S Cho phép khai thác t t nh(t NLTQ c8a khu ño!n và c8a c& tuyn ñư>ng s?t ñô
th0;
S Sp d;ng có hiu qu& trang thit b0 kB thu1t tuyn ñư>ng s?t ñô th0 và phương
tin di ñng trên cơ sE ñ&m b&o hoàn thành nhim v; v1n chuyn yêu c7u;
S ðáp @ng yêu c7u v1n chuyn vi tng chi phí nhL nh(t vì các ga vùng ph&i trang
b0 nhi9u thit b0 kB thu1t như ñư>ng ga, phòng ngh` c8a tài x…
III.2.3.2. Các y!u t :nh hư;ng ñ!n s lư7ng và v trí ga vùng t9u khách ñô th
1. Lu*ng hành khách ñô th5. ð ln và v0 trí phát sinh lu4ng hành khách ñô th0 là
yu t quan trGng nh(t, có &nh hưEng quyt ñ0nh ñn vic xác ñ0nh s lư$ng và l"a chGn
v0 trí ga vùng;
2. Phân b các ga khách ñô th5 trên tuyIn.
Ga khách ñô th0 là nơi
ñoàn t7u khách
ñô th0 ñ_ làm tác nghip hành khách. Vic phân b ga khách ñô th0 &nh hưEng ñn m1t
ñ hành khách trên khu ño!n và khai thác s@c kéo vì ñoàn t7u ph&i gia gi&m t c trưc và
sau khi ñ_;
3. ðiu ki3n ñ5a hình vùng d/ ñ5nh ñCt ga.
Ga vùng yêu c7u nhi9u trang thit b0
kB thu1t ph;c v; công tác hơn so vi ga khách dGc ñư>ng nên ph&i có din tích ñáp @ng
ñư$c nhu c7u hin t!i cũng như kh& năng phát trin trong tương lai;
4. ThiIt b5 di ñEng sN dBng trong các ñoàn tOu ñô th5.
Lo!i ñ7u máy và toa xe sp
d;ng ñ v1n chuyn hành khách quyt ñ0nh trGng lư$ng ñoàn t7u, vì v1y &nh hưEng ñn
vic xác ñ0nh s lư$ng và v0 trí ga vùng thông qua ch` tiêu chi phí gi>Shành khách;
5. Lo>i BðCT áp dBng cho các ñoàn tOu khách ñô th5.
BðCT quyt ñ0nh ch ñ
quay vòng ñoàn t7u, do ñó cũng &nh hưEng ñn vic xác ñ0nh s lư$ng và v0 trí h$p lý ga
vùng trên tuyn.
III.2.3.3. Xác ñnh s lư7ng h7p lý ga vùng t9u khách ñô th
S lư$ng ga vùng ñư$c xác ñ0nh trên cơ sE so sánh tng chi phí tính ñi c8a các
phương án và phương án ñư$c chGn có tng chi phí là nhL nh(t. Các chi phí này bao
g4m chi phí ñ7u tư liên quan ñn ñ7u máy, toa xe và trang thit b0 kB thu1t ga, chi phí
khai thác, chi phí gi>Shành khách. Do ñCc thù lư$ng hành khách ñô th0 r(t ln, th>i gian
quay vòng ñoàn t7u khách nhL nên trong các yu t trên thì chi phí gi>Shành khách là ln
nh(t. Vì v1y vic l"a chGn s lư$ng ga vùng trên cơ sE so sánh ch` tiêu gi>Shành khách
có ñ chính xác cao và ñư$c sp d;ng nhi9u trong th"c t khai thác.
Chi phí gi>Shành khách nAm trên ñư>ng xác ñ0nh theo công th@c:
))(())(().(
23
3
2
43
121
32
1
21
kdkdskd
chay
v
ll
v
l
AA
v
ll
v
l
AA
v
l
AAAt −
+−+
−
+−+−=Σ
)(...
11
kd
nn
s
n
n
v
ll
v
l
A
−−
−
+++
[gi>Shành khách] (3.7)
Trong ñó: . A1, A2… An: m1t ñ hành khách trong khu ño!n ñô th0 thuc các vùng
1, 2,… n;
. l1, l2… ln: c" ly c8a các vùng 1, 2,… n tính t2 vi ga ñ7u m i (Km);
. vs: t c ñ l hành c8a t7u ñô th0 (Km/h);
. vkñ: t c ñ khu ño!n c8a t7u khách ñô th0 (Km/h).
Chi phí gi>Shành khách ch> ñ$i E các ga vùng xác ñ0nh theo công th@c:
2
.. naT
At
dtchay
cho
=∑ [gi>Shànhkhách] (3.8)
Trong ñó: . Tch!y: th>i gian t ch@c ch!y t7u khách khách ñô th0 trong ngày (gi>);
. adt: s hành khách bình quân trên 1 ñoàn t7u khách ñô th0 (HK);
. n: s vùng c8a phương án.
Khi chi9u dài các vùng ñ9u nhau thì tng chi phí gi>–hành khách c8a phương án
tính theo công th@c:
−
+×+=∑
skd
kd
dtchay
pa
v
n
vn
lA
aTn
At 2
1
1
.
2
..
[gi>Shànhkhách] (3.9)
Trong ñó: . A: lu4ng hành khách t2 ga ñ7u m i (HK);
. lkd: chi9u dài khu ño!n khách v1n ñô th0 (km).
S vùng t i ưu c8a khu ño!n ñư>ng s?t ñô th0 ñư$c xác ñ0nh trên cơ sE ñ!o hàm
b1c 1 theo n c8a 3.9 và cho bAng 0, t@c là:
0
.2
.
.
.
2
.
22
=+−=
∑
s
kd
kd
kd
dtchaypa
vn
lA
vn
lA
aT
dn
Atd (3.10)
S vùng t i ưu c8a khu ño!n là:
dtchay
skd
kd
tu
aT
vv
Al
n
−
=2
11
2
(3.11)
III.3. T CHC VN CHUYN HÀNH KHÁCH ðÔ TH
III.3.1. Biu ñ7 chGy tEu khách ñô th/
BðCT khách ñô th0, v9 khía c!nh nào ñó, ph; thuc vào phân b ga vùng trên
khu ño!n ñô th0. Ga vùng có nhim v; quay vòng ñoàn t7u nhAm nâng cao hiu su(t sp
d;ng ñoàn phương tin và gi&m th>i gian ch> ñ$i c8a hành khách. S lư$ng và v0 trí ga
vùng ph; thuc vào lu4ng hành khách và s ñoàn t7u khách, ñ dài tuyn, t c ñ kB thu1t
và l hành c8a ñoàn t7u trên tuyn. Theo kinh nghim c8a các ñư>ng s?t tiên tin, c" ly
gia 2 ga vùng không nên nhL hơn 20 km.
Căn c@ vào ñ ln, ñCc tính c8a lu4ng hành khách ñô th0 cũng như trang thit b0
kB thu1t c8a khu ño!n, lo!i ñ7u máy sp d;ng có các lo!i BðCT khách ñô th0 sau:
1. BðCT song song không phân vùng
(hình vh 3.2): áp d;ng trên các tuyn
ñư>ng có lu4ng khách nhL hoCc khi các ga có liên h m1t thit vi nhau v9 lu4ng khách
và không chia khu ño!n thành các vùng. Trong BðCT này, t(t c& các ñoàn t7u có t c ñ
như nhau và ñ_ E t(t c& các ga. BðCT lo!i này có ưu ñim là sp d;ng ñư$c t t nh(t
NLTQ và năng l"c chuyên chE c8a tuyn, m1t ñ ch!y t7u ln trên t(t c& các khu gian.
Tuy nhiên có như$c ñim là s hành khách không ñ9u nhau trên ñoàn t7u (càng v9 cu i
lư$ng hành khách càng gi&m), th>i gian ch!y ñn các ga cu i dài, ñCc bit ñ i vi khu
ño!n ln.
2. BðCT song song phân vùng
(hình vh 3.3): áp d;ng trên các khu ño!n có t2 2
ga vùng trE lên trong ñi9u kin lu4ng hành khách gia các vùng chênh lch. ðoàn t7u
khách ñô th0 ñ_ t!i t(t c& các ga trên khu ño!n và hành trình trên BðCT song song vi
nhau. BðCT lo!i này cho phép tit kim ñư$c s lư$ng ñoàn t7u E nhng vùng xa, hành
khách trên các t7u cân bAng nhưng có như$c ñim là th>i gian ch> ñ$i t7u ñ ti nhng
ga xa b0 kéo dài do m1t ñ ch!y t7u gi&m;
3. BðCT song song kiu bàn c? có hoAc không phân vùng theo chiCu chDn
(hình vh 3.4): áp d;ng cho nhng khu ño!n có chi9u dài ln nhAm gi&m th>i gian ch!y
t7u. Các ga có ñ_ làm tác nghip khi áp d;ng BðCT song song kiu bàn c> gi&m mt
npa, do ñó t c ññoàn t7u ñư$c tăng lên ñáng k. Như$c ñim c8a BðCT lo!i này là
th>i gian ch> t7u tăng, gây khó khăn cho hành khách khi chGn hành trình di chuyn, ñCc
bit khi c7n ñn ga E gia khu ño!n hoCc vùng;
4. BðCT không song song có phân vùng
(hình vh 3.5): thư>ng ñư$c áp d;ng
cho nhng khu ño!n có lu4ng hành khách ln. Trong BðCT này các ñoàn t7u khách ñô
th0 ñ_ t!i t(t c& các ga trong vùng ph;c v; c8a mình ñ làm tác nghip hành khách S gGi là
“tOu thưng”, còn E nhng vùng khác ch!y thông qua không ñ_ ga S gGi là “tOu nhanh”.
A A
B B
Hình vG 3.2:
BðCT song song không phân vùng
Hình vG 3.4:
BðCT kiu bàn c>
A
A
B B
Hình vG 3.3:
BðCT song song phân vùng
Hình vG 3.5:
BðCT không song song phân
vùng
A
A
B
C
B
Hình vG 3.7:
BðCT không song song phân vùng
Hình vG 3.8:
BðCT kiu cây thông
trên
có ñ_ t!i các ga vùng khu ño!n ñư>ng ñơn
Ghi chú:
các ga A, B và C là ga vùng
Ưu ñim c8a BðCT này là gi&m ñư$c th>i gian l hành c8a các ñoàn t7u và hành
khách, sp d;ng hiu qu& NLTQ, tit kim s Ram t7u v1n hành, tit kim nhiên liu ch!y
t7u, s lư$ng hành khách trên các ñoàn t7u ñ4ng ñ9u. S hành trình b trí trong BðCT
ph&i phù h$p vi c& th>i kỳ cao ñim và không cao ñim. Như$c ñim c8a BðCT này là
tăng th>i gian ch> t7u c8a hành khách, s" liên h v9 v1n chuyn hành khách gia các
vùng th(p. Do v1y BðCT không song song có phân vùng thư>ng ch` áp d;ng vào các gi>
“cao ñim” trong ngày;
6. BðCT không song song phân vùng và các ñoàn “t9u nhanh” có ñR tSi các ga
vùng
(hình vh 3.7) giúp kh?c ph;c mt s nhng h!n ch c8a BðCT không song song có
phân vùng;
7. BðCT kiu “Cây thông”
(hình vh 3.8). Vào các gi> “cao ñim” trong ngày,
lu4ng hành khách ti các ga trung tâm thuc khu ño!n t7u khách ñô th0 r(t ln, vì v1y c7n
có nhng ñoàn t7u t c hành không ñ_ dGc ñư>ng ñ v1n chuyn hành khách ti th‰ng các
ga ñó, ñ4ng th>i ñáp @ng yêu c7u chuyên chE c8a lu4ng hành khách trung chuyn, khi ñó
có th sp d;ng BðCT kiu “cây thông”. Hành trình các ñoàn t7u tu7n hoàn có th ñư$c
t ch@c trên nhng ñư>ng n i gia các trung tâm ln c8a thành ph mà t7u ñô th0 ph;c
v;, t@c là ño!n tuyn “xuyên tâm” trong khu ñ7u m i, vì E nhng ga ñ7u m i này thư>ng
ñư$c n i vi 2 hoCc 3 khu ño!n ñô th0.
BðCT lo!i này ít ñư$c áp d;ng, ñCc bit là ñ i vi tuyn ñư>ng ñơn vì tăng t c
ñ c8a ñoàn t7u hưng này sh &nh hưEng x(u ñn ñoàn t7u hưng ngư$c l!i, do ñó trong
th"c t thư>ng ch` áp d;ng t2 2 ñn 3 l7n trong 1 ngày, vào các gi> cao ñim sáng, trưa,
chi9u hoCc sáng, chi9u.