Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
Ờ Ở Ầ L I M Đ U
ườ ấ ủ ấ ả ụ ả ể Phát tri n con ng i là m c tiêu cao c nh t c nh t c a toàn nhân
ứ ạ ượ ộ ỉ lo i. Làn sóng văn minh th ba đang đ c loài ng ườ ớ i t i m t k nguyên
ể ọ ữ ả ớ ở ườ ố ư m i, m ra bao kh năng đ h tìm ra nh ng con đ ng t i u đi t ớ ươ ng i t
ệ ố ố ả ủ ủ ự ộ lai. Trong b i c nh đó s tan rã c a h th ng xã h i ch nghĩa càng làm
ự ườ ự ả cho các t ư ưở t ng t ế do tìm ki m con đ ệ ấ ng kh quan nh t cho s nghi p
ườ ệ ủ ễ ế ậ ể phát tri n con ng i Vi t Nam càng d đi đ n ph nh n vai trò và kh ả
ủ ủ năng c a ch nghĩa Mác Lênin.
ự ế ườ ẽ ể Trong th c t , không ít ng ả i r ngang đi tìm kh năng phát tri n đó
ư ả ề ườ ở ề ụ ự ủ trong ch nghĩa t b n. Nhi u ng ệ i tr v ph c sinh và tìm s hoàn thi n
ườ ề con ng i trong các tôn giáo và h t ệ ư ưở t ố ng truy n th ng, con ng ườ ạ i i l
ữ ạ ớ ợ ơ ớ “sáng t o” ra nh ng t ư ưở t ng, tôn giáo m i cho “phù h p” h n v i con
ườ ệ ậ ạ ệ ộ ng i Vi t Nam hi n nay. Song nhìn nh n l ậ ự i m t cách th t s khách quan
ọ ự ồ ạ ủ ủ ộ và khoa h c s t n t i c a ch nghĩa Mác Lênin trong xã h i ta, có l ẽ
ủ ậ ượ ư ủ ự ể ộ ọ không ai ph nh n đ c vai trò u tr i và tri n v ng c a nó trong s phát
ể ườ tri n con ng i.
ơ ở ậ ủ ụ ạ ọ Trên c s v n d ng khoa h c và sáng t o ch nghĩa Mác Lênin v ề
ườ ạ ộ ứ ư ủ ươ con ng ị ầ i h i ngh l n th t ấ c a ban ch p hành trung i t ng khoá VII,
ế ề ệ ể ề ả ườ ị Đ ng ta đã đ ra và thông qua ngh quy t v vi c phát tri n con ng i Vi ệ t
ớ ư ệ ế ề ệ ể ườ ệ Nam toàn di n v i t cách quy t v vi c phát tri n con ng i Vi t Nam
ớ ư ự ủ ự ự ệ ộ ộ ệ toàn di n v i t ớ cách là “đ ng l c c a s nghi p xây d ng xã h i m i
ụ ủ ờ ộ ườ ể ủ ồ đ ng th i là m c tiêu c a ch nghĩa xã h i. Đó là “con ng i phát tri n cao
ệ ườ ề ể ề ấ ầ ề v trí tu , c ng tráng v th ch t, phong phú v tinh th n, trong sáng v ề
ạ ứ đ o đ c”.
ứ ậ ượ ầ ủ ề ấ ọ ườ Do nh n th c đ c t m quan tr ng c a v n đ con ng i, em đã
ề ọ ủ ề ể ườ ch n đ tài: ủ “Quan đi m c a ch nghĩa Mác v con ng i”.
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
Ộ N I DUNG
ƯƠ Ủ Ậ Ề ƯỜ CH Ủ NG I. LÝ LU N C A CH NGHĨA MÁC V CON NG I.
ả ườ ấ ủ I.B n ch t c a con ng i.
ủ ể ế ọ ướ ườ a. Quan đi m c a các nhà tri t h c tr ề c Mác v con ng i:
ề ể ườ ữ ề ấ ộ ấ Có th nói v n đ con ng ọ i là m t trong nh ng v n đ quan tr ng
ấ ủ ề ượ nh t c a th gi ế ớ ừ ướ ớ tr c t i t ấ i nay. Đó là v n đ mà luôn đ c các nhà khoa
ữ ứ ắ ấ ộ ọ h c, các nhà nghiên c u phân tích m t cách sâu s c nh t. Không nh ng th ế
ọ ủ ộ ư ề ề ề ườ trong nhi u đ tài khoa h c c a xã h i x a và nay thì đ tài con ng i là
ộ ượ ứ ổ ạ ặ ệ m t trung tâm đ c các nhà nghiên c u c đ i đ c bi ự t chú ý. Các lĩnh v c
ọ ọ ọ ế ọ ừ ấ ớ ộ ọ ị tâm lý h c, sinh h c, y h c, tri t h c, xã h i h c.v.v...T r t s m trong l ch
ế ườ ừ ứ ề ỗ ử s đã quan tâm đ n con ng i và không ng ng nghiên c u v nó. M i lĩnh
ố ư ự ứ ể ề ế ự v c nghiên c u đó đ u có ý nghĩa riêng đ i v ói s hi u bi t và làm l ợ i
cho con ng i.ườ
ấ ứ ộ ự ơ ự H n b t c m t lĩnh v c nào khác, lĩnh v c tri ế ọ ạ t h c l ề i có nhi u
ự ấ ể ẫ ậ ứ mâu thu n trong quan đi m, nh n th c và nó đã gây nên s đ u tranh không
ế ừ ữ ậ ườ ứ ậ ị bi t khi nào d ng. Nh ng l p tr ộ ng chính tr trình đ nh n th c và tâm lý
ườ ứ ư ữ ữ ủ c a nh ng ng i nghiên c u khác nhau và do đó đã đ a ra nh ng t ư ưở ng t
ướ ả ế h ng gi i quy t khác nhau.
ề ậ ớ ấ ườ ế ọ ể ự ỏ Khi đ c p t ề i v n đ con ng i các nhà tri t h c đ t ự h i: Th c
ấ ườ ả ờ ể ả ỏ ả ch t con ng i là gì và đ tìm cách tr l i câu h i đó ph i gi ế i quy t hàng
ẫ ạ ườ ế ọ lo t mâu thu n troch chính con ng i. Khi phân tích các nhà tri t h c c ổ
ườ ộ ể ụ ự ể ộ ỏ ạ đ i coi con ng i là m t ti u vũ tr , là m t th c th nh bé trong th gi ế ớ i
ấ ớ ườ ụ ả ấ ườ ậ ả ộ r ng l n, b n ch t con ng i là b n ch t vũ tr . Con ng i là v t cao quý
ấ ể ủ ỉ ứ ầ ờ ấ nh t trong tr i đ t, là chúa t c a muôn loài. Ch đ ng sau th n linh. Con
ủ ầ ầ ầ ồ ng ườ ượ i đ c chia làm hai ph n là ph n xác và ph n h n. Ch nghĩa duy tâm
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ầ ồ ượ ế ị ằ và tôn giáo thì cho r ng: Ph n h n là do th ng đ sinh ra; quy đ nh, chi
ạ ộ ủ ầ ố ọ ph i m i ho t đ ng c a ph n xác, linh hoòn con ng ườ ồ ạ i t n t i mãi mãi.
ủ ậ ượ ạ ọ ế ị ằ ầ Ch nghĩa duy v t thì ng i h cho r ng ph n xác quy t đ nh và chi c l
ấ ử ả ầ ậ ố ồ ồ ph i ph n h n, không có linh h n nào là b t t ứ c , và quá trình nh n th c
ừ ượ ệ ế ọ đó không ng ng đ c phát hi n. Càng ngày các nhà tri t h c tìm ra đ ượ c
ườ ừ ụ ắ ậ ướ ấ ủ ả b n ch t c a con ng i và không ng ng kh c ph c lý lu n tr c đó.
ế ọ ế ỷ ể ể ế ọ ề Tri t h c th k XV XVIII phát tri n quan đi m tri t h c v con
ườ ơ ở ọ ự ắ ầ ụ ắ ng i trên c s khoa h c t ể nhiên đã kh c ph c và b t đ u phát tri n.
ủ ậ ườ ư ộ ộ ậ ộ Ch nghĩa duy v t máy móc coi con ng i nh m t b máy v n đ ng theo
ậ ổ ủ ủ ế ộ ọ m t quy lu t c . H c ch nghĩa duy tâm ch quan và thuy t không th bi ể ế t
ặ ả ạ ộ ủ m t m t coi cái tôi và c m giác c a cái tôi là trung tâm sáng t o ra cái
ặ ả ằ ả ượ không tôi, m t kh cho r ng cái tôi không có kh năng v ả t quá c m giác
ề ả ế ớ ấ ỏ ụ ấ ớ ủ c a mình nên v b n ch t là nh bé y u ộ t, ph thu c đ ng t i cao. Các
ế ọ ạ ủ ặ ề ộ ộ ườ nhà tri t h c thu c m t m t đ cao vai trò sáng t o c a lý tính ng ặ i, m t
ườ ặ ườ ủ ự ả ẩ khác coi con ng i, m t khác coi con ng i là s n ph m c a t nhiên và
hoàn c nh.ả
ế ọ ứ ừ ơ ế Các nhà tri ổ ể t h c c đi n đ c, t Cart ể đ n Heghen đã phát tri n
ể ề ọ ườ ướ ủ ủ quan đi m triêt h c v con ng i theo h ặ ng c a ch nghĩa duy tâm. Đ c
ệ ệ ườ ệ ố ủ ệ ệ bi t Heghen quan ni m con ng i là hi n thân c a ý ni m tuy t đ i là con
ườ ờ ố ứ ườ ỉ ượ ặ ng i ý th c và do đó đ i s ng con ng i ch đ c xem xét vè m t tinh
ầ ườ ầ ệ ơ th n Song Heghen cũng là ng i đ u tiên thông qua vi c xem xét c ch ế
ủ ờ ố ậ ề ự ạ ộ ệ ầ ể ho t đ ng c a đ i s ng tinh th n mà phát hi n ra quy lu t v s phát tri n
ứ ầ ồ ờ ả ủ ờ ố c a đ i s ng tinh th n cá nhân. Đ ng th i Heghen cũng đã nghiên c u b n
ấ ư ậ ơ ả ủ ch t quá trình t duy khái quát các quy lu t c b n c a quá trình đó.
ệ ớ ủ ạ ơ Sau khi đo n tuy t v i ch nghĩa duy tâm Heghen, ph bách đã phê
ự ể ệ ế ọ phán tính siêu t nhiên, phi th xác trong quan ni m tri t h c Heghen, ông
ườ ả ự ả ẩ ả ự ệ quan ni m con ng i là s n ph m c u t nhiên, có b n năng t nhiên, là
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ườ ụ ự ả ọ ộ con ng ử ụ i sinh h c tr c quan, ph thu c vào hoàn c nh, ông đã s d ng
ự ủ ọ ự ể ứ ệ ể thành t u c a khoa h c t ố nhiên đ ch ng minh m i liên h không th chia
ơ ể ữ ễ ậ ấ ớ ắ ủ ư c t c a t duy v i nh ng quá trình v t ch t di n ra trong c th con ng ườ i,
ả ườ ệ ộ ố ồ ơ song khi gi i thích con ng i trong m i liên h c ng đ ng thì ph bách l ạ i
ậ ườ ủ ủ ơ r i vào l p tr ng c a ch nghĩa duy tâm.
ạ ệ ế ọ ữ ế Tóm l i: Các quan ni m tri ứ t h c nói trên đã đi đ n nh ng các th c
ậ ườ ừ ượ ộ ả ủ ế ệ lý lu n xem xét ng i m t cách tr u t ệ ng. Đó là k t qu c a vi c tuy t
ầ ự ứ ủ ồ ố đ i hoá ph n h n thành con ng ườ ừ ượ i tr u t ng. T ý th c còn ch nghĩa duy
ệ ố ầ ậ ự v t tr c quan thì tuy t đ i hoá ph n xác thành con ng ườ ừ ượ i tr u t ng. Sinh
ọ ẫ ề ế ệ ề ạ ư ọ h c, tuy nhiên h v n còn nhi u h n ch , các quan ni m nói trên đ u ch a
ầ ủ ế ả ấ ườ chú ý đ y đ đ n b n ch t con ng i.
ế ừ ặ ạ ụ ữ ủ ắ Sau này ch nghĩa Mác đã k th a và kh c ph c nh ng m t h n ch ế
ữ ể ệ ề ồ ờ ườ đó, đ ng th i phát tri n nh ng quan ni m v con ng ọ i đã có trong các h c
ế ọ ướ ể ớ ệ ề ườ ệ ế thuy t tri t h c tr c đây đ đi t i quan ni m v con ng ự i thi n th c,
ườ ả ạ ự ự ễ ộ ớ ư con ng i th c ti n c i t o t nhiên và xã h i v i t cdách là con ng ườ i
ự ệ ườ ừ ủ ự ả ẩ ộ ồ hi n th c. Con ng i v a là s n ph m c a t ờ nhiên và xã h i đ ng th i
ủ ể ả ạ ự ừ v a là ch th c i t o t nhiên.
ườ ủ ể ấ ủ ộ b. Con ng ộ i là ch th sinh đ ng nh t c a xã h i.
ự ộ ở ườ ể S “sinh đ ng” đây có nghĩa là con ng i có th chinh ph c t ụ ự
ỉ ạ ự ằ ườ ớ ộ nhiên, c a t o t nhiên. Tuy r ng con ng ỏ i đã b xa gi ậ i đ ng v t trong
ư ế ườ ư ế quá trình ti n hoá nh ng nh th không có nghĩa là con ng i đã l ộ ỏ ấ t b t t
ự ộ ự ớ ổ ể ệ ữ ả c nh ng cái t nhiên đ không còn m t s liên h nào v i t ủ tiên c a
ườ ả ẩ ự ả ủ ế ế mình. Con ng i là s n ph m t nhiên, là k t qu c a quá trình ti n hoá
ủ ớ ữ ườ ả ả ạ lâu dài c a gi i h u sinh, đã là con ng i thì ph i tr i qua giai đo n sinh
ưở ử ườ ề ặ ở ầ tr ng, t ỗ vong, m i con ng i đ u có nhu c u ăn, m c ạ , sinh ho t...
ườ ư ả ậ ậ ộ ộ Song con ng ầ i khong ph i là đ ng v t thu n tuý nh các đ ng v t khác
ộ ườ ậ ộ ộ ạ mà xét trên khía c nh xã h i thì con ng i là đ ng v t có tính xã h i, con
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ườ ế ố ữ ủ ả ẩ ả ộ ộ ng i là s n ph m c a xã h i, mang b n tính xã h i. Nh ng y u t ộ xã h i
ấ ả ữ ữ ế ệ ệ ấ ả ổ ưở là t t c nh ng quan h , nh ng bi n đ i xu t hi n do nh h ủ ng c a các
ề ặ ữ ệ ề ạ ộ ộ ị đi u ki n xã h i khác nhau, nh ng quy đ nh v m t xã h i to nên con
ườ ườ ể ồ ị ượ ỉ ế ả ộ ng i. Con ng i ch có th t n t a đ ấ c khi ti n hành lao đ ng s n xu t
ấ ể ả ả ấ ộ ầ ủ ả ậ c a c i v t ch t đ tho mãn nhu c u mình và chính lao đ ng s n xu t là
ế ị ườ ứ ồ ế ố y u t quy t đ nh hình thành con ng ố ộ i và ý th c. Lao đ ng là ngu n g c
ấ ủ ậ ấ ậ ấ ầ ộ ế ị duy nh t c a v t ch t, v t ch t quy t đ nh tinh th n theo logic thì lao đ ng
ố ủ ậ ấ ầ ồ là ngu n g c c a văn hoá v t ch t và tinh th n.
ặ ộ ườ ệ ớ M t khác trong lao đ ng con ng ự i quan h v i nhau trong lĩnh v c
ệ ề ả ể ừ ữ ấ ệ ả s n xu t, đó là nh ng quan h n n t ng đ t đó hình thành các quan h xã
ự ờ ố ầ ộ h i khác trong các lĩnh v c đ i s ng và tinh th n.
ườ ủ ự ả ẩ Chính vì con ng i là s n ph m c a t ộ nhiên và xã h i cho nên con
ườ ố ủ ị ự ườ ự ộ ng i ch u s chi ph i c a môi tr ng t ậ nhiên và xã h i cùng các quy lu t
ổ ủ ậ ự ế ậ ề ự ư ợ bi n đ i c a chúng. Các quy lu t t ữ nhiên nh quy lu t v s phù h p gi a
ườ ậ ề ấ ạ ổ ộ ơ ể c th và môi tr ng, quy lu t v quá trình trao đ i ch t... tác đ ng t o nên
ươ ủ ệ ườ ứ ậ ph ọ ng di n sinh h c c a con ng i. Các quy lu t tâm lý, ý th c hình
ề ả ạ ộ ủ ọ ườ thành và ho t đ ng trên n n t ng sinh h c c a con ng i hình thành t ư
ưở ề ả ậ ọ ộ ị t ố ng tình c m khát v ng ni m tin, ý chí. Các quy lu t xã h i quy đ nh m i
ườ ườ ủ ề ỉ ườ ệ ữ quan h gi a ng ớ i v i ng i, đi u ch nh hành vi c a con ng i. H ệ
ậ ố ộ ườ ạ ể ố th ng các quy lu t trên cũng tác đ ng lên con ng ấ i, t o nên th th ng nh t
ữ ộ ỉ ườ ọ hoàn ch nh gi a sinh h c cái xã h i trong con ng i.
ớ ư ườ ộ ườ ạ ộ ự V i t cách là con ng i xã h i, là con ng ễ i ho t đ ng th c ti n
ườ ả ủ ả ậ ấ ấ ộ ự con ng i s n xu t và c a c i v t ch t, tác đ ng vào t ể ả ạ nhiên đ c i t o
ự ườ ủ ể ả ạ ự ườ ừ t nhiên, con ng i là ch th c i t o t ư ậ nhiên. Nh v y con ng i v a do
ự ụ ộ ự ừ ộ ự t ị nhiên sinh ra, b ph thu c vào t nhiên v a tác đ ng vào t nhiên. Tình
ị ự ườ ụ ượ ự ớ ố ả c m th ng tr t ỉ nhiên ch có con ng ắ i m i kh c ph c đ c t ằ nhiên b ng
ệ ượ ữ ạ ậ ấ ư ự cách t o ra nh ng v t ch t, hi n t ng không nh t ằ nhiên b ng cách to ạ
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ệ ượ ữ ấ ư ự ố ậ ra nh ng v t ch t, hi n t ng không nh t ằ nhiên v n có b ng cách đó con
ườ ổ ộ ặ ủ ự ế ắ ự ụ ụ ả ng i đã bi n đ i b m t c a t nhiên, b t t nhiên ph i ph c v con
ườ ủ ự ẩ ắ ằ ề ộ ng ả i. Tuy nó là s n ph m c a t ắ nhiên. M t đi u ch c ch n r ng có con
ườ ể ố ị ự ỉ ế ế ắ ng i ch có th th ng tr t nhiên n u bi ắ t tuân theo và n m b t các quy
ậ ủ ế ự ả ả ườ lu t c a chính b n thân đó. Quá trình c i bi n t nhiên, con ng ạ i cũng t o
ử ị ườ ữ ủ ả ẩ ộ ra l ch s cho mình. Con ng i không nh ng là s n ph m c a xã h i mà
ườ ủ ể ả ạ ạ ộ ọ ộ con ng ả ằ i còn là ch th c i t o chúng. B ng m i ho t đ ng lao đ ng s n
ấ ườ ộ ề ạ ậ ấ ầ xu t con ng ằ i sáng t o ra toàn b n n văn hoá v t ch t, tinh th n. B ng
ạ ộ ạ ườ ử ớ ấ ho t đ ng cách m ng. Con ng i đánh d u thêm các trang s m i cho
ặ ự ộ ề ữ ậ ộ chính mình m c dù t ậ nhiên và xã h i đ u v n đ ng theo nh ng quy lu t
ủ ậ ộ ườ ừ khách quan song quá trình v n đ ng c a con ng ấ i luôn xu t phát t nhu
ấ ị ữ ụ ứ ộ ơ ổ ầ c u, đ ng c và h ng thú, theo đu i nh ng m c đích nh t đ nh và do đó đã
ở ộ ụ ế ạ ặ ả ậ ạ tìm cách h n ch ho c m r ng ph m vi tác d ng cu quy lu t cho phù
ụ ế ầ ớ ủ ợ h p v i nhu c u và m c đích c a mình. N u không có con ng ườ ớ ư i v i t
ủ ể ấ ủ ể ộ ộ ộ cách là ch th sinh đ ng nh t c a xã h i thì không th có xã h i, không
ự ậ ủ ể ộ ộ ượ ấ ả ủ th có s v n đ ng c a xã h i mà v t lên t ả ậ t c chính là c a c i v t
ch t.ấ
ủ ề ể ườ II. Quan đi m ch nghĩa Mác v con ng i.
ủ ộ ườ ườ ậ Ch nghĩa xã h i do con ng i và vì von ng i. Do v y, hình thành
ề ệ ắ ớ ườ ề ủ ườ ự m i quan h đúng đ n v con ng i v vai trò c a con ng i trong s phát
ộ ấ ủ ể ộ ộ tri n xã h i nói chung, trong xã h i ch nghĩa nói riêng là m t v n đ ề
ế ượ ủ ế ớ ể không th thi u đ c c a th gi i quan Mác Lênin.
ủ ườ ỉ ữ ệ Theo ch nghĩa Mác Lênin con ng i là khái ni m ch nh ng cá th ể
ườ ự ố ư ộ ữ ể ấ ặ ặ ọ ỉ ng i nh m t ch nh th trong s th ng nh t gi a m t sinh h c và m t xã
ườ ả ẩ ừ ớ ự ộ ủ h i c a nó. Con ng ủ ự ế i là s n ph m c a s ti n hoá lâu dài t gi i t nhiên
ớ ậ ọ ồ ạ ề ậ ậ ậ và gi i sinh v t. Do v y nhi u quy lu t sinh v t h c cùng t n t i và tác
ườ ể ồ ạ ớ ư ế ộ đ ng đ n con ng i. Đ t n t i v i t ộ cách là m t con ng ườ ướ i tr ế c h t
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ườ ả ố ề ả ả con ng i cũng ph i ăn, ph i u ng... Đi u đó gi i thích vì sao Mác cho
ườ ướ ế ặ ở ồ ớ ằ r ng co ng ả c h t ph i ăn, m c ị r i m i làm chính tr . i tr
ỉ ừ ư ạ ở ộ ố ọ ủ ộ ỉ ườ Nh ng ch d ng l m t s thu c t nh sinh h c c a con ng i i thì
ể ả ượ ả ườ ỉ không th gi i thích đ ấ ủ c b n ch t c a con ng i. Không ch có “con
ườ ủ ự ể ệ ổ ộ ng i là t ng hoà các quan h xã h i” mà th c ra quan đi m c a Mác là
ệ ộ ể m t quan đi m toàn di n.
ẳ ầ ị ạ ữ ể ề Mác và Anghen nhi u l n kh ng đ nh l ủ i quan đi m c a nh ng nhà
ế ọ ướ ằ ườ ậ ủ ộ ộ tri t h c đi tr c r ng. Con ng i là m t b ph n c a gi ớ ự i t ộ nhiên, là m t
ặ ự ư ậ ộ ớ ọ ộ đ ng v t xã h i, nh ng khác v i h , Mác, Anghen; xem xét m t t nhiên
ườ ủ ư ạ ủ c a con ng i, nh ăn, ng , đi l i, yêu thích... Không còn hoàn mang tính
ự ư ở ậ ượ ộ ế ả t nhiên nh con v t mà đã đ c xã h i hoá. Mác vi ấ ủ t: “B n ch t c a
ườ ừ ượ ả ộ ố ữ ủ con ng i không ph i là m t cái tr u t ng c h u c a cá nhân riêng bi ệ t.
ự ủ ấ ủ ệ ả ườ ủ ổ Trong tính hi n th c c a nó b n ch t c a con ng ữ i là t ng hoà c a nh ng
ệ ố ộ ườ ự ế ợ ặ ự ữ ặ m i quan h xã h i” con ng i là s k t h p gi a m t t nhiên và m t xã
ề ầ ườ ớ ậ ộ h i nên Mác nhi u l n đã so sánh con ng i v i con v t, so sánh con ng ườ i
ữ ậ ả ầ ố ớ ườ ớ v i nh ng con v t có b n năng g n gi ng v i con ng ể i... Và đ tìm ra s ự
ệ ự ư ỉ ề ỗ khác bi ỉ t đó. Mác đã ch ra s khác bi ệ ở t nhi u ch nh ch có con ng ườ i
ư ệ ườ ổ ự ế làm ra t ạ ủ li u sinh ho t c a mình, con ng i bi n đ i t nhiên theo quy
ậ ủ ự ườ ướ ủ ạ ậ ườ ả lu t c a t nhiên, con ng i là th c đo c a v n v t, con ng ấ i s n xu t
ụ ả ể ấ ậ ườ ậ ế ra công c s n xu t... Lu n đi m xem con ng i là sinh v t bi ế ạ t ch t o ra
ấ ượ ể ủ ủ ể ậ ụ ả công c s n xu t đ c xem là lu n đi m tiêu bi u c a ch nghĩa Mác v ề
con ng i.ườ
ấ ủ ủ ể ậ ả ườ ổ Lu n đi m c a Mác coi “B n ch t c a con ng i là t ng hoà các
ủ ủ ệ ậ ộ quan h xã h i” Mác hoàn toàn không có ý ph nh n vai trò c a các y u t ế ố
ọ ủ ể ặ ườ ỉ ố ậ ể ậ và đ c đi m sinh h c c a con ng i, ông ch đ i l p lu n đi m coi con
ườ ơ ầ ủ ầ ỏ ng ư ộ i đ n thu n nh m t ph n c a gi ớ ự i t nhiên còn b qua, không nói gì
ộ ủ ặ ườ ấ ủ ị ế đ n m t xã h i c a con ng ả i. Khi xác đ nh b n ch t c a con ng ườ ướ i tr c
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ế ị ể ế ậ ấ ế h t Mác nêu b t cái chung, cái không th thi u và có tính ch t quy t đ nh
ườ ở ộ ườ ự ị ế làm cho con ng i tr thành m t con ng i. Sau, thì khi nói đ n “S đ nh
ướ ề ặ ế ố ợ ọ ỏ ỉ h ng h p lý v m t sinh h c” Lênin cũng ch bác b các y u t ộ xã h i
ườ ả ộ ưở ố ớ ả ự ấ ớ th ng xuyên tác đ ng và nh h ng to l n đ i v i b n ch t và s phát
ể ườ ể ủ tri n c a con ng i. Chính Lênin cũng đã không tán thành quan đi m cho
ọ ườ ề ọ ế ự ệ ằ r ng m ng ề ặ i đ u ngang nhau v m t sinh h c. Ông vi ộ t “th c hi n m t
ề ứ ự ẳ ườ ề ộ ự s bình đ ng v s c l c và tài năng con ng i thì đó là m t đi u ngu
ẩ ớ ự ẳ ẳ ộ xu n... Nói t ẳ i bình đ ng thì đó luôn luôn là s bình đ ng xã h i, bình đ ng
ề ể ự ự ủ ự ả ị ỉ ẳ ề ị v đ a v ch không ph i là s bình đ ng v th l c và trí l c c a cá nhân”.
ử ủ ể ị ể ế ẳ ộ ị Đ kh ng đ nh cho ti n trình phát tri n l ch s c a xã h i loài ng ườ i
ế ẫ ủ ự ế ộ là s thay th l n nhau c a các hình thái kinh t xã h i, Mác đã nói t ớ i
ệ ấ ự ệ ủ ể ườ ướ vi c l y s phát tri n toàn di n c a con ng i làm th c đo chung cho s ự
ể ằ ộ ướ ủ phát tri n xã h i, Mác cho r ng xu h ể ế ng chung c a ti n trình phát tri n
ử ượ ể ủ ự ượ ở ự ị ả ộ ị l ch s đ c quy đ nh b i s phát tri n c a l c l ấ ng s n xu t xã h i bao
ườ ữ ộ ườ ạ ự ồ g m con ng ụ i và nh ng công c lao đ ng do con ng i t o ra, s phát
ể ủ ự ượ ộ ự ả ộ tri n c a l c l ấ ng s n xu t xã h i, t ể ủ nó đã nói lên trình đ phát tri n c a
ệ ộ ườ ử ụ ế ộ xã h i qua vi c con ng ề i đã chi m lĩnh xã h i và s d ng ngày càng nhi u
ự ớ ư ơ ở ậ ạ ộ ấ ố ự ượ l c l ng t nhiên v i t ủ cách là c s v t ch t cho ho t đ ng s ng c a
ườ ệ ữ ế ị ườ ớ ườ chính con ng i và quy t đ nh quan h gi a ng i v i ng ả i trong s n
ể ả ấ ấ ấ ộ xu t. S n xu t ngày càng phát tri n tính ch t xã h i hoá ngày cnàg tăng.
ấ ậ ể ằ ự ượ ế ệ ả ủ ự ộ Vi c ti n hành s n xu t t p th b ng l c l ng c a toàn xã h i và s phát
ề ả ớ ủ ể ấ ạ ẽ ầ ữ ế tri n m i c a n n s n xu t do nó mang l i s c n đ n nh ng con ng ườ i
ữ ớ ườ ự ệ hoàn toàn m i. Nh ng con ng ế ể i có năng l c phát tri n toàn di n và đ n
ượ ấ ẽ ạ ề ả ữ ườ ớ ẽ l t nó, n n s n xu t s t o nên nh ng con ng ữ i m i, s làm nên nh ng
ử ụ ệ ả ộ ộ ự thành viên trong xã h i có kh năng s d ng m t cách toàn di n năng l c
ể ủ ể ả ự ủ ấ ồ phát tri n c a mình theo Mác "phát tri n s n xu t vì s ph n vinh c a xã
ộ ố ố ẹ ơ ỗ ộ ồ ộ h i, vì cu c s ng t ộ t đ p h n cho m i thành viên trong c ng đ ng xã h i
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ườ ấ ể ệ ố ộ ể và phát tri n con ng i toàn di n là m t quá trình th ng nh t đ làm tăng
ề ả ể ả ữ ấ ấ ộ ườ thêm n n s n xu t xã h i" đ s n xu t ra nh ng con ng ể i phát tri n toàn
ự ế ợ ặ ể ả ẽ ữ ữ ệ ấ ơ di n h n n a, Mác coi s k t h ch t ch gi a phát tri n s n xu t và phát
ể ườ ẽ ể ả ữ ệ ế ạ ộ tri n con ng i là m t trong nh ng bi n pháp m nh m đ c i bi n xã
h i.ộ
ườ ủ ể ủ ấ ậ ạ ộ ấ ả ỉ Con ng i không ch là ch th c a ho t đ ng s n xu t v t ch t là
ế ố ế ị ự ượ ả ế ố y u t ầ hàng đ u, y u t đóng vai trò quy t đ nh trong l c l ấ ng s n xu t
ữ ộ ơ ườ ủ ể ủ c a xã h i mà h n n a, con ng ạ ộ i còn đóng vai trò là ch th ho t đ ng
ấ ậ ạ ộ ử ậ ả ị ủ c a quá trình l ch s . Thông qua ho t đ ng s n xu t v t ch t con ng ườ i
ử ủ ừ ủ ạ ộ ị ị ử sáng t o ra l ch s c a mình, l ch s 7c a xã h i loài ngoài. T đó quan
ể ủ ự ượ ự ệ ẳ ị ấ ả ộ ni m đó Mác kh ng đ nh s phát tri n c a l c l ng s n xu t xã h i có ý
ự ể ả ấ ườ ư ộ nghĩa là s phát tri n phong phú b n ch t con ng ụ i, coi nh là m t m c
ự ả ủ ự ử ụ ở ậ đích t ị thân. B i v y theo Mác ý nghĩa l ch s m c đích cao c c a s phát
ể ể ộ ườ ự ệ tri n xã h i là phát tri n con ng ẩ i toàn di n, nâng cao năng l c và ph m
ườ ả ườ ạ ừ ộ ố ỏ giá con ng i, gi i phóng con ng i, lo i tr ra kh i cu c s ng con ng ườ i
ự ố ộ ớ ướ ể đ con ng ườ ượ i đ ố c s ng v i cu c s ng đích th c. Và b ọ c quan tr ng
ấ ườ ả ườ ề ặ ộ nh t trên con đ ng đó là gi i phóng con ng i v m t xã h i.
ấ ủ ự ủ ệ ề ế ấ Đi u đó cho th y trong quan ni m c a Mác th c ch t c a ti n trình
ể ị ộ ườ ườ ộ ố ử phát tri n l ch s xã h i loài ng i là vì con ng i, vì cu c s ng ngày cnàg
ơ ườ ườ ả ố ẹ t t đ p h n cho con ng ể i, phát tri n con ng ệ i toàn di n và gi i phóng
ườ ư ườ ừ ươ con ng i, nói theo Anghen là đ a con ng i t v ng qu c c a t ố ủ ấ ế t y u
ươ ố ủ ự ườ ố ườ sang v ng qu c c a t do, con ng i cu i cùng cũng là ng i tôn t ạ ủ i c a
ộ ủ ồ ờ ở ườ ủ ủ ự xã h i c a chính mình, đ ng th i cũng tr thành ng i ch c a t nhiên,
ườ ủ ả ạ ự ạ ng i ch b n thân mình. Đó là quá trình mà nhân lo i đã t t o ra cho
ữ ữ ề ệ ằ ả mình nh ng đi u ki n, nh ng kh năng cho chính mình nh m đem l ạ ự i s
ể ệ ự ỗ ườ phát tri n toàn di n, t do và hài hoà cho m i con ng ồ ộ i trong c ng đ ng
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ạ ạ ườ ủ ế ử ủ ự ị nhân lo i t o cho con ng i năng l c làm ch ti n trình l ch s c a chính
mình.
ề ị ủ ệ ướ ộ ấ ự ể Quan ni m c a Mác v đ nh h ng phát tri n xã h i l y s phát
ể ườ ướ ượ ẳ ủ tri n c a con ng i làm th c đo chung càng đ ố ị c kh ng đ nh trong b i
ử ủ ộ ị ườ ườ ả c nh l ch s c a xã h i loài ng i. Ngày nay loài ng ố i đang s ng trong
ố ế ầ ế ớ ữ ế ộ ồ ố ả b i c nh qu c t ộ đ y nh ng bi n đ ng, c ng đ ng th gi ể ệ i đang th hi n
ủ ứ ể ạ ộ ế ứ h t s c rõ ràng tính đa d ng trong các hình th c phát tri n c a nó xã h i
ườ ể ừ ờ ề ử ế ờ loài ng th i ti n s cho đ n nay bao gi i k t ộ ệ ố cũng là m t h th ng
ộ ệ ố ứ ạ ế ứ ấ ố th ng nh t tuy nhiên cũng là m t h th ng h t s c ph c t p và chính vì s ự
ứ ạ ự ể ề ạ ồ ế ph c t p đó đã t o nên tính không đ ng đ u trong s phát tri n kinh t xã
ướ ế ượ ự ộ ở h i các n c, các khu v c khác nhau. Đ n l ồ t mình, tính không đ ng
ể ạ ộ ứ ề ề ủ ự đ u c a s phát tri n này l ắ i hình thành nên m t b c tranh nhi u màu s c
ướ ọ ị ướ ả ướ ể ẫ ớ ề ị v đ nh h ng nào, thì m i đ nh h ng phát tri n v n ph i h ng t i giá
ủ ị ớ ự ể ườ tr nhân văn c a nó t i s phát tri n con ng i.
ộ ờ ồ ạ ề ấ ọ Xã h i bao gi cũng t n t ề i nhi u giai c p đó đi u quan tr ng là giai
ụ ượ ờ ỳ ấ c p đó có ph c tùng đ ể ả c lòng dân hay không. Tr i qua th i k phát tri n
ạ ườ ứ ấ ả ấ ầ ỉ ộ ủ c a xã h i lo i ng i ch có giai c p vô s n là giai c p đáp ng đ y đ ủ
ộ ố ậ ủ ọ ạ ạ ấ m i quy lu t c a cu c s ng và đó chính là lý do t i sao mác l ấ i l y giai c p
ứ ứ ể ả ậ ườ vô s n đ nghiên c u trong đó Mác t p trung nghiên c u con ng ả i vô s n
ủ ế là ch y u.
ườ ừơ ả ấ ấ Theo Mác, ng ả i vô s n là ng ủ ả ậ i s n xu t ra c a c i v t ch t cho xã
ủ ọ ạ ị ư ệ ạ ộ ộ ừ ỗ ắ ộ h i hi n đ i, nh ng lao đ ng c a h l i b tha hoá, lao đ ng t ch g n bó
ở ạ ữ ọ ơ ố ớ ọ v i h nay tr nên xa l ị ọ nghiêm tr ng h n n a chính nó đã th ng tr h ,
ấ ợ ả ượ ạ ầ ả ế ườ tình tr ng b t h p lý này c n ph i đ c gi ớ i quy t. V i Mác, ng ả i vô s n
ườ ươ ứ ả ứ ệ ấ ớ là ng ể i tiêu bi u cho ph ng th c s n xu t m i, có s m nh và hoàn toàn
ả ả ả ộ ể ự ộ có kh năng gi i phóng mình, gi i phóng xã h i đ xây d ng xã h i m i t ớ ố t
ộ ộ ủ ế ả ơ ườ ẹ đ p h n. Theo Mác "đ n xã h i c ng s n ch nghĩa, con ng i không còn
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ấ ị ệ ề ệ ấ ộ ộ ọ ị th t nghi p, không còn b ràng bu c vào m t ngh nghi p nh t đ nh h có
ấ ỳ ộ ề ế ể ả ọ ề th làm b t k m t ngh nào n u có kh năng và thích thú, h có quy n
ự ướ ữ ầ ố làm theo năng l c, h ng theo nhu c u tuy nhiên nh ng ý mu n đó không
ễ ạ ả ở ộ ủ ọ ủ ả x y ra b i vì cách m ng c ng s n ch nghĩa không di n ra theo ý c a h .
ễ ạ ồ ấ ả ở Nó không di n ra đ ng lo t tren t t c các n ướ ư ả c t b n, ít ra là các n ướ c
ư ả ế ạ ạ ở ướ ộ t b n tiên ti n, trái l i nó l ễ i di n ra ữ nh ng n ủ c xã h i ch nghĩa tiêu
ể ướ ộ ướ ư ệ bi u là n c Nga (Liên Xô cũ)… M t n ể c công nghi p ch a phát tri n,
ủ ế ệ ề ậ ố ố nông dân chi m s đông trong dân s . Vì v y quan ni m c a ông v con
ườ ệ ượ ứ ng ề i khó có đi u ki n đ c ch ng minh.
ủ ủ ề ườ ộ III. Vai trò c a ch nghĩa Mác v con ng ờ ố i trong đ i s ng xã h i.
ứ ượ ủ ấ ề ầ Do nhân th c đ ọ c vai trò và t m quan tr ng c a v n đ con ng ườ i
ệ ề ấ ườ ự ệ ệ ệ ạ đ c bi t là v n đ con ng ạ i trong s nghi p công nghi p hoá, hi n đ i
ấ ướ ự ệ ả hoá đ t n c ta hi n nay. Đ ng và nhân dân ta đã và đang xây d ng và phát
ấ ướ ể ặ ặ ệ ề ề ệ ế tri n đ t n c toàn di n v nhi u m t đ c bi ự t là lĩnh v c kinh t , nó ph ụ
ộ ấ ế ượ ề ề ườ ầ ạ thu c r t nhi u vào nhi u chi n l c con ng i: C n đào t o con ng ườ i
ấ ư ươ ề ộ ủ m t cách có chi u sâu l y t t ề ng và ch nghĩa Mác Lênin làm n n
ư ế ượ ườ ả t ng, cũng nh trên th gi ế ớ ở ướ i n c ta chi n l c con ng ộ i nó có m t ý
ế ứ ể ể ọ ướ ế ượ nghĩa h t s c quan tr ng và đ phát tri n đúng h ng chi n l ầ c đó c n có
ể ộ ườ ể ườ m t chính sách phát tri n con ng i, không đ con ng ệ i đi l ch t ư ưở ng t
ự ế ườ ẽ ả tuy nhiên trong th c t không ít ng ể i s ngang đi tìm kh năng phát tri n
ủ ư ả ề ườ ở ề ụ ự nó trong ch nghĩa t b n. Nhi u ng i tr v ph c sinh và tìm s hoàn
ệ ườ ề ố thi n con ng i trong các tôn giáo và các h t ệ ư ưở t ng truy n th ng. Có
ớ ợ ớ ng ườ ạ i l ạ i sáng t o ra t ư ưở t ng tôn giáo m i cho phù h p v i con ng ườ i
ệ ạ ộ Vi t Nam. Song nhìn l i m t cdách khách quan và khoa h c s t n t ọ ự ồ ạ ủ i c a
ủ ộ ệ ẽ ể ch nghĩa Mác Lênin trong xã h i Vi t Nam có l không ai có th ph ủ
ượ ự ư ể ệ ả ộ ọ ậ nh n đ ể c vai trò u tr i và tri n v ng cu nó trong s nghi p phát tri n
ườ ạ ướ ể ế ệ con ng i t o đà cho b ệ ủ ự c phát tri n ti p theo c a s nghi p công nghi p
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ộ ướ ệ ạ ở ể ạ hoá, hi n đ i hoá thì m t n c đang còn tình tr ng kém phát tri n nh ư
ướ ự ể ể ộ n ầ c ta không th không xây d ng m t chính sách phát tri n lâu dài, có t m
ể ộ ườ ấ ượ ườ nhìn xa trông r ng phát tri n con ng i nâng cao ch t l ủ ng c a ng i lao
ấ ứ ộ ự ự ứ ơ ể ộ đ ng. H n b t c m t lĩnh v c nghiên c u nào khác, lĩnh v c phát tri n
ườ ư ụ ả con ng ấ ủ i là m c tiêu cao c nh t c a toàn dân, đ a loài ng ườ ớ i t i m t k ộ ỷ
ữ ề ể ở ớ ườ ố ư ả nguyên m i, m ra nhi u kh năng đ tìm ra nh ng con đ ng t i u đi t ớ i
ươ ườ ể ệ ả ấ t ng lai con đ ự ng kh quan nh t cho s nghi p phát tri n con ng ườ i
ấ ướ ự ệ ệ ạ ờ ố ệ trong s nghi p công nghi p hoá hi n đ i hoá đ t n c. Trong đ i s ng xã
ơ ở ậ ụ ủ ự ễ ạ ọ ộ h i th c ti n c s v n d ng khoa h c và sáng t o ch nghĩa Mác Lênin
ườ ạ ộ ứ ư ủ ươ ề v con ng ị ầ i h i ngh l n th t ấ c a ban ch p hành trung i t ả ng Đ ng
ế ề ệ ề ể ế ị ị khoá VII đ ra ngh quy t và thông qua ngh quy t v vi c phát tri n con
ườ ệ ớ ư ệ ủ ự ự ệ ộ ng i Vi t Nam toàn di n v i t cách là "Đ ng l c c a s nghi p xây
ủ ụ ủ ớ ờ ộ ồ ộ ự d ng xã h i m i, đ ng th i là m c tiêu c a ch nghĩa xã h i" Đó là "con
ườ ệ ườ ể ề ề ể ề ng i phát tri n cao v trí tu , c ấ ng tráng v th ch t phong phú v tinh
ề ạ ở ẽ ứ ầ ườ ướ th n, trong sáng v đ o đ c". B i l , ng ộ i lao đ ng n c ta ngày càng
ự ủ ờ ố ọ ọ ộ đóng vai trò quan tr ng trong m i lĩnh v c c a đ i s ng xã h i và trong s ự
ế ị ườ ướ ự ể ủ ề phát tri n c a n n kinh t ế ấ ướ đ t n ớ c theo c ch th tr ng, d ả i s qu n
ủ ướ ị ướ ấ ượ ủ ộ lý c a nhà n c, theo đ nh h ng xã h i ch nghĩa thì ch t l ủ ng c a
ườ ộ ố ế ạ ộ ạ ế ị ể ị ng i lao đ ng là nhân t ố quy t đ nh ngh quy t đ i h i đ i bi u toàn qu c
ồ ưỡ ứ ủ ả ẳ ị ầ l n th VIII c a Đ ng đã kh ng đ nh "Nâng cao dân trí, b i d ng và phát
ớ ủ ồ ự ườ ệ ố ế ị huy ngu n l c to l n c a con ng i Vi t Nam là nhân t ắ quy t đ nh th ng
ợ ớ ấ ướ ả ộ ổ ự ứ ễ ỏ l i cu công cu c đ i m i đ t n c". Th c ti n đã ch ng t ộ xã h i ta
ề ặ ả ể ủ ệ ạ ấ ỗ hi n nay tình tr ng m t hài hoà v m t b n th c a m i cá nhân là ch ủ
ấ ả ả ề ạ ể ệ ể ế y u, là t ứ t c b n th cá nhân phát tri n toàn di n và hài hoà v đ o đ c,
ể ự ự ụ ệ ườ ủ trí tu , th l c là m c tiêu xây d ng con ng ộ i trong ch nghĩa xã h i
ơ ả ơ ả ư ụ ề ấ ọ ườ nh ng m c tiêu c b n và quan tr ng h n c là v n đ con ng i ph i tr ả ở
ố ử ủ ế ị ử ộ ị ị thành nhân t quy t đ nh l ch s xã h ivà l ch s c a chính mình.
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ư ả ủ ạ ằ Các nhà t ư ưở t ng t s n xuyên t c ch nghĩa Mác cho r ng đó là
ủ ườ ự ế ủ ộ ỉ "ch nghĩa không có con ng i" th c t thì, ch nghĩa Mác là m t ch nh
ể ố ấ ủ ậ ộ ế ọ ậ ủ ứ th th ng nh t c a ba b ph n tri t h c nghiên c u các quy lu t c a th ế
ớ ệ ự ể ả ấ ớ ộ gi i, giúp ta hi u b n ch t, m i quan h t nhiên xã h i con ng ườ i,
ế ạ ủ ủ ậ ộ ộ ị chính tr kinh t v ch ra quy lu t đi lên c a xã h i, ch nghĩa xã h i khoa
ườ ươ ứ ườ ỉ ọ h c ch ra con đ ng và ph ng pháp nghiên c u con ng ủ i. Ch nghĩa
ộ ườ ủ ế ạ ọ ỉ Mác là m t ch nghĩ vì con ng i, ch nghĩa nhân đ o. H c thuy t đó
ấ ủ ỉ ứ ả ườ ổ không ch ch ng minh b n ch t c a con ng ủ i ("t ng hoà c a các quan h ệ
ộ ườ ươ ớ ự ả xã h i") và b n tính con ng i ("luôn v ệ i s hoàn thi n") mà còn n t
ướ ư ườ ủ ấ ả ả ạ v ch h ng đ ă con ng i đi đúng b n ch t và b n tính c a mình, gi ả i
ọ ứ ỏ ự ề ả ạ ạ ấ ệ phóng, xoá b s tha hoá, t o đi u ki n phát huy m i s c m nh b n ch t
ườ ự ừ ể ệ ợ ng i, phát tri n toàn di n, hài hoà cho t ng cá nhân. S phù h p gi a t ữ ư
ưở ớ ả ấ ả ườ ụ t ng Mác Xít v i b n ch t và b n tính ng i đã thu ph c và làm say mê
ữ ườ ằ ươ ự ớ ộ ở nh ng con ng i h ng mong v ọ n lên xây d ng xã h i m i, m ra m i
ự ể ả ườ kh năng cho s phát tri n con ng i.
ẻ ạ ủ ớ ỉ ượ ướ Ch có ch nghĩa Mác Lênin m i có th v ch rõ đ c h ng đi
ườ ủ ở ệ ự ế đúng cho con đ ộ ng đi lên xã h i ch nghĩa Vi t Nam, th c t ấ cho th y
ủ ồ ệ cùng v i t ớ ư ưở t ng H Chí Minh, ch nghĩa Mác Lênin vào Vi t Nam đã
ắ ợ ạ ả ố ộ làm nên th ng l i cách m ng gi ấ ấ i phòng dân t c (1945), th ng nh t đ t
ướ ộ ậ ự ự ườ ệ n ệ c (1975) th c hi n ý chí đ c l p t do con ng i vi ề t Nam đi u mà bao
ế ướ ọ ụ ể ượ ủ nhiêu h c thuy t tr c Mác không th áp d ng đ c, và chính ch nghĩa
ổ ở ủ ố Mác Lênin đã làm thay đ i, tr thành h t ệ ư ưở t ng chính th ng c a toàn xã
ờ ố ầ ạ ổ ố ệ ộ h i, thay đ i nhanh chóng đ i s ng tinh th n đ i đa s nhân dân Vi t Nam.
ạ ộ ủ ừ ự ễ ạ ộ Th c ti n ho t đ ng cách m ng xã h i ch nghĩa v a nhanh chóng nâng
ệ ố ụ ứ ệ ậ ộ ớ ằ cao trình đ nh n th c toàn di n. B ng h th ng giáo d c v i các hình
ứ ạ ạ ấ ầ ầ ớ ọ ứ th c đào t o đa d ng, v i các hình th c khoa h c th m nhu n tinh th n c ơ
ế ế ữ ủ ớ ả ủ b n c a ch nghĩa Mác Lênin đã hình thành k ti p nhau nh ng l p ng ườ i
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ớ ộ ộ lao đ ng m i ngày càng có t ư ưở t ng, trình đ chung, chuyên môn cao ngày
ộ ộ ọ ộ ệ ớ nay chúng ta đã có m t đ i ngũ cán b văn hoá khoa h c công ngh v i
ả ộ ố ồ ả ướ ề ậ trình đ lý lu n và qu n lý t t đ ng đ u trong c n c.
ể ắ ờ ỉ ộ Có th nói ch trong m t th i gian ng n h t ệ ư ưở t ng Macxít đã th ể
ệ ướ ố ớ ề ỏ ầ ủ hi n xu h ng c a mình đ i v i n n văn hoá dân dã, xoá b d n d n s ầ ự
ị ủ ố ự ạ ậ th ng tr c a các lo i t ạ ư ưở t ng t ấ phát, l c h u, th p kém trong con ng ườ i
ớ ứ ề ạ ị cũ, mê tín d đoan, các ni m tin mù quáng… V i s c m nh có tính khoa
ế ạ ọ ượ ế ố ữ ọ h c, h c thuy t Mác Lênin đã v ch rõ đ c nh ng y u t ọ phi khoa h c,
ế ớ ạ ạ ệ ướ phi nhân đ o, các lo i th gi i quan, nhân sinh quan sai l ch mà tr c đó đã
ự ệ ộ ườ ủ làm mai m t trí tu , tính tích c c trong con ng i c a các h t ệ ư ưở t ng
ể ệ ư ủ ề ặ ố truy n th ng. M t khác, ch nghĩa Mác Lênin còn th hi n rõ tính u vi ệ t
ườ ố ớ ồ ư ả ậ ủ ạ trong con ng i đ i v i các lu ng t ư ưở t ng t s n ngo i nh p c a Ph ươ ng
ư ư ưở ư ả ệ ạ ệ ướ Tây, và các trào l u t t ng t s n hi n t i đang làm l ch h ủ ng đi c a
ữ ườ ờ ố ệ ề ấ ậ nh ng con ng i chân chính trong đi u ki n đ i s ng v t ch t khó khăn.
ử ủ ề ầ ầ ộ ổ ị ủ ề L n đ u tiên trong l ch s dân t c xi ng xích c a chân lý c truy n, c a
ớ ư ế ệ ạ ấ ể ề ả n n s n xu t ti u nông v i t ọ duy còn h n ch , kinh nghi m, phi khoa h c
ườ ể ạ ế ộ ượ ứ trong con ng i thi u văn hoá do xã h i cũ đ l i đã đ ọ c tri th c khoa h c
ứ ế ộ ờ ưỡ ầ Mác xít phá tan. M t ý th c tiên ti n ra đ i. Các tín ng ầ ng d n d n cũng
ườ ế ố ư ề ỗ ọ ậ ả ph i nh ng ch cho ni m tin khoa h c. Các y u t t ệ duy duy v t bi n
ờ ố ứ ườ ộ ch ng hình thành trong đ i s ng th ng ngày, trong lao đ ng, cũng nh ư
ạ ộ ế ớ ủ ọ ộ ọ trong m i ho t đ ng c a xã h i. Th gi i quan khoa h c ngày càng ăn sâu
ở ữ ườ ấ ắ ợ ủ ủ ộ nh ng con ng ấ i luôn ph n đ u cho th ng l i c a ch nghĩa xã h i nó
ế ớ ườ ự ậ ể ộ nhìn th gi ộ i, xã h i, con ng i trong s v n đ ng và phát tri n trong tính
ự ồ ạ ề ẩ ự ữ ệ ả ề hi n th c và ti m n nh ng kh năng, s t n t ệ i khách quan là đi u ki n
ự ể ườ ố s ng và s phát tri n con ng i.
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ế ớ ứ ụ ế ắ ộ Th gi ầ i quan đó hàm ch a nhân sinh quan ti n b , kh c ph c d n
ữ ề ệ ế ệ ầ ườ ủ nh ng quan ni m sai l m, phi n di n v con ng i c a các h t ệ ư ưở t ng
khác.
ổ ệ ư ưở ự ổ ệ ị ủ ế ể ẫ ể S chuy n đ i h t t ộ ng d n đ n chuy n đ i h giá tr c a xã h i
ườ ườ ừ ỗ ụ ể ự ủ ị và giá tr con ng i, con ng ch ph c tùng chuy n sang t i t ch , sáng
ừ ỗ ự ủ ừ ể ậ ạ t o, t ch d a trên t p quán chuy n sang lý trí, dân ch , t chí tìm cách
ể ả ả ồ ọ ẩ hoà đ ng chuy n sang tôn tr ng c cá tính và b n lĩnh riêng. Các chu n
ự ườ ể ừ ặ ỏ ỉ ẻ ớ ủ m c m i c a con ng i đòi h i không ch phát tri n t ng m t riêng l mà
ủ ể ế ả ạ ọ ph i là cá nhân phát tri n hài hoà tính cách m ng c a h c thuy t Mác xít
ụ ầ ố ố ụ ộ ơ ở ẹ ắ ố ố kh c ph c d n l i s ng th đ ng, h p hòi, làm c s cho l ự i s ng tích c c,
ứ ộ ươ ủ ự ể vì xã h i, phát tri n ý th c luôn v ộ ố n lên làm ch và xây d ng cu c s ng
ệ ấ ớ ớ ữ m i xu t hi n nh ng nhân cách m i.
ự ể ườ ả ỉ Tuy nhiên s phát tri n con ng ẩ i ngày nay không ch là s n ph m
ủ ở ủ c a h t ệ ư ưở t ng Mác xít vì ngay khi ch nghĩa Mác xít tr thành h t ệ ư
ưở ố ở ệ t ng chính th ng Vi t Nam thì các tôn giáo, các h t ệ ư ưở t ng và văn hoá
ứ ố ủ ủ ậ ị ả b n đ a đã có s c s ng riêng c a nó. Ch nghĩa Mác Lênin thâm nh p, nó
ư ộ ệ ư ưở ọ ượ ẳ ề ả ị nh m t h t t ng khoa h c v t h n lên cái n n văn hoá b n đ a,
ị ự ế ố ủ ư ộ ố nh ng nó cũng ch u s chi ph i tác đ ng đan xen c a các y u t sai đúng,
ế ố ạ ớ ự ẩ ế y u m nh, m i cũ, v.v.. Các y u t tích c c đã thúc đ y, còn các y u t ế ố
ự ự ể ườ tiêu c c thì kìm hãm s phát tri n con ng i.
ự ể ườ ệ ủ S văn minh, phát tri n hoá con ng i Vi ủ t Nam c a ch nghĩa Mác
ừ ợ ữ ế ầ ầ ỏ Lênin v a có l i th song cũng không tránh kh i nh ng sai l m. Sai l m là
ả ủ ư ưở ề ả ợ ố ị ự ố s ch ng tr c a t t ng văn hoá b n đ a đã thành truy n th ng. L i th ế
ộ ệ ư ưở ư ả ị ọ ị ữ là văn hoá b n đ a ch a có m t h t t ắ ng khoa h c đ nh hình v ng ch c,
ườ ư ư ế ế ế ọ ộ nó d ng nh đang thi u m t lý thuy t khoa h c. N u nh không có ch ủ
ộ ệ ơ nghĩa Mác Lênin xã h i Vi ể t Nam phát tri n h n, đó là t ư ưở t ủ ng c a
ữ ườ ể ế ế ề ộ ộ ế ộ ướ nh ng ng i thi u hi u bi t v m t xã h i ti n b , luôn coi cái tr ắ c m t
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ư ữ ứ ề ị ơ ỉ ạ mình là nh ng th vô giá tr mà ch ch y theo trào l u, đi u đáng trách h n
ọ ầ ệ ẽ ặ ắ ơ ằ là h c n cho r ng văn hoá Vi ơ t Nam s phong phú h n, đ c s c h n.
ự ế ừ ủ ệ ấ ộ ệ Th c t , t khi xu t hi n ch nghĩa Mác Lênin xã h i Vi t Nam nh ư
ượ ơ ở ứ ể ế ạ ọ ạ đ c ti p thêm s c m nh, phát tri n có khoa h c h n, khía c nh nào đó
ự ệ ậ ộ ộ ọ trình đ dân trí, trình đ năng l c, văn hoá, khoa h c, ngh thu t… Con
ườ ệ ườ ủ ướ ng i Vi t Nam không thua kém con ng i c a các n c văn minh khác.
ủ ườ ữ ể ỉ Theo ch nghĩa Mác Lênin con ng ự ố i ch nh ng cá th , là s th ng
ộ ủ ủ ữ ặ ấ ặ ọ nh t gi a m t sinh h c và m t xã h i c a nó. Cái mà ch nghĩa Mác
ượ ậ ườ ộ Lênin đã làm đ c đó là lý lu n con ng ỉ ặ ứ i trong xã h i ch không ch m t
ư ướ ậ ượ ụ ọ sinh h c nh tr c đây. Và chính v y mà nó đã đ ộ c áp d ng vào xã h i
ệ ủ ạ ộ ườ ế ố Vi t Nam, trong cách m ng xã h i ch nghĩa con ng i là y u t ế quy t
ủ ừ ụ ừ ể ấ ọ ế ị đ nh v a là đi m xu t phát v a là m c tiêu c a m i chính sách kinh t xã
ự ự ủ ộ ượ ộ ộ ở ộ h i. Xây d ng ch nghĩa xã h i là xây d ng đ c m t xã h i mà đó có
ể ự ữ ệ ệ ề ậ ấ ầ ủ đ nh ng đi u ki n v t ch t và tinh th n đ th c hi n trong th c t ự ế
ể ự ắ ủ ỗ ườ ự ề ệ ự nguyên t c "S phát tri n t do c a m i ng i là đi u ki n cho s phát
ể ự ủ ấ ả ọ ườ tri n t do c a t t c m i ng i" và ở ộ ấ ướ m t đ t n c ta, m t đ t n ộ ấ ướ c
ế ố ể ệ ườ ộ ấ ề đang còn nghèo nàn thì vi c phát tri n y u t con ng i là m t v n đ mà
ự ể ả ấ ố ị ề Đ ng ta đã xác đ nh đó là v n đ then ch t cho s phát tri n kinh t ế ấ đ t
ướ ấ ạ ộ ủ ọ ỉ n c l y ch nghĩa Mác Lênin là kim ch nam cho m i ho t đ ng.
ự ữ ệ ể ổ ớ Chúng ta cũng đã có nh ng đ i m i rõ r t, s phát tri n hàng hoá
ế ị ườ ề ầ ơ ự ự nhi u thành ph n theo c ch th tr ng, s phân hoá giàu nghèo s phân
ở ộ ệ ạ ạ ộ ị ủ ủ ố ầ t ng xã h i, vi c m r ng dân ch đ i tho i trong sinh ho t chính tr c a
ở ử ố ế ề ư ể ệ ặ ấ ướ đ t n c, vi c m c a và phát tri n giao l u qu c t v các m t kinh t ế ,
ế ớ ự ế ủ ổ ị văn hoá và chính tr , trên th gi . S bi n đ i nhanh chóng c a tình hình
ố ế ự ủ ể ạ ọ ộ ị chính tr qu c t , s phát tri n vũ bão c a cu c cách m ng khoa h c và
ệ ề ả ỏ ế ậ ụ ủ công ngh … Đi u đó đòi h i chúng ta ph i bi t v n d ng ch nghĩa Mác
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
ứ ể ạ ộ ọ ợ ượ ữ m t cách khoa h c, h p lý và sáng t o đ đáp ng đ ỏ ủ c nh ng đòi h i c a
ố ồ ạ ớ ế ộ ươ ộ ầ ớ xã h i m i n u mu n t n t i và v n lên m t t m cao m i.
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
K TẾ LU NẬ
ủ ộ ườ ườ ậ Ch nghĩa xã h i do con ng i, vì con ng ố i. Do v y hình thành m i
ề ệ ắ ườ ề ủ ườ ự quan h đúng đ n v con ng i v vai trò c a con ng i trong s phát
ủ ể ộ ộ ộ ộ tri n xã h i nói chung trong xã h i, xã h i ch nghĩa nói riêng là m t ván
ế ể ượ ủ ế ớ ề đ không th thi u đ c c a th gi i quan Mác Lênin.
ườ ữ ể ệ ườ ư ộ ỉ Con ng ỉ i là khái ni m ch nh ng cá th ng ể i nh m t ch nh th ,
ự ố ộ ủ ữ ấ ặ ặ ọ trong s th ng nh t gi a m t sinh h c và m t xã h i c a nó.
ỉ ừ ế ủ ườ N u ch d ng l ạ ở ộ ố ướ m t s tr i ọ c tính sinh h c c a con ng i thì
ể ả ượ ả ườ ườ không th gi i thích đ ấ ủ c b n ch t c a con ng i, con ng ự ộ i là m t th c
ệ ạ ộ ứ ạ ể ặ th đ c bi ả t ho t đ ng có ý th c, có kh năng sáng t o cho mình. T t ừ ự
ữ ệ ạ ộ nhiên và chính trong quá trình ho t đ ng đó nh ng quan h xã h i đ ộ ượ c
ẽ ớ ự ấ ả ạ ộ hình thành có tác đ ng m nh m t i s hình thành nhân cách, b n ch t con
ườ ế ườ ủ ệ ộ ổ ng i Mác vi t “Con ng ữ i là t ng hoà c a nh ng quan h xã h i”.
ườ ủ ể ị ử ử ạ ị Con ng i là ch th l ch s , sáng t o và l ch s . Trong CMXHCN
ườ ế ố ừ ụ ừ ể ế ấ con ng i là y u t quy t didnhj v a là đi m xu t phát v a là m c đích
ộ ế ủ ự ộ ủ c a m t chính sách kinh t ự ộ xã h i xây d ng xã h i ch nghĩa là xây d ng
ự ủ ộ ộ ộ ở ố ủ ề xã h i ch nghĩa là xây d ng m t xã h i mà ệ ữ đ có đ nh ng đi u ki n
ầ ấ ậ v t ch t và tinh th n.
ệ ượ ư ề ớ Vi t Nam đã làm đ c đi u đó hay ch a; cho t i nay tuy chúng ta đã
ờ ố ư ữ ự ể ấ ậ ạ ượ đ t đ ầ ủ c nh ng thành t u đáng k nh ng đ i s ng v t ch t tinh th n c a
ố ườ ủ ế ậ ạ đ i đa s , ng ậ i dân còn thi u. Do v y lý lu n ch nghĩa Mác Lênin nói
ủ ể ề ườ ỉ chung và quan đi m ch nghĩa Mác Lênin v con ng i là kim ch nam đ ể
ướ ấ ướ ể ự ư ế ầ ỉ h ng đ t n ệ c ta c n pah đi đâu, làm gì và làm nh th nào, đ th c hi n
ấ ướ ệ ệ ạ ộ thành công công cu c công nghi p hoá hi n đ i hóa đ t n ư ậ c, có nh v y
ớ ượ ượ ưỡ ạ ậ ủ chúng ta m i v t qua đ c cái ng ng c a nghèo nàn và l c h u...
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O
ế ọ ủ ậ ố ị 1. Giáo tình tri ậ t h c Mác Lên c a NXB chính tr qu c gia (t p I, t p
II).
ế ị ọ ủ ụ 2. Giáo trình kinh t chính tr h c c a NXB giáo d c 1996,
ọ ậ ệ ậ ố ổ ị ị 3. Tài li u h c t p lý lu n chính tr ph thông (NXB chính tr qu c gia
ậ (t p 1).
ạ ả ộ 4. T p chí c ng s n.
ườ ệ ớ ỷ ế ổ ộ ộ ị 5. Con ng i Vi t Nam và công cu c đ i m i k y u h i ngh khoa
ạ ọ ừ h c t 28 29 /7/1993. T i TPHCM.
Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ
Ụ Ụ M C L C
ờ L i m đ u ở ầ ...............................................................................................1
ộ N i dung
ươ ậ ủ ề Ch ủ ng I. Lý lu n c a ch nghĩa Mác v con ng ườ ............................3 i
ả ấ ủ I. B n ch t c a con ng ườ ......................................................................3 i
ủ ể ế ọ ướ a. Quan đi m c a các nhà tri t h c tr ề c Mác v con ng ườ ................4 i
ườ ủ ể ấ ủ b. Con ng ộ i là ch th sinh đ ng nh t c a xã h i ộ ...............................5
ủ ể ề II. Quan đi m ch nghĩa Mác v con ng ườ ...........................................7 i
ủ ủ ề ườ III. Vai trò c a ch nghĩa Mác v con ng ờ ố i trong đ i s ng xã h i ộ ....11
ế K t lu n ậ ..................................................................................................15
ệ Tài li u tham kh o ả .................................................................................16
