính
ụ ủ ấ ấ ắ ầ ố ch t khác c a khí m i này: nó tác d ng lên nút b n, gi y qùy, lá cây và hoa, s t, các
ạ kim lo i khác...
ố ờ ồ ủ ế ộ ố ơ ả ế ằ Su t đ i là m t tín đ c a thuy t nhiên t , Sil đã gi thi t r ng khí mà ông thu
ượ ị ấ ố ư ố đ c là axit clohidric b m t nhiên t . Vì ông đã coi nh nhau nhiên t và hidrô cho
ư ế ộ ơ ế ậ ấ nên nh th có nghĩa là clo là m t đ n ch t. Tuy nhiên k t lu n hoàn toàn logich và
ủ ơ ề ả ấ ủ ấ ớ ượ ắ đúng đ n c a Sil v b n ch t c a khí m i tìm th y không đ ọ c các nhà bác h c
ướ ữ ế ườ ồ ấ ệ ớ ờ ư khác, tr c h t là nh ng ng i có tín nhi m l n h i b y gi nh Beczeliuyt và
ề ề ả ấ ủ ấ ấ ậ ả ẫ Lavoadiê ch p nh n. V n đ v b n ch t c a clo v n còn ph i tranh cãi mãi cho
ứ ượ ừ ậ ộ ố ế đ n năm 1870, khi mà nó d t khoát đ c th a nh n là m t nguyên t ộ ế và chi m m t
ệ ố ề ế ầ ị ủ ị v trí xác đ nh trong h th ng tu n hoàn c a Menđêlêep. Đi u gì đã khi n Beczêliuyt
ờ ấ ữ ế ế ọ ộ ờ ả và Lavoadiê, nh ng nhà bác h c ti n b danh ti ng th i b y gi ph i nghi ng v ờ ề
ấ ủ ố ả b n ch t c a nguyên t clo?
ế ổ ố ớ ề ự ế ọ Lavoadiê đã đánh đ thuy t nhiên t và xác minh h c thuy t m i v s cháy.
ườ ầ ử ạ ấ ọ ơ ị Ông cũng là ng i đ u tiên trong l ch s hoá h c đã phân lo i các ch t vô c , cho
ố ớ ạ ộ ị ư ắ ấ ắ ầ ợ ố m t đ nh nghĩa đúng đ n đ i v i đ i đa s các h p ch t, nh ng ông m c sai l m là
ệ ằ ấ ế ả đã quan ni m r ng các axit nh t thi ữ t ph i có oxi. Beczêliuyt cũng tán thành nh ng
ộ ợ ư ủ ể ậ ấ ủ quan đi m c a Lavoadiê. Vì v y mà ông xem axit clohidric nh là m t h p ch t c a
ố ả ị ả ớ nguyên t ộ đ nh muatilia v i oxi. Và ông bu c ph i xem clo sinh ra do dioxit gi
ư ụ ị mangan tác d ng lên axit clohidric nh là axit muariêvic b oxi hóa.
ồ ấ ủ ờ ộ ố ế ớ ỗ Uy tín c a Lavoadiê và Beczêliuyt h i b y gi to l n đ n n i m t s nhà bác
ơ ồ ữ ư ể ắ ầ ồ ọ h c nh GayLuytx c và Têna cũng tán đ ng nh ng quan đi m sai l m, m h và
ự ữ ệ ẫ ớ ủ ọ ự ệ mâu thu n v i nh ng s ki n th c nghi m c a h .
ứ ủ ả ấ ọ Nhà bác h c Anh, Đêvy cũng dày công nghiên c u b n ch t c a axit
ữ ế ề ệ ề ấ ấ oximuariêvic. Ông đã ti n hành r t nhi u thí nghi m khác nhau v nh ng tính ch t
ủ ư ệ ề ớ ệ ủ c a axit muariêvic nh ng dù v i đi u ki n nào c a thí nghi m, ông cũng không thu
ặ ượ ư ạ ố đ ượ ướ c n c ho c không tách đ c oxi. Ông đ t than, l u huynh và các kim lo i trong
ể ủ ư ượ ữ ấ khí quy n c a axit oxi muariêvic nh ng cũng không thu đ ứ ợ c nh ng h p ch t ch a
ậ ằ ừ ữ ế ế ệ ậ oxi. T nh ng thí nghi m đáng tin c y đó, Đêvy đã đi đ n k t lu n r ng không có
ấ ả ị ả ượ ả ấ ch t muarilia gi đ nh nào c và ch t axit oximuariêvic ph i đ ộ ơ c xem là m t đ n
ấ ọ ị ố ớ ữ ch t không b phân chia. Ông g i nguyên t ạ m i này là clorin (theo ch Hy L p
ạ ơ ừ ẫ ượ ụ clorôx là màu l c nh t), danh t này ngày nay v n còn đ c dùng trong ngôn ng ữ
ọ ừ ắ ư ứ ế hoá h c Anh. Còn danh t clo trong ti ng Đ c và Nga mà GayLuytx c đ a ra là do
ụ ữ ọ ườ ch latinh chlorum có nghĩa là màu l c. Năm 1881, nhà bác h c ng ứ i Đ c
ị ọ ề ạ ơ ố ọ D vâyghe đ ngh g i clo là halogen, nghĩa là t o nên mu i, và g i các clorua kim
ạ ố ườ ả ừ ố lo i là haloit, nghĩa là gi ng mu i. Ngày nay ng i ta cũng dùng c hai danh t này.
ữ ữ ế ệ ậ ừ ệ Nh ng thí nghi m Đêvy và nh ng k t lu n rút ra t ọ thí nghi m đó làm cho m i
ườ ưở ụ ư ầ ầ ọ ớ ồ ng i tin t ng và d n d n các nhà bác h c khác c ng đ ng ý v i ông nh Bectôlê
ắ ứ (1881), GayLuyx c và Têna (1813), và ít lâu sau là Beczêliuyt. Vôle đã nghiên c u
ể ạ ồ ủ ệ ộ ờ trong phòng thí nghi m c a ông trong m t th i gian dài và đã k l i trong h i ký
ệ ừ ỏ ấ ủ ư ữ ể Beczêliuyt đã vi c ông t ỹ ề ả b nh ng quan đi m cũ k v b n ch t c a clo nh sau: ”
ứ ệ ề ế ươ quan tâm nhi u đ n vi c nghiên c u axit xianhidric mà tôi cũng đ ứ ng nghiên c u
ạ ữ ữ ế ề ệ ậ l ớ i. Ông vui lòng cho nh ng nh n xét v nh ng thí nghi m mà tôi đã ti n hành v i
ượ ớ ớ ằ ậ axit đó, nh n xét này đ c đăng trong “Jahresbericht” và đã nói v i v i tôi r ng s ự
ấ ấ ẽ ọ ồ ạ ủ t n t ế ề i c a axit nàys giúp cho h c thuy t v clo thêm chính xác. Tôi r t l y làm
ạ ừ ứ ả ị ng c nhiên là ông đã dùng danh t clo ch không ph i axit muariêvic b oxi hoá và
ủ ể ế ộ ồ ộ t ừ ướ tr c đ n nay ông là m t tín đ trung thành c a quan đi m cũ kĩ. Có m t hôm,
ậ ấ bà Anna nh n th y các bát đĩa có mùi axit oximuariêvic và Beczêliuyt đã nói: “Anna,
ư ế ữ ọ ọ bà không nên g i là axit oximuariêvic n a, hãy g i là clo, nh th đúng h n ơ ”.
ọ ổ ế ậ ỏ ườ ề ế Clo l ng do nhà v t lý và hoá h c n i ti ng ng i Anh là Faraday đi u ch năm
2.6H2O
ượ ữ ể ậ ướ 1823. Ông cho khí clo vào n ướ ở oC và đ 0 c c nh ng tinh th ng m n c Cl
ộ ố ụ ữ ể ồ ố có màu vàng l c. Khi cho nh ng tinh th đó vào trong m t ng cong hàn kín, r i đ t
ạ ầ ầ ằ ướ ượ ỏ nóng đ u này và làm l nh đ u kia b ng n c đá thí ông thu đ ấ c clo l ng. Áp su t
ế ể ự ệ ề ạ ở ở ể ừ ữ ầ c n thi t đ th c hi n đi u này t o b i clo thoát ra th khí t ế nh ng hydrat k t
ị tinh b đun nóng.
Brom
Bala (18021876)
ượ ậ ườ ứ Brom đ c công nh n do Angtoan Bala (18021876) ng i x Môngpeliê (Pháp)
ấ tìm th y năm 1826.
Antoine Jerome Balard (18021876) [Bala]
ườ ợ ủ ệ ọ ọ Sau khi h c xong tr ng trung h c, ông làm tr th phòng thí nghi m cho giáo s ư
ộ ủ ắ ầ ứ ề ệ ệ ả ọ ữ hóa h c Anggat. Có đi u ki n làm vi c, ông b t đ u nghiên c u th o m c c a nh ng
ầ ướ ơ ướ ặ ệ ế ấ ố ầ đ m l y n c m n. Trong lúc làm bay h i n c cho đ n khi xu t hi n mu i ăn, ông
ậ ướ ự ệ ợ ấ ằ nh n th y r ng trong n c cái cũng có Na ọ 2SO4. S ki n này đã g i ý cho nhà bác h c
ẻ ổ ứ ỉ ỉ ơ ữ ả ộ ướ ố ể ấ ở tr tu i m t ý nghĩ là ph i nghiên c u t m h n n a n c mu i đ tìm th y nó
ự ế ụ ứ ữ ệ ế ạ ộ ị nh ng ng d ng th c t . Ông ti n hành m t lo t các thí nghi m và đã xác đ nh đ ượ c
ớ ướ ụ ấ ậ ố ộ ỏ ằ r ng khi cho khí clo tác d ng v i n ệ c mu i thì có m t màu đ nâu đ m xu t hi n.
ướ ử ư ạ ủ ể ữ ề ề ơ N c r a tro c a rong bi n còn đ a l ọ i nhi u đi u quan tr ng h n n a. Khi cho
ướ ụ ướ ấ ấ ậ ộ n ộ c clo vào tinh b t tác d ng lên n c đó, Bala nh n th y m t ch t màu xanh ở
ướ ộ ớ ướ ẫ ằ phía d i và phía trên là m t l p n c có màu vàng th m. Ông cho r ng màu xanh là
ể ả ấ ợ ộ ủ c a h p ch t iot và tinh m t, và đ gi ủ ớ i thích màu vàng c a l p phía trên ông gi ả
ế ộ ợ ấ ủ ư ấ ớ ớ ợ ị thi t là trong l p đó có m t h p ch t c a clo v i iot. Nh ng ý đ nh tách h p ch t gi ả
ế ấ ạ ầ ạ ế thi t đó là phân tích nó thành các ph n c u t o đã không đem l ả i k t qu nào. Ông
ả ỏ ả ế ứ ặ ả ế ủ ộ ph i b gi thi ấ t th nh t và đ t gi thi t khác là màu vàng đó là c a m t nguyên t ố
ấ ớ ượ ỏ ị m i. Dùng ete, ông đã l y đ ụ c brom ra kh i dung d ch và khi cho bromua tác d ng
ượ ở ạ ỏ ỏ ớ v i axit sunfuric và mangan dioxit ông đã thu đ c brom d ng l ng màu đ nâu.
ọ ố ớ ế ướ ố Ông g i nguyên t m i này là murit (ti ng la tinh có nghĩa là n c mu i) và nó là
ố ấ ở ể ỏ ế ủ ề ộ nguyên t phi kim duy nh t th l ng. Bala đã vi t m t bài v phát minh c a minh
ế ủ ầ trên báo “ Annales de chimie et de physique” và theo ý ki n c a các th y giáo, ông đã
ư ế ế ệ ả ấ ọ ử ả g i b n báo cáo lên Vi n hàn lâm khoa h c Paris. Và n u nh k t qu đã tìm th y
ượ ộ ơ ế ậ ấ ọ đ ả c các nhà khoa h c xác nh n thì brom ph i là m t đ n ch t và x p trong cùng dãy
ớ v i clo và iot
ộ ộ ồ ể ể ủ ệ ậ Đ ki m tra phát minh c a Bala, Vi n hàn lâm đã thành l p m t h i đ ng khoa
ậ ự ứ ủ ắ ồ ọ ọ h c g m Gay Luyx c, Têna và Vôkêlen. H đã ch ng nh n s phát minh c a ông là
ố ủ ị ọ ề ắ ố ữ đúng đ n và đ ngh g i nó là brom do mùi hôi th i c a nguyên t đó (ch Hylap có
nghĩa là hôi th i) ố
ự ệ ướ ộ ườ Sau s vi c phát minh ra brom, Bala tr c kia là m t thanh niên ít ng i bi ế ế t đ n
ượ ợ ượ ưở ươ ủ ộ thì nay đ c Đêvy khen ng i và đ c th ng huy ch ng c a h i hoàng gia Anh vì
ủ ả ằ ớ ọ ụ ụ ệ ế ợ ph c v cho vi c k t h p công trình l n lao c a ông. Ông cho r ng khoa h c ph i “
ự ượ ư ầ ủ ể ấ ộ các l c l ng c a thiên nhiên đ nâng cao năng su t lao đ ng và đ a d n loài ng ườ i
ằ ẳ ọ ườ ề ế đ n bnìh đ ng b ng cách làm cho m i ng i đ u sung túc ” .
Liêbic
ế ọ ằ Nhà khoa h c danh ti ng Liêbic có nói r ng chính brom đã phát minh ra Bala. S ở
ư ế ể ắ ấ ộ ư dĩ ông phát bi u m t cách sâu s c nh th là vì ông đã có trong tay ch t brom nh ng
ự ệ ả ư ế ộ ông không tìm ra nó vì ông v i vã và thi u suy nghĩ. S vi c x y ra nh sau:
ấ ướ ự ử ứ ộ ộ ộ M t hãng buôn Đ c có g i cho Liêbic m t chai đ ng m t ch t n ầ c và yêu c u
ế ề ứ ỉ ả ờ ớ ư ấ ỉ ông cho bi t v ch t đó. Nh ng ông không nghiên c u t m và tr l i v i hãng buôn
ấ ướ ằ ộ ỗ ủ ủ ợ trên r ng ch t n c đó là m t h n h p c a clo và iot. Sau phát minh c a Bala thì
ậ ủ ậ ằ ớ ế ế ầ ớ ố ờ Liêbic m i nh đ n k t lu n c a mình và xác nh n r ng mình đã sai l m. Su t đ i
ứ ể ể ạ ộ ọ ớ ông không th tha th và rút ra bài h c cho mình: Không th có m t tai ho nào l n
ố ớ ữ ế ộ ọ ỏ ị ơ h n đ i v i m t nhà hoá h c khi mà ông ta không thoát kh i nh ng đ nh ki n và ra
ả ệ ượ ự ệ ứ s c gi ọ i thích m i hi n t ng mà không d a trên thí nghi m
Cac Lovic (18031890)
ứ ủ ữ ộ ớ ộ ộ Cùng m t lúc v i nh ng công cu c nghiên c u c a Bala, m t thanh niên khác là
ườ ạ ọ ứ Cac Lovic (1803 – 1890) sinh viên tr ng đ i h c Hâyđenbe cũng nghiên c u v ề
ố ở ươ ủ ế ồ ướ ề brom. S ng quê h ng c a minh, Lovic quan tâm đ n ngu n n c mi n Crâyxnac,
ượ ỏ ướ ồ ướ ạ đã tách đ ố c các mu i ra kh i n c đó r i cho khí clo đi vào n c cái còn l i. Anh
ấ ỏ ủ ề ử ệ ấ ấ ầ ộ th y xu t hi n m t ch t l ng màu vàng khó ng i. Lovic không có đ y đ v kinh
ư ơ ấ ỏ ủ ư ứ ệ ầ nghi m th c hành nên đã đ a ch t l ng cho th y giáo c a anh là giáo s G menlin.
ế ậ ứ ề ề ả ế Ông đã b o đi u ch th t nhi u và nghiên c u nó. Trong khi đó thì Bala đã vi ộ t m t
ề ự bài báo v s phát minh ra brom.
ư ậ ề ọ ố ớ ư ỉ Nh v y là ba nhà bác h c đ u có trong tay nguyên t m i là brom nh ng ch có
ỏ ề ư ể ả ị ụ ủ ế ệ ầ ắ Bala đã t ra đ y đ ngh l c và ý chí s c đá đ b o v quy n u ti n phát minh ra
ố nguyên t đó.
Iot
ế ỷ ầ ố ườ Cu ctoa hay mèo đen khám phá ra iot? Ngay đ u th k XIX ng i ta đã phát
ờ ỳ ế ề ả ộ minh ra iot. Đó là th i k mà quân đ i Pháp tr i qua nhi u năm chi n tranh xâm l ượ c,
ộ ượ ủ ế ầ ớ ố ỏ đòi h i m t l ư ng l n thu c súng đen mà thành ph n ch y u là diêm tiêu kali, l u
ỳ ượ ả ậ ừ Ấ ư ộ ượ ạ hu nh và than. Tho t tiên diêm tiêu kali đ c nh p c ng t n Đ , nh ng l ng d ự
ữ ở ế ấ ố ườ ả tr diêm tiêu ể ả đây chóng h t và đ s n xu t thu c súng ng i ta ph i chùng diêm
ủ ằ ố ố tiêu c a Chilê. Thu c súng làm b ng diêm tiêu Chilê không thua kém thu c súng tr ướ c
ễ ị ẩ ư ề ạ ấ kia v tính ch t phá ho i nh ng d b m, do đó mà không làm cho các chuyên gia
ộ ấ ề ặ ế ế ả ọ ổ chi n tranh hài lòng. M t v n đ đ t ra cho các nhà hoá h c là ph i bi n đ i diêm
ể ả ề ấ ế ượ ế i quy t đ ộ c n u có m t tiêu Chilê (NaNO3) thành KNO3 và v n d đó có th gi
ờ ấ ủ ặ ố ờ ườ ư mu i nào đó c a kali (clorua ho c cacbonat). Th i b y gi ng i ta còn ch a bi ế t
ữ ế ấ ố ỏ ỏ ớ ố nh ng m mu i clorua kali (mãi đ n năm 1858 m i tìm th y m Xtatfua) và mu i
2CO3. Ng
ấ ượ ế ả ấ ờ ườ kali duy nh t đ c bi ấ t và s n xu t lúc b y gi là K ề i ta đi u ch đ ế ượ c
ằ ố ướ ử ậ Ở ự ườ ố ỗ ể ộ ượ mu i đó b ng n c r a tro th c v t. Nga ng i ta đ t g đ có m t l ớ ng l n
ấ Ở ữ ướ ừ ườ ồ ố ể ấ ơ ch t đó. nh ng n c ít r ng thì ng i ta l y rong bi n đem ph i khô, r i đ t và
2CO3.
thuđ c Kượ
2CO3 và diêm tiêu.
Ở ề ấ ậ ươ ấ Pháp cũng v y, có r t nhi u ng ứ ả i nghiên c u s n xu t K
ố ở Trong s đó có Becna Cuoctoa (19771838) ố thành ph Đigiông.
Bernard Courtois (17771838) [Becna Cuoctoa]
ỏ ữ ơ ườ ơ ướ Ông t ra có óc quan sát h n nh ng n i khác và khi làm bay h i n ố c mu i ông
ệ ượ ệ ấ ấ ơ ộ ẫ th y xu t hi n h i iot màu tím. Ông không cho đó là m t hi n t ng ng u nhiên. Ông
ạ ề ầ ậ ủ ệ ượ ư ệ ế ấ làm l i thí nghi m nhi u l n và l u ý đ n tính ch t quy lu t c a hi n t ng đó, tính
ặ ủ ờ ự ư ấ ộ ớ ế ặ ạ ủ l p l i c a nó nh s có m t c a m t ch t m i còn ch a bi t luôn luôn có trong
ướ ọ ố n c mu i và g i là iot.
ượ ấ ế ề ự ệ ư Iot đ c tìm th y năm 1811. Chính Cuoctoa đã vi t v s ki n này nh sau:
ướ ế ừ ủ ề ề ị ộ ượ ể c cái c a dung d ch ki m đi u ch t rong bi n có m t l ớ ng khá l n “Trong n
ấ ỳ ạ ộ ấ ễ ỉ ầ ế ấ ố ổ m t ch t k l đáng chú ý. R t d tách ch t này ra. Mu n th ch c n đ axit
ướ ố ề ớ ỗ ơ ổ ộ sunfuaric vào n c cái và đun nóng h n h p trong bình c cong n i li n v i m t bình
ớ ế ủ ứ ấ ướ ạ ộ ị ạ ế ch a. Ch t m i k t t a d i d ng b t đen và khi b đun nóng thì l ơ i bi n thành h i
ấ ẹ ế ơ ạ ữ ự ể ả có màu tím r t đ p. H i đó k t tinh l i thành nh ng m nh tinh th óng ánh t a nh ư
ắ ỳ ạ ủ ơ ấ ớ ệ ể các tinh th sunfua chì ”. Màu s c k l c a h i ch t m i sinh ra giúp ta phân bi t nó
ấ ườ ấ ở ấ ớ v i các ch t đã bi ế ừ ướ ế tr c đ n nay và ng t t i ta còn th y ấ ữ ch t đó nh ng tính ch t
ệ ấ ọ ệ ạ ộ ặ đ c bi t làm cho vi c tìm ra nó có m t ý nghĩa r t tr ng đ i.
ợ ụ ườ ị ề L i d ng đi u hoang đ ng phát sinh ngay sau khi tìm ra iot. Trong bài “L ch s ử
ự ế phát minh ra quang tuy n X” đăng trong báo “T Nhiên” năm 1947, Greisitkin đã vi ế t:
ự ủ ằ ằ ố ộ “Cuoctoa có hai chai b ng th y tinh; m t chai ông đ ng thu c làm b ng tro rong
ể ượ ự ắ ồ ị bi n và r u. Chai kia đ ng dung d ch s t sunfat. Cuoctoa ng i ăn và trên vai ông có
ự ạ ộ ộ ặ ả m t con mèo đen. Đ t nhiên con mèo nh y và ch m vào chai đ ng axit sunfuric đ t
ấ ỏ ị ỡ ự ố ộ ộ ơ ạ c nh chai đ ng thu c. Hai chai b v , các ch t l ng tr n vào nhau và m t đám h i
ố ừ ấ ế ả ả ậ mau xanh tím b c lên t ọ đ t. Đó là iot. Vì v y mà y h c và ngành nhi p nh ph i nh ớ
ơ ề ệ n con mèo v vi c phát minh ra iot ”
ữ ề ế ộ ả ể ả ả ỏ ưở N u tin vào đi u đó thì nh ng đ c gi nào ít s nh s i có th có c m t ng là iot
ủ ữ ề ệ ế ủ ộ do con mèo tìm ra, còn vai trò c a nh ng đi u ki n kinh t và xã h i, vai trò c a con
ườ ử ỉ ụ ạ ị ng ể i đã sáng t o ra l ch s ch là đ giáo d c con mèo đó mà thôi.
ầ ặ ố ộ ỉ ườ ả ư ấ ườ M c d u Cu ctoa ch là m t ng i s n xu t diêm tiêu nh ng là ng ể i ham hi u
ế ộ ố ế ệ ẫ ấ ớ ớ ị bi t, kiên nh n và đã ti n hành m t s thí nghi m v i ch t m i. Ông đã xác đ nh
ượ ằ ế ợ ạ ạ ớ ớ ớ đ ớ ộ ố c r ng iot k t h p v i photpho, v i m t s kim lo i, v i hidro, nó t o thành v i
ộ ợ ấ ễ ổ amoniac m t h p ch t d n .
ổ ế ớ ồ ấ ờ ọ Ch t m i đ ng th i cũng làm cho hai nhà hoá h c n i ti ng là Gay Luytxac và
ậ ằ ả ư ế ế ấ ọ ộ ố Đêvy ph i l u ý. H đi đ n k t lu n r ng ch t đó là m t nguyên t ấ ấ có tính ch t r t
ố gi ng clo.
ứ ủ ọ ữ ế ả ố Năm 1813, Gay Luytxac và Đêvy công b nh ng k t qu nghiên c u c a h , Gay
ủ ơ ấ ọ ớ ọ ố luytxac g i ch t m i đó là iot, còn Đêvy thì g i là iodin do màu c a h i nguyên t đó
ữ ạ ắ ơ ố ả (do ch Hy L p iođex nghĩa là hoa tím). Năm 1814, GayLuytx c công b b n
ả ươ ố ầ ủ ề ườ ư ữ chuyên kh o t ng đ i đ y đ v iot mà ng ộ i ta xem nh là m t trong nh ng tài
ệ ả ố ặ ắ ấ ả ả ọ li u mô t các nguyên t ể đ c s c nh t. Trong b n chuy n kh o đó, nhà hoá h c Pháp
ề ọ ư ế ậ ậ ườ ọ đã l p lu n v h c thuy t các axit hidric (hidro axit nh ông th ng g i chúng), đã
ả ỉ ủ ữ ữ ấ ợ ọ ớ ỉ mô t ợ t m nh ng h p ch t quan tr ng c a iot, và khi so sánh chúng v i nh ng h p
ấ ủ ươ ứ ứ ằ ạ ch t c a clo t ng ng, ông đã ch ng minh r ng clo là “iot m nh”.
ừ ắ ọ ỏ ế ấ Tr GayLuytx c, Dêvy và vài ba nhà bác h c khác t ra r t quan tâm đ n iot, còn
ế ơ ố ọ ữ ố ạ đ i đa s các nhà bác h c khác trên th gi ọ ả í, trong s đó có c nh ng nhà bác h c
ữ ườ ứ ở ớ ề ỏ ố ờ ơ ố ớ Pháp, nh ng ng i cùng x s v i Cu ctoa đ u t ấ ra r t th đ i v i phát minh đó.
ấ ướ ế ủ ọ ố ườ Mãi đ n năm 1911, khi trên đ t n c c a nhà bác h c Cu ctoa ng ử i ta c hành
ể ễ ỷ ọ ệ ộ ớ ọ tr ng th l k ni m m t trăm năm ngày phát minh ra iot thì h m i nh t ớ ớ i
ể ặ ố ơ ư ấ ố ưở Cu ctoa, ng òi ta đã l y tên ông đ đ t cho thành ph n i ông sinh tr ng.
ệ ố ự ữ ầ ậ ấ ớ Khi thành l p h th ng tu n hoàn, Mendelêep th y có s không ăn kh p gi a các
ọ ủ ấ nguyên t ử ượ l ng và tính ch t hoá h c c a iot có nguyên t ử ượ l ả ng bé đáng lý ph i
ượ ế ướ ư ạ ả ế ở ả ế ủ đ c x p tr c Telu nh ng nó l i ph i x p ô sau Telu. Gi thuy t c a Mendelêep
ữ ầ ấ ướ ượ ủ ề ự v s sai l m c a nh ng nguyên t ử ượ l ng đã tìm th y tr c đâu không đ ấ c ch p
ữ ầ ặ ậ ượ ử ề ọ nh n m c d u nh ng nguyên t ử ượ l ng đó đã đ c nhi u nhà bác h c th đi th l ử ạ i
ề ầ ư ườ ủ ạ nhi u l n, trong đó có b n c a Mendelêep, ông Braone, giáo s tr ng đ i h c ạ ọ ở
ế ấ ạ ỉ ế ự ử ườ ớ ả Praha. Ch đ n ngày nay, d a trên thuy t c u t o nguyên t ng i ta m i gi i thích
ượ ạ ệ ề đ c đi u ngo i l nói trên.
ệ ướ Công nghi p axit HCl, Clo và n c Javen
2CO3.10H2O.
ụ ủ ả ẩ ươ ế ề Axit HCl là s n ph m ph c a ph ng pháp LeBlanc đi u ch Na
ụ ừ ệ ế ẫ ầ ườ Công nghi p natri cacbonat d n đ n th a HCl c n timd cách tiêu th . Ng i ta oxi
4 t m trong g ch x thu đ
ằ ẩ ạ ỉ ượ hóa HCl b ng oxi không khí, xt dd CuSO ự c Clo, dùng tr c
ề ế ế ặ ti p ho c đi u ch clorua vôi
2, Cl2, dd NaOH ho cặ
ố ươ ờ ả ệ ấ Cu i TK 18 ph ng pháp đi n phân ra đ i s n xu t ra H
ướ KOH, n c Javen.
ầ ở ứ Nhà máy LeBlanc đ u tiên ả Anh sau đó là Đ c, Pháp. Năm 1863 nhà máy s n
ấ ươ ự ở ỉ xu t theo ph ng pháp Slovay xây d ng ứ B , Anh, Đ c, Pháp…
ươ 3.2.5 Ch ng oxi
Ở ế ỷ ứ ế ọ ữ ể ề ố th k th VIII, nhà tri t h c Trung Qu c Mao Hoa đã cho nh ng đi u hi u bi ế t
ề ầ đ u tiên v oxi.
Ở ườ ự ổ ế ọ ọ ọ Châu Âu, ng i Ý t ủ ọ hào vì chính nhà h a h a sĩ và bác h c n i ti ng c a h là
ơ ươ ộ ỗ ế ờ ợ Lêôna đ Vanhxi (14511519) đ ồ ng th i đã nói đ n không khí là m t h n h p g m
ể ở ộ ố ỉ hai khí trong đó ch có m t khí dùng đ th và đ t cháy.
ế ằ ự ươ ự ư ự ả Robe Huc (16351703) đã qu quy t r ng s cháy cũng t ng t nh s hòa tan,
ấ ẵ ấ ả ộ tuy nhiên ch t cháy r t s n sàng hòa tan, không ph i trong toàn b không khí mà trong
ầ ủ ầ ặ ộ ệ ề m t ph n c a nó. Ph n này đ c bi t có nhi u trong diêm tiêu.
ơ ở ữ ệ ậ Năm 1669, trên c s nh ng thí nghi m hoàn toàn đáng tin c y, Giôn Maiôva đã đi
ậ ằ ứ ự ế ặ ả ộ ứ ế đ n k t lu n r ng không khí ch a m t th khí có kh năng duy trì s cháy và đ t tên
cho nó là "không khí phát h a".ỏ
ế ượ ề ở ạ ự ằ ố ơ Năm 1731, Henx đã đi u ch đ c oxi tr ng thái t do b ng cách đ t diêm tiêu
ứ ư ượ ầ ủ nh ng không ch ng minh đ c oxi là thành ph n c a không khí.
ơ ế ượ ề Năm 1774, Giôdep Prixt li (Joseph Priestley) đã đi u ch đ c khí oxi và nghiên
ấ ủ ấ ọ ứ c u các tính ch t quan tr ng nh t c a nó.
ơ ấ ấ ộ ợ ỏ JosephPriestley (Prixt ố ủ li) đã l y m t ít h p ch t th y ngân màu đ cho vào ng
ể ố ế ệ ấ ấ ậ ồ ấ nghi m r i dùng th u kính (do ông sáng ch ra) đ đ t nóng. Ông nh n th y có ch t
ư ủ ế ệ ầ ấ ấ ố khí b c ra và th y ngân óng ánh xu t hi n, khi ông đ a ch t khí này g n cây n n đang
ư ừ ự ế ế ấ ấ ộ cháy thì cây n n sáng r c ch a t ng th y, ch t này không làm ch t chu t mà trái l ạ i
ộ ấ ươ ỉ ạ ộ làm chu t r t t i t nh ho t đ ng.
ố ớ ơ ể ủ ụ ủ ề ệ ế ả Khi thí nghi m v tác d ng c a oxi đ i v i c th c a mình, ông đã chú ý đ n nh
ưở ố ủ ố ớ ơ ể ấ ớ ườ h ng t t c a ch t khí m i tìm ra đ i v i c th con ng ụ i và tiên đoán công d ng
ọ ủ c a nó trong y h c.
ớ ộ ỉ ị ượ ằ Ch sau đó m t năm, ông m i xác đ nh đ c r ng oxi có trong không khí.
ượ ườ ụ ể ơ Năm 17711772, d c sĩ ng i Th y Đi n là Carl Wihelm Scheele (Sil ) đã thu
ượ ơ ừ ề ấ ằ ế ợ ủ ể ấ đ c nhi u oxi h n t ớ 7 ch t khác nhau và th y r ng oxi c a khí quy n k t h p v i
ữ ầ ạ ấ các kim lo i, photpho, hidro, d u gai và nh ng ch t khác.
ủ ư ế ố ấ ả ậ Nh ng mãi đ n năm 1777 cu n sách c a Sil ơ ớ ượ m i đ c xu t b n, do v y vinh d ự
ườ ượ ơ phát minh ra oxi th ng đ c gán cho Prixt li.
ạ ườ ạ ọ Nhà bác h c vĩ đ i ng i Pháp Lavoadie (AntoineLaurent Lavoisier) tho t tiên
ạ ằ ở ơ ư ặ nghĩ r ng không khí t o b i nit ố và "không khí đ c" (khí cacbonic) nh ng sau khi đ t
ố ằ ủ ứ ấ ồ ộ oxit th y ngân (1775) ông đã tuyên b r ng không khí là đ ng nh t và không ch a m t
ặ ọ khí nào g i là "không khí đ c".
ủ ạ ờ ố Trong th i gian 12 ngày đêm, Lavoadie đã đ t kim lo i th y ngân trong bình c ổ
cong.
ủ ộ ớ ầ ủ ủ ậ ả ấ ố ộ ị Sau khi đ t, Lavoadie nh n th y m t ph n c a th y ngân b ph m t l p v y đ ỏ
ị ả ể và th tích không khí b gi m đi 1/5.
ầ ạ ự ự ấ ầ ọ Ph n không khí còn l i không duy trì s cháy và s hô h p, Lavoadie g i ph n này
ớ ượ ạ ữ ủ ạ ơ ố là "azot". Đ t m nh h n n a th y ngân oxit m i đ c t o thành, Lavoadie đ ượ ạ c l i
ự ự ủ ầ ấ ướ ụ ị th y ngân và ph n không khí duy trì s cháy và s hô h p tr c kia b hao h t. Nh ư
ứ ượ ặ ủ ự ự ệ ằ ậ v y là ông đã ch ng minh đ c b ng th c nghi m s có m t c a oxi trong không khí.
ằ ố ớ ủ ế ủ ề ầ ấ Nghĩ r ng nguyên t ấ m i này là thành ph n ch y u c a các ch t có nhi u tính ch t
ớ ặ ấ axit, Lavoadie m i đ t tên cho nó là oxi (ch t sinh ra axit).
ộ ả ọ ướ ệ Tháng 4 năm 1775, Lavoadie đã đ c m t b ng báo cáo tr c Vi n Hàn Lâm khoa
ố ế ằ ượ ọ h c Pari, trong đó ông tuyên b đã khám phá ra oxi, ông vi t r ng oxi đ ồ c tìm ra đ ng
ờ ở ề ươ ệ ườ th i b i Prixli, Sile và ông. Tuy nhiên v ph ng di n pháp lý ng ậ ỉ ừ i ta ch th a nh n
Prixli và Sile.
ượ ệ ầ ậ Cho dù Lavoadie không đ c công nh n là công đ u trong vi c tìm ra nguyên t ố
ế ớ ề ủ ư ậ ớ oxi nh ng toàn th gi i đ u công nh n công lao vô cùng to l n c a Lavoadie trong
ệ ố ầ ầ ọ vi c làm cho nguyên t oxi có t m quan tr ng hàng đ u.
ượ ể ẩ ấ ạ ả ộ Ngày nay oxi đ c dùng r ng rãi đ đ y m nh các quá trình s n xu t( quá trình
ự ệ ả ấ luy n gang thép, s khí hóa than đá, s n xu t axit sunfuric, axit nitric,..). Oxi còn đ ượ c
ộ ứ ữ ế ộ ọ ỏ ư dùng r ng rãi trong y h c, dùng cho nh ng chuy n bay cao, đ i c u h a và cho nh ng
ườ ng ợ ặ i th l n.
ư ỳ L u hu nh
ố ứ ượ ế ừ ờ ấ ư ề ơ Là nguyên t th hai đ c bi th i r t xa x a. Trong thiên nhiên, nhi u n i đã t t
ỏ ư ữ ể ỳ ườ ớ ế ư ớ ỳ có nh ng m l u hu nh. Đó cũng là lý do đ con ng i s m bi t l u hu nh. V i màu
ặ ệ ắ ạ ư ế ỳ ườ vàng đ c bi t và mùi h c t o thành khi cháy, l u hu nh đã khi n ng i ta chú ý.
ề ướ ả ườ ổ ạ ế Kho ng 4000 năm v tr ữ c, nh ng ng i c Hy L p đã bi ơ ạ t dùng khí sunfur t o
ể ẩ ừ ư ả ắ ố ỳ ườ ư thành khi đ t cháy l u hu nh đ t y tr ng v i. T lâu ng ỳ i La Mã đã dùng l u hu nh
ể ế ượ đ ch d ẩ c ph m.
ư ượ ữ ế ỳ L u hu nh còn đ ụ c dùng vào nh ng m c đích chi n tranh
ệ ờ ổ ả ầ ủ Vào th i Trung c , nhà luy n kim Agriconla đã mô t ấ ủ ư khá đ y đ tính ch t c a l u
ỳ ươ ế ư ế ư ể ề ỳ ỳ hu nh, ph ng pháp làm thăng hoa đ tinh ch l u hu nh, cách đi u ch l u hu nh t ừ
ạ ặ sunfua kim lo i n ng .
ư ữ ộ ố ớ ế ủ ể ấ ớ ỳ L u hu nh đã gi ữ m t vai trò r t to l n đ i v i nh ng quan đi m lý thuy t c a các
ả ự ế ợ ủ ư ư ậ ọ ỳ nhà gi kim thu t. H xem l u hu nh nh là s k t h p c a axit sunfuric và nhiên t ố ,
ữ ủ ệ ệ ể ấ ầ ấ ộ ộ và là m t bi u hi n hoàn thi n c a ch t cháy, m t trong nh ng "ch t ban đ u ch ủ
ủ ố ch t" c a thiên nhiên.
ậ ả ấ ố ấ ị ừ Năm 1770, Lavoadie đã th a nh n b n ch t nguyên t và tính ch t không b phân
ủ ư ỳ tích c a l u hu nh.
ỏ ư ự ỳ ở ướ ấ ả ở ữ S khám phá ra nh ng m l u hu nh sâu d i đ t kho ng 100200 m bang
ộ ả ỹ ưở ớ ế ề ư ỳ Luidiana (M ) đã có m t nh h ố ớ ề ng l n đ i v i n n kinh t v l u hu nh.
ơ ớ ế ị ế ả ợ ụ Tr i qua 25 năm đ n năm 1890, Hecman Fras m i quy t đ nh l i d ng nhi ệ ộ t đ
ả ọ ượ ỏ ủ ư ể ơ ỏ ỳ ấ nóng ch y th p và tr ng l ặ ấ ư ng riêng nh c a l u hu nh đ b m lên kh i m t đ t l u
ỳ ệ ấ ả hu nh đã đ ượ ướ c n ộ c đun quá làm nóng ch y và cu c thí nghi m đã r t thành công.
ỹ ư ọ ượ ươ Năm 1930, k s hóa h c Liên xô Vônkôp đã tìm ra đ ộ c m t ph ấ ng pháp l y
ỳ ừ ặ ươ ấ ơ ả ả ỏ ư l u hu nh t qu ng. Ph ữ ng pháp đó r t đ n gi n và không đòi h i ph i có nh ng
ế ị ắ ề ồ ấ ớ ắ ơ ướ ỉ ầ ữ ướ thi t b đ t ti n mà ch c n nh ng n i h p không l n l m dùng h i n c nén d i áp
ậ ấ ễ ấ ẩ ấ ờ ộ su t 56 atm. Quá trình di n ra r t nhanh (34gi ) và cho m t ph m v t r t nguyên
ư ứ ấ ỳ ch t ch a 99,9% l u hu nh.
Selen
ượ ấ ươ ổ ế ề ộ ố Selen đ c tìm th y t ng đ i mu n (1817), đi u đó là do nó ít ph bi n trong
ề ọ ượ ọ ủ ữ ấ ấ thiên nhiên (6.105% v tr ng l ố ng) và do nh ng tính ch t hóa h c c a nó r t gi ng
ể ướ ấ ỳ ộ ố ư ặ ư l u hu nh và telu. R t có th tr ọ c kia m t s nhà bác h c đã g p selen nh ng h ọ
ứ ể ượ ư ủ ả ấ ấ ỳ không th ch ng minh đ ố c b n ch t riêng c a nó vì selen và l u hu nh r t gi ng
nhau.
ệ ủ ờ ấ ủ ệ ằ ấ ọ ố Quan ni m c a các nhà hóa h c th i y cho r ng đó là d u hi u c a nguyên t telu
ự ớ ư ỳ ượ ở ố ộ vì telu là m t nguyên t ố ươ t ng t v i l u hu nh đã đ c tìm ra ế ỷ cu i th k XVIII.
ậ ằ ề ầ ế ủ ế ủ ứ ế ỹ ộ Phân tích k nhi u l n k t t a, Beczêliuyt k t lu n r ng trong k t t a có ch a m t
ư ạ ế ấ ủ ấ ủ ự ế kim lo i ch a bi ố t, tính ch t c a nó gi ng tính ch t c a telu t ả ệ do. K t qu vi c
ấ ủ ế ủ ứ ố ượ ố ộ ố nghiên c u k t t a và m t s tính ch t c a nguyên t đã đ ạ c ông công b trên t p
ặ ọ ố ớ ậ chí "Niên giám hóa h c và v t lý". Ông đ t tên cho nguyên t ế m i là selen (theo ti ng
ặ ạ Hy l p "selenne" có nghĩa là m t trăng).
ặ ở ạ ự ỳ ườ ở ạ ấ Selen r t ít g p tr ng thái t ớ ư nhiên cùng v i l u hu nh mà th ng ỗ d ng h n
ớ ồ ợ h p đ ng hình v i các sunfua.
Ở ắ ầ ượ ả ấ Liên xô, selen b t đ u đ c s n xu t vào năm 1928.
ượ ủ ề ề ế ố Selen đ c dùng nhi u trong các ngành khác nhau c a n n kinh t qu c dân: k ỹ
ồ ố ủ ệ ệ ệ ệ ậ thu t đi n, công nghi p luy n kim, công nghi p cao su, th y tinh, đ g m,...
Telu
ậ ọ ừ ế ở ạ ấ ọ T lâu các nhà khoáng v t h c đã bi t telu tr ng thái thiên nhiên, h tìm th y nó
ề ắ ộ ố ả ờ ộ ấ ủ không nhi u l m trong m t s sunfua. Tuy nhiên trong m t th i gian dài b n ch t c a
ố ư ượ ẫ ỏ nguyên t này v n ch a đ c làm sáng t .
ộ ỹ ư ỏ ướ ề ổ Năm 1782, m t k s m n c Áo là Muller (v sau đ i tên là Von Raysenstein) đã
ặ ắ ọ ộ ượ ữ ạ ạ ứ phân tích hóa h c m t th qu ng tr ng và đã tách đ ữ c nh ng h t kim lo i có nh ng
ấ ộ ượ ọ ườ tính ch t đ c đáo, nó đ c g i tên là aurum paradoxum (vàng khác th ng).
ứ ạ ằ ộ ọ ơ ị Năm 1798, Nhà hóa h c Đ c Klap rop đã xác đ nh r ng kim lo i đó là m t nguyên
ố ớ ữ ấ ọ t m i và g i nó là telu (ch latinh "tellus" có nghĩa là đ t).
ộ ờ ượ ư ộ ạ Trong m t th i gian dài, telu đ c coi nh m t kim lo i. Năm 1832 sau khi tìm ra
ượ ấ ủ ỉ ữ ứ ỉ ữ ợ đ ấ c selen, Beczêliuyt đã nghiên c u t m nh ng tính ch t c a telu và nh ng h p ch t
ữ ư ự ấ ừ ấ ố ở ỳ ủ c a nó và cho th y có s r t gi ng nhau gi a l u hu nh, selen và telu. T đó tr đi,
ượ ư ố telu đ c đ a vào danh sách các nguyên t phi kim.
ề ọ ấ ượ ở ạ ự Telu có r t ít trong thiên nhiên (106 % v tr ng l ng), có tr ng thái t nhiên và
ạ ặ ấ ủ ộ ố ạ ợ trong các h p ch t c a m t s kim lo i quý và kim lo i n ng.
ứ ả ế ớ ặ ấ ỉ M c dù ngày nay m c s n xu t telu hàng năm trên th gi ụ ấ i ch có vài ch c t n
ư ụ ở ệ ấ nh ng các ngành áp d ng nó đã tr ệ ệ nên r t phong phú. Hi n nay công nghi p luy n
ữ ụ ậ ơ ỹ ị ệ kim là n i tiêu th telu chính. Ngoài ra, telu có giá tr trong nh ng ngành k thu t hi n
ấ ủ ữ ạ ẫ ạ ớ ợ ộ ạ đ i, nh ng h p ch t c a nó v i kim lo i (telurua) có tính bán d n và có đ nh y cao
ế ượ ề ố ạ ứ ạ ố ớ đ i v i các lo i b c x . Vì th chúng đ c dùng làm ng kính truy n hình.
Poloni
ề ự ồ ạ ủ ố ứ Năm 1870, Mendeleep đã tiên đoán v s t n t i c a nguyên t này căn c vào v ị
ớ ư ủ ỳ ươ trí c a nó trong cùng nhóm v i l u hu nh, selen và telu. Tuy nhiên ph ng pháp hóa
ườ ướ ụ ượ ể ố ọ h c thông th ng tr c đây không áp d ng đ c đ tìm ra nguyên t ộ này vì nó thu c
ủ ữ ố ạ ự dòng dõi c a nh ng nguyên t phóng x t nhiên.
ệ ượ ề ơ ữ ậ ạ Li n sau khi Becc ren khám phá ra hi n t ng phóng x , nhà n v t lý và hóa
ợ ủ ứ ắ ộ ư ọ h c Balan Mari Sklađopska, v c a giáo s Pie Quyri, b t tay nghiên c u m t cách có
ệ ượ ạ ở ệ ố h th ng hi n t ả ng này. B i vì tia phóng x có kh năng ion hóa không khí nên bà đã
ệ ể ố ế ữ ấ ệ dùng máy đi n nghi m đ đo. Bà mu n bi t ngoài urani ra còn có nh ng ch t nào khác
ươ ự ề ấ t ng t ư v tính ch t nh urani không.
ủ ề ậ ượ ự ướ ế Đ tài lu n án ti n sĩ c a bà đã đ ệ c th c hi n theo h ệ ng này. Bà phát hi n
ế ầ ặ ớ ấ ủ ạ ấ qu ng urani thiên nhiên có tính phóng x g p nhi u l n so v i oxit nguyên ch t c a
ắ ầ ạ ủ ề ặ ạ ị nó. Bà b t đ u tách qu ng ra nhi u phân đo n và xác đ nh tính phóng x c a chúng.
ạ ấ ạ ầ ớ ớ ằ Phân đo n tách v i bitmut sunfua có tính phóng x g p 400 l n so v i urani. Vì r ng
ế ư ạ ả ế ằ bitmut sunfua tinh khi t không có tính phóng x nên bà đ a ra gi thuy t r ng trong
ắ ả ạ ộ ố ắ phân đo n này ch c ch n ph i có m t nguyên t ạ ạ phóng x m nh t n t ồ ạ ướ ạ i d ng i d
ấ ạ t p ch t.
ọ ủ ệ ạ ộ ọ T i cu c h p c a Vi n Hàn lâm khoa h c Pari ngày 18 tháng 7 năm 1898, ông bà
ề ề ộ ạ ớ ứ ả ấ ọ ặ Quy ri đã đ c b n báo cáo nhan đ "v m t ch t phóng x m i có ch a trong qu ng
ạ ầ ữ ậ ầ ượ ư urani". Thu t ng "tính phóng x " l n đ u tiên đ ả c đ a ra trong b n báo cáo này đ ể
ấ ạ ộ ươ ọ ề ị ặ ớ nh n m nh nguyên t ố ượ đ ằ c tìm ra b ng m t ph ng pháp m i. H đ ngh đ t tên
ố ừ ế ổ ố nguyên t là poloni (t ti ng latinh "Polonia" là t ủ qu c Balan c a bà Curie).
Hiđro peoxit
2 tác d ng v i axit. Trong chi n tranh th gi
ượ ụ ế ớ Đ c tìm ra năm 1818 khi cho BaO ế ớ i
ứ ượ ự ề ườ ứ ử ệ th hai đ c dùng nhi u trong quân s (ng i Đ c làm nhiên li u tên l a).
Axit sunfuric
2SO4 là hóa ch t làm c s cho m i công
ệ ầ ơ ở ấ ọ Đi đ u là công nghi p axit sunfuric, H
ệ ọ ươ ụ ồ ờ nghi p hoá h c. Ph ng pháp bu ng chì ra đ i th k tr ế ỉ ướ ượ ổ ứ c đ ch c liên t c, đi c t
3. Năm 1818 đ
ừ ệ ợ ượ ả ế ằ t ỗ nguyên li u là h n h p S và KNO ặ c c i ti n b ng cách dùng qu ng
ắ ắ ồ ắ pirit s t FeS ồ 2 thay S. Năm 1827 g n thêm vào bu ng chì tháp G. Luys c đã thu h i các
ụ ệ ạ ơ i thêm tháp Glôv (1817 1902) cho khí NO, NO2 có nhi m v xúc tác. Năm 1871 l
0, có th coi k thu t s n ậ ả
ượ ộ ặ ừ ậ ạ ồ ể ỹ phép thu đ ặ ơ c lo i axit đ m đ c h n, n ng đ đ c t 52 – 60
ấ ằ ồ ỉ xu t b ng bu ng chì đã hoàn ch nh lúc này.
ả ấ ố ớ ọ Axit sunfuric b c khói – g i là oleum s n xu t v i quy mô công nghi p ệ ở
ướ ứ ằ ắ ươ ả Nothaosen (Nordhausen) n c Đ c b ng cách nung s t sunfat. Ph ấ ng pháp s n xu t
ế ạ ấ ượ ề ừ ằ b ng ti p xúc dùng các oxit kim lo i làm ch t xúc tác đ c Vôle đ ra t năm 1852 và
ỉ ượ ư ế ỉ ư ệ ố ả ế c i ti n nh ng ch đ c đ a vào công nghi p cu i th k 19.
ả ế ậ ả ữ ấ Kĩ thu t s n xu t axit sunfuric có nh ng c i ti n:
ươ ượ ế ừ + ph ng pháp nitro hóa trong phòng chì đ c ti n hành t ằ 1920, sau đó thay b ng
ươ ph ng pháp tháp.
ươ ờ ầ ữ ế ầ + Ph ằ ng pháp ti p xúc ra đ i đ u nh ng năm 30, ban đ u xt Pt sau đó thay b ng
V2O5
ươ ố ộ ả ứ ằ 3.2.6 Ch ọ ng t c đ ph n ng và cân b ng hóa h c
ứ ớ ủ ấ ọ Nghiên c u s m nh t là Alexander Williamson, 1824 – 1904, h c trò c a Libic,
ả ứ ứ ế ề ế nghiên c u ph n ng đi u ch ete.Ti p đó là Ludwig Ferdinand Wilhelmy, 18121864,
ượ ả ứ ứ ả ị ườ ơ ướ ụ ủ d c sĩ, nghiên c u ph n ng ngh ch đ o đ ng saccaroz d i tác d ng c a axit.
ế ả ưở ố ượ ủ ấ ế ố ộ Bectole cũng đã quan tâm đ n nh h ng c a kh i l ả ứ ng ch t đ n t c đ ph n ng
ư ế ể ế ả nh ng đ u không đi đ n k t qu rõ ràng.
ụ ứ ể Năm 1867, 2 nhà nghiên c u Th y Đi n Gulberg, 1836 – 1902 và Peter
ậ ả ưở ố ượ ủ ứ ụ ồ Wage,1833 1900 tìm ra quy lu t nh h ng c a kh i l ộ ng tác d ng (t c n ng đ )
ả ứ ố ượ ụ ậ ị ế ố ộ đ n t c đ ph n ng ( đ nh lu t tác d ng kh i l ng).
Xúc tác
ệ ượ ư ư ị Khái ni m xúc tác đ ọ c Beczeliut đ a ra năm 1835 nh ng b các nhà khoa h c
ươ ờ đ ng th i công kích.
ư ấ ấ ị Năm 1901 Wilhelm Oswald, 18531932, đ a ra đ nh nghĩa ch t xúc tác: ch t làm
ổ ố ộ ả ứ ư ả ặ ẩ ố thay đ i t c đ ph n ng nh ng không có m t trong s n ph m cu i cùng.
ơ ơ Nguyên lí L Sat liê
ơ ơ ể ể ằ ị Năm 1884 L Sat liê ( Pháp) đã phát bi u nguyên lí chuy n d ch cân b ng sau 1
ứ ả ờ ưở ệ ộ ấ ồ ộ th i gian dài nghiên c u nh h ủ ng c a nhi ả ứ t đ , áp su t, n ng đ lên các ph n ng
ậ ị thu n ngh ch.
ướ ạ ư ẫ ổ Năm 1925 ông trình bày nguyên lí d ớ i d ng t ng quát nh ngày nay v n dùng v i
ơ ơ tên nguyên lí L Sat liê.
ộ ố ươ ể ư ư ệ ị ử ọ 3.3 M t s ph ng pháp đ đ a t ạ ọ li u l ch s hóa h c vào d y h c
ươ ệ 3.3.1 Ph ể ng pháp k chuy n
ệ ể ươ ờ ặ ể ậ ạ ệ ộ K chuy n là ph ng pháp giáo viên dùng l i, đi u b , nét m t đ thu t l ộ i m t
ệ ế ộ ọ câu chuy n có n i dung liên quan đ n bài h c.
ộ ố ạ ệ ể ọ M t s d ng chuy n k hóa h c
ể ề ệ ọ + Chuy n k v các nhà bác h c.
ể ề ị ế ị ử ử ệ ố + Chuy n k v l ch s các phát minh sáng ch , l ch s tìm ra các nguyên t , các
ấ ấ ọ ợ ơ đ n ch t và h p ch t hóa h c.
ờ ố Ứ ủ ụ ọ + ng d ng c a hoá h c trong đ i s ng hàng ngày.
ờ ố ệ ạ ứ ự ệ ộ ộ + Chuy n có th c trong đ i s ng xã h i (quá kh và hi n t i) có n i dung hóa
h c.ọ
ữ ệ ể ầ ả ả ọ ọ Nh ng yêu c u khi k chuy n vui hóa h c: đ m b o tính khoa h c, tính ngh ệ
ư ạ ụ ậ ợ ờ thu t, tính s ph m, tính giáo d c và th i gian h p lý.
ươ ự ả ẽ 3.3.2 Ph ng pháp tr c quan: dùng tranh nh, hình v
ủ ả ọ Tranh nh chân dung c a các nhà hóa h c.
ả ố ọ ủ Tranh nh c a các nguyên t hóa h c.
ộ ố ẽ ữ ọ M t s hình v mô t ả ạ l ứ ủ i nh ng nghiên c u c a các nhà bác h c.
ụ ả ẽ Tác d ng tranh nh, hình v
ườ ệ + Giúp giáo viên tăng c ả ộ ng thông tin m t cách hi u qu .
ọ ể + Giúp h c sinh hi u nhanh, chính xác.
ế ệ ờ + Giúp giáo viên ti t ki m th i gian
ọ ớ + Làm h c sinh chú ý, nh lâu.
ộ ố ả ẽ M t s tiêu chu n c a tranh nh, hình v ẩ ủ
ủ ễ ả ả ả ẩ ỹ + Ph i sáng s a, d coi, đ m b o tính th m m .
ứ ầ ể ệ ế ề ạ ộ + Th hi n rõ ràng n i dung ki n th c c n truy n đ t.
ườ ọ ậ ữ ế ứ ả ầ + Giúp ng i h c t p trung vào nh ng chi ti t chính c n ph i nghiên c u, không
ế ề quá nhi u chi ti t.
ỉ ệ ướ ố + T l kích th c hài hoà, cân đ i.
ặ ỡ ẹ ắ ợ + Màu s c phù h p, không quá s c s lòe lo t.
ươ ứ 3.3.3 Ph ng pháp nghiên c u
ụ ứ ề ầ ọ ạ Giáo viên nêu đ tài nghiên c u, phân tích cho h c sinh m c đích c n đ t,
ướ ệ ẫ ả ọ ự ự ứ ề ượ h ng d n tài li u tham kh o, h c sinh t l c nghiên c u đ tài đ c giao.
ự ứ ứ ế ự ự
Khi nghiên c u các ki n th c LSHH giúp phát huy tính tích c c, t l c, ch ủ
ứ ủ ọ ế ệ ế ộ đ ng tìm ki m, phát hi n ra ki n th c c a h c sinh.
ộ ố ộ ứ ể ề M t s n i dung v LSHH mà GV có th cho HS nghiên c u:
ề ị ủ ử ể ộ ố + Tìm hi u v l ch s phát minh c a m t nguyên t
ể ề ộ ế ệ ọ ộ ọ + Chuy n k v m t nhà bác h c có liên quan đ n n i dung bài h c.
ể ủ ọ ự ế ọ + Tìm hi uể s phát tri n c a h c thuy t khoa h c
ế ầ ậ Ph n C: K t lu n
ộ ầ ữ ệ ư ư ệ ị ự ủ ọ ị ẳ Thêm m t l n n a chúng ta cùng kh ng đ nh s quan tr ng c a vi c đ a t li u l ch
ạ ọ ữ ứ ế ổ ử s hóa h c và d y h c ọ ở ườ tr ứ ng ph thông. Khi nghiên c u nh ng ki n th c hi n t ệ ạ i
ể ỏ ử ủ ể ể ị ầ c n tìm hi u quá trình phát tri n trong l ch s . Và không th b qua vai trò c a ng ườ i
ầ ự ụ ướ ề ọ ẫ ọ ườ ứ ế ộ Th y l a ch n, truy n th , h ng d n h c sinh trên con đ ng lĩnh h i ki n th c.
ệ ả Tài li u tham kh o
ụ ạ ộ ươ ạ ọ ọ Ph ẳ ng pháp d y h c hoá h c – sách cao đ ng
ụ ậ ư ạ , t p 1, NXB giáo d c. s ph m
ễ ễ ệ ễ ế ố ư ệ ả T li u gi ng
t Huy n, Nguy n Qu c Tín (1992),
ọ ạ d y hóa h c 10 , NXB GD.
ệ ể ọ Truy n k các nhà Bác h c Hóa h c, ễ 3. Nguy n Duy Ái, ọ NXB GD.
ề ị ả ư ạ ạ Gi ng d y hóa h c ọ ở ườ tr ổ ng ph thông,
ĐH S Ph m TP
HCM.
ề ị ư ậ ạ ọ Lí lu n d y h c hóa h c
ạ ọ , ĐH S Ph m TP HCM.
ủ ề ạ ọ ị ị ư ệ ọ ạ T li u d y h c v ề
ầ ố ả b ng tu n hoàn và các nguyên t hóa h c, ọ NXB ĐHSP.
ử ị L ch s hóa h c, ọ 7. Hoàng Ng c Cang (2001), ọ NXB Giáo D c.ụ
ễ ử ậ ọ ị ọ ỹ ậ L ch s hoá h c, t p 1
, NXB Khoa h c k thu t.
ễ ạ ị ử ị L ch s tìm ra các nguyên
ố t ọ ậ hóa h c, t p 2, NXB Thanh Niên.
