Ở Ầ Ầ A. PH N M Đ U
ế ỷ ớ ổ ộ ỏ ớ ướ ộ ư B c vào th k m i, m t câu h i l n đang n i c m trong t duy
ế ớ ẽ ố ư ế ớ ướ ị ế ế ỹ chính tr là: Th gi i s s ng nh th nào v i n c M lên ngôi đ ch và
ướ ử ế ỹ ẽ ầ ớ ạ ủ ế ớ n c M s hành s th nào v i ph n còn l i c a th gi i.
ộ ự ấ ự ằ ớ ọ ị ễ M t s m t cân b ng l n đang di n ra trên m i lĩnh v c < chính tr
ế ệ ậ ướ ầ ộ ộ kinh t văn hoá ngh thu t tôn giáo...> d i m t góc đ , trên t m bao
ư ẩ ứ ấ ọ ầ quát vĩ mô nh t, cũng nh n ch a len l ỏ ướ i d ấ ấ i m i t ng n c vi mô nh t.
ỗ ả ứ ả ớ ờ ố ứ ả Đây là n i b n kho n, b c xúc t ầ i m c ám nh trong đ i s ng tinh th n
ấ ả ẽ ượ ầ ề ạ ấ ữ ủ c a nhân lo i. T t c nh ng v n đ trên đây s đ c t n nào sáng t ỏ ệ , h
ệ ố ứ ủ ệ ể ố ờ ề th ng qua vi c tìm hi u, h th ng v “ý th c và vai trò c a nó trong đ i
ộ ố s ng xã h i".
ố ớ ỗ ườ ế ớ ạ * Đ i v i m i con ng ố i nói riêng và qu c gia trên th gi i t i sao l ạ i
ữ ố ộ ộ ớ ườ ằ không mu n có m t xã h i công b ng văn minh v i nh ng con ng i văn
ự ộ ộ ộ ể ể ề ạ ấ minh, m t xã h i không có s bóc l t, trà đ p. Đ hi u rõ v n đ ta đi sau
ứ ề ờ ố ứ ủ ứ vào nghiên c u đ tài: "Ý th c và vai trò c a ý th c trong đ i s ng xã
h i.ộ
ấ ủ ứ ộ ộ 1. N i dung và tính ch t c a ý th c xã h i.
ứ . ệ a. Khái ni m ý th c
ề ổ ộ ộ ố ấ ứ ề ộ Đ tài đi sâu nghiên c u m t s v n đ n i c m trong xã h i ngày
ệ ủ ứ ữ ể nay qua nh ng tình thái bi u hi n c a ý th c.
1
Ộ Ầ B. PH N N I DUNG
ấ ủ ứ ứ I. Ý th c và tính ch t c a ý th c
ứ ủ ằ ộ ộ ố * Ch nghĩa duy tâm và tôn giáo cho r ng ý th c có m t cu c s ng
ồ ạ ệ ậ ấ ậ ậ ấ ị riêng, t n t i tách bi t v t ch t th m chí quy đ nh, sinh ra v t ch t.
ậ ầ ủ ườ ứ ằ * Ch nghĩa duy v t t m th ộ ạ ng cho r ng ý th c cũng là m t d ng
ấ ậ v t ch t.
ủ ạ ấ ượ ứ ậ ậ *Ch nghĩa duy v t c n đ i đã th y đ ả c ý th c ph n ánh th gi ế ớ i
ỉ ượ ế ấ ủ ứ ạ ư khách quan, đã ch ra đ c k t c u c a ý th c song l ồ ấ i ch a th y ngu n
ộ ủ ứ ộ ố g c xã h i và vai trò xã h i c a ý th c.
ế ừ ứ ủ ệ ể ậ ắ ụ * Ch nghĩa duy v t bi n ch ng đã k th a, phát tri n, kh c t c
ọ ề ứ ữ ư ệ ị nh ng quan ni m trên đ a ra đ nh nghĩa khoa h c v ý th c.
ế ớ ứ ự ả ạ ộ + Ý th c là s ph n ánh sáng t o th gi i khách quan vào b não
ườ ng ữ ộ i thông qua lao đ ng và ngôn ng .
ủ ứ ầ ộ ườ ồ ạ ộ + Ý th c là toàn b ho t đ ng tinh th n c a con ng i bao g m t ừ
ứ ậ ươ ả c m giác cho t ớ ư i t duy, lý lu n trong đó tri th c là ph ng th c t n t ứ ồ ạ i
ứ ủ c a ý th c.
ồ ố ứ . b. Ngu n g c ý th c
ố ự ồ * Ngu n g c t nhiên.
ướ ừ ề ậ ậ ấ Tr c Mác nhi u nhà duy v t tuy không th a nh n tính ch t siêu t ự
ư ủ ứ ể ọ nhiên c a ý th c, song do khoa h c ch a phát tri n nên cũng đã không gi ả i
ấ ủ ứ ự ữ ả ồ ố ự thích đúng ngu n g c và b n ch t c a ý th c. D a trên nh ng thành t u
ọ ự ủ ấ ầ ọ ủ c a khoa h c t ậ nhiên nh t là sinh lýb h c th n kinh, ch nghĩa duy v t
ứ ủ ứ ệ ẳ ằ ậ ấ ộ ộ ị ư bi n ch ng kh ng đ nh r ng ý th c là m t thu c tính c a v t ch t nh ng
2
ọ ạ ộ ạ ả ủ ủ ậ ấ ộ ỉ ậ không ph i c a m i d ng v t ch t mà ch là thu c tính c a m t d ng v t
ấ ố ổ ứ ộ ườ ộ ườ ậ ơ ch t s ng có t ch c cao là b óc ng i. B óc ng ấ i là c quan v t ch t
ủ ứ ứ ứ ộ ườ ạ ộ ủ c a ý th c. Ý th c là ch c năng c a b óc ng ứ ủ i. Ho t đ ng ý th c c a
ườ ủ ộ ạ ộ ơ ở ễ ầ con ng i di n ra trên c s ho t đ ng sinh lý th n kinh c a b óc ng ườ i.
ạ ộ ứ ụ ộ ộ ườ ộ Ý th c ph thu c vào ho t đ ng b óc ng ị ổ i, do đó khi b óc b t n
ươ ứ ẽ ạ ộ ườ ặ ị ố ạ th ng thì ho t đ ng ý th c s không bình th ậ ng ho c b r i lo n. Vì v y
ủ ộ ạ ộ ứ ể ầ ờ ỏ không th tách r i ý th c ra kh i ho t đ ng sinh lý th n kinh c a b óc. Ý
ể ễ ạ ộ ủ ứ ầ ờ ộ th c không th di n ra, tách r i ho t đ ng sinh lý th n kinh c a b óc
ng i.ườ
ự ể ệ ạ ậ ạ ọ ỹ ẽ ủ Ngày nay s phát tri n m nh m c a khoa h c k thu t hi n đ i đã
ủ ữ ế ầ ộ ộ ạ t o ra nh ng máy móc thay th cho m t ph n lao đ ng trí óc c a con
ườ ệ ử ẳ ạ ệ ố ng i. Ch ng h n các máy tính đi n t ạ , rôb t “tinh khôn”, trí tu nhân t o.
ứ ư ề Song đi u đó không có nghĩa là máy móc cũng có ý th c nh con ng ườ i.
ữ ể ế Máy móc dù có tinh khôn đ n đâu đi chăng n a cũng không th thay th ế
ượ ạ ộ ệ ủ ườ ộ ế ấ đ c cho ho t đ ng trí tu c a con ng i. Máy mcó là m t k t c u k ỹ
ậ ườ ạ ườ ự ộ ộ thu t do con ng i t o ra, còn con ng ể i là m t th c th xã h i. Máy móc
ạ ạ ự ệ ướ ạ ầ ả ể không th sáng t o l i hi n th c d i d ng tinh th n trong b n thân nó
ư ườ ườ ớ ộ ủ ớ nh con ng ỉ i. Do đó ch có con ng ứ i v i b óc c a mình m i có ý th c
ủ ừ theo đúng nghĩa c a t đó.
ồ ộ ố * Ngu n g c xã h i.
ố ự ứ ể ề ề ờ ồ ấ ữ Đ cho ý th c ra đ i, nh ng ti n đ , ngu n g c t nhiên là r t quan
ế ượ ể ọ ư ủ ế ị ề tr ng, không th thi u đ ự ệ c, song ch a đ . Đi u ki n quy t đ nh cho s ra
ứ ứ ữ ề ề ố ộ ờ ớ ồ ờ ủ đ i c a ý th c là nh ng ti n đ , ngu n g c xã h i. Ý th c ra đ i cùng v i
ộ ườ ữ ữ ờ ộ quá trình hình thành b óc ng i nh lao đ ng, ngôn ng và nh ng quan h ệ
ủ ự ụ ứ ể ả ẩ ộ ộ ộ xã h i. Ý th c là s n ph m c a s phát tri n xã h i, nó ph thu c vào xã
ừ ầ ấ ộ ộ h i, và ngay t đ u đã mang tính ch t xã h i.
3
ậ ồ ạ ữ ậ ẩ ẵ ờ ự Loài v t t n t i nh vào nh ng v t ph m có s n trong t nhiên d ướ i
ự ườ ữ ẳ ậ ẩ ầ ế ế ạ d ng tr c ti p, còn loài ng i thì khác h n. Nh ng v t ph m c n thi t cho
ườ ẵ ự ườ ả ạ ừ ự ố s s ng th ng không có s n trong t nhiên. Con ng i ph i t o t ữ nh ng
ẩ ấ ả ạ ằ ộ ạ ộ ậ v t ph m y. Chính thông qua ho t đ ng lao đ ng nh m c i t o th gi ế ớ i
ườ ả ớ ượ ế ớ khách quan mà con ng ể i m i có th ph n ánh đ c th gi i khách quan,
ứ ề ế ớ ớ m i có ý th c v th gi i đó.
ứ ả ườ Quá trình hình thành ý th c không ph i là quá trình con ng i thu
ụ ộ ậ ộ ườ ộ ờ nh n th đ ng. Nh có lao đ ng con ng i tác đ ng vào các đ i t ố ượ ng
ả ộ ộ ự ệ ắ ế ấ ữ ữ ộ hi n th c, b t chúng ph i b c l ữ nh ng thu c tính, nh ng k t c u, nh ng
ậ ậ ệ ượ ữ ủ ộ ấ ị quy lu t v n đ ng c a mình thành nh ng hi n t ệ ng nh t đ nh và các hi n
ượ ộ ộ ườ ứ ượ t ng này tác đ ng vào b óc ng i. Ý th c đ ả c hình thành không ph i
ủ ế ầ ộ ự ế ớ ch y u là do tác đ ng thu n tuý t ủ nhiên c a th gi i khách quan, làm
ế ớ ế ạ ộ ứ ế ả ổ bi n đ i th gi i đó. Quá trình hình thành ý th c là k t qu ho t đ ng ch ủ
ườ ư ậ ế ớ ẫ ủ ộ đ ngu c a con ng ả i. Nh v y, không ph i ng u nihên th gi i khách
ộ ộ ườ ể ườ ứ ạ quan tác đ ng vào b óc ng i đ con ng i có th c, mà trái l i, con
ườ ứ ườ ủ ộ ế ớ ộ ng i có ý th c chính vì con ng i ch đ ng tác đ ng vào th gi i thông
ể ả ạ ạ ộ ế ớ ự ễ ườ ứ ỉ qua ho t đ ng th c ti n đ c i t o th gi i. Con ng i ch có ý th c do có
ế ớ ộ ỉ ượ ứ tác đ ng vào th gi i. Nói cách khác, ý th c ch đ c hình thành thông qua
ạ ộ ự ủ ễ ườ ế ớ ờ ho t đ ng th c ti n c a con ng ộ i. Nh tác đ ng vào th gi i mà con
ườ ậ ủ ế ớ ữ ng i khám phá ra nh ng bí m t c a th gi i, ngày càng làm phong phú và
ề ế ớ ứ ủ ắ sâu s c ý th c c a mình v th gi i.
ộ ở ườ ệ ấ ầ Trong quá trình lao đ ng, con ng ổ i xu t hi n nhu c u trao đ i
ỏ ự ủ ệ ệ ấ ầ kinh nghi m cho nhau. Chính nhu c u đó đòi h i s xu t hi n c a ngôn
ữ ế ườ ớ ậ ườ ng . Ph.Ăngghen vi t: “Đem so sánh con ng i v i các loài v t, ng i ta
ữ ắ ồ ừ ằ ộ ẽ ấ s th y rõ r ng ngôn ng b t ngu n t ể trong lao đ ng và cùng phát tri n
ộ ả ố ủ ấ ồ ớ v i lao đ ng,l đó là cách gi ề i thích duy nh t đúng v ngu n g c c a ngôn
ng ”.ữ
4
ủ ữ ầ ờ ộ ộ Ngôn ng do nhu c u c a lao đ ng và nh vào lao đ ng mà hình
ệ ố ứ ệ ậ ộ ấ thành. Nó là h th ng tín hi u v t ch t mang n i dung ý th c. Không có h ệ
ể ồ ạ ữ ứ ứ ệ ố th ng tín hi u này t c ngôn ng , thì ý th c không th t n t ể ệ i và th hi n
ượ ấ ủ ư ỏ ậ ữ ệ đ c. Ngôn ng , theo C.Mác là cái v v t ch t c a t ự duy, là hi n th c
ế ủ ư ưở ự ữ ườ tr c ti p c a t t ng, không có ngôn ng , con ng ứ ể i không th có ý th c.
ữ ế ữ ế ừ ươ ệ ồ ờ Ngôn ng (ti ng nói và ch vi t) v a là ph ế ng ti n giao ti p đ ng th i là
ụ ủ ư ữ ờ ườ ể ớ công c c a t duy. Nh ngôn ng con ng i m i có th khái quát hoá,
ừ ượ ỏ ự ậ ả ể ớ ờ tr u t ng hoá, m i có th suy nghĩ, tách kh i s v t c m tính. Nh ngôn
ữ ể ệ ế ủ ườ ượ ề ườ ng , kinh nghi m, hi u bi t c a ng i này đ c truy n cho ng i kia, th ế
ế ệ ệ ượ ứ ả ầ ệ h này cho th h khác. Ý th c không ph i là hi n t ng thu n tuý cá nhân
ệ ượ ấ ươ ộ mà là m t hi n t ộ ng có tính ch t xã h i, do đó không có ph ệ ng ti n trao
ộ ề ặ ữ ể ể ứ ổ đ i xã h i v m t ngôn ng thì ý th c không th hình thành và phát tri n
ượ ư ậ ế ố ữ ể ể ọ ư đ c. Nh v y, ngôn ng là y u t quan tr ng đ phát tri n tâm lý, t duy
ườ ườ ế và văn hoá con ng ộ i, xã h i loài ng i nói chung. Vì th Ph. Ăngghen
ế ờ ớ ữ ộ ồ ộ vi ứ t: “sau lao đ ng và đ ng th i v i lao đ ng là ngôn ng ... đó là hai s c
ủ ự ủ ế ủ ể ế ộ ườ kích thích ch y u” c a s chuy n bi n b não c a con ng ộ i, tâm lý đ ng
ứ ậ v t thành ý th c.
ộ ậ ươ ố ủ ứ 2. Tính đ c l p t ộ ng đ i c a ý th c xã h i
ứ ộ ườ ớ ồ ạ ạ ậ ộ a. Ý th c xã h i th ng l c h u so v i t n t i xã h i.
ứ ộ ườ ớ ồ ạ ạ ậ ộ Ý th c xã h i th ng l c h u so v i t n t ữ i xã h i àa do nh ng
nguyên nhân sau đây:
ồ ạ ả ả ộ ố ứ M t là, do b n thân ý th c v n là cái ph n ánh t n t ộ i xã h i. S ự
ổ ủ ồ ạ ế ườ ớ ố ứ ễ bi n đ i c a t n t ộ i xã h i th ộ ng di n ra v i t c đ nhanh mà ý th c xã
ữ ứ ả ậ ở ơ ộ ị ạ ộ h i không ph n ánh k p và tr nên l c h u. H n n a, ý th c xã h i là cái
ồ ạ ả ỉ ế ồ ạ ộ ổ ph n ánh t n t i xã h i cho nên nó ch bi n đ i sau khi t n t ộ i xã h i đã
ế ổ bi n đ i.
5
ấ ả ộ ố ủ ủ ứ Hai là, do tính ch t b o th c a m t s hình thái ý th c xã h i c ộ ụ
ữ ể ự ứ th và nh ng t ư ưở t ng ch a đ ng trong các hình thái đó (thí d t ụ ư ưở t ng
ụ ạ ứ ậ ụ ữ ữ ệ ẩ tôn giáo, nh ng quan ni m và chu n m c đ o đ c, nh ng t p t c v.v...).
ớ ợ ứ ắ ộ ủ ữ Ba là, ý th c xã h i luôn g n v i l ữ i ích c a nh ng nhóm, nh ng
ườ ấ ị ữ ữ ấ ậ ộ ậ t p đoàn ng i, nh ng giai c p nh t đ nh trong xã h i. Vì v y nh ng t ư
ưở ậ ườ ượ ự ượ ộ ư ế ả ộ t ạ ng cũ, l c h u th ng đ c các l c l ng xã h i ph n ti n b l u gi ữ
ề ằ ố ạ ự ượ và truy n bá nh m ch ng l i các l c l ộ ộ ế ng xã h i ti n b .
ế ừ ự ứ ộ ể . b. Ý th c xã h i có tính k th a trong s phát tri n
ủ ế ọ ế ừ ủ ứ ề ể Quan đi m c a tri t h c Mác Lênin v tính k th a c a ý th c xã
ố ớ ự ự ề ớ ầ ủ ệ ộ h i có ý nghĩa to l n đ i v i s nghi p xây d ng n n văn hoá tinh th n c a
xã h i.ộ
ế ủ ổ ể ả ả ọ Lênin vi ự t: “Văn h c vô s n ph i là s phát tri n lôgích c a t ng s ố
ứ ế ườ ỹ ượ ướ ị ủ ố ki n th c mà loài ng i đã tích lu đ c d i ách th ng tr c a xã h i t ộ ư
ộ ủ ọ ộ ủ ọ ủ ị ả b n, xã h i c a b n đ a ch và xã h i c a b n quan liêu”.
ề ệ ẳ ị Chúng ta kh ng đ nh: Trong đi u ki n kinh t ế ị ườ th tr ở ộ ng và m r ng
ố ế ư ệ ữ ả ắ giao l u qu c t ả ặ ph i đ c bi t quan tâm gìn gi và nâng cao b n s c văn
ạ ứ ậ ế ừ ề ộ ố ố ẹ hoá dân t c, k th a và phát huy truy n th ng đ o đ c, t p quán t t đ p và
ự ế ớ ế ộ ộ lòng t hào dân t c, ti p thu tinh hoa các dân t c trên th gi ẹ i, làm giàu đ p
ề ệ thêm n n văn hoá Vi t Nam.
6
ở ạ ồ ạ ứ ộ ộ c. Ý th c xã h i tác đ ng tr l i t n t ộ . i xã h i
ế ự ể ề ậ ị ế ọ Ăngghen vi t:” S phát tri n v chính tr , phát lu t, tri t h c, tôn
ự ự ể ệ ậ ế giáo, văn hoá, ngh thu t v.v... d a vào s phát tri n kinh t ư . Nh ng t ấ t
ữ ự ể ề ả ẫ ộ ộ cd nh ng s phát tri n đó đ u tác đ ng l n nhau và cùng tác đ ng đ n c ế ơ
ế ở s kinh t ”.
ứ ưở ủ ư ưở ố ớ ự ể ộ ộ ả M c đ nh h ng c a t t ng đ i v i s phát tri n xã h i ph ụ
ấ ủ ệ ị ữ ề ộ ố ử ụ ể thu c vào nh ng đi u ki n l ch s c th : vào tính ch t c a các m i quan
ế ử ủ ả ị ệ h kinh t mà trên đó t ư ưở t ấ ng n y sinh; vào vai trò l ch s c a giai c p
ứ ắ ả ộ ọ mang ng n c t ờ ư ưở t ng; vào m c đ ph n ánh đúng đ n c a t ủ ư ưở ng t
ầ ở ầ ệ trong qu n chúng. Cũng do đó đây c n phân bi ủ t vai trò c a ý th c t ứ ư
ưở ế ộ ố ớ ự ể ế ả ộ t ộ ng ti n b và ý th c t ứ ư ưở t ng ph n ti n b đ i v i s phát tri n xã h i.
ố ậ ậ ị ử ữ ủ ủ ớ Ch nghĩa duy v t l ch s không nh ng đ i l p v i ch nghĩa duy
ệ ố ỏ ả ứ ủ ự ộ tâm trong s tuy t đ i hoá vai trò c a ý th c xã h i, mà còn bác b c quan
ủ ủ ể ậ ườ ủ ế đi m c a ch nghĩa duy v t tàm th ng (hay ch nghĩa duy kinh t ) ph ủ
ự ủ ờ ố ụ ậ ộ ộ ứ nh n tác d ng tích c c c a ý th c xã h i trong đ i s ng xã h i.
ử ề ư ậ ậ ị ủ ủ ộ ậ Nh v y, nguyên lý c a ch nghĩa duy v t l ch s v tính đ c l p
ươ ủ ờ ố ố ủ ứ ầ ộ ộ t ng đ i c a ý th c xã h i và c a đ i s ng tinh th n xã h i nói chung, bác
ể ầ ườ ề ố ỏ ọ b m i quan đi m siêu hình, máy móc, t m th ệ ữ ng v m i quan h gi a
ứ ộ ộ ồ ạ t n t i xã h i và ý th c xã h i.
Ờ Ố
Ứ
Ủ
Ộ . II. VAI TRÒ C A Ý TH C TRONG Đ I S NG XÃ H I
ứ ậ ấ ữ ả Nh n th y ý th c con ng ườ ượ i đ c ph n ánh thông qua nh ng tình
ự ứ ữ ộ ộ thái ý th c xã h i, mà nh ng tình thái đó có tác đ ng tr c ti p t ế ớ ờ ố i đ i s ng
ộ ườ ệ ề ề ư ưở xã h i con ng ặ i. Đ c bi ấ t trong v n đ v t t ề ị ng chính tr pháp quy n
ứ ả ậ ớ ự ộ tình c m tri th c... vì v y ta hãy xét t ữ i s tác đ ng hay vai trò nh ng
ờ ố ứ ộ ộ ườ tình thái ý th c xã h i này trong đ i s ng xã h i con ng i.
ư ưở ề ị 1. T t ng chính tr và pháp quy n.
7
ị ấ ệ ứ ấ ộ ướ Tình thái ý th c chính tr xu t hi n trong xã h i có giai c p và nhà n c nó
ẹ ả ị ế ộ ữ ấ ộ ph n ánh các quan h e chính tr , kinh t xã h i gi a các giai c p, các dân t c và
ấ ố ớ ề ự ể ệ ố ộ ướ các qu c gia. Nó th hi n thái đ các giai c p đ i v i quy n l c nhà n c.
ế ế ổ ị ớ Chi n tranh vùng v nh, chi n tranh cô xô vô n ra cùng t ộ i m t con
ư ừ ủ ự ủ ẹ ị k ch phát ch a t ng có c a ch nghĩa h p hòi, tôn giáo c c đoan lan tràn
ế ỷ ủ ắ ồ ơ ố ạ ự ớ kh p n i và r i ánh bình mình c a th k XXI đã nhu m màu b o l c v i
ế ế ộ ố ự ệ s ki n ngày 11 9 2001 và ti p n i ngay sau đó là cu c chi n tranh
ỹ ắ ế ầ ộ ố ắ Atgamixtan cu c chi n tranh M s p giáng xu ng đ u nhân dân I r c
ề ệ ấ ỉ ươ ầ ử ữ ộ không ch và v n đ n quan h song t ố ng gi a m t qu c gia d u l a b ị
ụ ớ ườ ế ớ ế x p vào “tr c ma quy” v i siêu c ấ ng duy nh t trên th gi ấ i mà còn là v n
ả ố ầ ủ ớ ơ ươ ộ ề ế ớ đ th gi i đang ph i đ i đ u v i ch nghĩa đ n th ỹ ng đ c đoán M .
ừ ộ ố ế ớ ặ ố ỹ Đã t lâu M và m t s qu c gia trên luôn đ t th gi ạ i vào tâm tr ng
ư ấ ậ ậ ồ ố ỹ ph p ph ng b t an. Nh ng M và các qu c gia đó không nh n th c đ ứ ượ c
ả ậ ấ ố ượ ả ấ ế ậ ỹ ậ h u qu hay do c tình không nh n th y đ c h u qu t t y u mà M và
ự ặ ố ế các qu c gia đó do áp đ t quân s và các chính sách kinh t khác, trên các
ư ề ắ ố qu c gia (nh GHDCND Tri u Tiên, Ir c, Afganixtan).
ử ị ướ ấ ộ ỹ “135 l ch s kinh hoàng n ị c M 11 / 9 /01 đã làm ch n đ ng đ a
ỏ ặ ả ạ ậ ậ ầ c u. Và câu h i đ t ra là nguyên nh n th m ho này do đâu? H u qu đ ả ể
ạ ự ế ạ ở ữ ủ ữ ả ớ l i sau th m ho tr thành nh ng nguyên nhân c a nh ng s bi n m i trên
ườ ố ế tr ng qu c t là gì?
ủ ữ ủ ế ặ ằ ộ ố Hành đ ng ti n công c a nh ng tên không t c kh ng b nh m vào
ướ ề ấ ỹ ữ ấ n ả c M có ph i là đi u t t nhiên? Và nh ng đòn t n công đó vào n ướ c
ữ ữ ẫ ấ ấ ỹ ỹ M thông qua nh ng cái ng u nhiên. M đã b t ch p nh ng cái t n t ồ ạ i
ữ ỡ ướ ộ khách quan luôn phá v nh ng quy ứ c chung và hành đ ng theo ý th c
ố ổ ủ ộ ộ ố thu c cái riêng mà mình mu n. Và cu c kh ng b n ra l ẽ ươ đ ng nhiên là
ờ ả ả ộ ỹ ạ ặ l i c nh báo bu c M ph i xem xét l ị ề ọ i chính mình v m i m t chính tr ,
ữ ự ệ ạ ọ ỹ ị ượ quân s ngo i giao. M nên tôn tr ng nh ng hi p đ nh chung đã đ c tho ả
8
ậ ổ ứ ố ế ư ố ợ thu n trong các t ch c mang tính qu c t ệ ằ nh Liên h p qu c và li u r ng
ộ ầ ủ ữ ả ạ ả ắ ỹ nh ng đòn tr đũa c a M đánh vào Ir c có thêm m t l n ph m ph i sai
ủ ữ ầ l m ch quan n a chăng.
ạ ứ ứ ụ ậ 2. Hình thái ý th c trong đ o đ c phong t c t p quán
ự ự ề ươ ự ự ọ a) S t ứ ý th c v l ng tâm, danh d và lòng t ả tr ng, v.v.. ph n
ự ủ ủ ườ ứ ặ ệ ủ ạ ứ ả ánh kh năng t ch c a con ng ạ i, là s c m nh đ c bi t c a đ o đ c, là
ơ ả ệ ệ ể ườ ể nét c b n bi u hi n cái thi n trong con ng i, và cũng là bi u hi n t ệ ố
ủ ấ ườ ứ ứ ạ ớ ch t nhân văn c a con ng i. V i ý nghĩa đó, ý th c đ o đ c là nhân t ố
ộ ủ ự ủ ế ạ ọ ộ ộ quan tr ng c a ti n b xã h i, c a s nhân đ o hoá xã h i. Và cũng do đó,
ề ạ ệ ề ệ ằ ươ các quan ni m v thi n và ác, v h nh phúc, công b ng, l ng tâm, danh
ự ọ ứ ạ ổ ế ấ ủ ữ ở ị ự d , lòng t ứ tr ng tr thành nh ng giá tr ph bi n nh t c a ý th c đ o đ c
ầ ủ ờ ố ỗ ỗ ộ ố ỗ ộ trong đ i s ng văn hoá tinh th n c a m i qu c gia, m i dân t c, m i c ng
đ ng.ồ
ủ ữ ế ể ộ b) Trong ti n trình phát tri n c a xã h i đã hình thành nh ng giá tr ị
ạ ồ ạ ứ ọ ạ đ o đ c mang tính toàn nhân lo i, t n t ộ i trong m i xã h i và trong các h ệ
ủ ứ ề ạ ố ọ ỉ ụ th ng đ o đ c khác nhau, có tác d ng đi u ch nh hành vi c a m i ng ườ i,
ữ ậ ự ạ ộ ườ ủ ừ ằ nh m gi gìn tr t t xã h i chung và sinh ho t th ng ngày c a t ng cá
ấ ể ọ ấ ộ ồ ộ ộ ố nhân và c ng đ ng b t k h thu c giai c p nào, dân t c nào, qu c gia nào.
ộ ộ ố ủ ạ ấ c) Tuy nhiên, trong xã h i có giai c p đ i kháng thì n i dung c a đ o
ố ở ộ ứ ị ủ ấ ạ ộ ạ đ c b chi ph i b i n i dung giai c p. Trong n i dung c a các ph m trù đ o
ị ị ợ ủ ấ ấ ỗ ả ứ đ c luôn luôn ph n ánh đ a v và l i ích c a giai c p. M i giai c p trong
ộ ề ạ ấ ị ủ ị ử ữ ể ạ ữ nh ng giai đo n phát tri n nh t đ nh c a l ch s xã h i đ u t o ra nh ng
ạ ứ ủ ế ể ể ấ ể quan đi m đ o đ c riêng c a mình. Giai c p tiêu bi u cho xu th phát tri n
ộ ề ứ ủ ế ệ ạ ạ ộ ộ đi lên c a xã h i thì đ i di n cho m t n n đ o đ c ti n b . Còn các giai
ộ ề ạ ị ử ứ ệ ạ ạ ỏ ờ ấ c p đã r i kh i vũ đ i l ch s thì đ i di n cho m t n n đ o đ c suy thoái.
ế ạ ứ ọ Ph.Ănghen vi t: “Chung quy l ế ạ i thì m i thuy t đ o đ c đã có t ừ ướ ớ i c t tr
9
ủ ề ả ẩ ế ủ ấ ờ nay đ u là s n ph m c a tình hình kinh t ộ c a xã h i lúc b y gi . Và cũng
ư ộ ớ ạ ứ ể ấ nh xã h i cho t ự ố ậ i nay đã phát tri n trong s đ i l p giai c p, đ o đ c luôn
ứ ủ ạ ấ ặ ả ị luôn là đ o đ c c a giai c p. Cho nên ho c gi ự ự ố nó bênh v c s th ng tr và
ợ ủ ấ ặ ố ị ả ị ị ở l i ích c a giai c p th ng tr , ho c gi ấ , khi giai c p b tr đã tr nên khá
ẻ ố ể ạ ặ ố ị ả ự ổ ậ m nh, thì nó tiêu bi u cho s n i d y ch ng k th ng tr , ho c gi , khi giai
ự ổ ậ ể ạ ở ố ị ị ấ c p b tr đã tr nên khá m nh, thì nó tiêu bi u cho s n i d y ch ng k ẻ
ể ố ị ợ ươ ủ ữ ườ ị ứ th ng tr và bi u cho l i ích t ng laic a nh ng ng i b áp b c”.
ệ ở ộ ố ướ ư ả ươ ư ộ Hi n nay m t s n b n ph c t ng Tây đang l u hành m t quan
ủ ề ệ ầ ằ ạ ọ ộ ệ ni m sai l m cho r ng trong đi u ki n c a cu c cách m ng khoa h c và
ứ ệ ệ ể ấ ộ ớ ấ ạ công ngh đã xu t hi n m t ki u đ o đ c m i không có tính giai c p.
ườ ệ ư ộ ế ạ ạ ấ Trong đó, ng ặ i ta đ c bi ứ t nh n m nh đ n đ o đ c tôn giáo nh m t th ứ
ứ ể ả ấ ỉ ườ ạ đ o đ c duy nh t có kh năng ch ra cho toàn th loài ng i con đ ườ ng
ể phát tri n đi lên.
ể ủ ạ ổ ế ủ ứ ử ị ị d. Trong l ch s phát tri n c a đ o đ c các giá tr ph bi n c a nó đã
ừ ượ ạ ệ ạ ỉ không ng ng đ ứ ộ c t o ra và hoàn thi n. Tuy nhiên, ch trong đ o đ c c ng
ầ ủ ấ ể ệ ớ ị ả ả s n các giá tr đó m i có kh năng th hi n đ y đ nh t.
ạ ả ượ ấ ứ ộ Đ o đ c c ng s n đ ạ ộ c hình thành trong cu c đ u tranh cách m ng
ồ ừ ạ ủ ứ ắ ấ ạ ấ ủ c a giai c p công nhân, b t ngu n t đ o đ c cách m ng c a giai c p đó,
ị ạ ứ ủ ế ừ ữ ườ và k th a nh ng giá tr đ o đ c c a loài ng i.
ứ ả ưở ớ Ý th c có nh h ể ng to l n trong quá trình hình thành phát tri n
ư ồ ị ụ ậ ườ ố ớ cũng nh t n t a và suy vong đ i v i phong t c t p quán. Con ng i sáng
ố ớ ự ử ủ ế ị ể ộ ị ạ t o ra l ch s c a mình có vai trò quy t đ nh đ i v i s phát tri n xã h i mà
ụ ứ ậ trong quá trình đó hình thành ý th c phong t c t p quán.
ủ ứ ọ . 3. Vai trò c a hình thái ý th c khoa h c
ộ ự ượ ứ ọ ở ấ ự ả Tri th c khoa h c đang tr thành m t l c l ế ng s n xu t tr c ti p
ấ ủ ự ể ủ ổ ậ ệ ề ể ặ ệ đó là đ c đi m n i b t nh t c a s phát tri n c a nó trong đi u ki n hi n
10
ứ ọ ượ ế ạ đ i. Tri th c khoa h c ngày nay đ c k t tinh trong m i y u t ọ ế ố ủ ự c a l c
ượ ả ườ ố ượ ộ l ấ ng s n xu t trong ng i lao đ ng và trong đ i t ộ ng lao đ ng, trong
ệ ậ ổ ứ ấ ả ỹ k thu t, trong các quy trình công ngh , trong t ả ch c và qu n lý s n xu t.
ể ọ ướ ừ Khoa h c ngày nay phát tri n theo khuynh h ng v a phân ngành
ế ợ ớ ỹ ẽ ừ ậ ạ ậ ộ ứ m nh m v a xâm nh p vào nhau và k t h p v i k thu t thành m t s c
ệ ố ấ ể ả ạ ự ứ ệ ạ ậ m nh trí tu th ng nh t đ nh n th c và c i t o hi n th c.
ọ ự ỉ ả ậ ỹ Ngày nay không ch có khoa h c t nhiên và k thu t, mà c khoa
ẩ ả ự ế ể ẽ ạ ộ ấ ọ h c xã h i cũng phát tri n m nh m , có vai trò tr c ti p thúc đ y s n xu t
phát tri n.ể
ứ ủ ệ ậ . 4. Vai trò c a hình thái ý th c ngh thu t
ớ ờ ố ự ủ ề ệ ệ ậ ắ Ngh thu t chân chính g n li n v i đ i s ng hi n th c c a nhân dân
ộ ố ẽ ế ệ ẩ ạ ộ lao đ ng,l là nhân t ộ thúc đ y m nh m ti n b xã h i thông qua vi c đáp
ứ ỹ ủ ầ ẩ ườ ế ớ ả ệ ng nhu c u th m m c a con ng i. Khi ph n ánh th gi ự i hi n th c
ượ ệ ế ệ ậ ậ ộ trong các hình t ng ngh thu t, ngh thu t đã tác đ ng đ n lý trí và tình
ườ ạ ộ ủ ườ ủ ả c m c a con ng ự i, kích thích tính tích c c ho t đ ng c a con ng i, xây
ở ườ ứ ố ẹ ữ ữ ạ ự d ng con ng i nh ng hành vi đ o đ c t t đ p. Thông qua nh ng tác
ề ệ ẩ ậ ị ế ệ ph m có giá tr truy n qua các th h mà ngh thu t còn giúp con ng ườ i
ứ ờ ố ư ậ ệ ậ ậ ộ ớ nh n th c đ i s ng xã h i. Nh v y, ngh thu t đóng vai trò to l n trong
ố ườ ả ạ ự ứ ệ ậ các nhân t ụ giáo d c con ng i, nh n th c và c i t o hi n th c.
ứ . 5. Ý th c tôn giáo
ổ ữ ộ ả ộ ế ớ ế ố Các bi n đ i d d i làm đ o l n th gi ế ỷ ầ i trong th k đ y bão t đã
ế ớ ủ ả ộ ộ ờ gây nên “cu c kh ng ho ng xã h i và th gi i”. Đó là l ủ i đánh giá c a
ủ ậ ộ ọ chính m t nhân v t quan tr ng c a toà thánh Vatican, cha Peter Gumpel lúc
ề ứ ả ầ ộ ố ế ỷ này có m t cái nhìn toàn c nh v b c tranh tôn giáo toàn c u cu i th k là
ế ứ ạ ứ ế ề ể ắ ộ ầ c n thi t. Có th nói b c tranh ph c t p pha tr n nhi u màu s c thi u hài
hoà.
11
ớ ự ổ ủ ư ế ộ ề Ngày nay v i s bùng n c a nhi u giáo phái khi n trào l u xã h i
ề ề ổ ượ ớ ễ ớ có ni u thay đ i, có nhi u giáo phái đ c hình thành v i nghi l m i dung
ề ề ạ ỏ ợ ỗ ả ụ ọ t c h c quy n b . Nhi u khi mang tính pha t p h n h p gi ọ danh khoa h c
ộ ẫ ặ ưỡ ả ườ ợ ự ế ự ẫ ho c tr n l n các tín ng ng đã có c tr ng h p c c đoan, d n đ n t sát
ủ ữ ể ậ ấ ạ ề ụ ậ t p th . Tuy nihên ta nh n th y m c đích c a nh ng đ o giáo này đ u
ướ ệ ẹ h ng con ng ườ ớ i t i cái thi n, cái đ p.
ứ ọ ạ 6. Hình thái ý th c khoa h c nhân d ng tâm linh tín ng ưỡ . ng
ế ỷ ế ố ở ươ ư ở ể Đ n cu i th k 20 Ph ng Đông cũng nh ọ phát tri n khoa h c
ế ướ ạ ổ ề ề ạ ấ ố ả nhân d ng trôi n i bi n t ng nhi u d ng. X u nhi u, t ọ t ít ph n khoa h c
ị ợ ụ ụ ụ ụ ở ộ và b l ề i d ng tr thành m t công c truy n bá mê tín, có lúc ph c v cho ý
ư ậ ạ ọ ị ượ ể ồ đ và âm m u chính tr . Khoa h c nh n d ng đ c chuy n thành hai xu
ướ h ng:
ộ ượ ườ ầ ử ụ ề ộ M t là đ c ng i c m quy n s d ng làm thành m t công c ụ
ụ ố ị ượ ề ộ th ng tr có tác d ng đ c đ cao trong xã h i.
ấ ợ ụ ề ề ả ở ọ ị Hai là b đào th i vì quá nhi u b n x u l i d ng tr thành ngh bói
ợ ụ toán l i d ng.
ồ ạ ạ ẫ ọ ộ ậ Ngày nay khoa h c nh n d ng v n đang t n t i trong xã h i, có xu
ướ ữ ư ể ệ ạ ấ ơ h ạ ộ ng phát tri n m nh h n, trong xã h i xu t hi n nh ng trào l u m nh
ư ậ ẽ ơ ở ở ườ ữ ố m h n. S dĩ nh v y b i con ng ể i luôn mu n tìm hi u nh ng gì quanh
ặ ệ ớ ữ ướ ươ ậ ạ mình. Đ c bi t v i nh ng n c Ph ọ ng Đông khoa h c nh n d ng tâm
ưỡ ể ớ ậ ả ứ ấ ố linh tín ng ng đã phát tri n t i m c r t cao. (Trung Qu c Nh t B n...).
12
Ậ Ế C. K T LU N
ư ế ệ ố ổ ủ ự ụ ự ộ Nh chúng ta đã bi t, th c ra s s p đ c a h th ng xã h i ch ủ
ở ễ ả ủ nghĩa Liên Xô cũ và Đông Âu là do di n gi i sai ch nghĩa Mác Lênin.
ứ ứ ậ ặ ộ ệ ữ ề ướ ề ủ T c là nh n th c sai v ch nghĩa xã h i, đ c bi t là v nh gn b c đi v ề
ổ ệ ố ủ ể ộ ở ự ụ quan đi m hay làm quá nhanh, s s p đ h th ng xã h i ch nghĩa Liên
ự ế ế ỷ ữ ấ ộ ị Xô và Đông Âu là m t trong nh ng s bi n k ch tính nh t trong th k XX.
ừ ế ớ ướ ự ỡ Cũng t đó, tr t t ậ ự ế ớ ưỡ th gi i l ng c c tan v và th gi i b ộ ậ c vào m t tr t
ự ế ượ ị ơ t chính tr , không gian chi n l c hoàn toàn khác trong h n 100 năm qua
ươ ế ớ ạ ế ặ ờ ộ g ngm t th gi ạ ớ i r ng ng i và cũng đau đ n hai cu c chi n tranh đ i
ỏ ủ ạ ộ ớ ế ộ ế chi n (I, II) và hàng nghìn cu c chi n tranh xung đ t l n nh đ d ng, đ ủ
ệ ơ ọ ườ ề ự ế ạ ấ m i nguy c làm cho 150 tri u ng i ch quy n l c, súng đ n, đ t đai, đô
ả ế ớ ầ ử ậ ậ ồ ề la,l d u l a, nhân quy n... làm cho c th gi i luôno v t vã, ph p ph ng,
ấ ổ b t n.
ệ ề ả ố ị ưở ữ ộ Vi t Nam cũng là qu c gia ch u nhi u nh h ế ng nh ng cu c chi n
ứ ộ ồ ị ả ờ ưở ế ộ ề ủ ặ tranh áp b c bóc l t đ ng th i ch u nh h ng n ng n c a ch đ phong
ể ế ộ ế ế ớ ể ố ki n đô h , cho nên đ có kinh t ớ phát tri n sánh v i qu c gia th gi i.
ỏ ả ả ặ ệ ị Thì đòi h i đ ng ta ph i đ c bi ọ t trú tr ng t ớ ư ưở t i t ng chính tr nét
ể ư ấ ướ ộ ư ể ờ văn hoá dân t c, đ đ a đ t n ồ c phát tri n nh ng đ ng th i cũng không
ả ắ ấ ộ tàn m t đi b n s c văn hoá dân t c.
13
Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O
+ Giáo trình tri t.ế
ế + Giáo trình kinh t ị chính tr .
ế ớ + Báo an ninh th gi i (1 2003).
ạ ọ + Khoa h c nhân d ng
ề ạ ứ ữ ề ệ ấ + Nh ng v n đ đ o đ c trong đi u ki n kinh t ế ị ườ th tr ng.
ề + Bàn v thanh niên.
14
15
